Τετάρτη 14 Αυγούστου 2019

ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑ -ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ,ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Φιλαναγνωσία

πηγή:paidiki-logotexnia.blogspot.com/p/blog-page_27.html

Γιατί Διαβάζουμε; (οφέλη)

Τι Διαβάζουμε; (κριτήρια)

Πλησιάζοντας τα βιβλία (Εμψυχώσεις)

Ανατομία ενός κειμένου (Δραστηριότητες)

ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑ Α ΚΑΙ Β ΤΑΞΗΣ:

https://slideplayer.gr/slide/1945904/

A. Γιατί Διαβάζουμε; ...επειδή μας αρέσει!

ενώ ταυτόχρονα, πιθανά οφέλη εντοπίζονται σε πολλούς τομείς:

1. Πνευματική συγκρότηση και συναίσθημα

Η λογοτεχνία, ως μορφή τέχνης, μεταπλάθει την αντικειμενική πραγματικότητα με την αισθητική αξία που της προσδίδει. Η πρόκληση συγκίνησης, πρωταρχικό γνώρισμα της λειτουργίας της τέχνης του λόγου, όπως και κάθε τέχνης, είναι απόρροια της αισθητικής της αξίας. Ποικίλα συναισθήματα, πάθη, καημοί, διαλογισμοί του ανθρώπου, κοινωνικά προβλήματα μετατρέπονται από το δημιουργό σε αισθητική εποπτεία. Έτσι το ατομικό γίνεται γενικό. Το έργο κάθε λογοτέχνη αντανακλά, δημιουργικά, έναν ολόκληρο κόσμο ιδεών και πεποιθήσεων, που ενώνουν το συγγραφέα με την εποχή του ή τον αντιπαραθέτουν σ' αυτήν. Έτσι κάθε λογοτέχνημα μέσα από την αισθητική ανασύνθεση του κόσμου της ανάγκης, μας οδηγεί στην εσωτερική ελευθερία και συμβάλλει γενικότερα στη συγκρότηση της πνευματικής μας ζωής. (Άντα Κατσίκη - Γκίβαλου, Εισαγωγή στο Τέρψεις και Ημέρες Ανάγνωσης, ΙΜΠ, 1999)

2. Γραμματισμός/Λεξιλόγιο

Ειδικότερα οι Robinson και Spodek παρατηρούν ότι η λογοτεχνία αποτελεί μια προφανή πηγή ποικιλίας στη χρήση λέξεων και λεξιλογίου. Η παιδική λογοτεχνία και συγκεκριμένα οι μικρές εικονογραφημένες ιστορίες, μπορούν να βοηθήσουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των παιδιών της προσχολικής ηλικίας. Την παραπάνω διαπίστωση έρχεται να επιβεβαιώσει μία πρόσφατη έρευνα η οποία πραγματοποιήθηκε σε ελληνικά νηπιαγωγεία, αποδεικνύοντας ότι η ανάγνωση ενός λογοτεχνικού βιβλίου προσαρμοσμένου στην προσληπτική ικανότητα του παιδιού, βγάζει το παιδί από τον καθημερινό λόγο και το οδηγεί σε νέες –φανταστικές μεν- αλλά ευχάριστες καταστάσεις, οι οποίες είναι δυνατόν να προκαλέσουν επικοινωνία, η οποία θα επενδυθεί με κατάλληλο λεξιλόγιο, γεγονός που θα βοηθήσει στον εμπλουτισμό του. (Φλωρά Αφροδίτη, Η συμβολή της λογοτεχνίας στη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού, ΠΑ.ΣΥ.ΒΝ) "Όλοι ξέρουμε", τόνισε η ομιλήτρια "ότι οι άνθρωποι γίνονται αναγνώστες στην παιδική ηλικία... Είναι καθήκον μας ως γονέων, δασκάλων ή δημιουργών ν' ανοίξουμε το δρόμο των παιδιών προς τη λογοτεχνία." (Λότη Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου, Αλφαβητισμός με τη Λογοτεχνία, στο Όπως και στ' αηδόνια... Για την Παιδική Λογοτεχνία χωρίς ψευδαισθήσεις, Αθήνα, Πατάκης 1995, σ.125-155)

3. Ευφυΐα

...Οι ίδιοι έλεγχοι επαναλήφθηκαν όταν τα παιδιά ήταν οκτώ ετών. Υστερα από περίπου μια δεκαετία, όταν οι συμμετέχοντες ήταν μεταξύ 17 και 19 ετών, οι ειδικοί εξέτασαν τον εγκέφαλό τους στον τομογράφο. Η ανάλυση των δεδομένων έδειξε ότι ο εγκέφαλος των παιδιών που είχαν περισσότερα γνωσιακά ερεθίσματα στην ηλικία των τεσσάρων ετών ήταν καλύτερα ανεπτυγμένος. Ολοι οι άλλοι παράγοντες που εξέτασαν οι επιστήμονες – μεταξύ των οποίων ο δείκτης νοημοσύνης των γονιών, η γονική γαλούχηση σε όλες τις ηλικίες ή η ενίσχυση των γνωσιακών ερεθισμάτων στην ηλικία των οκτώ ετών – δεν φάνηκαν να έχουν καμία επιρροή. Συγκεκριμένα οι ειδικοί είδαν ότι ο εγκέφαλος των παιδιών που είχαν περισσότερα πνευματικά ερεθίσματα στα τέσσερα είχε λεπτότερο φλοιό – χαρακτηριστικό το οποίο αποτελεί δείγμα μεγαλύτερης ανάπτυξης.(Το Βήμα Science, Πολλά βιβλία στα 4, γερό μυαλό στα 18 δημοσίευση 16/10/2012)

4. Φαντασία και Σκέψη

...Του καλλιεργεί τη σκέψη, την κρίση και τη φαντασία. Το παιδί εκτονώνεται και ικανοποιείται συναισθηματικά ζώντας έμμεσα τα βιώματα των ηρώων, κάτι που είναι πολύ σημαντικό γι’ αυτό. Ας μην ξεχνάμε ότι σήμερα τα παιδιά μεγαλώνουν σ’ ένα απρόσωπο κόσμο, απάνθρωπο και μηχανοποιημένο, με αποτέλεσμα να μην τα συγκινεί τίποτα και τίποτα να μην τους προκαλεί το θαυμασμό που εμπνέει τον άνθρωπο για εξερεύνηση και δημιουργική προσπάθεια. Το παιδί έχει γίνει ένας μικρός πολύξερος που ξέρει όλες τις μάρκες των αυτοκινήτων, αλλά δεν μπορεί να ξεχωρίσει μια μυγδαλιά από μια ροδιά. Δεν παύει, όμως, να έχει έναν πλούσιο συναισθηματικό κόσμο και έχει ανάγκη να ζήσει τις συγκινήσεις που τους προκαλεί η περιπέτεια, η εξερεύνηση, το άγνωστο, κι αυτό το ζει μέσω των ηρώων των βιβλίων. Χαίρεται, αγωνιά και ικανοποιείται με τις εμπειρίες τους. Παρόλο που ζει σ’ ένα κόσμο βίας ικανοποιείται να βλέπει το δίκαιο και το καλό να θριαμβεύουν, γιατί το παιδί έχει ανεπτυγμένο το αίσθημα του δικαίου. (Μπέτυ Καβάκα, Jesuslovesyou.gr )

5. Χαλάρωση

Το άγχος αποτελεί ένα παράγοντα κινδύνου που προδιαθέτει σε διάφορες επικίνδυνες καταστάσεις, όπως οι καρδιακές παθήσεις. Το διάβασμα όμως μας δίνει την ευκαιρία να ηρεμήσουμε και να περιορίσουμε το άγχος. Ειδικά η ανάγνωση βιβλίων φαντασίας πριν τον ύπνο, σύμφωνα με τους ειδικούς, αποτελεί μια δραστηριότητα που μας χαλαρώνει και μας βοηθάει να αντιμετωπίσουμε ό,τι μας στρεσάρει. Η μέθοδος αυτή μάλιστα θεωρείται πολύ αποτελεσματική στην αντιμετώπιση του άγχους. (Pathfinder, Διάβασμα: Τα 5 μεγαλύτερα οφέλη για την υγεία μαςδημοσίευση 31/12/2012) “Η μελέτη μας έδειξε πως έπειτα από 6 λεπτά διάβασμα, τα επίπεδα στρες στον οργανισμό των εθελοντών μειώθηκαν κατά 68%”, εξήγησε ο νευροψυχολόγος δρ Ντέιβιντ Λιούις. «Αντίστοιχα, με την μουσική μειώθηκαν κατά 61%, με έναν καφέ κατά 54%, με μία βόλτα κατά 42% και με ένα βιντεοπαιχνίδι κατά 21%. Το να “χάνεται” κανείς σε ένα αγαπημένο του βιβλίο, αναδείχτηκε το καλύτερο μέσον χαλάρωσης” (Μελέτη του Πανεπιστημίου του Σάσεξ)

6. Λύσεις στα προβλήματα/ Πάρτι στον εγκέφαλο

Το παιδικό βιβλίο αποτελεί παράθυρο στη φαντασία αλλά και τη σκέψη του παιδιού. Ο συνδυασμός της εικονογράφησης με το κείμενο προσφέρει διπλή αισθητική απόλαυση: στα μάτια και στ' αυτιά. Η δύναμη που έχουν οι εικόνες και οι λέξεις επιτρέπουν στο παιδί να ταξιδέψει στο χώρο της φαντασίας, να ονειρευτεί, να σκεφτεί μεγάλα ζητήματα τα οποία μια παιδική ιστορία μπορεί να προσεγγίσει με απλό τρόπο, συγκαλυμμένα στη ροή του παραμυθιού και ίσως να βρει λύσεις σε θέματα που το απασχολούν. Το παιδί μαθαίνει τη δύναμη των λέξεων και της έκφρασης ως επικοινωνία με τον εαυτό και τους άλλους. Το παιδικό βιβλίο του επιτρέπει να βάλει τον εαυτό του στη θέση του ήρωα, να ταυτιστεί μαζί του ή να τον απορρίψει, να πλάσει με το νου του εικόνες και σκηνές, να φανταστεί πιθανά σενάρια, να εξερευνήσει διάφορες εκδοχές του ίδιου θέματος, και να περάσει όμορφα μέσα στις σελίδες ενός βιβλίου. (Δρ. Λίζα Βάρβογλη, Διάβασμα και παιδική ψυχή, Parakato.gr)
Σκύψε πάνω από τους αναγνώστες. Παρατήρησε το πρόσωπό τους καθώς διαβάζουν, όλοι μαζί, επί χίλια εκατομμύρια ώρες καθημερινά. Νιώσε πώς κρατούν την ανάσα τους, δες τα μάτια τους πώς κοιτούν επίμονα τη σελίδα, άκου μέσα στον εγκέφαλό τους το πάρτι που γίνεται. Θέλεις να πάρεις κι εσύ μέρος σε αυτό; (Σάκης Σερέφας, Γράμμα σ' ένα παιδί, Φιλαναγνωσία, ΕΚΕΒΙ)

7. Προβλήματα προς λύση / Συντροφιά τις κρύες νύχτες του χειμώνα

Είναι μέσο ψυχαγωγίας και γενικά εμφανίζεται ως ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου. Μας συντροφεύει τις ώρες της πλήξης και της μοναξιάς, ενώ ταυτόχρονα μας ψυχαγωγεί. (...) Ακόμα το βιβλίο είναι ένας φίλος που μένει γιατί, όπως έχει γραφεί: «είναι ένας συμπεριπατητής χωρίς απαιτήσεις, ένας φίλος που τον επικαλείσαι σε κάθε στιγμή και τον εγκαταλείπεις όταν θέλεις».

Γενικά ένα βιβλίο δε ζητά τίποτε από εμάς, ενώ περιμένει υπομονετικά σε ένα σκονισμένο ράφι για να μας δώσει τις πληροφορίες του, να μας βγάλει από αδιέξοδα και να μας ταξιδέψει σε κόσμους μαγικούς. (Τι προσφέρει το βιβλίο στον άνθρωπο, 3ο γυμνάσιο Πετρούπολης)

8. Καλύτερη σιλουέτα...

Είναι δυνατόν το διάβασμα να βοηθά τα παιδιά και τους εφήβους να χάσουν βάρος; Κι όμως, είναι! Οι ειδικοί από το Νοσοκομείο Παίδων του Duke διαπίστωσαν ότι η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων μπορεί να βοηθήσει τα παχύσαρκα παιδιά να αδυνατίσουν. Οι επιστήμονες έδωσαν σε παχύσαρκα κορίτσια ηλικίας 9 με 13 ετών -που ακολουθούσαν ήδη κάποιο πρόγραμμα αδυνατίσματος- να διαβάσουν μία νουβέλα με τίτλο «Lake Rescue», που στα ελληνικά σημαίνει «η διάσωση στη λίμνη». Η νουβέλα επελέγη προσεκτικά από παιδίατρους για αυτόν το σκοπό ειδικά. Ηρωίδα του βιβλίου ήταν ένα παχύσαρκο κορίτσι με πολύ δυνατή προσωπικότητα. Μετά το διάβασμα του βιβλίου, τα κορίτσια υιοθέτησαν έναν υγιεινό τρόπο ζωής και κατάφεραν μετά από 6 μήνες να χάσουν βάρος και να μειώσουν το Δείκτη Μάζας Σώματος (Μάνος Σιγανός, Καλύτερη υγεία; Γυρίστε σελ ίδα!, vita.gr)

9. Ποιότητα αισθήσεων - Ποιότητα ζωής

Το διάβασμα βελτιώνει την όραση και την ακοή. Πρόσφατη έρευνα του νευροεπιστήμονα δρ Στάνισλαβ Ντεχάνε, καθηγητή Πειραματικής Νοητικής Ψυχολογίας στο College de France και διευθυντή της Μονάδας Νοητικής Νευροαπεικόνισης του Εθνικού Ιδρύματος Ιατρικής Έρευνας (INSERM) της Γαλλίας, έδειξε ότι το διάβασμα μπορεί να βελτιώσει τον τρόπο με τον οποίο επεξεργάζεται ο εγκέφαλος τις οπτικές πληροφορίες, αλλά και την ακουστική ικανότητά μας. Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Science», έδειξε ακόμη πως τα οφέλη αυτά δεν αποκομίζουν μόνο όσοι μαθαίνουν να διαβάζουν από παιδιά, αλλά και όσοι μαθαίνουν ανάγνωση μετά την ενηλικίωσή τους. (Δείτε πώς το διάβασμα προστατεύει την υγεία μας, iatropedia.gr)

10. Συναισθηματική καλλιέργεια και πνεύμα

Η ανάγνωση καλλιεργεί τη "συναισθηματική αγωγή", ανοίγει απεριόριστα πεδία στοχασμού και κριτικού προβληματισμού, οδηγεί τον αναγνώστη στο να διαμορφώνει στάσεις ζωής και ν' αναζητεί απαντήσεις σε ερωτήματα καθολικής σημασίας. Η ανάγνωση της λογοτεχνίας υποκινείται διαρκώς από την απόλαυση. Είναι μια ανάγκη, στο μέτρο που η απόλαυσή της την καθιστά ανάγκη. Ποτέ δεν αποτελεί καθήκον, φυσική ή ηθική υποχρέωση. Κατ' αυτόν τον τρόπο, σηματοδοτεί το χώρο της ιδιωτικής ζωής αλλά και την ελεύθερη βούληση του ατόμου. Ο αναγνώστης που απολαμβάνει τη λογοτεχνία (που διαβάζει επειδή απολαμβάνει) δεν παύει να την αναζητά και να τη θεωρεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής του ζωής. (...) Τις στιγμές της ανάγνωσης ο χρόνος διαστέλλεται και εμπλουτίζεται με εμπειρίες που διευρύνουν τα όρια της ατομικής ζωής. Ελεύθερες από το ρευστό και το εφήμερο, οι στιγμές της ανάγνωσης μας οδηγούν σε αποκαλύψεις και συγκινήσεις μέσα από τις οποίες ακούμε τον ψίθυρο του αιώνιου. (Τζ. Καλογήρου, Τέρψεις και Ημέρες Ανάγνωσης, ΙΜΠ, 1999)

11. Γνώσεις, Μνήμη, Δημιουργικότητα...

Το διάβασμα είναι μια από τις αποδοτικότερες πνευματικά ασχολίες για τον άνθρωπο. Με το διάβασμα διευρύνει κανείς τους πνευματικούς του ορίζοντες. (Παναγιώτα Αποστολοπούλου, Πώς μας βελτιώνει το διάβασμα, Flow Magazine, δημοσίευση 25/02/2012) Ποιος άλλωστε μπορεί να αμφισβητήσει το ότι συλλέγοντας την αποθηκευμένη γνώση ή βιώνοντας τα συναισθήματα που περιέχει ένα λογοτεχνικό βιβλίο, δεν ενισχύουμε τη μνήμη αλλά και τη δημιουργικότητά μας;Έχοντας διαβάσει τις περιπέτειες άλλων, δε θέλουμε μήπως να ζήσουμε και τις δικές μας περιπέτειες; Να χτίσουμε τους δικούς μας κόσμους; Να γράψουμε τις δικές μας ιστορίες;

12. Αυτογνωσία
Επειδή το διάβασμα δεν είναι παρά ένα πέρασμα μέσα από τις σκέψεις, τα αισθήματα, τον κόσμο του κειμένου, για να φθάσει κανείς στον εαυτό του. Διαβαίνει ο αναγνώστης, όταν διαβάζει, προς τον εσωτερικό του κόσμο που αναγνωρίζει και συναντά στις σελίδες του βιβλίου. Αυτό το πέρασμα στον εαυτό μας μέσα από τη μυθοπλασία το πετυχαίνει ο αναγνώστης πληρέστερα, αν ασχοληθεί με όλες τις παραμέτρους της ανάγνωσης. (Άντα Κατσίκη - Γκίβαλου, Λογοτεχνία και Εκπαίδευση, ΕΚΕΒΙ)

13. Εμπειρίες, τροφή για το Μυαλό
Σκέφτομαι λοιπόν πως η λέξη «βιβλιοφάγος» φανερώνει πολλά: Τρώει κανείς όταν πεινάει. Όταν «τρώει» βιβλία, σημαίνει πως θέλει να χορτάσει το πνεύμα του. Οι δυο αυτές πείνες, η σωματική και η πνευματική, βρίσκω πως μοιάζουν αρκετά. Όταν αρρωσταίνουμε ή είμαστε λυπημένοι, μπορεί να μην έχουμε όρεξη να φάμε. Τούτη η ανορεξιά είναι παροδική. Μόλις περάσει αυτό που την προκαλεί, η όρεξη επανέρχεται. Ή μπορεί να μη θέλουμε να φάμε γιατί δε μας αρέσει το φαγητό. Κάποιο άλλο όμως που το προτιμάμε το τρώμε με ευχαρίστηση. Έτσι συμβαίνει και με την τροφή του μυαλού. Είναι φορές που νιώθουμε κουρασμένοι και δεν έχουμε όρεξη να διαβάσουμε. Ή είμαστε υποχρεωμένοι να διαβάσουμε κάτι που δε μας ενδιαφέρει πολύ. Μόλις όμως η κόπωση περάσει ή βρούμε κάποιο βιβλίο που μας αρέσει, αρχίζουμε το διάβασμα.
Ας δούμε τώρα μια διαφορά ανάμεσα στις δύο πείνες: Όταν γεμίσει το στομάχι μας, δεν πεινάμε πια. Το πνεύμα μας όμως είναι αχόρταγο! Όσο του δίνουμε τροφή, τόσο περισσότερο πεινάει, τόσο περισσότερα βιβλία θέλει.
Και δεν έχει άδικο! Τα βιβλία μάς μαθαίνουν χίλια πράγματα για τον κόσμο, τους άλλους, τον ίδιο μας τον εαυτό. Συχνά μας φανερώνουν ότι και οι άλλοι νιώθουν όπως εμείς, έχουν τις ίδιες χαρές ή τις ίδιες στενοχώριες, αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα, αλλά καταφέρνουν τελικά να τα ξεπεράσουν. Κι αυτό μας δίνει κουράγιο. Άλλοτε πάλι μας δείχνουν ότι υπάρχουν ή υπήρξαν άνθρωποι εντελώς διαφορετικοί από μας. Μαθαίνουμε τα αισθήματα και τις σκέψεις τους, σ’ όποιο τόπο κι αν βρίσκονται, όποια εποχή και αν έζησαν. Ταυτιζόμαστε μαζί τους. Κι αυτό μας συναρπάζει, μας δίνει την αίσθηση ότι ζούμε πολλές ζωές, πλουτίζει τις εμπειρίες μας. (Λότη Πέτροβιτς - Ανδρουτσοπούλου, Γράμμα σ' ένα παιδί, Φιλαναγνωσία, ΕΚΕΒΙ)

14. Πρόληψη της άνοιας

Σύμφωνα με τους ειδικούς το διάβασμα μειώνει τον κίνδυνο εκδήλωσης της νόσου του Αλτσχάιμερ. Με το ουσιαστικό και προσεκτικό διάβασμα ενός εντύπου ή βιβλίου, βελτιώνεται αμέσως η ποιότητα του εγκεφαλικού ιστού. Κατά την ανάγνωση, ο εγκέφαλος τονώνεται και διεγείρεται. Η διέγερση αυτή που προκαλείται στον εγκέφαλό μας από τη μελέτη, αν συμβαίνει τακτικά, μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη εγκεφαλικών διαταραχών συμπεριλαμβανομένης της νόσου του Αλτσχάιμερ.(yahoo news)

15. Καταπολέμηση της αϋπνίας...

Επιπλέον, το διάβασμα μας βοηθάει να αντιμετωπίσουμε την αϋπνία και να υιοθετήσουμε υγιείς συνήθειες ύπνου. Αν έχετε συνηθίσει να διαβάζετε βιβλία πριν κοιμηθείτε, τότε η συνήθεια αυτή συμβάλλει στη ρύθμιση του βιολογικού ρολογιού του σώματος σας και στέλνει το σήμα στον εγκέφαλο ότι ήρθε η ώρα να κοιμηθεί. Το διάβασμα λοιπόν μπορεί να σας βοηθήσει με αυτόν τον τρόπο να κοιμηθείτε ήσυχα και να ξυπνήσετε ανανεωμένοι το πρωί.(yahoo news)

16. Ενσυναίσθηση και διάβασμα της σκέψης των άλλων!
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα δύο σπουδαστών της Σχολής Κοινωνικών Ερευνών της Νέας Υόρκης, το διάβασμα λογοτεχνικών μυθιστορημάτων μας βοηθάει να προσδιορίσουμε και να κατανοήσουμε καλύτερα τους άλλους ανθρώπους. Ενεργοποιεί με μοναδικό τρόπο τις ψυχολογικές διαδικασίες, με τις οποίες μπαίνουμε στη θέση των ηρώων και βιώνουμε τις υποκειμενικές τους θεάσεις. Σύμφωνα με τους Kidd και Castano, αυτό μας επιτρέπει να καταλάβουμε ευκολότερα τους αντίστοιχα περίπλοκους χαρακτήρες των ανθρώπων που συναντάμε στην πραγματική ζωή! Άλλη έρευνα από τον Καναδά, έδειξε ότι οι φίλοι της ρομαντικής λογοτεχνίας "διαβάζουν" με μεγαλύτερη ευχέρεια τα συναισθήματα στα πρόσωπα των άλλων, με βάση τους μορφασμούς και τις εκφράσεις τους (υψηλότερη συναισθηματική νοημοσύνη). Το διάβασμα λοιπόν κάθε συγκεκριμένου είδους λογοτεχνίας, ίσως μας βοηθάει να βελτιώσουμε τις διαφορετικές κάθε φορά δεξιότητες που σχετίζονται με αυτό.

Β. Τι Διαβάζουμε; ...ό,τι μας αρέσει!

Όταν είναι παιδί o άνθρωπος, είναι ανάγκη να τον διδάσκουμε έργα καλά, έλεγε ο Φωκυλίδης. Παΐδ' έτ' έόντα χρεών δή καλά διδασκέμεν έργα, για την ακρίβεια. Ποια βιβλία είναι όμως τα "καλά"; Δεν γίνεται να αφήσουμε το παιδί να διαλέξει όποιο βιβλίο θέλει; Και, "τι θα πάθει αν διαβάσει ένα βιβλίο για μεγάλους; Μήπως δεν βλέπει τόση βία στην τηλεόραση;" Και "εμένα όταν ήμουν μικρός, αυτό θυμάμαι ότι μου άρεσε. Τώρα αυτουνού γιατί δεν του αρέσει; Πάει, χαλάσανε τα παιδιά σήμερα."

Καταρχάς, να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν είναι όλα τα βιβλία κατάλληλα.
Το παιδικό βιβλίο, ως έργο τέχνης αλλά και μέσο αγωγής που απευθύνεται σε μια πραγματικά ευαίσθητη ομάδα ανθρώπων, πρέπει να ικανοποιεί αισθητικές, γλωσσικές και ηθικές σταθερές. Πιο συγκεκριμένα πρέπει να είναι...
αισθητικά: ενδιαφέρον, διασκεδαστικό, όμορφο, με ωραία εικονογράφηση...
γλωσσικά: σαφές, απλό, κατανοητό, λογοτεχνικά πλούσιο αλλά όχι εξεζητημένο...
ηθικά: σωστό, ωφέλιμο, χωρίς συμπεριφορές που δεν θέλουμε το παιδί να αντιγράψει, και με ελπιδοφόρα έκβαση (όχι απαραίτηταhappy end)...

Τα δύο πρώτα κριτήρια είναι νομίζω σαφή. Για όσους δεν κατανοούν το τελευταίο, το παιδαγωγικό βιβλίο ως μέσο αγωγής, δεν μπορεί εξ ορισμού να είναι αντιπαιδαγωγικό. Δεν μπορεί, δηλαδή, να προβάλλει σκηνές βίας και σαδισμού, σκηνές αντικοινωνικής διαβίωσης ή σκηνές που να προωθούν τη χρήση ναρκωτικών ή να διεγείρουν νοσηρά τη φαντασία των παιδιών (Μιχ. Ι. Μαραθεύτης, Δοκίμια για την Παιδική Λογοτεχνία, Σύλλογος προς διάδοσιν ωφέλιμων βιβλίων, Αθήνα 1990, σελ. 21).

Για όσους ακόμα δεν το κατάλαβαν, στα παιδικά βιβλία που θεωρούνται κατάλληλα, ακόμα κι όταν η επικράτηση του καλού δεν είναι απόλυτη (...) η ελπίδα παραμένει. Ενώ η τραγική όψη της ζωής δεν αποκρύβεται (...) τελικά βρίσκεται διέξοδος, διαφαίνεται κάποια λύση, τονώνεται η πίστη στις αξίες της ζωής (Λότη Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου,Όπως και στ' αηδόνια... Για την Παιδική Λογοτεχνία χωρίς ψευδαισθήσεις, Πατάκης, Αθήνα 1995, σελ. 18).

Στα "ακατάλληλα" τοποθετούμε λοιπόν όσα βιβλία δεν ικανοποιούν τις σταθερές αυτές. Υπάρχουν βέβαια φωνές που υποστηρίζουν ότι δεν χρειάζεται να γινόμαστε υπερβολικοί, σε βαθμό που να διαμορφώνουμε απόλυτα τα αναγνώσματα των παιδιών σύμφωνα με τα δικά μας, «μεγαλίστικα», κριτήρια. Όπως ο Perry Nodelman αναφέρει (P. Nodelman, The Pleasures of Children's Literature, Boston, Allyn and Bacon 2003) πρέπει να αυξήσουμε την εμπειρία των παιδιών δίχως αυστηρές προδιαγραφές στα κείμενα που μπορεί να έχουν ενδιαφέρον γι' αυτά.

Κατά δεύτερον, δεν υπάρχει ένα βιβλίο ιδανικό για όλους

Αφού απορρίψουμε όσα έργα σύμφωνα με τα παραπάνω είναι ακατάλληλα, οφείλουμε να προτείνουμε στα παιδιά μια μεγάλη ποικιλία βιβλίων και να αφήσουμε τα ίδια να επιλέξουν αυτό που τα ελκύει περισσότερο. Gustibus et coloribus colokythopittum (ή κάτι τέτοιο), που λένε και στο χωριό μου.

Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ποιο βιβλίο ταιριάζει ή αρέσει σε κάθε παιδί, αφού κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Δεν γίνεται καν να ορίσουμε με απόλυτη βεβαιότητα ποιο βιβλίο αρμόζει σε κάθε ηλικία, καθώς κάθε παιδί έχει δικούς του ρυθμούς εξέλιξης, διαφορετική νοητική και συναισθηματική ωρίμανση και μεγαλώνει σε διαφορετικό περιβάλλον με διαφορετικά ερεθίσματα.

Ο διαχωρισμός των βιβλίων κατά τάξη, όπως εφαρμόζεται στο ιστολόγιο αυτό, έχει γίνει στο πνεύμα της ταξινόμησης και με κριτήρια όπως το θέμα του έργου, η έκταση του κειμένου, η σύνταξή του, η συνθετότητα της έκφρασης, τα βοηθητικά στοιχεία, τα συνήθη γνωστικά ενδιαφέροντα των παιδιών σε κάθε ηλικία, κ.ά. Τίποτα όμως δεν εμποδίζει έναν μαθητή της Δ' να προσπαθήσει να διαβάσει ένα κείμενο που εκφράζει εφηβικούς προβληματισμούς, ή να καταδυθεί σ' ένα βιβλίο με εικόνες και ελάχιστο κείμενο, που συνήθως διαβάζουν οι μικρές τάξεις.

Κανείς δεν ξέρει εκ των προτέρων ποιο βιβλίο μπορεί να επιτρέψει στο κάθε συγκεκριμένο παιδί να πραγματοποιήσει μια "αποφασιστική συνάντηση" - πριν απ' αυτή τη συνάντηση, ούτε το ίδιο το παιδί είναι σε θέση να μας το πει. (...) Το βασικό είναι να συναντήσουν το βιβλίο που θα τους επιτρέψει να "εμπλακούν", να ανακαλύψουν ότι το διάβασμα μπορεί να είναι απόλαυση. Στη συνέχεια, θα μας δοθεί οπωσδήποτε η ευκαιρία να τα βοηθήσουμε να ανακαλύψουν και άλλα βιβλία, βιβλία πιο απαιτητικά, ή που τους φαίνονται πιο δύσκολα (Κριστιάν Ποσλανιέκ, Να δώσουμε στα παιδιά την όρεξη για διάβασμα, Καστανιώτης, 1991).

Γ. Πλησιάζοντας τα Βιβλία
Διδακτικές Πρακτικές, Δράσεις Φιλαναγνωσίας και Αναγνωστικές Εμψυχώσεις

Καλώς ή κακώς, το να αγαπήσουν τα παιδιά το διάβασμα, γίνεται κυρίως μέσα από το ίδιο το διάβασμα. Και σε αυτό θα φτάσουν επειδή θα το θελήσουν τα ίδια τα παιδιά, όταν το θελήσουν, χωρίς πίεση, διαταγές ή εξαναγκασμούς, χωρίς να περιμένουν κάποιο αντάλλαγμα ή κάποια ωφέλεια. Αν είναι αρκετά τυχερά ή επίμονα, ένα από τα βιβλία με τα οποία θα έρθουν σε επαφή, θα γίνει ο ξεναγός τους στον κόσμο της αναγνωστικής απόλαυσης.

Μέχρι όμως να φτάσει η ευλογημένη εκείνη ώρα της συνάντησης με το κρίσιμο βιβλίο, υπάρχουν κάποιες δραστηριότητες σχεδιασμένες να φέρνουν παιδιά και βιβλία πιο κοντά. Αν με παιγνιώδη και ευχάριστο τρόπο προκαλέσουμε την περιέργεια και το ενδιαφέρον των μαθητών να "γευτούν" μερικές σελίδες, διευκολύνουμε τη γνωριμία τους με τον κόσμο των βιβλίων και ίσως θέτουμε βάσεις για την εξέλιξή τους σε τακτικούς αναγνώστες. Τίποτα ωστόσο δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο - γιατί κανείς δεν μπορεί να προδικάσει τι θα συμβεί, μόλις ένα εξώφυλλο ανοίξει μπροστά σ' ένα παιδικό πρόσωπο.

Σύμφωνα με έρευνα σε σχολεία της Νέας Ζηλανδίας (NZ Ministry of Education. (2006). Effective literacy practice in Years 5 to 8. Wellington: Learning Media), στα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας στα οποία ο μέσος όρος παρουσίαζε υψηλότερα σκορ αλφαβητισμού, οι δάσκαλοι:

- ήταν οι ίδιοι ενθουσιώδεις αναγνώστες
- διάβαζαν μεγαλόφωνα καθημερινά
- αφιέρωναν περισσότερες ώρες στο διάβασμα
- διαμόρφωναν στις αίθουσές τους ελκυστικό αναγνωστικό περιβάλλον
- πρόσφεραν ποικιλία αναγνωσμάτων
- επιδίωκαν οι μαθητές τους να αναπτύξουν ένα διαρκές ενδιαφέρον για την ανάγνωση
- βασική φόρμουλα: ενδιαφέρον οδηγεί σε προσπάθεια που καταλήγει σε ικανοποίηση / καλύτερα αποτελέσματα

Σε ό,τι αφορά στους εφήβους, ο δάσκαλος Chris Crowe (Young Adult Literature: Rescuing Reluctant Readers, The English Journal vol.88, No.5, Μάιος 1999 σσ.113-116) συμβουλεύει σε άρθρο του:
- Να τους δείξουμε ότι το διάβασμα είναι διασκεδαστικό όσο και το να βλέπουν τηλεόραση, να πηγαίνουν για ψώνια ή βόλτες με τις παρέες τους
- Να τους θυμίσουμε τις χαρές του διαβάσματος
- Να τους καθοδηγούμε προς επιλεγμένα, καλά εφηβικά βιβλία
- Να τους βοηθάμε να συνδέονται με τα αναγνώσματά τους, να τους υποδεικνύουμε έργα που συνδέονται με αυτά που έχουν μόλις διαβάσει, ή αν έχουν βαλτώσει σε ένα είδος να τους σπρώχνουμε προς κάτι καινούριο
- Να διαβάζουμε οι ίδιοι και να συζητάμε για τα αναγνώσματά μας
- Να διαβάζουμε από τα βιβλία που διαβάζουν και εκείνοι
- Να διαβάζουμε μεγαλόφωνα και να τους δίνουμε χρόνο ανάγνωσης στην τάξη

Προτού ξεκινήσουμε με τις δραστηριότητες, ας θυμόμαστε ότι:
- μια πολιτισμένη ατμόσφαιρα χαλαρότητας και ελευθερίας έκφρασης βοηθάει κάθε δραστηριότητα
- ένας σωστά διαμορφωμένος χώρος βιβλιοθήκης προβάλλει αναγνώσματα πολλών ειδών (λογοτεχνικά, γνώσεων, κόμικς, περιοδικά) με τον ελκυστικότερο δυνατό τρόπο
- περισσότερο απ' όλα φαίνεται να εξυπηρετεί τους στόχους μας το ελεύθερο εθελοντικό διάβασμα, στο οποίο ισχύουν τα κατά Πενάκ δικαιώματα του αναγνώστη
- καλό είναι να έχουμε προετοιμάσει το υλικό μας, βιβλία ενδιαφέροντα και εύκολα αναγνώσιμα, δηλ. με υψηλό ποσοστό γνωστών λέξεων, ώστε το κείμενο να προκαλεί ευχαρίστηση
- όσο περισσότερο τους εκθέτουμε σε βιβλία, όσο περισσότερο χρόνο αφιερώνουμε καθημερινά στην ανάγνωση, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να αρχίσουν οι μαθητές μας να διαβάζουν / και λίγα λεπτά ωστόσο, αν αφιερώνονται τακτικά και αρκετές φορές τη μέρα, συναθροίζονται σε πολλές ώρες ανάγνωσης το χρόνο.

Ζέσταμα

Μπορούμε να ξεκινήσουμε την επαφή με το αντικείμενο, μέσα από μια όμορφη κουβέντα για βιβλίαπου έχουμε διαβάσει στο παρελθόν... βιβλία που μας συγκίνησαν, μας συγκλόνισαν, άλλα με τα οποία γελάσαμε ή λυπηθήκαμε και κάποια που θα προτείναμε στους συμμαθητές μας με κλειστά τα μάτια.

Με πιο ώριμα παιδιά, μπορούμε να ξεκινήσουμε μια συζήτηση για το θέμα που αφορά ένα συγκεκριμένο βιβλίο που έχουμε μπροστά μας ή το δίλημμα που επεξεργάζεται...τι πιστεύουμε εμείς για το ζήτημα; τι απαντήσεις άραγε δίνει ο συγγραφέας; Αν δεν έχετε κάτι στο μυαλό σας, τέτοια θέματα θα συναντήσετε σε κάθε ανάρτηση, στην ενότητα Προβληματισμοί για συζήτηση.

Ενδιαφέρον θα είχε επίσης, πριν μπούμε για τα καλά στον χορό, να επιχειρήσουμε να διεξάγουμε μια κυκλική βηματο-έρευνα. Τοποθετούμε τους μαθητές όρθιους σε κύκλο και τους εξηγούμε ότι για κάθε πρόταση που ακούνε, θα πρέπει:

-να μη μετακινηθούν αν διαφωνούν,

-να προχωρήσουν ένα βήμα προς το κέντρο αν συμφωνούν λίγο,

-να προχωρήσουν περισσότερο αν συμφωνούν περισσότερο

-να φτάσουν ως το κέντρο του κύκλου, αν συμφωνούν απόλυτα.

Έτσι μπορούν να εξωτερικεύσουν την άποψή τους ακόμα και μαθητές που δυσκολεύονται να εκφραστούν. Οι ερωτήσεις μας πρέπει βέβαια να είναι έτοιμες από πριν, κατάλληλες για απάντηση με τον συγκεκριμένο τρόπο και σε λογική σειρά ώστε να μας δώσουν μια εικόνα για τη σχέση των παιδιών με το διάβασμα.

π.χ. Μου αρέσει να διαβάζω/ Διαβάζω ένα-δύο βιβλία τον μήνα

Μου αρέσουν πιο πολύ τα αστυνομικά / ρομαντικά / ιστορικά / περιπετειώδη βιβλία

Μου αρέσει να διαβάζω στο κρεβάτι / στον καναπέ / στο τραπέζι / στο πάρκο / στο μπάνιο

Διαβάζω τα Σαββατοκύριακα/ τις καθημερινές / το Καλοκαίρι, κλπ.

Πρώτη επαφή (με το θηρίο)
1. Βιβλιοσλάλομ: υπό τον ήχο απαλής ή λιγότερο απαλής (προσωπικά χρησιμοποιώ ορχηστρική -soundtracks) μουσικής, αφήνουμε τα παιδιά να κυκλοφορήσουν για περίπου 3 λεπτά σε διαδρόμους που σχηματίζονται ανάμεσα σε 10-15 βιβλία απλωμένα στο πάτωμα. Τα καλούμε να παρατηρήσουν τα εξώφυλλα και τους τίτλους, ενώ αν θέλουν μπορούν και να ξεφυλλίσουν τα βιβλία, χωρίς όμως να σταθούν όλη την ώρα μόνο σε ένα. Στη συνέχεια μοιράζουμε στους μαθητές από ένα χρωματιστό χαρτάκι και τα καλούμε να το αφήσουν πάνω στο βιβλίο που τα τράβηξε περισσότερο και που θα ήθελαν να διαβάσουν. Τέλος, αφού οι μαθητές "ψηφίσουν" μετράμε τα χαρτάκια στα βιβλία και ανακοινώνουμε ποιο είναι το πιο δημοφιλές από αυτά. Η εμπειρία λέει ότι το βιβλίο που κερδίζει, αποκτά πολλούς θαυμαστές που σπεύδουν να του ρίξουν μια ματιά ή να το δανειστούν.

2. Παρουσιάσεις βιβλίων σε μορφή book slam (ταχυ-παρουσίαση)
που διαρκούν το πολύ 3 λεπτά ανά βιβλίο και πρέπει να είναι όσο πιο ορεκτικές γίνεται!

Η παρουσίαση μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους:

ανάγνωση ενός αυτούσιου αποσπάσματος, πραγματικά λαχταριστού

μικρή περίληψη της υπόθεσης, αφήνοντας το τέλος κρυφό

διατύπωση ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής (συνήθως για βιβλία γνώσεων). Υποσχόμαστε στα παιδιά ότι αν διαβάσουν το βιβλίο θα είναι σε θέση να τις απαντήσουν

κουτί με αντικείμενα σχετικά με την πλοκή του βιβλίου. Τα παιδιά βλέποντας τα αντικείμενα και τις εικόνες προσπαθούν να ανασυνθέσουν την ιστορία. Λίγο πριν τελειώσει το 3λεπτο, τους αποκαλύπτουμε σε γενικές γραμμές την πλοκή. Ή και όχι.

Κουτί παρουσίασης για το Κίκο, η κότα που έμαθε να πετάει

3. Αφήγηση ενός μικρού αποσπάσματος του βιβλίου, την ώρα που έχουμε μπροστά μας 3 εξώφυλλα. "μπορείτε να βρείτε ποιο εξώφυλλο ταιριάζει στο απόσπασμα που διάβασα;"

4. Κρύβουμε το κείμενο και κοιτάζοντας τις εικόνες του βιβλίου, το εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο, δημιουργούμε μια δική μας ιστορία. Ποιά να είναι άραγε η πραγματική ιστορία που κρύβεται πίσω από τις εικόνες αυτές;

5. Παίζουμε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι που αφορά ένα βιβλίο (και που έχει δημιουργηθεί μέσω δραστηριοτήτων βλ. επόμενη ενότητα - Δ). Οι μαθητές πρέπει να ανατρέξουν στις σελίδες του βιβλίου για να δώσουν απαντήσεις στις ερωτήσεις του παιχνιδιού, ενώ ταυτόχρονα γνωρίζουν τους χαρακτήρες και βασικά στοιχεία της πλοκής.

6. Παίζουμε κουκλοθέατρο ή παρουσιάζουμε σε άλλες τάξεις (και πάλι σε συνέχεια δραστηριοτήτων από την επόμενη ενότητα - Δ) δραματοποιήσεις βασισμένες σε ένα κείμενο. Στεκόμαστε στο δίλημμα του ήρωα ή σταματάμε σε πιθανά προβλήματα και εξηγούμε ότι η συνέχεια της πραγματικής ιστορίας κρύβεται στο βιβλίο. Τα παιδιά που παρακολουθούν είναι πιθανό να παρακινηθούν να το διαβάσουν αν βρουν το θέαμα ενδιαφέρον.

7. Ζητάμε από μεγάλα παιδιά, που συνήθως δυσκολεύονται στην ανάγνωση, να διαβάσουν κάποια ιστορία σε παιδιά του νηπιαγωγείου ή της πρώτης τάξης. Όταν οι μεγάλοι διαβάζουν σε μικρούς, νιώθουν να μπαίνουν σε θέση ευθύνης και γι' αυτό δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό, προσέχοντας την προφορά, την άρθρωσή τους και τον επιτονισμό. Όσες φορές το δοκιμάσαμε, ωφέλησε σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό και τις δύο πλευρές.

Σταθεροποίηση της συνήθειας

Λειτουργία Βιβλιοθήκης και Ανταλλακτικού Βιβλιοπωλείου: Τα παιδιά πρέπει να μπορούν να επισκέπτονται τη σχολική βιβλιοθήκη σε συγκεκριμένες μέρες και ώρες, ή να ανταλλάσσουν μεταξύ τους βιβλία. Στην τάξη μας τον ρόλο του βιβλιοθηκάριου έχουν συνήθως τέσσερις μαθητές (ένας από κάθε ομάδα) που έχουν ταξινομήσει τα βιβλία (γνώσεων - λογοτεχνικά) και καταγράφουν τις κινήσεις τους σε ημερολόγιο δανεισμού.

Ένταξη φιλαναγνωσίας στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα. Στα μη πιλοτικά σχολεία, αν αποφασίσουμε να αφιερώσουμε σταθερά μια από τις ώρες ευέλικτης ζώνης στη φιλαναγνωσία, δίνουμε στους μαθητές αφορμή να ασχοληθούν σε τακτική βάση με τη βιβλιοθήκη της τάξης ή του σχολείου. Αν συνδυάσουμε το διάβασμα με κολατσιό, η ώρα αυτή βαφτίζεται και "πρωινό στη βιβλιοθήκη", οπότε οι μαθητές σερβίρονται γάλα και μπισκότα καθώς διαβάζουν. Παρ' ότι πολύ συμπαθητική, η δραστηριότητα αυτή καλό είναι να μην εφαρμόζεται κάθε εβδομάδα, επειδή υπάρχει κίνδυνος να συνδεθεί στο μυαλό των μαθητών η ανάγνωση με το φαγητό, κάτι που μπορεί να βλάψει τους ίδιους αλλά και τα βιβλία.

Οργάνωση Έκθεσης Βιβλίου στην αυλή του σχολείου. Με δύο θρανία και μερικές καρέκλες, οι μαθητές της Στ' που αγαπούν το διάβασμα, μπορούν να προσφέρουν μια γωνιά ανάγνωσης στα μικρότερα παιδιά που ψάχνουν ευκαιρίες να κάνουν κάτι διαφορετικό και πιο ήσυχο την ώρα του διαλείμματος. Οι μεγάλοι μαθητές που διαβάζουν στην αυλή, μπορεί να αποτελέσουν ένα σημαντικό πρότυπο, ειδικά για παιδιά που οι γονείς τους δεν διαβάζουν στο σπίτι.

Σχολικός Βιβλιοπόντικας. Έκδοση σχολικής εφημερίδας με κριτική βιβλίων, παρουσιάσεις, περιλήψεις, ταυτότητες και συνεντεύξεις ηρώων, σταυρόλεξα/κρυπτόλεξα ή άλλες σχετικές δραστηριότητες που μπορείτε να βρείτε στην επόμενη παράγραφο. Πρόκειται για πολύπλευρη δραστηριότητα, στην οποία τα παιδιά καλούνται να αναλάβουν ποικίλους ρόλους: ανάλογα με τις δεξιότητες και τις επιθυμίες τους μπορεί να εργαστούν ως συντάκτες, ρεπόρτερς, επιμελητές/διορθωτές, σκιτσογράφους/εικονογράφους, υπεύθυνους διαφήμισης, υπεύθυνους υλικών, τυπογραφείου, οικονομικής διαχείρισης και διακίνησης του περιοδικού.

Η Δίκη του Μήνα: Μια φορά το μήνα, οργανώνουμε στην τάξη τη δίκη ενός βιβλίου, στήνοντας το ανάλογο σκηνικό: Δικαστής, Κατήγορος, Δικηγόρος... και φυσικά ως Μάρτυρες υπεράσπισης ή κατηγορίας μπορούν να συμμετέχουν όλοι όσοι διάβασαν το συγκεκριμένο βιβλίο και έχουν κάτι να δηλώσουν για το αν τους άρεσε ή όχι και γιατί.

D.E.A.R. (Drop Everything And Read) Μετά από συνεννόηση του συλλόγου διδασκόντων, μια φορά την ημέρα, το κουδούνι του σχολείου χτυπάει και όλοι (διευθυντής, δάσκαλοι, μαθητές) παρατούν ό,τι κάνουν και αρχίζουν να διαβάζουν το αγαπημένο τους βιβλίο για λίγα λεπτά. Αν λόγω ασυνεννοησίας (στην Ελλάδα είμαστε) δεν μπορεί να γενικευτεί η δράση, ο εκπαιδευτικός μπορεί να χτυπάει ένα συγκεκριμένο κουδουνάκι μέσα στην τάξη, που θα αναγγέλλει την έναρξη και το τέλος του DEAR.

Συμμετοχή σε διαγωνισμούς φιλαναγνωσίας. Ο εκπαιδευτικός καλό είναι να ενθαρρύνει τους μαθητές να λαμβάνουν μέρος σε τέτοιες εκδηλώσεις, καθώς τα κέρδη μπορεί να είναι πολλαπλά: Σε εμπειρίες, αναγνωστική αυτοπεποίθηση, αυτογνωσία (επίπεδο σε σχέση με άλλους μαθητές) αλλά και υλικό για τη βιβλιοθήκη τους!

Δημιουργία Λέσχης Ανάγνωσης, όπου μαθητές ή γονείς και δάσκαλοι, μπορούν να κοινοποιήσουν την προσωπική τους εμπειρία από βιβλία που διαβάζουν. Οι συναντήσεις επιτρέπουν στους αναγνώστεςνα έρθουν πιο κοντά και να νιώσουν σαν ομάδα, κάτι που επηρεάζει τη γενικότερη στάση τους απέναντι στο διάβασμα ως δραστηριότητα. Δίνεται επίσης η ευκαιρία στους εκπαιδευτικούς να καταλάβουν καλύτερα ποια βιβλία είναι πιο δημοφιλή στους μαθητές και γιατί. Τέλος, τα παιδιά ωφελούνται πολλαπλά, καθώς πέραν του ότι μαθαίνουν να εκφέρουν άποψη στην πράξη, βελτιώνουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες αλλά και την αυτοεικόνα τους, συμμετέχοντας "επί ίσοις όροις" σε μια καινούρια ομάδα.

Πολλοί συνάδελφοι αναζητούν οδηγίες για το πώς οργανώνεται και λειτουργεί μια λέσχη ανάγνωσης. Τα όσα όμως αναφέρει το ΕΚΕΒΙ ίσως δεν προσφέρουν αρκετή βοήθεια, ενώ ένα σχετικό απόσπασμα ομιλίας ανεβασμένο στο δίκτυο από την εξειδικευμένη ομάδα Θαλής + Φίλοι, έχω την αίσθηση ότι αναφέρεται σε λέσχες μαθητών κάπως μεγαλύτερων ηλικιών. Στις επόμενες γραμμές, με την ευγενική άδεια του καθηγητή Γ. Παπαδάτου, παραθέτουμε ορισμένες προτάσεις από το βιβλίο του Το Παιδικό Βιβλίο στην Εκπαίδευση και στην Κοινωνία (Αθήνα: Εκδόσεις Παπαδόπουλος 2014, σσ. 309-324), ελαφρώς διασκευασμένες:

Τα στάδια υλοποίησης μιας Λέσχης Ανάγνωσης περιλαμβάνουν:

α. Προετοιμασία του εκπαιδευτικού (μελέτη των σταδίων λειτουργίας μιας Λέσχης Ανάγνωσης, διερεύνηση της αναγνωστικής ιστορίας των παιδιών, κατάρτιση προγράμματος ανάγνωσης συγκεκριμένων βιβλίων, μελέτη λογοτεχνικών θεωριών π.χ Νέας Κριτικής, Αναγνωστικής Ανταπόκρισης, Συναλλακτικής Θεωρίας για την προσέγγιση των κειμένων, προπαρασκευή δραστηριοτήτων, ενημέρωση γονέων)

β. Προετοιμασία του χώρου λειτουργίας της Λέσχης Ανάγνωσης (κατάλληλη διαρρύθμιση, εφοδιασμός με γραφική ύλη, εξασφάλιση βασικών προϋποθέσεων -π.χ. επαρκής φωτισμός, ησυχία- διαμόρφωση ευχάριστης ατμόσφαιρας, κ.ά.) και προγραμματισμός συναντήσεων σε εναλλακτικούς χώρους, όπως βιβλιοπωλεία, δημοτικές βιβλιοθήκες, αρχαιολογικούς χώρους, πάρκα, κτλ.

γ. Συγκέντρωση 8-15 ατόμων με αντίστοιχο υπόβαθρο αναγνωστικής εμπειρίας, επεξήγηση των κανόνων (π.χ. συνάντηση κάθε 2 εβδομάδες) και συμφωνία για κάποια βασικά σημεία:
·         ενός ονόματος για τη Λέσχη που να εκφράζει τη φυσιογνωμία της ομάδας
·         μιας λίστας βιβλίων ανάλογα με τις προτιμήσεις και τις ανάγκες των παιδιών
·         δράσεων σύμφωνων προς το επίπεδο καλλιέργειας και τις δεξιότητές τους

δ. Προγραμματισμός συναντήσεων. Ένα ενδεικτικό πλάνο συναντήσεων διάρκειας 7 μηνών για μια λέσχη ανάγνωσης μαθητών μικρών / μεσαίων τάξεων θα μπορούσε να έχει ως εξής:

1^η συνάντηση Γνωριμία, συζήτηση, αποφάσεις για το περιεχόμενο των ιστοριών και των βιβλίων, αφήγηση ενός παραμυθιού. Συζήτηση.
2^η συνάντηση Τα παιδιά αφηγούνται ιστορίες που ήδη γνωρίζουν από το σπίτι. Συζήτηση.
3^η συνάντηση Τα παιδιά διαβάζουν επί τόπου ένα εικονογραφημένο βιβλίο και το συζητούν. Ζωγραφίζουν σκηνές της αρεσκείας τους και τις αποδίδουν με παντομίμα.
4^η συνάντηση Τα παιδιά έχουν διαβάσει στο σπίτι ένα βιβλίο και το συζητούν. Παραθέτουν εντυπώσεις, περιγράφουν τα πρόσωπα και τα υποδύονται σε δραματοποιήσεις χαρακτηριστικών σκηνών.
5^η συνάντηση Επίσκεψη συγγραφέα στη λέσχη. Ερωτήσεις και συζήτηση.
6^η συνάντηση Τα παιδιά έχουν διαβάσει στο σπίτι ένα άλλο βιβλίο. Παιχνίδι ρόλων: Υποδύονται τους ρόλους του συγγραφέα, του εικονογράφου, του δημοσιογράφου. Τα άλλα παιδιά τους υποβάλλουν ερωτήσεις.
7^η συνάντηση Επίσκεψη σε βιβλιοπωλείο. Ξενάγηση από τον βιβλιοπώλη που χαρίζει στους μαθητές από ένα αντίτυπο του ίδιου βιβλίου (έχει προηγηθεί συνεννόηση με τους γονείς)
8^η συνάντηση Τα παιδιά παρουσιάζουν το βιβλίο που διάβασαν με διάφορους τρόπους (ζωγραφική, μουσική, παντομίμα, παιχνίδι ρόλων, θέατρο). Συζητούν για το βιβλίο και τους ρόλους που επέλεξαν.
9^η συνάντηση Τα παιδιά έχουν διαβάσει ένα βιβλίο και συζητούν για τους ήρωες, τα συναισθήματα και τις σχέσεις τους, τον τόπο και τον χρόνο της αφήγησης.
10^η συνάντηση Τα παιδιά σκηνοθετούν το ίδιο βιβλίο, το δραματοποιούν και το επενδύουν με μουσική.

11^η συνάντηση Επίσκεψη σε παιδική βιβλιοθήκη. Συνάντηση με λέσχη άλλου σχολείου και απόφαση να συνεργαστούν

12^η συνάντηση Συνάντηση των δύο λεσχών και συζήτηση για τα βιβλία που έχουν διαβάσει και συζητήσει. Τα παιδιά ανταλλάσσουν βιβλία.

13^η συνάντηση Αφήγηση. Τα παιδιά αφηγούνται ορισμένα από τα βιβλία που έχουν διαβάσει. Φέρνουν από το σπίτι τους ρούχα και αντικείμενα που ταιριάζουν στον ήρωα του βιβλίου που αφηγούνται (π.χ. ένα καπέλο, μια τσάντα, ένα ρούχο). Αντιγράφουν κάποια θετική δράση των ηρώων του βιβλίου.

14^η συνάντηση Σε γιορταστική ατμόσφαιρα με διάφορα εδέσματα γιορτάζουν για τη λέσχη τους και δίνουν ραντεβού για την επόμενη χρονιά

το εβδομαδιαίο "πρωινό στη βιβλιοθήκη" βοήθησε
τους μαθητές του σχολείου μας να δουν τα βιβλία με άλλο μάτι

Δ. Ανατομία ενός κειμένου (τεμαχισμός και αξιοποίηση)

Το διάβασμα είναι υπόθεση προσωπική. Τα όσα έχει να προσφέρει ένα βιβλίο, τα προσφέρει μόνο στον αναγνώστη του, στον καθένα χωριστά, και μάλιστα την συγκεκριμένη ώρα που αυτός διαβάζει, όπου και όπως εκείνος επιλέξει.

Υπάρχει ωστόσο στο διάβασμα, όπως και σε καθετί, μια διάσταση κοινωνική. Επενδύοντας σ' αυτή, ο εκπαιδευτικός μπορεί να εισάγει το λογοτεχνικό βιβλίο στο μάθημα, χρησιμοποιώντας το ως αφόρμηση για να ασχοληθεί με κάποιο μαθησιακό αντικείμενο, αξιοποιώντας τις πληροφορίες του, επινοώντας σχετικές με το κείμενο δραστηριότητες, κ.ά. Έμμεσα έτσι, η φιλαναγνωσία εξυπηρετείται, καθώς ηένταξη του βιβλίου στη ζωή της τάξης με κάθε αφορμή, μαθαίνει στα παιδιά ότι η ανάγνωση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας (επιστολή ΕΚΕΒΙ προς τους εκπαιδευτικούς). Προσωπικά διαφωνώ λιγάκι.

Οι δραστηριότητες αυτές, παρ' ότι χαριτωμένες και σχετικές με τα βιβλία, δεν πρέπει -κατά τη γνώμη μου πάντα- να συγχέονται με τις παραπάνω (ενότητα Γ) εμψυχώσεις, καθώς σκοπός τους δεν φαίνεται να είναι το να οδηγήσουν άμεσα στην απόλαυση του διαβάσματος, αλλά να εξυπηρετήσουν κάποια δεξιότητα (όπως αυτή της ανάγνωσης) χρησιμοποιώντας τα κείμενα ως μέσο. Θεωρώ δηλαδή, πως η αξιοποίηση ενός κειμένου στην τάξη δεν είναι προϋπόθεση ικανή για να αγαπήσουν τα παιδιά το διάβασμα... μοιάζει περίπου σαν να τα ταΐζουμε κοτόσουπα, ελπίζοντας πως έτσι θα τους καλλιεργηθεί η αγάπη προς τα πουλερικά.

Ας δούμε ωστόσο μερικούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να αξιοποιηθεί ένα λογοτεχνικό κείμενο (αν μιλάμε για μυθιστόρημα, συνήθως το σπάμε σε κεφάλαια και αναθέτουμε ένα στην κάθε ομάδα) στην τάξη. Ακολουθούν 24 δοκιμασμένες δραστηριότητες - όσα και τα γράμματα της αλφαβήτου:

1.Ανάγνωση: Διαβάζουμε μεγαλόφωνα, ψιθυριστά ή δυνατά, με θεατρικότητα και εκφραστικότητα, πειραματιζόμενοι με το ύφος, τον ρυθμό και τον τόνο της φωνής μας. Διαβάζουμε μόνοι ή σε ζευγάρια, σε μικρές ή μεγαλύτερες ομάδες, χορωδιακά, ή κάνοντας σκυταλοδρομία (μία/δύο σειρές κειμένου ή ακόμα και μια λέξη ο καθένας). Διαβάζουμε από τα αριστερά προς τα δεξιά ή και ανάποδα, από πάνω προς τα κάτω, παραλείποντας λέξεις ή σειρές. Μιμούμαστε ή επινοούμε διάφορους χαρακτήρες, αντιγράφοντας την ιδιαίτερη προφορά τους (χροιά, ρωτακισμός, ψευδισμός, αναγραμματισμός) ταιριάζουμε τον τρόπο που διαβάζουμε με συγκεκριμένες ιδιότητες και συνθήκες (υπερευαίσθητοι, αυστηροί, νευριασμένοι, μεθυσμένοι, φοβισμένοι, με κλειστή τη μύτη, ερεθισμένο λαιμό, αγανακτισμένοι), ηλικίες (μικρό παιδί, ηλικιωμένος), επαγγέλματα (αστυνομικός, θεολόγος, λιμενεργάτης), περιοχές (διάλεκτοι της Ελλάδας ή προφορά ανθρώπων με καταγωγή από το εξωτερικό - Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ρωσία, Γερμανία) κ.ά.

Στη φετινή μας τάξη, απολαμβάνουμε περισσότερο τη γαλλική προφορά: Μετατρέπουμε το ρ σε γ, το θ σε σ και τονίζουμε κάθε λέξη στη λήγουσα. Όποιος αναζητά την τελειότητα, μπορεί επίσης να ενώνει μερικές λέξεις (μερικεσλεξίς) σε 5σύλλαβες για να δώσει τον κατάλληλο ρυθμό, αλλάζει την προφορά του υ σε ü, κ.ά.

2.Παντομίμα: Μετά την ανάγνωση, ή και παράλληλα με αυτή, ένας ή περισσότεροι μαθητές (όχι πάντως αυτός που διαβάζει), μπορούν να αποδώσουν με παντομίμα σκηνές από το κείμενο. Δεν επιτρέπεται να βγάλουν ήχους ή να μιλήσουν, γίνεται όμως να χρησιμοποιήσουν χειρονομίες και την κατάλληλη κάθε φορά στάση σώματος, για να αποδώσουν με παραστατικότητα τα όσα συμβαίνουν. Σε μορφή σκυταλοδρομίας, κάθε μαθητής που διαβάζει, μπορεί έπειτα να σηκώνεται και να παίρνει θέση στο ανθρώπινο γλυπτό που σχηματίζεται στο κέντρο της αίθουσας. Αν δεν θέλουμε όλη την τάξη στο πόδι, μπορούμε να θέσουμε ανώτατο αριθμό συμμετεχόντων στο γλυπτό τα τρία παιδιά, ώστε για κάθε μαθητή που σηκώνεται, ένας άλλος να κάθεται και να μπορεί να ξαναδιαβάσει.

3.Θεατρική απόδοση: Συνδυάζοντας τα παραπάνω, ένας μαθητής αποστηθίζει ένα κομμάτι του κειμένου και προσπαθεί να το αποδώσει θεατρικά. Χρησιμοποιεί τη φωνή του, μορφασμούς, χειρονομίες και στάση σώματος, ώστε η ερμηνεία του να πείσει. Δύομαθητές μπορούν να ασχοληθούν με κάποιο διάλογο κλπ. Αν η προσπάθεια μοιάζει να τραβάει το ενδιαφέρον των παιδιών, προσθέτοντας λίγη σκηνοθεσία, σκηνογραφία και μουσική, μπορούμε να συνθέσουμε ένα ακόμη πιο ολοκληρωμένο αποτέλεσμα και να το παρουσιάσουμε στον διευθυντή, κάποιους συναδέλφους ή συμμαθητές μας.

4.Δραματοποίηση: Μετά τα παραπάνω, το επόμενο βήμα είναι η δραματοποίηση του κειμένου που έχουμε επιλέξει. Αν έχουμε χωρίσει ομάδες, η κάθε μία μπορεί να αναλάβει ένα μικρό τμήμα της ιστορίας. Στη συνέχεια, αν οι ομάδες λειτουργούν σωστά, μπορούν μόνες τους να μοιράσουν ρόλους στα έμψυχα και τα άψυχα που συμμετέχουν στο έργο. Σε αντίθετη περίπτωση, τη διαλογή την κάνει ο εκπαιδευτικός. Αφήνουμε έπειτα ένα μικρό χρονικό διάστημα στα παιδιά να προετοιμαστούν, γυρίζοντας από ομάδα σε ομάδα και λύνοντας απορίες και προβλήματα, εμψυχώνοντας, και παρεμβαίνοντας όπου χρειάζεται. Μόλις οι ομάδες είναι έτοιμες,παρουσιάζουν τη δραματοποίησή τους μπροστά σε όλη την τάξη. Εκτός από ψυχαγωγία, η δραστηριότητα αυτή δίνει στους μαθητές την ευκαιρία να συνεργαστούν και να ενισχύσουν την εκφραστικότητα αλλά και την ενσυναίσθησή τους, μπαίνοντας στη θέση των ηρώων του διηγήματος.

5.Ερωτήσεις κατανόησης / κρίσης - αναδιήγηση: ρωτάμε τι έκανε στα παιδιά εντύπωση από την ιστορία, ελέγχοντας την αντίληψη, τη μνήμη και την ικανότητά τους να εκφραστούν σωστά. Τα αφήνουμε να μας αναδιηγηθούν τα κομμάτια που επιθυμούν, και δεν τα διορθώνουμε ακόμα και όταν παρατηρούμε διαφορές σε σχέση με το κείμενο που διαβάσαμε. Αντίθετα, με διερευνητικές ερωτήσεις, ελέγχουμε τη δημιουργικότητά τους στο να καλύπτουν τα κενά που άφησε η μνήμη τους ή ο συγγραφέας.

Επιπλέον οφέλη μπορεί να προκύψουν αν καλέσουμε τους μαθητές να μας αναδιηγηθούν την ιστορία πρωτοπρόσωπα ή από μια άλλη οπτική εκτός αυτής που αναφέρεται στο κείμενο, π.χ. με τα μάτια ενός άλλου ήρωα, ενός προσώπου ή αντικειμένου που θα επιλέξουμε (π.χ. αναδιήγηση υπό την οπτική της παντόφλας του ήρωα ή ενός χαρταετού). Αν προτιμήσουμε η δραστηριότητα να γίνει γραπτά, μπορούμε να δώσουμε τον τίτλο "μια σελίδα από το ημερολόγιο του...." βάζοντας το όνομα του χαρακτήρα από την οπτική του οποίου περιγράφουμε τα γεγονότα.

Μπορούμε επίσης να ρωτήσουμε τι σημαίνουν για τους μαθητές διάφορα περιστατικά που αναφέρονται στο κείμενο και πώς εξηγούν τη συμπεριφορά των ηρώων. Τα καλούμε να μας πουν πώς θα αντιδρούσαν οι ίδιοι σε μια τέτοια περίσταση. Επίσης, τους ζητάμε όσο διηγούνται συγκεκριμένα περιστατικά και περιγράφουν πρόσωπα και τοπία που τους έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση, να αναφέρουν λεπτομέρειες που δεν περιγράφονται στο κείμενο, επιδιώκοντας να κεντρίσουμε τη φαντασία τους αλλά και την συνθετική τους ικανότητα. Ρωτάμε τέλος αν θυμούνται άλλες ιστορίες που μοιάζουν με αυτή που διάβασαν, ή αν τα χαρακτηριστικά των ηρώων τους παραπέμπουν σε χαρακτήρες άλλων κειμένων και ποιων.

Έτοιμα φύλλα εργασίας με διάφορες δραστηριότητες τέτοιου τύπου έχουν ετοιμάσει οι εκδόσεις Πατάκη για 42 βιβλία τους και μπορείτε να τις βρείτε εδώ ή ε δώ.

6.Ζωγραφική: από το κείμενο που διαβάζουμε, εικονογραφούμε μια σκηνή που μας έκανε εντύπωση, ένα κεφάλαιο του βιβλίου (ειδικά αν μιλάμε για μυθιστόρημα) ή αναδιηγούμαστε με τη μορφή κόμικ τα βασικά σημεία της ιστορίας. Αποδίδουμε ζωγραφικά τους κεντρικούς χαρακτήρες, αντικείμενα που παίζουν ρόλο σημαντικό, τους χώρους όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα, κλπ. Αναρωτιόμαστε πόσο διαφορετική θα ήταν η ιστορία αν άλλαζε το σκηνικό πίσω της. Πώς π.χ. θα μπορούσε να εξελιχθεί η ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας στο πολικό τοπίο; Αν άλλαζαν και τα ρούχα; Δοκιμάζουμε τελικά να αποδώσουμε την ιστορία συνδυάζοντας τα παραπάνω (νέο σκηνικό, διαφορετικά ρούχα, κόμμωση... (π.χ. τα τρία γουρουνάκια στο βυθό με σκάφανδρο) και επιχειρούμε να την αναδιηγηθούμε.

7.Διαφημιστικές Κατασκευές: Κατασκευάζουμε διαφημιστικό υλικό για ένα βιβλίο που μας άρεσε: Κάθε ομάδα μπορεί να ετοιμάσει μια διαφορετική αφίσα -για μικρά ή μεγαλύτερα παιδιά, που απευθύνεται σε γονείς ή εκπαιδευτικούς (διαφορές στο ύφος του κειμένου και την εικονογράφηση), για μια σχολική εκδήλωση, μια βραδιά τέχνης ή ένα διεθνές συνέδριο. Κατασκευάζουμε σελιδοδείκτες από υλικά ή σε σχήματα και χρώματα εμπνευσμένα από την ιστορία, ζωγραφισμένους με πρόσωπα ή αντικείμενα που συμμετέχουν σε αυτή. Προετοιμάζουμε τέλος και καταγράφουμε ένα διαφημιστικό σποτάκι για το ραδιόφωνο ή την τηλεόραση.

κατασκευή σελιδοδείκτη - τερατάκι

8.Ήχοι από το βιβλίο: Χωρίζουμε το κείμενο σε τόσα μέρη, όσες και οι ομάδες που έχουμε μοιράσει τους μαθητές στην τάξη. Κάθε ομάδα ζωγραφίζει το μέρος του κειμένου που της ανατίθεται και στη συνέχεια αναζητά ήχους μέσα στη ζωγραφιά. Οι μαθητές όλης της τάξης συμμετέχουν στην απόδοση των ήχων (αν πρόκειται για ένα ρολόι, η μισή τάξη κάνει "τικ" και η άλλη μισή "τακ", με το δάσκαλο να αναλαμβάνει το ρόλο του μαέστρου. Αφού οι ήχοι μας βοηθήσουν να μεταφέρουμε το κλίμα του βιβλίου στην τάξη, μπορούμε να αναρωτηθούμε με τους μαθητές τι μουσική θα ταίριαζε σαν υπόκρουση στην αναδιήγηση του βιβλίου. Αν υπάρχουν τα τεχνικά μέσα (π.χ. διαδραστικός πίνακας) μπορούμε να ντύσουμε την δραματοποίηση των σκηνών με διάφορα είδη μουσικής, πριν καταλήξουμε στο ποιο ταιριάζει περισσότερο.

9.Αλφαβητάρι της ιστορίας: Αλφάβητα με διάφορα θέματα (φαγητά, ονόματα) ξέρουν οι μαθητές να δημιουργούν ήδη από τις μικρότερες τάξεις, και μάλιστα τα διασκεδάζουν πολύ. Για όποιον δεν έχει ιδιαίτερη σχέση με το αντικείμενο, μπορεί να πάρει παράδειγμα από μια αλφαβήτα της Αγγελικής Βαρελλά, που τις χρησιμοποιεί ελεύθερα και σε πάμπολλες περιστάσεις (π.χ. αλφαβήτα αποχαιρετισμού από το δημοτικό). Σε σχέση με το θέμα μας, ο εκπαιδευτικός μπορεί να καλέσει κάθε μια από τις ομάδες της τάξης, να παρουσιάσουν κάποιο βιβλίο μέσα από την κατασκευή ενός αλφαβηταριού με τις λέξεις-κλειδιά του κειμένου. Ένα τέτοιο αλφάβητο μπορεί να περιλαμβάνει κύρια ονόματα, έννοιες, καταστάσεις, αλλά και ολόκληρες προτάσεις. Επειδή τα γράμματα είναι πολλά (24), η εργασία δουλεύεται άνετα σε ομάδες, όπου έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν όλοι με τις ιδέες τους. Να μην ξεχνάμε, την ώρα που παρουσιάζουν τα παιδιά την αλφαβήτα τους, να τους ζητάμε να μας εξηγούν τον ρόλο της κάθε λέξης στην ιστορία.

10.Σταυρόλεξο - Κρυπτόλεξο: Εξίσου διασκεδαστική μπορεί να αποδειχθεί και η κατασκευή ενός σταυρολέξου (ίσως με τη βοήθεια του δωρεάν λογισμικού Hot Potatoes) ή κρυπτολέξου, (ίσως με τη βοήθεια ενός πίνακα στο Word ή το Excel) με λέξεις κλειδιά μιας ιστορίας, ονόματα των ηρώων, κλπ. Αν εργαστούμε σε ομάδες, η κάθε μια μπορεί να ετοιμάσει τη δική της δοκιμασία, η οποία θα ψυχαγωγήσει τις υπόλοιπες. Το ακόμα καλύτερο; Τα σταυρόλεξα/κρυπτόλεξα θα μείνουν να συνοδεύουν το βιβλίο στη βιβλιοθήκη για πάντα, χρησιμεύοντας ως "ορεκτικό" ή αφορμή για να επιχειρήσει κάποιος μαθητής να το ξεφυλλίσει στο μέλλον. Οι ανά τον κόσμο μαθητές που χρησιμοποιούν λατινικό αλφάβητο είναι τυχεροί, αφού μπορούν να δημιουργήσουν αυτόματα τέτοια παιχνίδια μέσω του Discovery Education Puzzlemaker. Μια επιλογή για ελληνικούς χαρακτήρες είναι το Crossword Forge, δεν είναι όμως δωρεάν.

11.Επιτραπέζιο Παιχνίδι: Το να κατασκευαστεί ένα επιτραπέζιο παιχνίδι από το μηδέν είναι ιδιαίτερα δύσκολο. Τη σύλληψη της αρχικής ιδέας, ακολουθούν η οργάνωση, το σχεδιαστικό, οι κανόνες... επειδή όμως ο σκοπός δεν είναι να εξαντληθούμε,μπορούμε να ασχοληθούμε μόνο με το σχεδιαστικό μέρος, πατώντας πάνω σε ήδη γνωστές μορφές αγαπημένων παιχνιδιών.

Η πιο απλή από αυτές είναι ο τύπος "Φιδάκι", όπου ετοιμάζεται μια διαδρομή, ορίζονται μερικά τετράγωνα τύχης (στην περίπτωσή μας μπορούμε να προσθέσουμε και άλλα με ερωτήσεις) που πάνε τον παίκτη εμπρός ή πίσω. Νικητής όποιος θα φτάσει πρώτος στο τέλος. Το ταμπλό καλό είναι να διανθιστεί με εικόνες και στοιχεία από το περιβάλλον του κειμένου, οι ερωτήσεις να είναι βέβαια κι αυτές σχετικές, ίσως κατανόησης, μνήμης ή απλές εντολές, και τα πιόνια εμπνευσμένα από τους βασικούς χαρακτήρες. Αν π.χ. επιλέξουμε να κατασκευάσουμε ένα φιδάκι με βάση τον Μεγάλο Περίπατο του Πέτρου, οι παίκτες θα μπορούσαν να είναι ο Πέτρος, ο θείος Άγγελος, ο Γκαριμπάλντι, κ.ά., το φίδι να έχει τη μορφή του Γιαούρτερ (ντυμένο με στολή SS), ενώ οι κάρτες εντολών θα μπορούσαν να περιέχουν οδηγίες όπως "έπεσες σε μπλόκο - γύρισε τρία τετράγωνα πίσω" "βρήκες ένα βάζο με μαρμελάδα - πήγαινε τρία τετράγωνα εμπρός" ή ερωτήσεις όπως "Πώς λεγόταν η χελώνα του Πέτρου;" "τι έλεγαν τα συνθήματα που έγραφε στους τοίχους;" κλπ.

Ακόμα πιο απλό είναι να χρησιμοποιήσουμε ήδη υπάρχοντα παιχνίδια και να τα προσαρμόσουμε στο βιβλίο μας χωρίς επιπλέον κατασκευές. Μπορούμε έτσι να παίξουμε Scrabble, στο οποίο θα γίνονται δεκτές μόνο λέξεις που περιλαμβάνονται στο βιβλίο, Taboo ήPictionary με έννοιες του κειμένου, κλπ. Αν ωστόσο υπάρχει χρόνος και διάθεση για πιο περίπλοκες κατασκευές, υπάρχουν δεκάδες τύπους παιχνιδιών, που μπορούμε να χρησιμοποιησουμε ως βάση, όπως Monopoly, Risk, Stratego, Cluedo, Trivial Pursuit... φτιάχνοντας τελικά κάτι περισσότερο ή λιγότερο δικό μας.

12.Παζλ: Στην ίδια κατεύθυνση με τα παραπάνω κινείται και η κατασκευή παζλ. Αυτό μπορεί να προκύψει με βάση το εξώφυλλο ήμια εικόνα από το βιβλίο, ή ακόμα και μια σελίδα του κειμένου, αν μιλάμε για μεγαλύτερες τάξεις. Πρώτα φωτοτυπούμε ή εκτυπώνουμε σε χαρτόνι, στη συνέχεια το πλαστικοποιούμε για να αυξήσουμε τη διάρκεια ζωής του, και τέλος κόβουμε το πλαστικοποιημένο χαρτόνι σε μικρότερα κομμάτια. Το τελευταίο στάδιο μπορεί να γίνει από τους ίδιους τους μαθητές, ώστε να νιώσουν ότι ολοκληρώνουν το παζλ μόνοι τους. Εννοείται πως όσες ομάδες έχουμε χωρίσει στην τάξη, τόσα πρέπει να είναι και τα παζλ που θα κατασκευαστούν.

13.Κουκλοθέατρο: Πολύ δημιουργικό, ιδιαίτερα για τους μαθητές που θέλουν να κάνουν πράγματα με τα χέρια τους. Εδώ πρέπει και πάλι να χωρίσουμε την τάξη σε μικρές ομάδες, ώστε κάθε μια τους να ασχοληθεί με συγκεκριμένο κομμάτι του κειμένου και την απόδοσή του σε σενάριο. Ζητούμενο τα λόγια να 'ναι λίγα και να αποδίδουν το μήνυμα της ιστορίας. Ο μικρός αριθμόςπαιδιών θα βοηθήσει και στην κατασκευή των κουκλο-ηθοποιών. Ίσως ένας κούκλος να είναι αρκετός για κάθε 2 παιδιά, μέχρι να μάθουν και να φτιάχνουν ο καθένας τον δικό του. Μπορούμε να δημιουργήσουμε γαντόκουκλες, καλτσόκουκλες, ή χαρτοπολτόκουκλες, ανάλογα με τα υλικά που διαθέτουμε.

Για τις πιο απλές και οικονομικές θα χρειαστούμε:

- μια δυο τσαλακωμένες σελίδες εφημερίδας για το κεφάλι,

- χαρτοταινία για να τυλιχτεί το κεφάλι και μαρκαδόρους για να ζωγραφιστεί ζωηρά το πρόσωπο

- ένα κυλινδρικά τυλιγμένο χαρτονάκι για τον λαιμό (που μέσα του θα μπαίνει ο δείκτης μας)

- ένα παλιό κομμάτι ύφασμα - ρετάλι για το ρούχο (που θα καλύπτει το υπόλοιπο χέρι μας)..

- ξυλόκολλα για να κολλήσουμε το πάνω μέρος του λαιμού στο κεφάλι και το κάτω μέρος του λαιμού με το ρούχο (ή να προσθέσουμεμαλλιά, μουστάκια, γένια, κουμπιά, καπέλο). Καλό είναι να χρησιμοποιήσουμε κρυσταλιζέ ξυλόκολλα (τύπου ατλακόλ νο 45) που όταν στεγνώσει δεν φαίνεται.

Μην ξεχάσετε ότι λεπτομέρειες, όπως ένα μαύρο πανί στο θρανίο, κλειστές κουρτίνες και ένα σποτάκι που φωτίζει τη σκηνή, μπορεί να δώσουν στην παράστασή μας άλλον "αέρα". Το παρακάτω βίντεο δείχνει τα πρώτα βήματα της κατασκευής.

14. Θέατρο Σκιών: Παρόμοια με την προηγούμενη δραστηριότητα ως προς τη μετατροπή του κειμένου σε σενάριο, με αρκετούς όμως επιπλέον περιορισμούς ως προς τους χαρακτήρες, που θα πρέπει να αποδοθούν από τις ήδη υπάρχουσες φιγούρες του παραδοσιακού μας θεάτρου. Τις φιγούρες αυτές, μπορείτε να τις βρείτε, να τις εκτυπώσετε και να τις κόψετε από εδώ. Η ιστοσελίδα δίνει και οδηγίες για το κόψιμο και την κατασκευή τους, που γίνεται απλά με λίγα διπλόκαρφα. Θα χρειαστείτε έπειτα ένα τεντωμένο πανί και φως για να στήσετε τη σκηνή σας.

15.Συνέντευξη από έναν χαρακτήρα: Ένας μαθητής που έχει διαβάσει βιβλία με πρωταγωνιστή κάποιον ήρωα που θεωρεί έναν από τους αγαπημένους του, αναλαμβάνει να παίξει το ρόλο του συνεντευξιαζόμενου χαρακτήρα μπροστά στους συμμαθητές του. Καλό είναι ο συμμαθητής που θα κάνει το δημοσιογράφο να του έχει παραδώσει τις ερωτήσεις λίγο καιρό πριν, ώστε να έχει προετοιμάσει τις απαντήσεις του όπως πρέπει. Μέσα από τη δραστηριότητα αυτή, οι ήρωες έρχονται πιο κοντά μας, γίνονται περισσότερο ανθρώπινοι και καθημερινοί.

Η συνέντευξη ξεκινάει όταν ο συνεντευξιαζόμενος ήρωας εμφανίζεται στην αίθουσα, ντυμένος κατάλληλα, περπατώντας με τον τρόπο που οφείλει, και παίρνει τη θέση του απέναντι στο κοινό. Οι ερωτήσεις του δημοσιογράφου μπορεί να είναι τυπικές, όπως:

- Πώς σας λένε; Έχετε κάποιο παρατσούκλι;

- Πόσων χρονών είστε;

- Εθνικότητα; Τόπος Γέννησης;

- Σε ποια σχολεία έχετε σπουδάσει;

- Με ποιο επάγγελμα ασχολείστε (αν είναι αρκετά μεγάλος)

- Ποια ήταν η τελευταία σας περιπέτεια;

- Τι φιλοδοξίες έχετε; Σχέδια για το μέλλον;

Και λιγότερο τυπικές, που μπορεί να ψυχαγωγήσουν το κοινό:

- Έχετε ολοκληρώσει τη στρατιωτική σας θητεία;

- Είχατε κάποιες τραυματικές εμπειρίες όταν πηγαίνατε σχολείο;

- Είστε γενικά έξυπνος;

- Τι επιτυχίες έχετε να επιδείξετε στο παρελθόν; Η καλύτερή σας στιγμή;

- Μεγάλες αποτυχίες; Η χειρότερή σας στιγμή;

- Υπάρχει κάτι για το οποίο μετανιώνετε ή ντρέπεστε;

- Έχετε χάσει κάποιες ευκαιρίες στη ζωή σας;

- Αν δεν ήσασταν αυτός που είστε, ποιος θα θέλατε να είστε;

16.Ταυτότητα λογοτεχνικού ήρωα: Δραστηριότητα παρόμοια με την προηγούμενη, λιγότερο όμως φαντασμαγορική και περισσότερο συνεργατική. Εδώ, κάθε ομάδα αναλαμβάνει να αποτυπώσει με τη βοήθεια από κάποιο κείμενο, τις ταυτότητες όλων των λογοτεχνικών ηρώων που συμμετέχουν σε αυτό. Δημιουργούνται έτσι καρτέλες ηρώων που μπορεί έπειτα και να αρχειοθετηθούν. Τα στοιχεία που περιλαμβάνει η ταυτότητα είναι τα τυπικά, ενώ στη θέση της φωτογραφίας μπορεί να μπει μια ζωγραφιά του προσώπου του ήρωα από τους μαθητές.

Όνομα, Ηλικία
Ύψος, Βάρος,
Ημερομηνία, τόπος γεννήσεως,
Σχήμα προσώπου, χρώμα μαλλιών και ματιών
Άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (τατουάζ, ουλές)
Διεύθυνση - περιγραφή σπιτιού
Βασικό χαρακτηριστικό προσωπικότητας
Οικογένεια;
Καλύτερος φίλος;
Εχθροί και γιατί;

Και πάλι μπορούμε να προσθέσουμε πιο ενδιαφέρουσες κατηγορίες στοιχείων, όπως

Πώς βλέπω τον εαυτό μου;
Διάθεση συνήθως;
Σπουδές;
Φιλοδοξίες;
Εργασιακή Εμπειρία;
Χόμπυ; Ταλέντα;
Φιλοσοφία Ζωής;
Κανείς δεν ξέρει ότι είμαι;
Η χειρότερη στιγμή της ζωής μου ήταν όταν;
Κακές συνήθειες που πρέπει να κόψω;
Η χειρότερη συμβουλή που μου έδωσε ο μπαμπάς μου;
Το καλύτερο πράγμα που έχω πετύχει μέχρι σήμερα;

17.Βρες τι διάβασα χτες: Κάθε ομάδα παιδιών διαλέγει ένα μικρό βιβλίο και το διαβάζει. Στη συνέχεια εμφανίζεται μπροστά στην υπόλοιπη τάξη κρατώντας μπροστά της 10 βιβλία, ανάμεσα στα οποία και εκείνο που μελέτησε. Οι συμμαθητές τους, με ερωτήσεις που δέχονται ως απάντηση "ναι" ή όχι", επιχειρούν να εντοπίσουν ποιο από τα βιβλία που έχουν μπροστά τους οι "αναγνώστες του μυστηρίου", είναι αυτό που διάβασαν. Νικήτρια η ομάδα που το βιβλίο της θα εντοπιστεί μετά τις περισσότερες ερωτήσεις.

18. Βιβλιοκατάσκοποι: Οι μαθητές εργάζονται ανά δύο. Αφήνουμε ένα βιβλίο, μια λευκή σελίδα και ένα μολύβι σε κάθε θρανίο. Τα παιδιά - κατάσκοποι, καλούνται να ετοιμάσουν ένα κρυπτογραφημένο μήνυμα όπου η κάθε λέξη θα κωδικοποιείται με τρεις αριθμούς: έναν για τη σελίδα που βρίσκεται η λέξη στο βιβλίο, έναν για τη σειρά στην οποία βρίσκεται η λέξη στη σελίδα κι έναν για τον αριθμό των λέξεων που πρέπει να περάσουμε ώσπου να φτάσουμε στη λέξη. π.χ. αν αυτή η δραστηριότητα είναι η σελίδα 18, τότε ο αριθμός 18-1-3 (σελίδα 18, σειρά 1, λέξη 3) αντιστοιχεί στη λέξη "μαθητές". Κάθε δυάδα μαθητών καλείται να ετοιμάσει λοιπόν ένα κωδικοποιημένο μήνυμα π.χ. τριών λέξεων. Τοποθετεί το χαρτί με τους τρεις αριθμούς μέσα στο βιβλίο που περιέχει τις λέξεις. Τα βιβλία έπειτα αλλάζουν θρανίο, κι έτσι οι μαθητές από κωδικοποιητές μετατρέπονται σε αποκωδικοποιητές. Νικήτρια η ομάδα που θα αποκωδικοποιήσει πρώτη το μήνυμά της. Αν επιθυμούμε να κάνουμε τη δραστηριότητα πιο δύσκολη, αυξάνουμε τον αριθμό των λέξεων στο κωδικοποιημένο μήνυμα.

Αστυνομικές περιπέτειες όπως αυτή του Μογκ,
προσφέρονται ιδανικά για βιβλιοκατασκοπεία!

19. Κυνήγι του θησαυρού: Χρησιμοποιώντας τον κώδικα από το παιχνίδι Βιβλιοκατάσκοποι (18), ο εκπαιδευτικός με τη βοήθεια μια ομάδας εθελοντών, μπορεί να ετοιμάσει 5-6 κρυπτογραφημένα μηνύματα που οδηγούν διαδοχικά το ένα στο άλλο και να τα κρύψει σε διάφορους χώρους του σχολείου. Η τάξη χωρίζεται σε ομάδες, στις οποίες παραδίδεται το ίδιο πρώτο μήνυμα προς αποκρυπτογράφηση. Τα επόμενα μηνύματα μπορεί να αποκρυπτογραφούνται με βάση το ίδιο βιβλίο, ή ένα διαφορετικό βιβλίο να περιμένει σε κάθε σημείο. Έπαθλο για τους νικητές εκτός από τη χαρά της νίκης, μπορεί να είναι μια επιπλέον ώρα στη βιβλιοθήκη του σχολείου.

20.Μαγειρεύοντας: Μια και αναφερθήκαμε πιο πάνω στη σοκολάτα (σιγά μην κρατιόμασταν), να αναφέρουμε ότι πολλά βιβλία κρύβουν αναφορές σε φαγητά και γλυκά, τα οποία μπορούμε να δοκιμάσουμε να ετοιμάσουμε στην τάξη. Είναι βασικό κάθε τέτοια δράση να οργανωθεί σωστά και να επιβλέπεται διαρκώς, ώστε να αποφευχθούν τυχόν προβλήματα. Κάποια εδέσματα πρέπει να προετοιμαστούν από το σπίτι, και άλλα μπορεί να μαγειρευτούν εξ ολοκλήρου στο σχολείο (ανάλογα και με τις υποδομές που υπάρχουν), οπότε τα παιδιά θα φέρουν απλώς μαζί τους κάποια υλικά. Η μόδα των μαγειρικών εκπομπών στην τηλεόραση, έχει προετοιμάσει σε μεγάλο βαθμό το έδαφος για τέτοιες δραστηριότητες. Έτσι οι μαθητές δεν έχουν πρόβλημα πλέον να συνεργαστούν μεταξύ τους ανεξαρτήτως φύλου, ενώ οι περισσότεροι θεωρούν αυτονόητες διαδικασίες το να πλύνουν τα χέρια τους, να φορέσουν ποδιά κλπ. Ένα παράδειγμα βιβλίου που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για ζαχαροπλαστική, είναι ο Τσάρλι και το εργοστάσιο της σοκολάτας του Ρ. Νταλ, με αφορμή το οποίο μπορούμε ναετοιμάσουμε τι άλλο; σοκολάτα στην τάξη!

21.Ντόμινο των βιβλίων: Στο παιχνίδι αυτό, προσπαθούμε να βρούμε ένα κοινό στοιχείο (εκδότης, συγγραφέας, λέξη του τίτλου, χρώμα, εικόνα, αριθμός συλλαβών) ανάμεσα στα εξώφυλλα των βιβλίων που έχουμε στη βιβλιοθήκη. Συνδέουμε έτσι το ένα με το άλλο, σχηματίζοντας ένα μεγάλο ντόμινο.

Για να ξεκινήσει το παιχνίδι ο εκπαιδευτικός βάζει ένα ανοιγμένο βιβλίο στο πάτωμα ή σε ένα μακρύ τραπέζι, έτσι ώστε να φαίνεται το εξώφυλλο και δίπλα του με ίδιο τρόπο τοποθετεί ένα δεύτερο βιβλίο και ανακοινώνει: "είναι δύο βιβλία του ίδιου συγγραφέα". Στη συνέχεια ζητά από τα παιδιά να βρουν ένα βιβλίο με ένα τουλάχιστον κοινό στοιχείο και να το τοποθετήσουν δίπλα σε αυτά τα δύο βιβλία. Έτσι τα παιδιά μπορούν να κατασκευάσουν διάφορα σχήματα. (διασκευή από Ανδρέας Καρακίτσος Στερεότυπα, προκαταλήψεις, προτάσεις δράσεων φιλαναγνωσίας, ΕΚΕΒΙ)

22.Χάρτης της ιστορίας: Μιλάμε φυσικά για νοητικό χάρτη (εικονογραφική αποτύπωση ιδεών, ελληνιστί mind map), που μπορεί να σημαίνει και κάτι πολύ απλό, όπως ένα ημιδομημένο διάγραμμα προς ολοκλήρωση. Η πιο συνηθισμένη περίπτωση ωστόσο είναι το αραχνόγραμμα (spidergram), στο οποίο γράφουμε το όνομα του πρωταγωνιστή σε ένα κυκλικό πλαίσιο στο κέντρο και το συνδέουμε με γραμμές με τους άλλους χαρακτήρες του έργου ή βασικές ενέργειες του ήρωα. Υπάρχουν βέβαια και πολύ πιο περίπλοκοι χάρτες, που συνδυάζουν σχέδια με ονόματα, σχέσεις, ενέργειες, εμπόδια, τόπους, κ.ά. Όπως και να 'χει, τα διαγράμματα βοηθάνε στο να συμπυκνωθεί η πλοκή της ιστορίας σε ένα σχεδιάγραμμα, ενώ διεγείρουν το πνεύμα και βοηθούν τον εγκέφαλο να παραμένει συγκεντρωμένος στα σημαντικότερα στοιχεία. Δωρεάν online νοητικούς χάρτες (που δέχονται και ελληνικά) μπορείτε να κατασκευάσετε εδώ, απαιτείται όμως εγγραφή.

Διάγραμμα για την ιστορία Η Κίκο ταξιδεύει και γνωρίζει τον κόσμο

23. Ρέμπους: Δίνουμε τον τίτλο ενός βιβλίου σε Ρέμπους και οι μαθητές επιχειρούν να το αποκωδικοποιήσουν και να εντοπίσουν το βιβλίο στη βιβλιοθήκη. Στη συνέχεια, και αφού καταλάβουν πώς λειτουργεί το παιχνίδι, οι ομάδες μπορούν να ετοιμάσουν δικά τους κρυπτόλεξα για τους τίτλους των αγαπημένων τους βιβλίων, δοκιμάζοντας τις αποκρυπτογραφικές ικανότητες των συμμαθητών τους!

Ρέμπους για τον τίτλο Ο καιρός της σοκολάτας

24.Νέες ιστορίες - Δημιουργική Γραφή: Αντλώντας στοιχεία από κάθε κείμενο που διαβάζουμε, μπορούμε με πάμπολλους τρόπους να επινοήσουμε πάμπολλες νέες ιστορίες. Ο Τζάνι Ροντάρι και άλλοι δημιουργικοί δημιουργοί, έχουν ετοιμάσει τυπολογίες (τυφλοσούρτες) για να μας βοηθήσουν (δείτε και εδώ). Επιλέγουμε από αυτές ή σκεφτόμαστε δικές μας, ανάλογα με το τι μας εξυπηρετεί κάθε φορά. Όποιος από την άλλη ενδιαφέρεται σοβαρά να μάθει περισσότερα για την τέχνη της μυθοπλασίας και της αφήγησης, μπορεί να γραφτεί σε δωρεάν online μαθήματα (The Future of Storytelling) στα αγγλικά, από το πανεπιστήμιο του Potsdam. α. Το φανταστικό διώνυμοΔιαλέγουμε (π.χ. με κλήρο) δύο διαφορετικές λέξεις (κατά προτίμηση ουσιαστικά) από ένα κείμενο που διαβάσαμε. Ξεχνάμε κάθετί που τα συνέδεε με την ιστορία (τα απελευθερώνουμε από τις λεκτικές τους αλυσίδες) και επιχειρούμε να τα συνδέσουμε με έναν νέο τρόπο, ακόμα κι αν δεν φαίνεται να είναι πολύ ταιριαστές, ή αν το αποτέλεσμα βγαίνει αλλόκοτο. π.χ. Για την Πατρίδα σελ. 62-63 "καΐκι" - "Βουκολέοντος" Τίτλος: Το καΐκι του Βουκολέοντος. Μια φορά κι έναν καιρό, σ' ένα έρημο νησί, ζούσε ένα λιοντάρι που είχε ξεμείνει εκεί από κάποιο ναυάγιο τσίρκου. Λυπόταν πολύ που ήταν μόνο του και κάθε μέρα έχυνε 2 λίτρα δάκρυα, που αμέσως στέγνωναν κάτω από τον καυτό ήλιο. Μια μέρα, εκεί που παρατηρούσε το τελευταίο του δάκρυ να εξατμίζεται, άκουσε ήχο από κουπιά. Γύρισε το κεφάλι και τι να δει; Ένα βόδι μέσα σε μια βάρκα. Το βόδι αποβιβάστηκε στο ξερονήσι, και αφού προσπάθησε ανεπιτυχώς να πουλήσει στο λιοντάρι ένα σετ βερνίκια για παπούτσια χορού, άρχισαν να συζητούν και γρήγορα έγιναν φίλοι. Μετά από αρκετά ξενύχτια προβληματισμού κάτω από τ' αστέρια, κατέληξαν στο ότι δεν υπήρχε μέλλον για κανέναν τους στο αρχιπέλαγος. Αποφάσισαν λοιπόν να κατασκευάσουν ένα καΐκι που θα τους επέτρεπε να ξεκινήσουν το κυνήγι πέστροφας. Για να τιμήσουν τη φιλία τους, το βάφτισαν "Βου + Λέοντος", αλλά το βόδι ήταν λίγο βόδι και στην ορθογραφία, έκανε λάθος καθώς έβαφε την επιγραφή κι έτσι το καΐκι ονομάστηκε τελικά "Βουκολέοντος"(κλπ.) β. Βροχή μετεωριτών Οι μαθητές της τάξης κάθονται σχηματίζοντας ένα κύκλο γύρω από κάποιον μαθητή - δημιουργό (ή τον δάσκαλο στις πρώτες εφαρμογές). Ανοίγουν τα αγαπημένα τους λογοτεχνικά βιβλία και του λένε ο καθένας μία λέξη ή φράση τη φορά. Ο μαθητής στο κέντρο, προσπαθεί να τις εντάξει στην ιστορία που δημιουργεί. Οι μαθητές στο κέντρο μπορεί να είναι περισσότεροι, ή να δημιουργούν την ιστορία με παντομίμα και όχι με λόγια, μετατρέποντας τις λέξεις που ακούγονται σε εικόνες. Πιο απλό γίνεται το παιχνίδι αν οι γύρω μαθητές προσαρμόζουν οι ίδιοι στην ιστορία που δημιουργείται τις φράσεις που θέλουν να χρησιμοποιήσουν από το κείμενο. Τότε ο κεντρικός παίκτης απλώς επιλέγει ποιος θα μιλήσει και επαναλαμβάνει λίγο διορθωμένη τη φράση, ώστε να ταιριάξει απόλυτα στην ιστορία. γ. Τι θα συνέβαινε αν; Χωρίζουμε τους μαθητές σε ζευγάρια. Κάθε ένα τους επιλέγει μια πρόταση του κειμένου ή ένα σημείο της πλοκής και κατασκευάζει υποθέσεις για το τι θα συνέβαινε αν ένα στοιχείο στην πρόταση αυτή ήταν εντελώς διαφορετικό. π.χ. στο Για την Πατρίδα (σελ 13) ...Βασιλέας τους ήταν τότε ο Σαμουήλ, άξιος αντίπαλος του Βασιλείου Β'. Τι θα συνέβαινε αν... ο Σαμουήλ ήταν γκαφατζής και εντελώς ανάξιος; Μια μέρα που προσπαθούσε να κάνει επίθεση στους Βυζαντινούς, έπεσε από το άλογό του και έγινε ρεζίλι στους στρατιώτες του αλλά και τους εχθρούς. Αυτοί τον έβαλαν θυρωρό σε μια παιδική χαρά και έψαξαν για νέο αρχηγό. ...ρίχθηκε στη Μακεδονία με το στρατό του, κυρίευσε πόλεις και φρούρια, έκαψε, ρήμαξε, αφάνισε ό,τι βρήκε στο δρόμο του... Τι θα συνέβαινε αν... οι Βούλγαροι μοίραζαν δώρα και γλειφιτζούρια στο πέρασμά τους; Όλοι οι Μακεδόνες περίμεναν τον στρατό της αγάπης με ανυπομονησία. Οι μαμάδες έδιναν στο Σαμουήλ τα μωρά τους να τα ταχταρίσει, και τα παιδιά στα σχολεία τού ετοίμαζαν ζωγραφιές! Γήτω ο Χιαμούληθ! Φώναζαν τα νήπια από τα παράθυρα του kindergarten. δ. Η τράπουλα του Προπ Γράφουμε στον πίνακα μερικές από τις βασικές λειτουργίες που αναγνώρισε ο Προπ ότι υπάρχουν σε όλα τα παραμύθια. Στη συνέχεια οι μαθητές τις παντρεύουν με στοιχεία από το κείμενο που μελετάμε, και δημιουργούν δικές τους ιστορίες. π.χ. στον πίνακα έχουμε γράψει τις λειτουργίες:

δύσκολη δοκιμασία, επιστροφή, μεταμόρφωση του ήρωα, παγίδα, αποστολή

και τις ζωντανεύουμε δημιουργικά με στοιχεία από το Για την Πατρίδα.

Ο Αλέξιος για να πραγματοποιήσει την αποστολή που του ανέθεσε ο αυτοκράτορας, μεταμορφώνεται σε πάπια και πετάει προς το Δυρράχιο. Στο δρόμο όμως του έχουν στήσει παγίδα Βούλγαροι κυνηγοί και τον συλλαμβάνουν. Του βάζουν μια σειρά δύσκολες δοκιμασίες για να αποκαλύψει την πραγματική του μορφή: τον γαργαλάνε με φτερό, του διαβάζουν συνταγές φουά γκρα και τέλος του προσφέρουν ένα κομμάτι από την αγαπημένη του πίτσα. Αυτός όμως συνεχίζει να κάνει την πάπια κι έτσι γλιτώνει. Καταφέρνει λοιπόν να εκτελέσει την αποστολή του και να επιστρέψει μετά στην Κωνσταντινούπολη.

Το σύνολο των λειτουργιών που αναγνώρισε ο Vladimir Propp στα λαϊκά μαγικά παραμύθια της χώρας του είναι:

1. Ένα από τα μέλη της οικογένειας απουσιάζει από το σπίτι (απουσία) 2. Στον ήρωα προβάλλεται μια απαγόρευση (απαγόρευση) 3. Η απαγόρευση παραβαίνεται (παράβαση) 4. Ο ανταγωνιστής επιχειρεί να βρει τι συμβαίνει (έρευνα) 5. Στον ανταγωνιστή δίνονται πληροφορίες για το θύμα του (προδοσία) 6. Ο ανταγωνιστής επιχειρεί να ξεγελάσει το θύμα του (παγίδα) 7. Το θύμα έτσι παρά τη θέλησή του βοηθάει τον εχθρό (συνενοχή) 8. Ο ανταγωνιστής προξενεί σε ένα από τα μέλη της οικογένειας ζημιά (ζημιά) 9. Κάτι δεν αρκεί σε κάποιο από τα μέλη της οικογένειας (έλλειψη) 10. Η δυστυχία γνωστοποιείται, απευθύνουν στον ήρωα παράκληση ή εντολή, τον αποστέλλουν ή τον αφήνουν να φύγει (μεσολάβηση) 11. Ο ήρωας συμφωνεί ή αποφασίζει για την αυτενέργεια (συγκατάθεση) 12. Ο ήρωας εγκαταλείπει το σπίτι του (αναχώρηση του πρωταγωνιστή) 13. Ο ήρωας δοκιμάζεται, πράγμα που προετοιμάζει την εμφάνιση ενός μαγικού μέσου ή βοηθού (πρωταγωνιστής υποβάλλεται σε δοκιμασία από τον δωρητή) 14. Ο ήρωας αντιδρά στις πράξεις του μελλοντικού δωρητή (αντίδραση του ήρωα) 15. Το μαγικό μέσο δίνεται στον ήρωα (κατοχή του μαγικού μέσου) 16. Ο ήρωας μεταφέρεται στον τόπο όπου βρίσκεται το αντικείμενο της αναζήτησης (μετάβαση) 17. Ο ήρωας και ο ανταγωνιστής συναντιούνται σε άμεση πάλη (πάλη) 18. Τον ήρωα τον σημαδεύουν (σημάδεμα) 19. Ο πρωταγωνιστής νικάει τον ανταγωνιστή (νίκη) 20. Η αρχική δυστυχία εξαλείφεται (εξάλειψη της δυστυχίας ή της έλλειψης) 21. Ο ήρωας επιστρέφει (επιστροφή) 22. Ο ήρωας υφίσταται καταδίωξη (καταδίωξη, διωγμός του πρωταγωνιστή) 23. Ο ήρωας σώζεται από την καταδίωξη (διάσωση, ο πρωταγωνιστής γλιτώνει) 24. Ο ήρωας, αγνώριστος, φτάνει στο σπίτι του ή αλλού (μη αναγνωρίσιμη άφιξη) 25. Ο ψεύτικος ήρωας προβάλλει αβάσιμες απαιτήσεις (απαιτήσεις του απατεώνα) 26. Στον ήρωα ανατίθεται ένα δύσκολο καθήκον / πρόβλημα (δύσκολη δοκιμασία) 27. Το καθήκον επιτελείται, το πρόβλημα λύνεται (λύση) 28. Αναγνωρίζεται ο ήρωας (αναγνώριση) 29. Ο ψεύτικος ήρωας ή ανταγωνιστής, ξεσκεπάζεται (αποκάλυψη) 30. Στον ήρωα δίνεται μια νέα όψη (μεταμόρφωση) 31. Ο ήρωας παντρεύεται και ανεβαίνει στο θρόνο (γάμος)

άντληση στοιχείων από:

Τζ. Ροντάρι, Γραμματική της φαντασίας - Εισαγωγή στην τέχνη να επινοείς ιστορίες, Μεταίχμιο, 2003 και Αλέξανδρος Ακριτόπουλος, Άρθρα και μελετήματα για την παιδική λογοτεχνία, Σαλονικίδης, 1999.

ε. Λίμερικς Κατασκευάζουμε μικρά διασκεδαστικά ποιηματάκια με ή χωρίς νόημα (αναλυτικές οδηγίες καιπαραδείγματα). Συνήθως αποτελούνται από πέντε στίχους που ομοιοκαταληκτούν με σειρά 1ος - 2ος - 5ος και 3ος - 4ος και έχουν συγκεκριμένο περιεχόμενο: Ήταν ..............(κάποιος) που .................(κάτι του συνέβαινε ή έκανε στη ζωή του κάτι ιδιαίτερο) όμως...............(κάτι συνέβη που ίσως ανατρέπει την προηγούμενη κατάσταση) και..................(καταλήγουμε σε μια νέα κατάσταση) .......................(επαναλαμβάνουμε τον αρχικό στίχο προσθέτοντας κάποιο επίθετο)

χρησιμοποιούμε πάλι ως παράδειγμα το Για την Πατρίδα

Ο Αλέξιος ο Βυζαντινός ήταν πολύ γενναίος

αποστολή του ανέθεσαν κι αυτός είπε "βεβαίως"

μα ήταν οι Βούλγαροι πολλοί

και τoνε κλείσαν σε κελί

και χάθηκε μια και καλή, ο Αλέξιος ο γενναίος

στ. τα 6 καπέλα της σκέψης Αξιοποιώντας τη μέθοδο του de Bono, μπορούμε να ξαναδούμε μια ιστορία μέσα από 4 διαφορετικά πρίσματα (κόκκινο, μαύρο, κίτρινο, πράσινο), ώστε να επικεντρώσουμε την προσοχή μας σε συγκεκριμένα θέματα:

φορώντας το κόκκινο καπέλο, μπορούμε να συζητήσουμε για τα συναισθήματα του κεντρικού ή κάποιου άλλου χαρακτήρα σε μια περίσταση.
φορώντας το μαύρο καπέλο, ίσως αναρωτηθούμε για τα αρνητικά στοιχεία της προσωπικότητας του ήρωα, τα λάθη του και τις συνέπειες της συμπεριφοράς του στους άλλους, κλπ.

ζ. συνάντηση κορυφής Τα παιδιά διαλέγουν δύο αγαπημένους τους λογοτεχνικούς ήρωες που τους γράφουμε στον πίνακα, μαζί με κάποια βασικά τους χαρακτηριστικά. Στη συνέχεια, κάθε ομάδα επιχειρεί να επινοήσει μια ιστορία, στην οποία οι δύο αυτοί ήρωες συναντιούνται! Πώς θα μπορούσε π.χ. να συναντηθεί ο Ροβινσώνας Κρούσος με τον Πέτρο από τον Μεγάλο Περίπατο;

Οι Γερμανοί συλλαμβάνουν τον Πέτρο την ώρα που γράφει στον τοίχο Ελευθερία

- Ώστε θέλεις Ελευθερία, ε; Ετοιμάσου να βρεθείς σ' ένα μέρος που δε θα σε καταπιέζει κανείς! Σφάχτ - Σφαχτ! (ναζιστικό γέλιο)

Το γερμανικό αεροπλάνο περνάει πάνω από το νησί του Ροβινσώνα και αφήνει ένα αλεξίπτωτο. Ο Πέτρος προσγειώνεται πάνω στη μπουγάδα του Παρασκευά που γίνεται έξαλλος - μόλις την είχε απλώσει. Όταν όμως βλέπει το αλεξίπτωτο μαλακώνει λίγο, μια και μπορεί πλέον να ράψει το λευκό κοστούμι που πάντα ονειρευόταν. Ο Ροβινσώνας είναι χαρούμενος που βρήκε παρέα και μαθαίνει τα νέα των τελευταίων 200 ετών από τον πολιτισμένο κόσμο. Ο Πέτρος στην αρχή νιώθει μοναξιά, έπειτα όμως αρχίζει να συνηθίζει... άλλωστε βρίσκει στο νησί ένα κάρο χελώνες που τις βαφτίζει Θόδωρος Ι, Θόδωρος ΙΙ, Θόδωρος ΙΙΙ και τις ταΐζει με μαρούλια....

ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑ-ΔΡΑΣΗ-ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ

Παρουσίαση του Πολιτιστικού Προγράμματος που εκπονήθηκε στο Γυμνάσιο Πάρου, κατά το σχολικό έτος 2015-16, με τη συμμετοχή μαθητών της Α' και της Β' Γυμνασίου.

https://www.youtube.com/watch?v=mH_sJULVjbs

ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑ
http://www.stjoseph.gr/?page_id=2608

Σκοπός της φιλαναγνωσίας είναι η εξοικείωση του μαθητή με το βιβλίο και την ανάγνωση και η σταδιακή εδραίωση μιας φιλικής σχέσης του με το λογοτεχνικό βιβλίο. Αυτή η σχέση θα το βοηθήσει να αναπτύξει την κριτική και δημιουργική του σκέψη, να δραστηριοποιήσει τη φαντασία του και την εφευρετικότητά του, να εμπλουτίσει την αισθητική του καλλιέργεια, να δοκιμάσει τα συναισθήματά του αναπτύσσοντας έτσι τη συναισθηματική του νοημοσύνη, να καλλιεργήσει τη γλωσσική του έκφραση με έμμεσο και βιωματικό τρόπο, και εν κατακλείδι να συγκροτήσει ολόπλευρα την προσωπικότητά του.

Μέσα όμως από τη διαδικασία της φιλαναγνωσίας επιτυγχάνονται και επιμέρους στόχοι, όπως:

• καλλιέργεια αναγνωστικής απόλαυσης
• άσκηση της δεξιότητας της προσεκτικής ακρόασης και ως εκ τούτου πρόληψη φαινομένων διάσπασης προσοχής, όταν δεν οφείλεται σε παθογόνα αίτια, που είναι πολύ συχνή στις μικρές τάξεις του δημοτικού σχολείου
• καλλιέργεια δεξιότητας αναδιήγησης ιστοριών, συναισθημάτων ή καταστάσεων
• ανάπτυξη δυνατότητας κατανόησης κειμένου
• ανάπτυξη συνεργατικής ικανότητας
• ανάπτυξη επικοινωνιακής ικανότητας
• αφηγηματική ικανότητα
• εξοικείωση με τη λειτουργία ομάδων
• δημιουργία κλίματος συντροφικότητας και δημιουργικότητας μέσα στην τάξη, η οποία σταματά να αποτελεί ένα άθροισμα μεμονωμένων μαθητών αλλά γίνεται μια «κοινότητα αναγνωστών».

«Η λογοτεχνία, ως μορφή τέχνης, μεταπλάθει την αντικειμενική πραγματικότητα με την αισθητική αξία που της προσδίδει. Η πρόκληση συγκίνησης, πρωταρχικό γνώρισμα της λειτουργίας της τέχνης του λόγου, όπως και κάθε τέχνης, είναι απόρροια της αισθητικής της αξίας. Ποικίλα συναισθήματα, πάθη, καημοί, διαλογισμοί του ανθρώπου, κοινωνικά προβλήματα μετατρέπονται από το δημιουργό σε αισθητική εποπτεία. Έτσι το ατομικό γίνεται γενικό. Το έργο κάθε λογοτέχνη αντανακλά, δημιουργικά, έναν ολόκληρο κόσμο ιδεών και πεποιθήσεων, που ενώνουν το συγγραφέα με την εποχή του ή τον αντιπαραθέτουν σ’ αυτήν. Έτσι κάθε λογοτέχνημα μέσα από την αισθητική ανασύνθεση του κόσμου της ανάγκης, μας οδηγεί στην εσωτερική ελευθερία και συμβάλλει γενικότερα στη συγκρότηση της πνευματικής μας ζωής.» (Άντα Κατσίκη – Γκίβαλου, Εισαγωγή στο Τέρψεις και Ημέρες Ανάγνωσης, ΙΜΠ, 1999)

Η Σχολή μας μέσα από την μακρόχρονη ιστορία της έχει αναδείξει την φιλαναγνωσία ως πρωταρχικό μέλλημα της, θεωρώντας οτι η ψυχική καλλιέργεια έχει τη δυναμική που χρειάζεται για την διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας. Γι αυτό το σκοπό το ενδιαφέρον της για το βιβλίο και της σχέσης του με την Παιδευτική διαδικασία είναι μεγάλο. Αγκαλιάζει τις εκδηλώσεις που το αφορούν και τις προωθεί ώστε να αποτελέσουν κίνητρο για περισσότερους μαθητές και περισσότερες δράσεις σχετικές με το διάβασμα και την πνευματική καλλιέργεια των μαθητών.

Ο όμιλος της φιλαναγνωσίας με καινοτόμες δράσεις συμβάλλει αποτελεσματικά στο όραμα της Σχολής που δεν είναι άλλο από την πνευματική παρακαταθήκης της ιδρύτριας του Τάγματος των Αδελφών του Αγίου Ιωσήφ «Πηγαίνεται και κάνετε το καλό με ο,τι έχετε»! Το βιβλίο είναι αυτό που μπορεί το καλό να το κάνει καλύτερο!

Εκπαιδευτικό υλικό
:https://www.metaixmio.gr
Παρακάτω θα βρείτε πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό με παιχνίδια και δραστηριότητες που μπορούν να εφαρμοστούν στην τάξη. Το εκπαιδευτικό υλικό βασίζεται σε βιβλία λογοτεχνίας και γνώσεων των εκδόσεων ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ με στόχο την καλύτερη αξιοποίησή τους από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς.

Πατήστε τα παρακάτω links και κατεβάστε στον υπολογιστή σας τα σχετικά αρχεία.

ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ – ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑ
Το πρόγραμμα της Ευέλικτης Ζώνης (του Υπουργείου Παιδείας) έχει ιδιαίτερη παιδαγωγική σημασία γιατί αναβαθμίζει τον ρόλο των μαθητών και συνδέει το σχολείο με τα ενδιαφέροντα των παιδιών αλλά και με τη φυσική και την κοινωνική πραγματικότητα.
Τα βιβλία που προτείνονται σε αυτόν τον θεματικό κατάλογο μπορούν να αξιοποιηθούν, στο πλαίσιο του προγράμματος, ως εκπαιδευτικό υλικό.

Bullying: Και όμως νικιέται!
Με αφορμή το βιβλίο του Νίκου Σιδέρη Bullying: Και όμως νικιέται! Μια στρατηγική για γονείς, παιδαγωγούς, παιδιά και όλους τους άλλους, χρησιμοποιήστε το πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό από την ιστοσελίδα του συγγραφέα.

ΠΗΓΗ :https://www.metaixmio.gr/el/%CE%B5%CF%85%CE%AD%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%84%CE%B7-%CE%B6%CF%8E%CE%BD%CE%B7-%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B1

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ

Για το βιβλίο Χορεύουν οι ελέφαντες της Σοφίας Νικολαΐδου

Εκπαιδευτική δραστηριότ:τα που περιέχεται στο εκπαιδευτικό υλικό του προγράμματος «Δημοκρατία και Εκπαίδευση» που εκπόνησε το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων.

Για το βιβλίο Μια μπαλάντα για τη Ρεβέκκα της Μαρούλας Κλιάφα

Μια μπαλάντα για τη Ρεβέκκα

«Η φιλαναγνωσία ταξιδεύει στο Αρσάκειο»
2013 - 1

https://arsakeiogt.wordpress.com/2015/12/16/%CE%B7-%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%B1%CE%BE%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF%8D%CE%B5%CE%B9-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%B1%CF%81%CF%83%CE%AC%CE%BA%CE%B5/
– Πολιτιστικό Πρόγραμμα Α΄ Γυμνασίου
,Α΄ Τάξη
- Ομαδικότητα,Προγράμματα της Α΄.

Πολιτιστικό Πρόγραμμα Α΄ Γυμνασίου
Με κύριο στόχο την ενεργοποίηση της φιλαναγνωστικής διάθεσης των μαθητών και την καλλιέργεια φιλικής σχέσης με τη λογοτεχνία,
αποφασίσαμε να υλοποιήσουμε τη φετινή σχολική χρονιά
Πολιτιστικό Πρόγραμμα «Η φιλαναγνωσία ταξιδεύει στο Γυμνάσιο»
με τους μαθητές της Α΄ τάξης.

Σε μία εποχή όπου η ενασχόληση των εφήβων με τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης και ψυχαγωγίας είναι καθημερινή, η αναζήτηση της ευχαρίστησης αλλά και της πληροφόρησης μέσα από την ανάγνωση βιβλίων έχει ατονήσει.
Πεποίθησή μας είναι πως η αγάπη για το βιβλίο καλλιεργείται και αναπτύσσεται.

Βασικός στόχος
Η μύηση των παιδιών στο μαγικό κόσμο των βιβλίων και η απόκτηση μιας θετικής και σταθερής αναγνωστικής συμπεριφοράς αποτελεί
το βασικό στόχο αυτής της προσπάθειας.

Το πρόγραμμα της φιλαναγνωσίας συντονίζουν οι φιλόλογοι Μαρία Φωτίου και Σωσσάνα Καρανάσιου.

Παιδιά, ήρθε η ώρα να ξεκινήσουμε.
Στόχος μας είναι να διαβάσουμε όλα τα βιβλία
και να οργανώσουμε παρουσιάσεις και για τους υπόλοιπους συμμαθητές μας.
Και ας αρχίσουμε με κάτι απλό.
Αφού διαβάσουμε το βιβλίο,
κάνουμε μία βιβλιοπαρουσίαση σε ένα χαρτόνι,
ζωγραφίζουμε το δικό μας εξώφυλλο ή
και σκηνές από το βιβλίο, γράφοντας κάποιο χαρακτηριστικό απόσπασμα.

Χωριζόμαστε σε ομάδες και κάνουμε μία παρουσίαση του βιβλίου με ppt.
Αυτά όμως θα γίνουν σιγά-σιγά.

Προτεινόμενα βιβλία
2DE86295E0750909CAF1712E650FF012

Για την πατρίδα, Πηνελόπη Δέλτα
Το αγόρι με τη ριγέ πιζάμα, Τζον Μπόιν
Η αυλή μας, Μαρία Ιορδανίδου
Τα δελφινάκια του Αμβρακικού, Ντίνος Δημόπουλος
Πολυάννα το παιχνίδι της χαράς, Έλεανορ Πόρτερ
Θάρρος στη μαύρη νύχτα, Ναννίνα Σακκά – Νικολακοπούλου
Η ιστορία του γάτου που έμαθε σ΄ έναν γλάρο να πετάει, Luis Sepulverda
Οι Μαυρόλυκοι, Θανάσης Διομήδης Πετσάλης

ΠΗΓΗ:http://www.youblisher.com/p/856075-%CE%A0%CE%99%CE%9D%CE%91%CE%9A%CE%95%CE%A3-%CE%96%CE%A9%CE%93%CE%A1%CE%91%CE%A6%CE%99%CE%9A%CE%97%CE%A3-%CE%9C%CE%95-%CE%98%CE%95%CE%9C%CE%91-%CE%A4%CE%9F-%CE%92%CE%99%CE%92%CE%9B%CE%99%CE%9F/

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ : ΒΙΒΛΙΟ.
Ορισμός
Η λέξη είναι υποκοριστικό της λέξης βίβλος ή βύβλος που σημαίνει πάπυρος. Η επινόηση της γραφής αποτέλεσε μεγάλο σταθμό για την εξέλιξη του πολιτισμού. Τα πρώτα υλικά γραφής ήταν φλοιοί δένδρων, πήλινες επιφάνειες αλειμμένες με κερί, φύλλα από χαλκό, λινά υφάσματα, πάπυρος, περγαμηνή και τελευταία το χαρτί, κυρίως από το 12ο αι. μ.Χ. Η επινόηση της τυπογραφίας από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο το 1436 συνετέλεσε στην αλματώδη διάδοση των βιβλίων. Το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε ήταν η Αγία Γραφή (1445). Το πρώτο ελληνικό βιβλίο τυπώθηκε στο Μιλάνο το 1476 και ήταν η «Γραμματική» του Λασκάρεως.

Το βιβλίο αποτελεί πολύτιμο σύντροφο τις ώρες της μοναξιάς, της πλήξης και της ανίας, γιατί ενημερώνει, αλλά και ψυχαγωγεί. Είναι ο ιδεωδέστερος τρόπος ψυχαγωγίας και ενασχόλησης κατά τον ελεύθερο χρόνο. «Το βιβλίο είναι ένας φίλος, ένας σύντροφος της
μοναξιάς που μένει. Δεν είναι ένα τρόπαιο της στιγμής, είναι μία νίκη κατά του χρόνου.
Αντιπροσωπεύει, όταν είναι αντάξιο του προορισμού του, τους υψηλούς χώρους της
ευαισθησίας και του στοχασμού. Ουσιαστικά είναι ένας συμπεριπατητής χωρίς
απαιτήσεις, ένας φίλος που τον επικαλείσαι, όταν θέλεις, και τον εγκαταλείπεις, όταν
θέλεις επίσης, για να τον ξαναπάρεις ή όχι αργότερα».
Ο ανθρώπινος χρόνος αποκτά το νόημά του από την ποιότητα των εμπειριών που ζούμε
κατά τη διάρκειά του. Η καταγεγραμμένη στα βιβλία ιστορική μνήμη, σύμφωνα με τον
Ουμπέρτο Έκο, προσφέρει εμπειρίες που είναι σχεδόν αδύνατο να τις ζήσουμε στο
σύντομο βίο μας. Το βιβλίο, με το πλήθος των εμπειριών που προσφέρει, «πλουτίζει» τη
ζωή ενός ανθρώπου, την κάνει άξια να τη ζει κανείς.

Προσφορά του βιβλίου
1. Πνευματικός τομέας

Καταγράφει , συμπυκνώνει και διασώζει τις ανθρώπινες γνώσεις.

Προάγει το πνεύμα, οξύνει την κρίση και τη λογική, αναπτύσσει τη φαντασία. Γι’αυτό το λόγο αποτελεί και το βασικότερο όργανο της εκπαίδευσης.

Διδάσκει, ενημερώνει, καλλιεργεί την ελεύθερη σκέψη. Διευρύνει τον πνευματικό ορίζοντα του ανθρώπου. Προσφέρει ακόμη και πρακτικές, χρήσιμες γνώσεις για την καθημερινότητά μας.

Απαλλάσσει από τις προλήψεις και δεισιδαιμονίες.

Μαθαίνει το άτομο να κρίνει, να συγκρίνει και να επιλέγει. Με αυτό τον τρόπο δεν γίνεται θύμα προπαγάνδας.

Ενεργοποιείται όλος ο πνευματικός μηχανισμός και η διανοητική λειτουργία, αφού το άτομο οδηγείται σε εμβάθυνση, λόγο και αντίλογο. Η ανάγνωση βιβλίων γεννά
προβληματισμούς, οδηγεί στη δημιουργία νέων σκέψεων και συνειρμών.

Προάγονται οι Επιστήμες και οι Τέχνες.

Αποτελεί το μέσο επικοινωνίας των πνευματικών ανθρώπων με τον λαό. Είναι η δίοδος μέσα από την οποία διοχετεύεται η πνευματική ουσία από τον πνευματικό άνθρωπο στον λαό.

2. Πολιτιστικός τομέας
Μεταλαμπαδεύει τις παραδόσεις και προωθεί την αισθητική καλλιέργεια.

Διδάσκει τη γλώσσα και την αρμονία του λόγου. Η επαφή με τη γλώσσα μέσω των
βιβλίων είναι η άμυνα κατά της λεξιπενίας και της συρρίκνωσης του λόγου.

3. Κοινωνικός τομέας
Κοινωνικοποιεί το άτομο. Υποδεικνύει τρόπους κοινωνικής συμπεριφοράς, προβάλλει πρότυπα συνεργασίας και προωθεί τους αναγκαίους όρους της κοινωνικής ζωής, όπως το διάλογο, την αμοιβαιότητα, την αλληλεγγύη και την αναγνώριση της προσφοράς των άλλων.

Ευαισθητοποιεί σε θέματα κοινωνικά και δημιουργεί κοινωνική συνείδηση. Καλλιεργεί την αντίληψη της προώθησης του κοινωνικού συμφέροντος έναντι του ατομικού.

4. Ηθικός τομέας
Συμβάλλει στην ηθικοποίηση του ατόμου. Μέσω της αυτοκριτικής και της αυτογνωσίας, αρετές που προωθούνται με τα βιβλία, το άτομο απαλλάσσεται από τα σκοτεινά πάθη, εξευγενίζεται και αποβάλλει τον εγωισμό, το φανατισμό και το δογματισμό…

Προωθεί την αλήθεια, τη συνέπεια, τη δικαιοσύνη, την ανιδιοτέλεια και το σεβασμό στον άνθρωπο.

5. Ψυχολογικός τομέας
Ενισχύει το άτομο ψυχολογικά, το οδηγεί στην αυτοπεποίθηση, το εφοδιάζει με αισιοδοξία, το απαλλάσσει από τα διάφορα συμπλέγματα και εμπλουτίζει το συναισθηματικό του κόσμο, γιατί του δίνει τη δυνατότητα να βιώνει ποικίλα συναισθήματα μέσα από τις αφηγήσεις του.

Αποτελεί πολύτιμο σύντροφο τις ώρες της μοναξιάς, της πλήξης και της ανίας, γιατί
ενημερώνει, αλλά και ψυχαγωγεί. «Το βιβλίο είναι ένας φίλος, ένας σύντροφος της μοναξιάς που μένει.»

Είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας προώθησης του εσωτερικού διαλόγου.

6. Πολιτικός τομέας
Προβάλλει τις συλλογικές διαδικασίες και προωθεί αντιλήψεις σχετικές με πολιτικά
συστήματα και θεσμούς.

7. Εθνικός τομέας
Μας μαθαίνει την ιστορία του έθνους, διδάσκει την αποφυγή λαθών και ενημερώνει για τις συνέπειες του ακραίου εθνικισμού.

8. Πανανθρώπινος τομέας
Αποτελεί μέσο επικοινωνίας των λαών μεταξύ τους, μέσο ανταλλαγής απόψεων, μέσο γνωριμίας. Συμβάλλει στην προσέγγιση των λαών, στην αποβολή του ρατσισμού, και στην ευκολότερη επίλυση των παγκόσμιων προβλημάτων.

9. Οικονομικός – επαγγελματικός τομέας
Τα εξειδικευμένα βιβλία σε οικονομικά ή επαγγελματικά θέματα βοηθούν την επαγγελματική εξέλιξη και την οικονομική ανάπτυξη.

Γιατί αποφεύγουν το διάβασμα οι Νεοέλληνες και ιδίως οι νέοι;

Τα τελευταία χρόνια έρευνες κοινωνιολόγων απέδειξαν πως ένας μεγάλος αριθμός νεοελλήνων δεν διαβάζει, δεν μελετά και προτιμά άλλους τρόπους ψυχαγωγίας. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός πως ανάμεσα στα άτομα αυτά μεγάλο ποσοστό είναι νέοι, μαθητές, απόφοιτοι ανώτερων και ανώτατων σχολών. Οι νέοι, «η μαγιά για τη ζύμη του αύριο» είναι η ηλικία που έχει κατεξοχήν προβληματισμούς και ευαισθησίες και η επιλογή άλλων τρόπων ψυχαγωγίας εγκυμονεί κινδύνους σπατάλης (δυναμικού, χρόνου). Την κρίση του βιβλίου πιστοποιεί όχι μόνο ο εξαιρετικά χαμηλός αριθμός πωλήσεων των βιβλίων μα και ο αριθμός αναγνωστών των ημερήσιων εφημερίδων. Περίπου ένας στους ένδεκα νεοέλληνες ενδιαφέρεται για τις ειδήσεις και αγοράζει εφημερίδες. Σταχυολογώντας επισημαίνουμε τα κυριότερα αίτια:

Η οικογένεια. Δε δίνει πρότυπα για μίμηση. Οι γονείς, συνήθως, δε διαβάζουν και
επομένως, δεν αποτελούν παράδειγμα για τα παιδιά τους.

Το εκπαιδευτικό σύστημα. Ο χρησιμοθηρικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης, ο τρόπος
μετάδοσης των γνώσεων, που είναι απομνημονευτικός και μηχανιστικός, ο περιττός
φόρτος εργασιών στο σπίτι, η λανθασμένη διδασκαλία της λογοτεχνίας, δημιουργούν
αποστροφή από το βιβλίο. Οι νέοι, εθισμένοι στην εκβιαστική αποστήθιση σχολικών
βιβλίων, αδυνατούν να διαμορφώσουν φιλαναγνωστική συμπεριφορά. Ακόμα το εκπαιδευτικό βιβλίο είναι ανεπαρκές με αποτέλεσμα οι μαθητές να το αντιπαθούν.

Η τεχνολογία που μπήκε στη ζωή μας. Η τηλεόραση ανταγωνίζεται το βιβλίο και τελικά επικρατεί, γιατί συναρπάζει με τον ήχο και την εικόνα της, η διαφήμιση, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές.
Ο βιομηχανοποιημένος τρόπος ψυχαγωγίας, που αλλοτριώνει τον άνθρωπο και τον
οδηγεί σε άσκοπη σπατάλη του ελεύθερου χρόνου του.
Η έλλειψη δανειστικών βιβλιοθηκών, ιδίως στην επαρχία, που θα μπορούσαν να κάνουν το διάβασμα περισσότερο προσιτό και να μειώσουν το κόστος του.
Δεν προβάλλονται τα βιβλία από τα ΜΜΕ. Η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, προωθούν
παθητικοποιημένα και αποξενωτικά υποδείγματα ζωής, που εκμηδενίζουν την κριτική
ικανότητα του θεατή.
Η φύση του Νεοέλληνα. Προτιμά να «έχει» και όχι να «είναι». Δέσμιος της καταναλωτικής του μανίας δεν έχει ελεύθερο χρόνο, αλλά ούτε και διάθεση για μελέτη. Ο μέσος Έλληνας αναγνώστης δεν αντέχει στον πνευματικό κόπο, που απαιτείται για την ανάγνωση οποιουδήποτε σοβαρού κειμένου, έστω και αν αυτό είναι ειδησεογραφικό, πληροφοριακό, ενημερωτικό. Προτιμά την εικόνα, το σύνθημα, που ξεπερνάει την ανάγκη για ανάλυση και επιχειρηματολογία, τον ηχηρό τίτλο. Επίσης ο γρήγορος ρυθμός της ζωής αλλά και ο τρόπος διασκέδασης που κυρίως επιλέγουν οι Νεοέλληνες (τηλεθέαση και μαζική διασκέδαση) αφαιρούν πολύτιμο χρόνο από την ανάγνωση των βιβλίων. Τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης και ψυχαγωγίας έχουν αντικαταστήσει το βιβλίο ως μοναδική πηγή γνώσης.
Η έλλειψη πνευματικών ανησυχιών. Στην εποχή μας όλο και περισσότερο περιορίζονται και υποβαθμίζονται τα πνευματικά ενδιαφέροντα. Προτεραιότητα έχει το όραμα της υλικής ευδαιμονίας. Θεωρείται χάσιμο χρόνου και χρήματος η ενασχόληση με το βιβλίο. Ο ελεύθερος χρόνος, ακόμα κι όταν υπάρχει, δεν αφιερώνεται στο διάβασμα.
Υπάρχει ακόμα η ευθύνη των διανοουμένων, που μιλάνε ακατανόητα, ανίκανοι να περάσουν απόψεις, προβληματισμούς και ενδιαφέροντα στο ευρύ κοινό.
Υπάρχει κενό στη λειτουργική παρουσία του γραπτού λόγου στην ελληνική παράδοση, που αναπληρωνόταν ασφαλώς σε σημαντικό βαθμό από ισχυρότατα στοιχεία ζωντανής και προφορικής κουλτούρας όσο η κοινωνία μας ήταν βασικά αγροτική, όχι όμως και σήμερα, που βρισκόμαστε μπροστά σε μια ολοκληρωτική σχεδόν καθίζηση της ζωής της υπαίθρου προς όφελος μιας καθολικής «αστικοποίησης».
Υπάρχει πληθώρα βιβλίων χαμηλού επιπέδου με πλούσιο εξώφυλλο και φτωχό περιεχόμενο. Έτσι, οι αναγνώστες αδυνατούν να επιλέξουν το «καλό» βιβλίο και «περιθωριοποιούνται» σημαντικοί συγγραφείς.
Στο σχολείο και στην κοινωνία έχει καλλιεργηθεί η νοοτροπία η οποία αφήνει το διάβασμα αποκλειστικά σε μια μερίδα των μελών της που πολλές φορές αντιμετωπίζονται ως γραφικά.
Ο Έλληνας πιστεύει ότι τα στοιχεία που του δίνει ένα βιβλίο μπορεί να τα καλύψει η ανάγνωση της εφημερίδας. Η εφημερίδα πληροφορεί, το βιβλίο καλλιεργεί.

( Σχετικό κριτήριο αξιολόγησης μπορείτε να βρείτε εδώ: http://laventer.blogspot.gr/search/label/%CE%92%20%CE%9B%CE%A5%CE%9A%20%28%CE%95%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7%3A%20%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%29)

Οι συνέπειες για την κουλτούρα του λαού και ιδιαίτερα των νέων.
Αποδιοργάνωση σκέψης και κρίσης. Παθητικοποίηση, επιδερμική θεώρηση των πραγμάτων δίχως προβληματισμό. Η απομάκρυνση από την μελέτη οδηγεί στην ψυχική πλαδαρότητα, ενώ το χαμηλό πνευματικό επίπεδο στην χειραγώγηση της σκέψης και στην πολιτιστική καθυστέρηση.

Γλωσσική ένδεια των νέων, εφόσον η γλώσσα προάγει και προάγεται από τη σκέψη.
Λεξιπενία, λεξιθηρία και κακοποίηση της γλώσσας αφού οι νέοι δεν την μαθαίνουν από τις πηγές της. Η σκέψη τους είναι ρηχή, αντανάκλαση της λιτής γλώσσας.

Τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος.
• Προβολή και ενίσχυση του βιβλίου από τα ΜΜΕ.

• Δανειστικές βιβλιοθήκες στα σχολεία.

• Σωστή διδασκαλία των νέων ελληνικών και της λογοτεχνίας. Η παιδεία να αποκτήσει χαρακτήρα ανθρωπιστικό και όχι τόσο εξειδικευμένο.

• Προσεγμένες εκδόσεις, που δεν είναι αποκλειστικά εμπορικές.

• Ο πνευματικός άνθρωπος να δώσει έργο ποιότητας, ώστε να τονωθεί το ενδιαφέρον και η αγάπη προς αυτό.

• Οι γονείς να συνειδητοποιήσουν πως το καλύτερο δώρο είναι το βιβλίο.

Παράγοντες που συμβάλλουν στη διάδοση του βιβλίου:
• Η τελειοποίηση των εκδοτικών μέσων , αποτέλεσμα της σύγχρονης τεχνολογίας.
• Η οικονομική ευημερία, η κοινωνική άνοδος αύξηση της αγοραστικής ικανότητας του αναγνωστικού κοινού.
• Η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού με την καθιέρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης • Η εξέλιξη των επιστημών, η συγγραφή νέων βιβλίων.
• Η επιθυμία για ανώτερες και ανώτατες σπουδές.

Η τηλεόραση συμβάλλει στη διάδοση του βιβλίου ή αντίθετα οδηγεί στον παραγκωνισμό
του;
Ανάπτυξη της πρώτης άποψης: Η τηλεόραση δεν ανταγωνίζεται το βιβλίο, αλλά, αντίθετα, το βοηθά να διαδοθεί. Η τηλεόραση είναι ένα παράθυρο στον κόσμο. Μας ανοίγει τα μάτια αλλά και το μυαλό για να δούμε και να γνωρίσουμε πτυχές του κόσμου που δεν είχαμε καν υποψιαστεί. Δίνει ερεθίσματα που μπορεί να προβληματίσουν και να ωθήσουν τους πιο ανήσυχους και ευαίσθητους τηλεθεατές, για να αναζητήσουν σε βιβλία απαντήσεις και πληροφορίες. Δεν είναι τυχαίο ότι τα θέματα που παρουσιάζει η τηλεόραση προσελκύουν τόσο το ενδιαφέρον του κοινού, ώστε να σπεύδει να προμηθευτεί τα ανάλογα σε περιεχόμενο βιβλία. Το παράδειγμα των λογοτεχνικών έργων που γίνονται τηλεοπτικές σειρές είναι χαρακτηριστικό. Οι πωλήσεις των βιβλίων για τα έργα αυτά ανεβαίνουν κατακόρυφα, κι αυτό είναι μία πειστική απόδειξη ότι η τηλεόραση δεν ανταγωνίζεται κατ’ ανάγκη αλλά διευκολύνει τη διάδοση του βιβλίου. Στη διάδοση του βιβλίου συμβάλλουν και οι εκπομπές βιβλιοπαρουσίασης και κριτικής νέων εκδόσεων.

Ανάπτυξη της δεύτερης άποψης: Η τηλεόραση έχει κυριαρχήσει τόσο, ώστε να καλύπτει ένα μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου. Αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε, αν προσέξουμε τι συμβαίνει τα βράδια στα σπίτια όλων σχεδόν των ελληνικών οικογενειών. Οι τηλεοπτικοί δέκτες είναι ανοικτοί, και μικροί και μεγάλοι παίρνουν θέσεις για να παρακολουθήσουν. Και επειδή οι προτιμήσεις διαφέρουν, είναι πια κανόνας μια οικογένεια να διαθέτει δύο τουλάχιστον τηλεοράσεις. Ένα μεγάλο μέρος λοιπόν του ελεύθερου χρόνου αφιερώνεται στην τηλεόραση, που αιχμαλωτίζει με τον ήχο και την εικόνα της. Και είναι γνωστό ότι η παρακολούθησή της δε βοηθά τον άνθρωπο να αναπτύσσει την ενεργητικότητά του. Το βιβλίο, αντίθετα, απαιτεί ενεργητική στάση, χρειάζεται διάθεση για κινητοποίηση του μυαλού, κάτι που δεν ευνοεί η τηλεόραση. Όταν λοιπόν συνηθίζουμε να δεχόμαστε παθητικά τα τηλεοπτικά μηνύματα, τι διάθεση μπορεί να έχουμε για μια ενεργητική επικοινωνία, όπως αυτή του αναγνώστη με το βιβλίο; Η τηλεόραση λοιπόν καθηλώνει το κοινό στα προγράμματά της πετυχαίνοντας την άμβλυνση της κριτικής τους ικανότητας, προβάλλει υλικά πρότυπα και παρουσιάζει το διάβασμα και γενικά τις πνευματικές ενασχολήσεις ως κουραστικές και άσκοπες δραστηριότητες – ταυτίζει την πληροφορία με τη γνώση δημιουργώντας στο θεατή την αίσθηση ότι βλέποντας τηλεόραση κατακτά ακοπίαστα γνώσεις. Καθηλώνει έτσι το νου στα παραδομένα, δεν ερεθίζει το φιλοπερίεργο του ανθρώπου, ώστε να ψάξει και αλλού μια απάντηση και έτσι το βιβλίο, ένας από τους φορείς της γνώσης, να φαντάζει ασήμαντο. Μέσα από τα τηλεοπτικά προγράμματα δεν γίνεται καθόλου λόγος για τις ανάγκες του πνεύματος, αποκλείονται οι άνθρωποι των γραμμάτων, ενώ προβάλλονται οι αστέρες των γηπέδων ή της μόδας ή της εμπορευματοποιημένης τέχνης.
Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε ότι η σχέση της τηλεόρασης με το βιβλίο εμπίπτει και αυτή στον ανοικτίρμονα νόμο που διέπει τα ανθρώπινα, σύμφωνα με τον οποίο κοντά στο καλό υπάρχει και το κακό. Πάντως, αν ο άνθρωπος με την τηλεόραση βρήκε ένα σπουδαίο μέσο επικοινωνίας με τον κόσμο, στο χέρι του είναι να το καταστήσει χρήσιμο και για ένα παλιό του επικοινωνιακό μέσο, το βιβλίο.

Τα ηλεκτρονικά βιβλία.

Το να διαβάζουμε κείμενα αποτυπωμένα πάνω σε ένα κομμάτι χαρτί είναι αναπόσπαστο
μέρος της ζωής μας. Τόσο, που είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι κάτι άλλο μπορεί να
πάρει τη θέση των βιβλίων. Από τότε που ο Γουτεμβέργιος ανακάλυψε έναν οικονομικό
τρόπο δημιουργίας κινητών μεταλλικών στοιχείων τον 15ο αιώνα, κάνοντας έτσι δυνατή την παραγωγή αναγνωστικού υλικού σε μεγάλες ποσότητες, γρήγορα και σχετικά φθηνά, η
τυπωμένη λέξη έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ανθεκτική και ευπροσάρμοστη. Πώς, λοιπόν,
μπορεί κάποιος να πιστέψει ότι σε μία δεκαετία οι πωλήσεις ηλεκτρονικών βιβλίων (e-books)θα φτάσουν αυτές των βιβλίων από χαρτί;
Όλες οι απόπειρες που έχουν γίνει για να προσελκύσουν με τα ηλεκτρονικά βιβλία
αναγνώστες γενικού ενδιαφέροντος έχουν αποτύχει. Από τα τέλη του ’80, οι ηλεκτρονικοί
εκδότες έχουν δει πολλά εγχειρήματά τους να καταλήγουν σε αποτυχία, λόγω πληθώρας
προβλημάτων όπως η δυσκολία και η προσπάθεια που απαιτεί το διάβασμα στην οθόνη. Οι
άνθρωποι μπορούν να το κάνουν μόνο για μικρά κείμενα. Όσο μεγαλύτερο είναι το κείμενο,
τόσο μεγαλύτερη ενόχληση και ζάλη προκαλούν όλα τα ελαττώματα στην οθόνη, το σχεδιασμό και την απόδοση της ηλεκτρονικής σελίδας. Επίσης αρχικά οι χρήστες υποχρεώθηκαν να αποθηκεύουν βιβλία στην ηλεκτρονική τους βιβλιοθήκη με άβολες
μεθόδους, ενώ πριν από την εξάπλωση του διαδικτύου, δεν υπήρχε μία οικουμενική μέθοδος αποθήκευσης νέου υλικού για ανάγνωση.
Σήμερα, όμως τα περισσότερα από τα παραπάνω προβλήματα έχουν βρει τη λύση τους.
Δεκάδες εταιρίες, πρωτοπόροι στο χώρο των εκδόσεων έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους για να δημιουργήσουν μια τεχνολογία ανοιχτή και αποδεκτή σε όλους, ώστε οι φίλοι των βιβλίων να μπορούν να διαβάσουν οποιοδήποτε τίτλο σε e-book. Έχει σημειωθεί επίσης σημαντική πρόοδος στην τεχνολογία που διευκολύνει πολύ το διάβασμα μεγάλων κειμένων στην οθόνη. Προσθέτοντας τις τελευταίες βελτιώσεις σε προγράμματα και μηχανήματα e-book, η εμπειρία της οθόνης αρχίζει να ανταγωνίζεται το διάβασμα στο χαρτί.
Γιατί όμως κάποιος να προτιμήσει ένα ηλεκτρονικό από ένα χάρτινο βιβλίο όσο βελτιωμένα και αν είναι τα χαρακτηριστικά του; Γιατί τα ηλεκτρονικά βιβλία έχουν πολλά
πλεονεκτήματα. Θα έχετε άμεση παράδοση από το βιβλιοπωλείο του διαδικτύου στο
ηλεκτρονικό σας βιβλίο και θα μπορείτε να αποθηκεύσετε εκατοντάδες μυθιστορήματα στον ηλεκτρονικό σας υπολογιστή. Δεν θα χρειάζεται να περιμένετε τις νέες παραλαβές για βιβλία που έχουν ξεπουληθεί, ενώ κανένας τίτλος δεν θα εξαντλείται ποτέ. Τα παιδιά θα μπορούν να ακούνε λέξεις που τους είναι άγνωστες, καθώς τις διαβάζουν. Θα έχετε στη διάθεσή σας το κείμενο ηχογραφημένο, έτσι ώστε να μπορείτε να συνεχίσετε την ιστορία σε περιπτώσεις που δεν μπορείτε να συνεχίσετε το διάβασμα. Τα ηλεκτρονικά βιβλία θα επιφέρουν επαναστατικές αλλαγές στον τρόπο που διαβάζει ο κόσμος. Τα βιβλία σε αυτή τη μορφή θα περιέχουν συνδέσεις με πρόσθετο σχετικό περιεχόμενο, σε άλλα βιβλία, σε ιστοσελίδες ή βάσεις δεδομένων. Έτσι ο κάθε αναγνώστης θα μπορεί να προσαρμόσει τα ηλεκτρονικά βιβλία στις δικές του προτιμήσεις, επιλέγοντας εικόνες και ήχους, προσθέτοντας σημειώσεις και συνδέσεις. Σε ένα βιβλίο από χαρτί, το περιεχόμενο είναι σταθερό. Σε ένα e-book, μεταμορφώνεται χάρη στην τεχνολογία. Το ηλεκτρονικό βιβλίο θα επιφέρει επίσης επαναστατικές αλλαγές στην οικονομία της βιομηχανίας. Το κόστος της έκδοσης βιβλίων θα πέσει κατακόρυφα, ως αποτέλεσμα της οικονομίας σε πρώτες ύλες, εργατικό δυναμικό, βιομηχανική παραγωγή και διανομή προϊόντος. Πολλά δέντρα θα σωθούν, ενώ ακόμα και ο πιο άσημος συγγραφέας θα μπορεί να εκδώσει μόνος του το έργο του, δίνοντας περισσότερες επιλογές στον αναγνώστη. Η τιμή πώλησης των βιβλίων θα πέσει και οι πωλήσεις θα αυξηθούν κατακόρυφα. Είναι δύσκολο να το φανταστεί κανείς σήμερα, αλλά μία από τις μεγαλύτερες προσφορές των ηλεκτρονικών βιβλίων μπορεί να είναι στη βελτίωση της μόρφωσης και της εκπαίδευσης στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες.
Σήμερα, οι άνθρωποι στα φτωχά κράτη δεν έχουν τους πόρους να αγοράσουν βιβλία και σπανίως έχουν πρόσβαση σε βιβλιοθήκες. Αλλά σε μερικά χρόνια, καθώς το κόστος των μηχανημάτων συνεχίζει να μειώνεται, θα είναι δυνατή η δημιουργία εικονικών δημόσιων βιβλιοθηκών.
Όμως όσο ελκυστικό και αν είναι το ηλεκτρονικό βιβλίο, θα χαθεί αυτή η μαγεία της
ανάγνωσης, η σχέση που αναπτύσσει ο αναγνώστης με το βιβλίο, ο οποίος πολλές φορές
επηρεάζεται ακόμη και από το εξώφυλλο. Αυτή η επανάσταση στον τρόπο της ανάγνωσης θα πλήξει και την ανάγνωση και τον αναγνώστη. Αναιρείται ένας ολόκληρος κόσμος, ένας
τρόπος ζωής τον οποίο αγαπήσαμε, με τον οποίο ανατραφήκαμε και αποτελεί την παράδοση, την κουλτούρα, τον πολιτισμό μας.

Ακουστικές εκδόσεις.

Στις ακουστικές εκδόσεις κάποιοι προικισμένοι ηθοποιοί ή οι ίδιοι οι συγγραφείς ή ποιητές
διαβάζουν τα λογοτεχνικά κείμενα. Πρόκειται συνήθως για μια ανάγνωση συναρπαστική, που μας υποβάλλει και μας παρασύρει στον γοητευτικό κόσμο του κειμένου. Ως ακροατές
αφηνόμαστε να απολαμβάνουμε το ξετύλιγμα του λόγου και της πλοκής, με διαμεσολαβητές αυτούς που ακούμε να διαβάζουν. Αυτοί μας μεταφέρουν την προσωπική τους ευαισθησία που τροφοδοτείται από το κείμενο που διαβάζουν.
Υπάρχει όμως και ο αντίλογος. Ο αναγνώστης μετατρέπεται σε ακροατή. Δεν είναι πια
ενεργός, δε διαβάζει το κείμενο με το δικό του ρυθμό. Δεν επικοινωνεί άμεσα με το λόγο του συγγραφέα ή ποιητή. Γίνεται παθητικός ακροατής που προσλαμβάνει το κείμενο από τον αναγνώστη, ο οποίος θα κάνει την ανάγνωση ανάλογα με τη δική του ευαισθησία, την οποία θα διοχετεύσει στον ακροατή. Όταν διαβάζει κάποιος ένα βιβλίο, στέκεται σε αυτά που τον ενδιαφέρουν και σκέπτεται. Αποκτά έτσι μια ειδική εντύπωση για τις απόψεις που εκτίθενται στο γραπτό. Όταν όμως το διαβάζει κάποιος άλλος, αποκτά γενική εντύπωση του έργου. Έχει άλλωστε διαφορά ο τόνος της φωνής. Ανάλογα με τον τρόπο της ανάγνωσης φωτίζονται κάποιες πλευρές του κειμένου και υποβαθμίζονται άλλες.

Η τηλεοπτική μεταφορά των βιβλίων.
Η μεταφορά ενός βιβλίου με τη μορφή «σειράς» αναβαθμίζει το επίπεδο μιας κοινωνίας. Το κοινό γνωρίζει τους συγγραφείς, το έργο τους, τη ζωή τους. Ξεφεύγει από την υποκουλτούρα των ριάλιτι – σόου και των τηλεπαιχνιδιών και αναβαθμίζει την αισθητική του. Αυτή η γνωριμία με το λογοτεχνικό έργο μπορεί να οδηγήσει και στην ανάγνωση του βιβλίου. Ο τηλεθεατής πλουτίζει το λεξιλόγιο του και έρχεται σε επαφή με ήθη, έθιμα και πολιτιστικά στοιχεία του παρελθόντος.
Απαραίτητες προϋποθέσεις για μία τηλεοπτική μεταφορά που θα ωφελήσει το κοινό είναι α) να σέβεται ο παραγωγός το πνεύμα του συγγραφέα και να μην αποσκοπεί μόνο στην
εμπορευματοποιημένη τέχνη, β) ο σκηνοθέτης με το τηλεοπτικό του ύφος να ακολουθεί το
λογοτεχνικό ύφος του βιβλίου, γ) η εκλαΐκευση του έργου να μην καταλήξει σε ισοπέδωση
των μηνυμάτων και του περιεχομένου του.
Η «οπτικοποίηση» του βιβλίου μπορεί να το κάνει πιο «δημοφιλές» και «προσιτό», αφαιρεί όμως από το δέκτη τη δυνατότητα να το αναπλάσει με τη δύναμη της δικής του φαντασίας.Με αυτό τον τρόπο το βιβλίο χάνει ένα κομμάτι από τη «μαγεία» του.

ΠΗΓΕΣ: http://laventer.blogspot.gr/search/label/%CE%92%20%CE%9B%CE%A5%CE%9A%20%28%CE%95%CE%9A%CE%98%CE%95%CE%A3%CE%97%20%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%29 (ΦΙΛΟ-ΛΟΓΙΚΑ)
http://apostolos1963.blogspot.gr/search/label/%CE%92%CE%99%CE%92%CE%9B%CE%99%CE%9F
http://www.kessaris.edu.gr/images/stories/Mathimata/lykeio/B/B_lykio_ekthesi/Sxediagramata/%CE%92%CE%99%CE%92%CE%9B%CE%99%CE%9F.pdf

Διαβάζοντας ένα βιβλίο -Nikolay Bogdanov-Belsky 1915
ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ( ΜΕ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ)
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΦΥΡΗΛΑΤΕΙ ΤΟ ΑΙΣΘΗΜΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

1. Το βιβλίο αναµφίβολα αποτελεί αστείρευτη πηγή γνώσης. Είναι ο κινη-
τήριος µοχλός στη διαδικασία της εκπαίδευσης µέσα στο σχολικό χώρο.
Τα βιβλία καλύπτουν ένα ευρύ φάσµα αποδελτιωµένων γνώσεων, που
έχουν σχέση µε κάθε τοµέα του επιστητού. Όµως απ’ ό,τι φαίνεται η
αξία τους έχει υποβαθµιστεί, τόσο από τον ώριµο άνθρωπο όσο και από
τον µαθητόκοσµο. Το φαινόµενο που παρατηρείται τις τελευταίες µέρες
του σχολικού έτους, όπου οι µαθητές κυριολεκτικά «κατακρεουργούν»
τα βιβλία τους, µετατρέποντας τα προαύλια των σχολείων σε αλάνες µε
σκουπιδόχαρτα, πρέπει να µας προβληµατίσει όλους. Το πρόβληµα είναι
πολύ σοβαρό και φανερώνει πως κάπου στο κοινωνικό-εκπαιδευτικό
σύστηµα υπάρχουν «στεγανά», που ωθούν σ’ αυτή τη «βάνδαλη»
συµπεριφορά.
2. Εξετάζοντας βαθύτερα την όλη κατάσταση µπορούµε να εντοπίζουµε
µερικές αιτίες, που εξηγούν αυτή τη συµπεριφορά. Ξεκινάει από τη
σχολική ηλικία του παιδιού, που πηγαίνει στο σχολείο «επειδή έτσι
συµβαίνει µε όλα τα παιδιά της ηλικίας του». ∆εν το πείθουν οι
µεγαλύτεροι, οι υπεύθυνοι για την αγωγή του, ότι έχει και µυαλό που
πρέπει να το καλλιεργήσει, για να γίνει σωστός άνθρωπος. Έτσι το µικρό
παιδί, ο µετέπειτα νεαρός έφηβος, δε συνειδητοποιεί την αξία της
µόρφωσης στη διαδικασία της ζωής. Συνεπώς η εκπαίδευση, που
κατακτιέται κατά κύριο λόγο µέσα από το βιβλίο, θεωρείται «αναγκαίο
κακό» που σηµαίνει καταπίεση και όχι ύψιστη πράξη ελευθερίας.
3. Συχνά ο δάσκαλος θεωρείται από τους µαθητές «κρατούσα κοινωνική
αρχή» και τίθεται πρόβληµα επικοινωνίας ανάµεσά τους. Ο µαθητής
ενδόµυχα τον φοβάται και δεν αφήνεται ελεύθερα στην καθοδήγησή του.
Επειδή τον θεωρεί καταπιεστή της ελευθερίας του, κρατάει απόσταση
απ’ αυτόν, κάποτε γίνεται επιθετικός ή αντιδραστικός στις οποιεσδήποτε
παροτρύνσεις που γίνονται από το δάσκαλο. Σ’ αυτή τη φάση δηµιουρ-
γείται ένα τεράστιο χάσµα, µε αποτέλεσµα η νεανική ψυχή να φθείρεται
σε µικρο-συγκρούσεις και ανταγωνισµούς που έχουν σοβαρό κόστος στη
µελλοντική εξέλιξη του νέου.
4. Το πρόβληµα διογκώνεται και από τη νοοτροπία της κοινωνίας µας, ότι
τα βιβλία παρέχουν γνώση και ότι η γνώση εξασφαλίζει σπουδαία
επαγγελµατική κατοχύρωση. Αυτή η άποψη δεν ενθαρρύνει την αγάπη
γι’ αυτή καθ’ αυτή τη γνώση, σαν στοιχείο απαραίτητο για την ανάπτυξη
της προσωπικότητας και την ολοκλήρωση του χαρακτήρα, αλλά δίνει
κίνητρα για τη «χρησιµοθηρία» της µε οποιοδήποτε κόστος για το νεαρό
έφηβο. Φυσικό επακόλουθο είναι η ψυχική καταπίεση και το άγχος να
δηµιουργούν σύγχυση στην τρυφερή νεανική ψυχή. Οι µαθητές εξαιτίας
της ανωριµότητας της ηλικίας δεν µπορούν να καταλάβουν τις
πραγµατικές αιτίες που τους απωθούν από τη γνώση και ξεσπούν στα
βιβλία, στους ανυπεράσπιστους φίλους µιας ολόκληρης χρονιάς.
5. Γενικότερα, η έλλειψη της αγάπης για γνώση από την πλευρά του µαθητή
οφείλεται στη βαθιά έλλειψη πνευµατικότητας της εποχής µας και στην
αλλοτρίωση της ανθρώπινης ύπαρξης. Το πρόβληµα µπορεί να λυθεί
µόνο αν γίνει µία ανθρώπινη στροφή στον τρόπο ζωής του σύγχρονου
ανθρώπου. Αν ο µαθητής, δηλαδή, καταλάβει ότι η µόρφωση είναι
αναγκαία για την ανάπτυξη του µυαλού του, όσο η τροφή για το σώµα
του, θα αγαπήσει τη γνώση, θα εκτιµήσει την πολύτιµη προσφορά του
βιβλίου, οπότε θα το σέβεται και θα πάψει να το καταστρέφει.
6. Όλοι οι άνθρωποι που είναι υπεύθυνοι για την αγωγή του παιδιού,
κυριότερα οι γονείς, οι δάσκαλοι και οι αρµόδιοι κρατικοί φορείς,
µπορούν και επιβάλλεται να επηρεάσουν σηµαντικά τη διάθεση του νέου
για έρευνα και µελέτη του κόσµου µέσα από το πολύτιµο περιεχόµενο
του βιβλίου και να δώσουν οι ίδιοι κίνητρα για διάβασµα. Πρέπει οι νέοι
άνθρωποι να καταλάβουν ότι το βιβλίο βγάζει το άτοµο από τα σκοτάδια
της αµάθειας, ανοίγει δρόµους στη ζωή σίγουρους και ασφαλείς και
σφυρηλατεί το αίσθηµα της ελευθερίας. Επίσης, είναι απαραίτητο να
συνειδητοποιήσουν ότι τα βιβλία καταστρέφονται, επειδή θεωρούνται
επικίνδυνα, µόνο από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα και ότι συµπεριφέρο-
νται φασιστικά όταν τα καταστρέφουν, ενώ ζουν σε µία ελεύθεση χώρα
µε πλούσια πνευµατική κληρονοµιά, που οφείλουν να συνεχίσουν µε
αγάπη, υποµονή και υπερηφάνεια.
Κουτρουµάνου Ν. Γιάννα
Εφ. «Η εβδόµη» 19/07/1987

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να δοθεί η περίληψη του κειµένου σε περίπου 100 λέξεις.
(Μονάδες 25)
2. Να δοθεί από ένα συνώνυµο στις εξής λέξεις του κειµένου: αποτελεί,
αποδελτιωµένων, παροτρύνσεις, διογκώνεται, κίνητρα, χρησιµοθηρία,
επακόλουθο, ύπαρξης, σφυρηλατεί, κληρονοµιά.
(Μονάδες 10)
3. α) - «Συχνά ο δάσκαλος θεωρείται από τους µαθητές ¨κρατούσα αρχή¨».
- «Αυτή η άποψη δεν ενθαρρύνει την αγάπη γι’ αυτή καθ’ αυτή τη
γνώση».
Ποιο το είδος της σύνταξης (ενεργητική – παθητική) σε κάθε µία από τις
παραπάνω προτάσεις; Μα µετατραπούν στην αντίθετη σύνταξη. Τι
εξασφαλίζει ο κειµενογράφος κάθε φορά µε τη χρήση της µιας ή της
άλλης σύνταξης;
(Μονάδες 5)
β) Ποια η δοµή της τρίτης και τέταρτης παραγράφου;
(Μονάδες 5)
γ) Ποιος ο τρόπος ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου;
(Μονάδες 5)
4. Να αναπτύξετε σε µία παράγραφο 80 – 100 περίπου λέξεων το νόηµα της
φράσης: «Νοοτροπία της κοινωνίας µας είναι ότι η γνώση εξασφαλίζει
σπουδαία επαγγελµατική κατοχύρωση».
(Μονάδες 15)
5. Σε ένα δοκίµιο 500 περίπου λέξεων να αναπτύξετε τη σπουδαιότητα του
καλού βιβλίου για την καλλιέργεια του ατόµου.
(Μονάδες 40)

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Περίληψη:
Στο κείµενο εξετάζονται οι λόγοι της σύγχρονης απαξίωσης του βιβλίου από το µέσο Έλληνα, ιδιαίτερα, όµως, από τους µαθητές. Οι τελευταίοι δεν έχουν συνειδητοποιήσει την αξία της µόρφωσης, γι’ αυτό, άλλωστε, εκλαµβάνουν και το διδάσκοντα ως φορέα εξουσίας που εκφράζει το κατεστηµένο. Η γνώση γι’ αυτούς είναι εφαλτήριο µόνο για επαγγελµατική αποκατάσταση και κοινωνική καταξίωση και την επιδιώκουν χωρίς αληθινό πόθο γι’ αυτήν. Η εποχή µας, επιπλέον, είναι αντιπνευµατική και κάνει το µέσο άνθρωπο αδιάφορο για τον «εσώτερο» εαυτό του. Πρέπει, λοιπόν, όλοι οι φορείς αγωγής να δώσουν κίνητρα στους νέους να αγαπήσουν πράγµατι το βιβλίο.
2. Œ αποτελεί:συνιστά, είναι
Œ αποδελτιωµένων: σταχυολογηµένων
Œ παροτρύνσεις: προτροπές, νουθεσίες
Œ διογκώνεται: οξύνεται, επιτείνεται
Œ κίνητρα: εναύσµατα, εφαλτήρια
Œ χρησιµοθηρία: ωφελιµισµός
Œ επακόλουθο: απόρροια, απότοκος
Œ ύπαρξης: οντότητας, υπόστασης
Œ σφυρηλατεί: σµιλεύει, χαλκεύει
Œ κληρονοµιά: παρακαταθήκη
3. α) - «Συχνά ο δάσκαλος θεωρείται από τους µαθητές ¨κρατούσα αρχή¨»: Πρόκειται για παθητική σύνταξη.
Ενεργητική σύνταξη: «Συχνά οι µαθητές θεωρούν το δάσκαλο ¨κρατούσα αρχή¨».
- «Αυτή η άποψη δεν ενθαρρύνει την αγάπη γι’ αυτή καθ’ αυτή τη γνώση»: Πρόκειται για ενεργητική σύνταξη.
Παθητική σύνταξη: «Η αγάπη γι’ αυτή καθ’ εαυτή τη γνώση δεν ενθαρρύνεται από αυτήν την άποψη».
Με την ενεργητική σύνταξη: i. δίδεται έµφαση στο υποκείµενο της πρότασης και ii. το ύφος γίνεται πιο οικείο, άµεσο, προσιτό.
Με την παθητική σύνταξη: i. δίδεται έµφαση στο ρήµα της πρότασης και ii. το ύφος γίνεται πιο τυπικό, σοβαρό, επίσηµο.

β) 3η παράγραφος: Θεµατική περίοδος: «Συχνά ο δάσκαλος … ανάµεσα τους».
Σχόλια / Λεπτοµέρειες: «Ο µαθητής … του νέου». Η Η παράγραφος αυτή δεν έχει κατακλείδα.
4η παράγραφος: Θεµατική περίοδος: «Το πρόβληµα … κατοχύρωση».
Σχόλια / Λεπτοµέρειες: «Αυτή η άποψη … νεανική ψυχή». Κατακλείδα:«Οι µαθητές … χρονιάς».
γ) Η τελευταία παράγραφος αναπτύσσεται µε αιτιολόγηση. Η αρθογράφος προσπαθεί να εξηγήσει για ποιους λόγους οι νέοι πρέπει να συνειδητοποιήσουν την αξία του βιβλίου.

4. Είναι αλήθεια ότι στο δυτικό ανεπτυγµένο κόσµο η κοινή γνώµη υποτιµά τα χειρωνακτικά επαγγέλµατα και ωθεί τους νέους στην επιλογή επαγγελµάτων που απαιτούν ανώτερη ή ανώτατη εκπαίδευση. Οι επικρατούσες, λοιπόν, κοινωνικές αντιλήψεις συσχετίζουν άµεσα την υψηλού επιπέδου µόρφωση µε την επιτυχηµένη επαγγελµατική
σταδιοδροµία και την κοινωνική καταξίωση. Οι νέοι, εποµένως, στρέφονται στα Πανεπιστήµια όχι από πραγµατικό πόθο για τη γνώση αλλά µε στόχο την απόκτηση κύρους µέσα από την άσκηση µη χειρωνακτικών επαγγελµάτων.

5. Το καλό βιβλίο είναι µια από τις µορφές γνήσιας ψυχαγωγίας και έχει άµεση σχέση µ’ αυτό που λέµε ποιότητα ζωής· γιατί αληθινό «εὖ ζῆν» δεν είναι να «ζεις καλά», αλλά να γίνεσαι καλύτερος. Το βιβλίο δεν αποτελεί απλώς διέξοδο από την ανία και τη ρουτίνα της καθηµερινότητας. ∆ιευρύνει τους πνευµατικούς ορίζοντες, καλλιεργεί τις αρετές του νου, οξύνει την κριτική ικανότητα. Αποτελεί ανεξάντλητη πηγή γνώσης, ωριµάζει τη σκέψη και ικανοποιεί την έµφυτη ανάγκη του «ειδέναι». Με το βιβλίο ο άνθρωπος βγαίνει από το σκοτάδι της αµάθειας, προβληµατίζεται και απαλλάσσεται από προλήψεις, στερεοτυπικές προκαταλήψεις και φανατισµούς. Μέσα από τις σελίδες του, το άτοµο βιώνει την ατοµικότητα και την κοινωνικότητά του και επιτυγχάνει, έτσι, ψυχική ισορροπία. Μαθαίνει να’ ναι δεκτικό στο καινούργιο και το διαφορετικό, να αναπτύσσει υγιή κριτήρια επιλογών, να δίνει σωστές ερµηνείες στα πράγµατα και να τα ιεραρχεί ορθά.
Από το ποιοτικό βιβλίο αναδύονται πρότυπα και προβάλλονται οι κλασικές ανθρωπιστικές αξίες που καθιστούν τον άνθρωπο ανθρωπινότερο, λιγότερο χρησιµοθήρα και ατοµιστή. Έτσι, το βιβλίο διδάσκει, ηθοποιεί και εξευγενίζει κινητοποιώντας συναισθήµατα που έχει αµβλύνει ο σύγχρονος – ψυχρά ορθολογιστικός και ωφελιµιστικός – τρόπος ζωής,
απελευθερώνοντας συνάµα τη φαντασία και εκλεπτύνοντας το αισθητικό
κριτήριο. Το άτοµο πορεύεται προς την αυτογνωσία και η προσωπικότητά του αποκρυσταλλώνεται σε υγιή ερείσµατα αναπτύσσοντας ολοκληρωµένο σύστηµα ηθικών αρχών και πίστη σε υψηλά ιδανικά. Επιπλέον, η αληθινή κουλτούρα, που το καλό βιβλίο πρεσβεύει και στηρίζει, πλουτίζει το λεξιλόγιο, καλλιεργεί το γλωσσικό αίσθηµα, βοηθά στη βελτίωση της έκφρασης και, άρα, της επικοινωνίας εν γένει, προάγοντας, έτσι, τις διαπροσωπικές σχέσεις και, εποµένως, την ποιότητα του βίου. Τέλος, µέσω του βιβλίου η γνώση διαδίδεται, «κοινωνικοποιείται» αλλά και ενισχύεται η γειτνίαση των λαών και η πολιτισµική µεταξύ τους «όσµωση».
Το βιβλίο αναµφίβολα προάγει, από κάθε άποψη, τον άνθρωπο και είναι, γι’ αυτό, αναγκαία η συνειδητοποίηση – ιδιαίτερα από τους νέους –
της αξίας του.
Επιµέλεια: Μαντουβάλου M. Ηλιόχαρη
Πηγή: file:///C:/Users/User/Downloads/b_ekthesi_gp11.pdf

Για να μάθεις να πετάς ψηλά. Αλλά και για να μάθεις να πετάς πίσω σου πρόσωπα και πράγματα που φορτώθηκες, δίχως να μπορούν να σε αναστήσουν ούτε κι εσύ να μπορείς να τα αναστήσεις πια. Έχω δει ανθρώπους να γίνονται ελαφρύτεροι έτσι, να βγάζουν φτερά και να απογειώνονται.

Η ζωή είναι απρόβλεπτη πολύ. Απότομα σου γυρνάει την πλάτη και το ίδιο απρόσμενα σου ανοίγει την αγκαλιά της. Σε ξαφνιάζει.

Μόνο τα παραμύθια -τα παιδικά τερατώδη αερόπλοια- δίνουν τη δική τους μαγική απάντηση στο παραπάνω άπιαστο παράλογο. Αυτά τουλάχιστον δεν είναι ιδιοκτησία κανενός.

Γι' αυτό όλοι τα αγαπάμε, ακόμα κι αν μπροστά στους άλλους παριστάνουμε πως τα υποτιμάμε. Κι όταν ένα παραμύθι σε πάρει έστω και για λίγο μαζί του, την ψεύτικη λογική σου την ξεχνάς. Απλώς αφήνεσαι να πετάς.

Μια συλλογή δέκα ιστοριών μαγικού ρεαλισμού που διαβάζονται σαν παραμύθια από μικρούς και μεγάλους, η οποία συνοδεύεται από ζωγραφιές που ο Γιάννης Ψυχοπαίδης φιλοτέχνησε με αφορμή τα κείμενα.

Το παρόν βιβλίο είναι γραμμένο για μικρομέγαλα παιδιά και μεγαλόμικρους ενήλικες, φιλοδοξεί δε να προσφέρει παραμυθία τόσο σ' αυτούς όσο και στους άνευ ηλικίας, δηλαδή σε όσους δεν έχουν ακόμη εγκαταλείψει την ανυπαρξία και σε εκείνους που έχουν προσωρινά εγκατασταθεί σ' αυτήν. Λέω "προσωρινά", γιατί ακράδαντα πιστεύω πως είμαστε ανακυκλώσιμο υλικό και, ως εκ τούτου, θα έχουμε αενάως ένα ρόλο σ' αυτό το όνειρο που λέγεται ζωή.

Α. Χ.

"Η γιαγιά Ειρήνη είχε την ικανότητα να φτιάχνει και δικά της παραμύθια, από ένα τίποτε. Δίνοντας ανθρώπινες ιδιότητες σε ένα αντικείμενο, σε ένα ζώο, ακόμη και σε ένα όσπριο, έστηνε έναν ολόκληρο κόσμο, όπου, μέσα του, διαδραματίζονταν συγκλονιστικά γεγονότα. Αν έχω κάποιο χάρισμα να χτίζω, με εντελώς παράταιρα υλικά, απίστευτες ιστορίες και να τις αφηγούμαι με πειστικό τρόπο, αυτό το οφείλω στη γιαγιά Ειρήνη, καθώς και στην εκ μητρός καταγωγή μου από την Κρήτη, αφού ως γνωστόν, οι Κρητικοί είναι μεγάλοι ψωματάρηδες, δηλαδή υπερόχως μυθομανείς".

Μια παραμυθοϊστορία για μεγάλα παιδιά, που...
...ξεκίνησε με μια λέξη.
Και η μία λέξη έγινε δύο, τρεις, κι όλο μεγάλωνε...
Ένας κίτρινος λαστιχένιος δράκος που στέκεται στο κατώφλι ενός παλιού σπιτιού και λέει ιστορίες για τη μοναξιά.
Κάθε μέρα λέει και μια καινούρια ιστορία.
Οι άλλοι δράκοι τον ακούνε με τα μάτια και τ' αυτιά ορθάνοιχτα.
Όλοι τον κοιτάζουν, κανείς όμως δεν κοιτάζει τον διπλανό του.
Τα βράδια, ένα κίτρινο φως ανάβει στο μέτωπό τους, αυτοί όμως δεν το βλέπουν.
Και ο καιρός περνάει.
Μια μέρα που έγινε νύχτα, ο κίτρινος λαστιχένιος δράκος αποφάσισε να μην πει την ιστορία της ημέρας...

Neil Gaiman, Το σπίτι στην ομίχλη, Αθήνα: Οξύ, 2006, σ.181.

Το νέο σπίτι της οικογένειας της μικρής Κόραλαϊν έχει είκοσι ένα παράθυρα και δεκατέσσερις πόρτες. Οι δεκατρείς από αυτές ανοίγουν και κλείνουν.
Η δέκατη τέταρτη είναι κλειδωμένη, γιατί οδηγεί σε έναν άλλον κόσμο, έναν κόσμο σχεδόν ολόιδιο με αυτόν της Κόραλαϊν, μα τόσο διαφορετικό.
Η Κόραλαϊν θα διαβεί το κατώφλι αυτής της πόρτας, για να εξερευνήσει τον νέο κόσμο, και θα εντυπωσιαστεί από τα θέλγητρά του. Εκεί, όμως, θα γνωρίσει τους άλλους της γονείς και θα αρχίσει να αντιλαμβάνεται τα σκοτεινά σχέδια που εξυφαίνουν για να την κρατήσουν για πάντα εκεί και να την αλλάξουν...
Σε έναν κόσμο με ζωντανά παιχνίδια, ποντίκια κατασκόπους, κλεμμένες ψυχές και αιώνια ομίχλη, η μικρή Κόραλαϊν θα πρέπει να παλέψει με όλη της τη δύναμη για να σώσει τους πραγματικούς της γονείς και την ψυχή της.

Παναγιώτης Τσιρίδης, Ο Ευτύχιος Καλλέργης και η συλλογή με τους εφιάλτες, Αθήνα: Ψυχογιός, 2012, σ.77
Συνεχίζω να περπατάω πιο γρήγορα. Σε πολύ λίγη ώρα φτάνω σε μία καινούρια πόρτα. Δεν είναι καθόλου λογικό να υπάρχουν πόρτες που δεν οδηγούν σε τίποτα παρά μόνο σε νέους και πιο στενούς διαδρόμους. Δεν μπορώ να καταλάβω τι συμβαίνει. Ανοίγω και αυτή την πόρτα και πάλι δεν βρίσκω τίποτα. Τώρα η αγωνία μου γίνεται πολύ μεγαλύτερη. Τις φοβάμαι τις πόρτες. Ξέρω πως δεν μπορώ να γυρίσω πίσω. Αυτές οι πόρτες ανοίγουν μόνο από τη μία πλευρά. Η επόμενη πόρτα είναι στα τρία βήματα. Με πιάνει πανικός. Την ανοίγω και βλέπω αμέσως μπροστά μου μια ακόμα πόρτα. Φοβάμαι τόσο πολύ που ξυπνάω.

Ο κύριος Ευτύχιος Καλλέργης είναι ένας γέρος παλαιοπώλης. Θα έλεγε κανείς πως είναι ευτυχισμένος αν δεν είχε ένα μεγάλο παράπονο: δεν μπορεί να δει όνειρα. Ούτε καν εφιάλτες. Γι' αυτό το λόγο θα αναζητήσει τους εφιάλτες μέσα από τα όνειρα των άλλων. Οι μόνοι όμως που θα του εμπιστευτούν τα όνειρά τους είναι τα παιδιά της γειτονιάς του μικρού παλαιοπωλείου. Αυτό θα αλλάξει για πάντα τη ζωή του και, ποιος ξέρει, μπορεί να επηρεάσει ακόμα και τη δική σας.

Μαρία Αντωνίου, Ο Δίας, το σόι του και η τρελοπαρέα, Αθήνα : Κέδρος, 2012, σ.287
Οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου, που ζουν σε μια σπηλιά του Ψηλορείτη στην Κρήτη, ξύπνησαν! Τα εφτά παιδιά της τρελοπαρέας έγιναν η αιτία τα δώδεκα μαραζωμένα, καταθλιπτικά γεροντάκια να ξαναβρούν τα νιάτα και την τσαχπινιά τους. Αλλά μαζί με την τσαχπινιά ξύπνησε στην Ήρα η επιθυμία να ξαναγίνει κοσμοκράτειρα. Και αν τα παιδιά κατάφεραν στην πρώτη ιστορία να ανατρέψουν τα σχέδια της μητέρας των θεών, θα τα καταφέρουν στη δεύτερη;

Η Ήρα η αθάνατη πέφτει άρρωστη του θανατά και ο Δίας κουβαλά από τον Κάτω Κόσμο τον Ασκληπιό, θεό της Ιατρικής, και τον Ιπποκράτη, πατέρα της Ιατρικής, για να τη σώσουν. Εκεί, στην κορυφή του Ολύμπου, στο παλάτι του Δία, στη σκεπή του κόσμου, η τρελοπαρέα και οι δώδεκα θεοί μπουρδουκλώνονται σε μια περιπέτεια α π ί σ τ ε υ τ η, μα το Δία. Τι νομίζετε ότι μαγειρεύει η Ήρα στα χρυσά της τσουκάλια παρέα με ένα παγόνι που βλέπει, με τα μάτια στα φτερά του, ό,τι δε βλέπουν μάτια θεών και ανθρώπων; Και τι γυρεύει στον Πάνω Κόσμο ο Πλούτωνας παρέα με το σκυλάκο του, το φοβερό Κέρβερο, που μόνο τα χάδια της ιέρειας Γκαγκά μπορούν να ηρεμήσουν;

Ούλριχ Ούμπ, Στην κιβωτό στις Οκτώ, Αθήνα : Πατάκης, 2012, σ. 93.:

Τρεις πιγκουίνοι (δυο μεγάλοι, ένας μικρός) στέκονται και κοιτάζουν το παγωμένο τοπίο. Αναρωτιούνται αν υπάρχει Θεός κι αν ο Θεός έφτιαξε τον παγετώνα. Ε, δεν είναι και τίποτε σπουδαίο ο παγετώνας! Όλο χιόνι, πάγο, χιόνι και πάγο! Μήπως ο Θεός δεν είχε τα κέφια του; Ή μήπως απλώς του λείπει η φαντασία; Καθώς αναρωτιούνται για τον Θεό, τη ζωή και τον Παράδεισο, αρχίζει ο Κατακλυσμός του Νώε... Οι τρεις ήρωές μας μπλέκουν σε μια περιπέτεια με πολύ νερό, πολλά ζώα κι ένα θηλυκό περιστέρι που είναι κάτι σαν γραμματέας του γερο-Νώε.

Το "Στην κιβωτό στις οκτώ" έχει αποσπάσει το βραβείο καλύτερου ραδιοφωνικού έργου για παιδιά και θεατρικού έργου για παιδιά (στη Γερμανία), το βραβείο Ταμ-Ταμ και το βραβείο των Μαγισσών (στη Γαλλία), το ιταλικό βραβείο Άντερσεν και το βραβείο Vlag & Wimpel (στην Ολλανδία).

Το παρόν και το μέλλον του Βιβλίου
ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ (άρθρο του Άγγελου Τερζάκη)

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Σεπτεμβρίου 2000

Το παρόν και το μέλλον του βιβλίου είναι το παρόν και το μέλλον του πολιτισμού μας στο σύνολό του, πνευματικού και μη (θα έλεγα «αντιπνευματικού»). Το παρόν το ζούμε όλοι μας. Για το μέλλον είμαι ανήσυχος, δεν το κρύβω.
Πιστεύω στο βιβλίο. Υπάρχουν άνθρωποι στον τόπο μας (μήπως οι πιο πολλοί;) που νομίζουν πως οποιοδήποτε διάβασμα είναι το ίδιο. Λάθος τραγικό: Η εφημερίδα σε πληροφορεί, το βιβλίο σε διαμορφώνει. Ο ελληνικός λαός είναι εφημεριδοδίαιτος, νομίζει πως με τ' αναγνώσματα του ημερήσιου Τύπου επιπλώνει τον εσωτερικό του χώρο. Το βιβλίο έχει άλλη αρετή - γι' αυτό κι ο Ρωμιός του πεζοδρομίου τ' αποφεύγει, όπως ο διάβολος το λιβάνι. Ακούτε να σας λένε, κατά προτίμηση οι εκπρόσωποι της μέσης τάξης, που είναι και η πιο υπεύθυνη, γιατί περνάει για ηγετική τάξη: «Πού καιρός για διάβασμα». Έχουν όμως όλοι τους αμέτρητο καιρό να χαρτοπαίζουν μετά μανίας τις νύχτες ως τα χαράματα στα σπίτια τους, στις εκδρομές, όπου κουβαλιούνται, για να φάνε και να χαρτοπαίζουν.
Δεν είναι τυχαίο που είμαστε λαός κοινωνικά ακέφαλος.Το σχολείο κάνει αντιπαθητικό το διάβασμα, η αστική τάξη το παρατάει σ' εκείνα από τα μέλη της, που κατά βάθος, τα θεωρεί «βλαμμένα». Ευτυχώς που υπάρχουν νέοι που διαβάζουν, διψάνε για απαντήσεις σε μεγάλα προβλήματα, πολύ περισσότεροι παρά στη μεσοπολεμική εποχή. Αυτό είναι το μόνο παρήγορο. Αλλά ποιος τους κατευθύνει;
Είπα για το μέλλον πως είμαι ανήσυχος. Όχι γιατί εγώ περνάω μαζί με τον καιρό μου, αλλά γιατί βλέπω να ορθώνονται τα υποκατάστατα του βιβλίου: τηλεόραση, κινηματογράφος, ραδιοφωνικές σκηνές κι αναγνώσματα, ποιος ξέρει ποια άλλα δισκία Τέχνης, που θα επινοήσει η τεχνολογία -δηλαδή το επιχειρηματικό κεφάλαιο- για ν' αποκοιμίζει το πνεύμα και να διεγείρει τις αισθήσεις. Πώς θ' αντιπαλαίσει το βιβλίο; Όμως μονάχα μ' ένα βιβλίο στο χέρι, συγκεντρωμένος σε μια γωνιά, βρίσκεται κανένας ενώπιος ενωπίω, μόνος αντίκρυ στη συνείδησή του, σε συνάφεια με το νου, που θέλοντας και μη, αρχίζει κι αυτός να ψελλίζει, να ζωντανεύει, να οραματίζεται. Τα μηχανικά μέσα στομώνουν το νου, το βιβλίο τον ακονίζει.
Αλλά βαίνουμε προς το ιδανικό του ελάσσονος κόπου. Ω, τι παρεξήγηση η απαλλαγή του ανθρώπου από την υλική ανάγκη! Ποιος θα το έλεγε πως θα καταλήξει στην απαλλαγή του από την ανθρωπιά του, από τη δίψα της ψυχής;

Θέματα εξέτασης
Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Να αποδώσετε περιληπτικά, σε 80-100 λέξεις, το περιεχόμενο του κειμένου
Β. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΔΕΑΣ ΣΕ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟ: Το άρθρο αυτό, στο οποίο ο ΤΕΡΖΑΚΗΣ εκφράζει την ανησυχία του για το βιβλίο, γράφτηκε το 1972. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο την άποψή σας για το αν οι φόβοι του ΤΕΡΖΑΚΗ επαληθεύονται σήμερα, 40 χρόνια μετά

Άλλες ερωτήσεις
1. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΦΡΑΣΗΣ: Να σχολιάσετε, σε 5-6 σειρές, το νόημα της φράσης: «η εφημερίδα σε πληροφορεί, το βιβλίο σε διαμορφώνει»
2. ΔΟΜΗ: Να επισημάνετε τις διαρθρωτικές λέξεις/ φράσεις της 4ης παραγράφου του κειμένου {Είπα... ακονίζει} και να γράψετε τι δηλώνεται με την καθεμιά από αυτές.
3. ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ: Να γράψετε στο τετράδιο σας έναν πλαγιότιτλο για καθεμιά από τις παραγράφους του κειμένου
4. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ: α] Να γράψετε στο τετράδιο σας ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: υπεύθυνη, αντιπαθητικό, ελάσσονος, απαλλαγή, ανθρωπιά
β] Από τη 2η και 3η παράγραφο του κειμένου να γράψετε στο τετράδιο σας πέντε (5) λέξεις με συνυποδηλωτική (μεταφορική) σημασία (5 μόρια)

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: «η τηλεόραση συμβάλλει στη διάδοση του βιβλίου ή αντίθετα οδηγεί στον παραγκωνισμό του; Να αναπτύξετε την άποψή σας με επιχειρήματα»

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ:
να παρουσιάσετε το περιεχόμενο του άρθρου σε μια παράγραφο 100 περίπου λέξεων

Ο Τερζάκης στο άρθρο εκφράζει την ανησυχία του για το μέλλον του πολιτισμού. Η ανησυχία του πηγάζει από τις διαπιστώσεις του για το παρόν και το μέλλον του βιβλίου. Επειδή ο ίδιος πιστεύει στο βιβλίο θεωρεί τραγικό λάθος την επικρατούσα αντίληψη που εξισώνει την ανάγνωση μιας εφημερίδας με τη μελέτη ενός βιβλίου. Η επίκληση του ελεύθερου χρόνου είναι φτηνό άλλοθι, αφού όλοι τελικά βρίσκουν άφθονο χρόνο για ανούσια πράγματα. Το σχολείο έχει μεγάλο μερίδιο ευθύνης, αλλά τη μεγαλύτερη ευθύνη την έχουν τα υποκατάστατα του βιβλίου: τηλεόραση, κινηματογράφος, ραδιόφωνο. Ευτυχώς όμως υπάρχουν νέοι που αγαπούν το διάβασμα και ψάχνουν για απαντήσεις. Η μεγαλύτερη ανησυχία πηγάζει από την ανάπτυξη της τεχνολογίας, η οποία στο όνομα της απελευθέρωσης του ανθρώπου από υλικές ανάγκες, τον υποδουλώνει χειρότερα σ' αυτές.

Β. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΔΕΑΣ ΣΕ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟ:
σήμερα, 40 χρόνια μετά, επαληθεύονται οι ανησυχίες του Τερζάκη για το βιβλίο. Ν’ αναπτύξετε την άποψή σας σε μια παράγραφο 100 περίπου λέξεων

Φαίνεται πως οι φόβοι του Τερζάκη για το μέλλον του βιβλίου δεν ήταν υπερβολικοί, παρόλο που έχουν περάσει σαράντα χρόνια από τότε που έκανε τις απαισιόδοξες προβλέψεις του. Μπορεί βέβαια να έχει αυξηθεί εντυπωσιακά ο αριθμός των νέων βιβλίων που κυκλοφορούν κάθε μέρα και ίσως σήμερα να εκδίδονται περισσότεροι τίτλοι για όλα τα θέματα, το αναγνωστικό κοινό όμως παραμένει περιορισμένο. Είναι κοινά αποδεκτό ότι οι περισσότεροι άνθρωποι, νέοι και μεγάλοι, γεμίζουν τον ελεύθερό χρόνο τους με την τηλεόραση ή με τον υπολογιστή. Γιατί στους «εχθρούς» του βιβλίου σήμερα πρέπει να προσθέσουμε και το ΙΝΤΕΡΝΕΤ, που έχει εισβάλει για τα καλά στη ζωή των περισσότερων ανθρώπων. Όμως οι νέοι, όπως και τότε, διψάνε για μάθηση κι αυτό θα εξακολουθεί να είναι η ελπίδα για το μέλλον του βιβλίου.
http://ta4mx.blogspot.gr/2010/04/blog-post_30.html

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
Το βιβλίο - ανάγνωση ως γνήσια μορφή ψυχαγωγίας

ΚΕΙΜΕΝΟ

Δεν θα ήταν άσκοπο να αναλογιστούμε ως κοινωνία τις επιπτώσεις ενός πολιτισμού της τηλεοπτικής εικόνας στη ζωή μας. Η ενσωμάτωση της λογικής των μέσων μαζικής ενημέρωσης στον ψυχισμό δημιουργεί νέες παραμέτρους, σημαδεύει την ιστορία. Τίποτα δεν είναι όπως πριν.
Για παράδειγμα, η μονοκρατορία του χρώματος και της φωτογραφίας εξακοντίζει στο περιθώριο το γραπτό λόγο και υποθηκεύει την ανάγνωση. Η ραστώνη1 της συνεχούς εναλλαγής καναλιών (του ζάπινγκ) και η ευκολία της «σαρώσεως» έγχρωμων εικόνων καθιστούν αφόρητο για το παιδί τον κόπο της μελέτης και, ως εκ τούτου, το αποξενώνουν από την αποθησαυρισμένη γραμματεία.
Σήμερα, τα νέα παιδιά θεωρούν «βουνό» την ανάγνωση βιβλίων που δεν έχουν έγχρωμες εικόνες σε κάθε σελίδα ή εμφανίζουν μεγάλες παραγράφους. Το φαινόμενο αυτό, σε μια κοινωνία που ήδη δεν διάβαζε, οφείλει να μας απασχολήσει σοβαρά, διότι το βιβλίο αποτελεί βασικό μέσο για την αγωγή. Εγείρει δε νέες απαιτήσεις για την ποιότητα και την κίνηση του εξωσχολικού αναγνώσματος, όπως είναι τα βιβλία για παιδιά και εφήβους, τα κόμικς, τα περιοδικά, τα λογοτεχνικά κείμενα.
Όλοι δεχόμαστε, βέβαια, ότι η ενασχόληση με το βιβλίο συνιστά δημιουργική αξιοποίηση του χρόνου. Η τηλεόραση, αντίθετα, έχει επιβάλει μια ριζικά διαφορετική αίσθηση του χρόνου από εκείνη που μας κληροδότησε η παράδοση αιώνων.
Αξιοπρόσεκτες, επίσης, είναι και οι επιπτώσεις αυτής της νέας αίσθησης του χρόνου στην εκπαιδευτική διαδικασία. Παρατηρείται π.χ. δυσκολία συγκέντρωσης της προσοχής των παιδιών, όπως και υπερβολική κινητικότητα, αφού η καθημερινή ζωή δεν συμβαδίζει με το ρυθμό της τηλεοπτικής εικόνας. Πολύ φυσικό είναι να θεωρείται ανιαρό το σχολικό μάθημα, όπως και ο διάλογος στην οικογένεια, που τώρα έχει αντιπάλους τα κανάλια με τα ελκυστικά τους προγράμματα. Ας μην παραλείψουμε και τις ταινίες του Σαββατόβραδου, οι οποίες έχουν στοιχίσει σε πλήθος παιδιών την απουσία από τον κυριακάτικο εκκλησιασμό ή από το οικογενειακό τραπέζι.
Τέλος, πελώρια ζητήματα τίθενται ενώπιόν μας για το περιεχόμενο της διδαχής. Πώς θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε στους νέους ανθρώπους αντίβαρο στο ρεύμα του εντυπωσιασμού; Τι είδους αγωγή θα πρέπει να δοθεί και με ποιους τρόπους, ώστε να ανακαλύψουν οι νέοι «τις πνευματικές ηδονές»; Πώς τα λόγια και το ήθος της οικογενειακής, σχολικής, κοινωνικής ζωής θα εισάγουν και θα εδραιώνουν την ανθρώπινη ποιότητα;
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, λοιπόν, είναι πια η μόνη εξουσία, διότι εξουσιάζουν το θυμικό2 των ανθρώπων. Οι περισσότεροι διανοητικά αμφισβητούν την αξιοπιστία τους λέγοντας: «Μας κοροϊδεύουν». Συναισθηματικά, όμως, την έχουν αναγνωρίσει ως τη μόνη αυθεντία κι έχουν παραδοθεί άνευ όρων, αφού για το ασυνείδητο αξιόπιστο είναι ό,τι επαληθεύει την παντοδυναμία του.
Βασίλειος Θερμός, Ποιμαίνοντες μετ’ επιστήμης, Εκδόσεις Αρμός,
Αθήνα 1996, σ.σ. 148-152 (Διασκευή)
Λεξιλόγιο
1. ραστώνη = νωθρότητα, τάση αδράνειας και παθητικής αποδοχής των πραγμάτων
2. θυμικό = ψυχή

Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου σε 80 -100 λέξεις.
Μονάδες 25
Β.1.«Σήμερα, τα νέα παιδιά θεωρούν «βουνό» την ανάγνωση βιβλίων που δεν έχουν έγχρωμες εικόνες σε κάθε σελίδα ή εμφανίζουν μεγάλες παραγράφους.»: Να σχολιάσετε την άποψη που διατυπώνει ο συγγραφέας στην παραπάνω περίοδο σε 60 - 80 λέξεις.
Μονάδες 10
Β.2.Πώς οργανώνεται η πέμπτη παράγραφος του κειμένου; (Δομή και τρόποι ανάπτυξης).
Μονάδες 5
Β.3. Να δώσετε για την καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου μια συνώνυμη: εξακοντίζει, αποξενώνουν, ενασχόληση, επιπτώσεις, ελκυστικά.
Μονάδες 5
Β.4.Να ξαναγράψετε τις επόμενες δύο περιόδους μετατρέποντας την ενεργητική σύνταξη σε παθητική:
α. «Η μονοκρατορία του χρώματος και της φωτογραφίας εξακοντίζει στο περιθώριο το γραπτό λόγο και υποθηκεύει την ανάγνωση».
β. «Η τηλεόραση, αντίθετα, έχει επιβάλει μια ριζικά διαφορετική αίσθηση του χρόνου από εκείνη που μας κληροδότησε η παράδοση».
Μονάδες 5
Γ. Είσαι διευθυντής ή διευθύντρια Λυκείου και αποφασίζεις να απευθύνεις μέσω της μαθητικής εφημερίδας έκκληση στους μαθητές να περιορίσουν το χρόνο που διαθέτουν για την παρακολούθηση τηλεοπτικών εκπομπών (τύπου realities - ιστοριών από τη ζωή) και να τον διαθέσουν για την ανάγνωση εξωσχολικών λογοτεχνικών βιβλίων, ώστε ο ελεύθερος χρόνος τους να αποβεί δημιουργικός. Να γράψεις το κείμενο - έκκληση που θα έδινες προς δημοσίευση στη μαθητική εφημερίδα, φροντίζοντας να επιτυγχάνει το κατάλληλο επικοινωνιακό αποτέλεσμα. (400-500 λέξεις).
Μονάδες 50

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. Ο συγγραφέας αναφέρεται στις συνέπειες που έχει επιφέρει ο πολιτισμός της τηλεοπτικής εικόνας. Χρησιμοποιώντας το παράδειγμα του ζάπινγκ καταγράφει την απομάκρυνση των παιδιών από το γραπτό λόγο. Σε μια κοινωνία που δεν έχει αναγνωστική παιδεία, το βιβλίο, παρότι αποτελεί βασικό μέσο αγωγής και προσφέρει δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, δεν προσεγγίζεται από τους νέους. Στη συνέχεια επισημαίνει πως η τηλεόραση δημιουργεί μια νέα αίσθηση του χρόνου και καταγράφει τις αρνητικές συνέπειες αυτής της αλλαγής στην εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά και στην ηθική διαπαιδαγώγηση. Καταλήγοντας, διαπιστώνει πως, αν και λογικά οι περισσότεροι αμφισβητούν την αξιοπιστία των Μ.Μ.Ε., συναισθηματικά έχουν παραδοθεί σε αυτά.
Β.1
Τα σημερινά παιδιά δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν στην ανάγνωση βιβλίων που δεν διαθέτουν έγχρωμες εικόνες ή εμφανίζουν μεγάλες παραγράφους, επειδή εκτίθενται καθημερινά στη θελκτική δύναμη της εικόνας και στο συνθηματικό λόγο που τη συνοδεύει. Έχοντας λοιπόν εθιστεί σ’ αυτό, παρουσιάζουν απλοϊκή σκέψη και κατά συνέπεια αδυναμία να αντιληφθούν και να εκφράσουν σύνθετες έννοιες. Με μειωμένη κριτική και αντιληπτική ικανότητα, μετατρέπονται σε παθητικούς δέκτες του κόσμου που μας περιβάλλει. Γι’ αυτό, επειδή το βιβλίο ενεργοποιεί τη σκέψη και τη φαντασία, παρέχει πλούσιο λεξιλόγιο και διευρύνει την κριτική ικανότητα, δυσκολεύει την προσέγγισή του στα πλαίσια του σημερινού πολιτισμού της ταχύτητας και της ευκολίας
Β.2 Δομή:
Θεματική πρόταση: Αξιοπρόσεκτες ... στην εκπαιδευτική διαδικασία. Λεπτομέρειες: Παρατηρείται π.χ. Δυσκολία ... ή από το οικογενειακό τραπέζι. Πρόταση κατακλείδα: δεν υπάρχει.
Ανάπτυξη:
Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων: Με παραδείγματα και αίτιο - αποτελέσματα. Στη θεματική πρόταση αναφέρονται οι επιπτώσεις της διαφορετικής αίσθησης του χρόνου στην εκπαιδευτική διαδικασία και στις λεπτομέρειες καταγράφονται συγκεκριμένα παραδείγματα. Στη συνέχεια αναφέρεται η μη εναρμόνιση της αίσθησης αυτής με τους ρυθμούς της εκπαιδευτικής διαδικασίας (αίτιο) και οι συνακόλουθες επιπτώσεις της (αποτελέσματα)
Β.3
εξακοντίζει: εξοβελίζει, απομακρύνει
αποξενώνουν: απομακρύνουν, στερούν
ενασχόληση: ασχολία
επιπτώσεις: συνέπειες
ελκυστικά: θελκτικά
Β.4
α. Ο γραπτός λόγος εξακοντίζεται στο περιθώριο και η ανάγνωση υποθηκεύεται από τη μονοκρατορία του χρώματος και της φωτογραφίας.
β. Μια ριζικά διαφορετική αίσθηση του χρόνου από εκείνη που μας κληροδοτήθηκε από την παράδοση έχει επιβληθεί, αντίθετα, από την τηλεόραση
Γ.
1. Εισαγωγή
1α) Προσδιορισμός της έννοιας του ελεύθερου χρόνου και της σημαντικότητας της σωστής αξιοποίησής του.
1β) Αναφορά στη σύγχρονη πραγματικότητα του τηλεοπτικού τοπίου (προϊόντα υποκουλτούρας, εθισμός στην παθητικότητα, περιορισμός κριτικής σκέψης) και της άκριτης αποδοχής του από την πλειοψηφία των νέων.
1γ) Ένταξη του φαινομένου σε ευρύτερο πλαίσιο: η σημερινή κοινωνία της ταχύτητας, της ευκολίας και της επίπλαστης ευτυχίας εκφράζεται μέσω αυτής της τηλεοπτικής εικόνας.
1δ) Προβολή ένστασης: η τηλεοπτική πραγματικότητα είναι εικονική.
Η κοινωνία του ανταγωνισμού και της αλλοτρίωσης απαιτεί ενεργή συμμετοχή και άμεση κριτική κινητοποίηση.
2. Αρνητική διάσταση της τηλεόρασης
2α) Ανούσιες τηλεοπτικές εκπομπές, μη σωστή διαχείριση του ελεύθερου χρόνου.
2β) Αδράνεια της κριτικής ικανότητας.
2γ) Συρρίκνωση της δημιουργικής σκέψης και της φαντασίας.
2δ) Λεξιπενία και ασάφεια έκφρασης.
2ε) Αρνητικά πρότυπα (λόγω αναγνωρισιμότητας και όχι αξίας).
2στ) Εξωραϊσμός της πραγματικότητας και απουσία κοινωνικού προβληματισμού.
2ζ) Υποβάθμιση και εξευτελισμός των ανθρώπινων σχέσεων, αναγκών και συναισθημάτων.
3. Θετικά βιβλίου
3α) Ενεργής και δημιουργική προσέγγιση.
3β) Ψυχαγωγία, αναγνωστική απόλαυση.
3γ) Ανάπτυξη δημιουργικής φαντασίας.
3δ) Παροχή ποικιλόμορφων ερεθισμάτων.
3ε) Διεύρυνση της σκέψης και της εκφραστικής ικανότητας.
3στ) Δημιουργική προσέγγιση της γνώσης.
3ζ) Ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας.
3η) Δυνατότητα δημιουργικής αξιοποίησης του χρόνου (επιλογή τόπου, χρόνου, διάρκειας ανάγνωσης)
4. Επίλογος
4α) Ύπαρξη αξιόλογων και ποιοτικών τηλεοπτικών εκπομπών, αλλά και ανούσιων και αδιάφορων αναγνωσμάτων.
4β) Το τηλεοπτικό κοινό σταδιακά ωριμάζει και αποδέχεται κριτικά τα νέα τηλεοπτικά δεδομένα. Η τηλεθέαση δεν συνεπάγεται αυτομάτως και αποδοχή.
Εξάλλου ακόμη και εάν αυτές οι εκπομπές καθηλώνουν τη μισή Ελλάδα στους δέκτες, υπάρχει και η άλλη μισή.
4γ) Στόχος της παιδείας η δυνατότητα κριτικής επιλογής του ατόμου και η σωστή προετοιμασία του για την ένταξή του στην κοινωνία που συνδιαμορφώνουμε.

Επισήμανση
Η ανάπτυξη του κειμένου θα πρέπει να βασίζεται τόσο στη λογική όσο και στη συναισθηματική χρήση του λόγου.

Παρατήρηση
Η ανάπτυξη που προτείνεται είναι παραδειγματική και σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί υποδειγματική ή δεσμευτική προσέγγιση του θέματος

Πηγή: http://sygxrono-karditsa.blogspot.gr/2011/01/blog-post_8805.html

ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΛΙΑΔΑ στο iPAD: Για πόσα χρόνια ακόμα θα συνεχίσει να υπάρχει το βιβλίο, όπως το ξέρουμε;
Έχουν περάσει ήδη δύο χρόνια από τότε που το Amazon ανακοίνωσε πως πουλάει περισσότερα βιβλία σε ηλεκτρονική απ’ ό,τι σε συμβατική μορφή. Εντούτοις, παρά τη δημοτικότητα των e-books και συσκευών όπως το i-pad, φαίνεται πως οι περισσότεροι βιβλιόφιλοι εξακολουθούν να αντλούν μεγαλύτερη ευχαρίστηση από το ξεφύλλισμα ενός χάρτινου τόμου.
Είναι δύσκολο να φανταστούμε έναν κόσμο, όπου τα παιδιά θα μεγαλώνουν χωρίς ποτέ να αγγίξουν ή να μυρίσουν ένα βιβλίο, στερημένα από τη μαγεία της τυχαίας ανακάλυψης, που προσφέρει σε έναν αναγνώστη η περιήγηση ανάμεσα στα ράφια ενός βιβλιοπωλείου ή μιας δημόσιας βιβλιοθήκης - εν αντιθέσει με τις «προτάσεις» των ηλεκτρονικών βιβλιοπωλείων, βασισμένες αποκλειστικά σε στατιστικά στοιχεία και την καταγραφή της αγοραστικής συμπεριφοράς κάθε χρήστη. Οι απαισιόδοξοι προβλέπουν το τέλος της λογοτεχνίας, γεγονός που υποστηρίζεται και από τη μείωση του αναγνωστικού κοινού, τουλάχιστον στην Ευρώπη και την Αμερική. Οι αισιόδοξοι επιμένουν πως η παγκόσμια βιβλιοπαραγωγή αυξάνεται με ταχύτερους ρυθμούς από ποτέ άλλοτε, ανεξάρτητα από το αν οι διαθέσιμοι τίτλοι περνούν ή όχι από το τυπογραφείο.
Η τεχνολογία
Για πόσα χρόνια ακόμα θα συνεχίσει να υπάρχει το βιβλίο, όπως το ξέρουμε; Σχετίζεται η οικονομική κρίση με τα χαμηλό ποσοστό συστηματικών αναγνωστών στην Ελλάδα, όπου, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες έρευνες, το 40% του πληθυσμού δεν διαβάζει ούτε ένα βιβλίο τον χρόνο; Κατά πόσο έχουν συμβάλει τα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία στο κλείσιμο πολυάριθμων συμβατικών βιβλιοπωλείων τα τελευταία χρόνια; Πώς είναι δυνατόν να καλλιεργηθεί η φιλαναγνωσία στις νεότερες γενιές; Αυτά και άλλα ερωτήματα απασχόλησαν τους συμμετέχοντες στην ανοιχτή συζήτηση με θέμα «Από την Ιλιάδα στο iPad: Το μέλλον του βιβλίου και των αναγνωστών», που διοργανώθηκε τον μήνα που μας πέρασε από την Ελληνοαμερικανική Ενωση και το λονδρέζικο Institute of Ideas. Με αφορμή το κλείσιμο του βιβλιοπωλείου της Εστίας, τη διάδοση των ηλεκτρονικών βιβλίων και την αυξανόμενη αγοραστική δύναμη του Amazon, ο Μανώλης Ανδριωτάκης, δημοσιογράφος και συνιδρυτής της video πλατφόρμας Garage TV, η Αρετή Γεωργιλή, ιδιοκτήτρια του βιβλιοπωλείου Free Thinking Zone, ο Βαγγέλης Δαβιτίδης, ιδρυτής του περιοδικού «Υποβρύχιο», η Βρετανίδα κοινωνιολόγος και πολιτιστική αναλύτρια Tiffany Jenkins και ο συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης κλήθηκαν να αναπτύξουν τις απόψεις τους και να διαφωνήσουν εποικοδομητικά, με την ενεργή συμμετοχή του κοινού.
Τον ρόλο της συντονίστριας είχε η Claire Fox, ιδρύτρια και διευθύντρια του Institute of Ideas, μια πρωτοβουλία για την προώθηση της ελεύθερης σκέψης και την ανταλλαγή ιδεών με έδρα το Λονδίνο, συγγραφέας και συμμετέχουσα στην εβδομαδιαία ραδιοφωνική εκπομπή του BBC4 «Moral Maze». Η «Κ» την συνάντησε στο περιθώριο της συνάντησης αυτής και είχε μια σύντομη συνομιλία μαζί της.
Η μείωση των συστηματικών αναγνωστών είχε αρχίσει να συντελείται πριν από την έλευση των συσκευών ηλεκτρονικής ανάγνωσης, είναι η θέση της κ. Fox, η οποία προειδοποιεί ενάντια στη «φετιχοποίηση της τεχνολογίας» και εκτιμά πως η αιτία του προβλήματος έγκειται στην απουσία του κατάλληλου «κλίματος» για την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας. Μολονότι «σχεδόν κάθε πόλη της Βρετανίας πλέον έχει το δικό της λογοτεχνικό φεστιβάλ», οι προσκεκλημένοι επιλέγονται συχνότερα με κριτήριο την ικανότητά τους «να κάνουν δημόσιες σχέσεις» ή να ψυχαγωγούν το κοινό με τις πνευματώδεις ομιλίες τους. Και ενώ οι επίσημες εκδηλώσεις, οι συζητήσεις και οι παρουσιάσεις αυξάνονται, ξεχνάμε πώς «να αφοσιωνόμαστε ήσυχα σε ένα βιβλίο», συνεχίζει.
Παράλληλα, «πολλές από τις εκστρατείες για το βιβλίο δίνουν έμφαση στη χρησιμότητά του. Δεν μπορείς να αγαπήσεις το διάβασμα επειδή είναι χρήσιμο, ούτε επειδή στο επιβάλλουν».Ωστόσο, την ευθύνη για τη διαμόρφωση μιας κουλτούρας φιλαναγνωσίας δεν έχει το κράτος, αλλά τα σχολεία, τα πανεπιστήμια και όλοι οι αναγνώστες, που μπορούν να επηρεάσουν τους γύρω τους, απλώς προτείνοντάς τους ένα καλό βιβλίο.Ουσιαστικά, αυτό που χρειάζεται είναι «να αρχίσουμε ξανά να πιστεύουμε στη δύναμη των βιβλίων, να συζητάμε γι’ αυτά και να μη διστάζουμε να μοιραστούμε το πάθος μας», αναφέρει η διευθύντρια του Institute of Ideas. Τέλος, σημαντικό ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν «οι σοβαροί βιβλιοκριτικοί, που στις μέρες μας σπανίζουν».

Συγκεκριμένα είδη
Την άποψη πως «η παιδεία δεν ξεκινά από την εθνική πολιτική για το βιβλίο» συμμερίζεται η κ. Αρετή Γεωργιλή, ιδιοκτήτρια του βιβλιοπωλείου Free Thinking Zone, που, στο πλαίσιο των δράσεών του για τη διάδοση της φιλαναγνωσίας και την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου, συνεργάζεται και με το Institute of Ideas. Όπως μας υπενθύμισε σε μια κουβέντα που είχαμε μαζί της μετά το πάνελ, στην Ελλάδα «ο κόσμος δεν διάβαζε και πριν από την κρίση». Η κ. Γεωργιλή αναφέρεται σε στοιχεία τα οποία δείχνουν πως η παρούσα συγκυρία έχει ως συνέπεια την αύξηση των πωλήσεων συγκεκριμένων ειδών βιβλίων, όπως τα δοκίμια - ενδεχομένως επειδή οι αναγνώστες «προσπαθούν να κατανοήσουν τι φταίει και αναζητούν πιθανές λύσεις».
Παρότι αναγνωρίζει πως ακόμα και οι συστηματικοί αναγνώστες στην Ελλάδα πλέον επενδύουν λιγότερα χρήματα στην αγορά βιβλίων, θεωρεί πως το βιβλίο δεν είναι σε καμία περίπτωση υπό εξαφάνιση και ανατρέχει στη φράση του Stephen Fry:
«Τα βιβλία δεν απειλούνται από το Kindle περισσότερο από όσο οι σκάλες απειλούνται από τα ασανσέρ».
[ΠΗΓΗ: Χριστίνα Σανούδου, Όταν το βιβλίο «συνάντησε το iPad, Η ΚΑΘΗΜΕΡΝΗ Τέχνες Γράμματα Κυριακή 3 Νοεμβρίου 2013]
http://ta4mx.blogspot.gr/2013/11/ipad.html

Το βιβλίο αλλάζει, ο φετιχισμός παραμένει;
Ηλεκτρονικό βιβλίο και ηλεκτρονικοί αναγνώστες. Τι αγαπάνε τελικά οι αληθινοί βιβλιόφιλοι; Τα βιβλία ή τη λογοτεχνία; Έτσι ή αλλιώς, τα εγγόνια μας θα είναι αναγνώστες αποκλειστικά ηλεκτρονικών βιβλίων και θα παραξενεύονται με το φετιχισμό μας για το τυπωμένο χαρτί!
Νόμιζα ότι ποτέ δεν θα με απασχολούσε το θέμα του ηλεκτρονικού βιβλίου, γιατί μου είναι κουραστικό -όπως σε όλους φαντάζομαι- να διαβάζω σε οθόνη. Στο σκληρό δίσκο μου υπάρχουν κάμποσα βιβλία σε μορφή pdf, αλλά απλά ξέρω ότι είναι εκεί για να τα συμβουλεύομαι, όταν χρειάζεται, χωρίς όμως να υπάρχει περίπτωση να τα διαβάσω κάποτε. Μέχρι που έμαθα για την τεχνολογία e-ink και κατάλαβα ότι η οθόνη του ηλεκτρονικού αναγνώστη δεν είναι καθόλου σαν την οθόνη του υπολογιστή. Όπως ίσως θα ξέρετε (κι αν δεν ξέρετε αξίζει να μάθετε), σ’ αυτά τα «γκατζετάκια» η οθόνη διαβάζεται μόνο εάν υπάρχει εξωτερική πηγή φωτός. Δεν έχουν, δηλαδή, δική τους ακτινοβολία όπως οι οθόνες των Η/Υ, και μάλιστα τα καλύτερα εξ αυτών διαβάζονται και σε δυνατό ηλιακό φως χωρίς αντανάκλαση, όπως ακριβώς και τα έντυπα βιβλία. Έτυχε πρόσφατα να δανειστώ και να χρησιμοποιήσω το Kindle της Amazon για λίγες βδομάδες και έμεινα πολύ ικανοποιημένος από τη συσκευή. Όταν, μάλιστα, διαπίστωσα ότι υπάρχουν σήμερα τέτοιες συσκευές σε σχετικά καλή τιμή (από 100€), καταρρίφθηκε και η τελευταία επιφύλαξη που είχα για τους ηλεκτρονικούς αναγνώστες.
Παρόλο, όμως, που οι συσκευές αυτές είναι ξεκούραστες, πρακτικές, χωρούν εκατοντάδες τίτλους και πλέον κοστίζουν φθηνά, οι αντιρρήσεις εκ μέρους των βιβλιόφιλων παραμένουν. Και έχουν να κάνουν περισσότερο με θέματα φετίχ. Ας το σκεφτούμε λίγο εμείς οι βιβλιοφάγοι. Όταν αγοράζουμε ένα βιβλίο, απολαμβάνουμε πολύ περισσότερα πράγματα από το περιεχόμενό του: το εξώφυλλό του, τα “παρα-κειμενικά” του στοιχεία και προσπαθούμε να εμπλέξουμε κι άλλες αισθήσεις εκτός από την όραση και την αφή όπως για παράδειγμα την όσφρηση…
Ο ίδιος ο Ρέι Μπράντμπερι, όταν τον ρώτησαν πρόσφατα, ποια ειναι η γνώμη του για το ηλεκτρονικό βιβλίο απάντησε: «Συγγνώμη αλλά αυτό δεν είναι βιβλίο. Ένα βιβλίο πρέπει να μυρίζει σαν βιβλίο. Ο υπολογιστής δεν μυρίζει!». Μέγιστος φετιχιστής του βιβλίου, λοιπόν, ο Ρέι Μπράντμπερι και μας φαίνεται φυσικό για το συγγραφέα του εμβληματικού “Φαρενάιτ 451″, ο οποίος μάλιστα απειλούσε με γροθιές όποιον τολμούσε να το κυκλοφορήσει σε μορφή ηλεκτρονικού βιβλίου. Αλλά είναι έτσι; Κανονικά θα έπρεπε να μας φαίνεται περίεργο να τα λέει αυτά ο Ρέι Μπράντμπερι, ακριβώς επειδή στο “Φαρενάιτ 451” -όπου ως γνωστόν τα βιβλία είναι απαγορευμένα- οι παράνομες ομάδες των αντιστασιακών βιβλιόφιλων βρίσκουν αυτόν τον τρόπο για να διασώσουν τη λογοτεχνία: την αποδεσμεύουν από την υλική της υπόσταση, την απομνημονεύουν!
Οι ήρωες του Μπράντμπερι, αρνούνται το βιβλίο (μάλλον το προσπερνούν) για να σώσουν το περιεχόμενό του. Γίνονται οι ίδιοι ζωντανά βιβλία για το χατίρι της λογοτεχνίας.
Τελικά εμείς οι βιβλιόφιλοι τι είναι αυτό που αγαπάμε; Τα βιβλία ή τη λογοτεχνία; Αυτονόητη είναι η επιλογή του δεύτερου σκέλους της διάζευξης. Αγαπάμε τη λογοτεχνία αλλά υπερασπιζόμαστε το βιβλίο γιατί έτσι υπερασπιζόμαστε τη λογοτεχνία. Η λογοτεχνία όμως χρησιμοποίησε το βιβλίο ως όχημα σχετικά πρόσφατα. Επί πολλούς αιώνες ήταν προφορική, διαδίδονταν από γενιά σε γενιά με το στόμα και τη μνήμη. Ο Όμηρος δεν έγραψε τα έπη του -τα συνέθεσε και τα απάγγελλε. Μετά ήρθε η εφεύρεση της γραφής και τα μέσα καταγραφής του κειμένου: πέτρα, πάπυρος, περγαμηνή. Το βιβλίο κάποτε είχε τη μορφή κώδικα, δηλαδή ρολού που το διάβαζες ξετυλίγοντας τη μία άκρη και τυλίγοντας την άλλη. Μετά την επανάσταση της τυπογραφίας, το βιβλίο πήρε τη σημερινή του μορφή και πορεύτηκε μία πορεία αιώνων. Ίσως σήμερα ήρθε η ώρα του αποχωρισμού. Κάποιοι λένε ότι το βιβλίο δεν θα πεθάνει ποτέ. Αυτό που σίγουρα δεν θα πεθάνει ποτέ είναι η λογοτεχνία. Το βιβλίο ίσως να πεθάνει -αν μπορούμε να ονομάσουμε θάνατο την αλλαγή της μορφής του.

Αλλά κι όταν ακόμη το έντυπο βιβλίο δώσει εξ ολοκλήρου τη θέση του στο ηλεκτρονικό, οι αναγνώστες θα παραμείνουν φετιχιστές. Απλά θα είναι ο φετιχισμός που αναπτύσσουμε για τις θαυματουργές εκείνες συσκευές με τις περιττές καμιά φορά ιδιότητες που καταφέρνουν να μας γίνονται απαραίτητες. Όσο χρησιμοποιούσα το Kindle, έπιασα τον εαυτό μου να κάθεται να διαβάσει μόνο και μόνο για να χρησιμοποιήσει το Kindle. Επίσης συχνά έπιανα τον εαυτό μου να διακόπτει την ανάγνωση για να παίξει με τα πλήκτρα του, να ανατρέξει στα περιεχόμενα του κειμένου ή να “ξεφυλλίσει” τα άλλα βιβλία της συσκευής.
Ενώ, λοιπόν, η βιβλιοθήκη μου βαρυγκωμά από το βάρος των συμβατικών βιβλίων συνεχίζω την έρευνα για τον ηλεκτρονικό αναγνώστη που θα “στεγάσει” τα ψηφιακά μου βιβλία. Για την ώρα την προσοχή μου έχει τραβήξει το Kobo Touch, ένας νέος ηλεκτρονικός αναγνώστης με οθόνη αφής σε λογική τιμή. Αλλά η αναζήτηση συνεχίζεται. Το σίγουρο είναι ότι εμείς είχαμε την τύχη να ζήσουμε σε ένα ιστορικό μεταίχμιο. Ίσως τα εγγόνια μας να είναι αναγνώστες αποκλειστικά ηλεκτρονικών βιβλίων και σίγουρα θα απορούν για το φετιχισμό που είχαμε κάποτε για το τυπωμένο χαρτί.
[αναρτήθηκε στο ιστολόγιο του ΑΤΑΙΡΙΑΣΤΟΥ «Μπουκάλια στο Πέλαγος» http://www.philology.gr/blog/ ]
http://ta4mx.blogspot.gr/2012/03/blog-post_11.html

Πολλές σκέψεις και λίγες κρίσεις για το εκπαιδευτικό βιβλίο
Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, η αποκωδικοποίηση και η μετάδοση της γνώσης είναι ένα επίπονο έργο για κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης.
Η ποιότητα των σχολικών βιβλίων μπορεί σε μεγάλο βαθμό να συμβάλει στην υλοποίηση των στόχων της εκπαίδευσης.
Πώς και γιατί πρέπει να προωθούν την κριτική σκέψη και όχι την αποστήθιση.
Το βιβλίο που παράγεται στον χώρο της εκπαίδευσης δεν μπορεί παρά να συμβάλει στην ουσιαστική ανανέωση της γνώσης και του πολιτισμού. Γι' αυτό πρέπει να συνδέεται με την πραγματικότητα χαράσσοντας νέους δρόμους, που θα οδηγήσουν τον μαθητή στον αληθινό κόσμο.

Σε μέρες παρατεταμένης αβεβαιότητας, ηθικής, πνευματικής, τώρα και οικονομικής κρίσης, και γενικότερης αμφισβήτησης των πάντων, κρίνεται ιδιαίτερα αναγκαίο το εκπαιδευτικό βιβλίο να καταστήσει τον μαθητή αναγνώστη επαρκή, οπότε το διάβασμα ενός καλογραμμένου βιβλίου θα καλλιεργήσει την ανάγκη του για διαρκή μάθηση, γνώση και ευχαρίστηση. Κι ακόμη, θα βοηθήσει τον νέο αναγνώστη στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του, στη σωστή κοινωνικοποίηση αλλά και στην ηθικοποίησή του.
Η ποιότητα δε ενός σχολικού βιβλίου σαφώς καθορίζεται από το περιεχόμενό του, την παιδαγωγική προσέγγιση του θέματος, την οργάνωση του κειμένου, την επιλογή της γραμματοσειράς, τις εικόνες, τα σχεδιαγράμματα που θα επιλέγονται αναλόγως βέβαια του περιεχομένου του κάθε βιβλίου. Είναι σημαντικό το εκπαιδευτικό βιβλίο να είναι ελκυστικό. Αισθητικό. Κι έπειτα, να λαμβάνεται υπόψη η ηλικία των μαθητών, οι ιδιαιτερότητες του μαθήματος καθώς και η πολυπολιτισμική πολυφωνία, που πλέον είναι πραγματικότητα στο σύγχρονο σχολείο. Και ας μη λησμονούμε: Η εκπαίδευση διαδραματίζει κορυφαίο ρόλο στην ενσωμάτωση των μειονοτήτων και κυρίως των νέων γενεών. Η κοινωνική και πολιτισμική ένταξη των μεταναστών περνά μέσα από τη σχολική τάξη.
Κάτι ακόμη ιδιαίτερα σημαντικό, όσον αφορά τα σχολικά βιβλία, είναι το ότι οι γνώσεις που παρέχονται μέσω αυτών πρέπει να προσφέρουν πρακτικές εφαρμογές, να ωθούν για ερευνητικές εργασίες, να περιέχουν ασκήσεις με βιωματικό περιεχόμενο, δηλαδή να συνδέουν τη σχολική δραστηριότητα με τη ζωή, ώστε να απεμπλακεί ο μαθητής από την αποστήθιση. Βασικό, μάλλον ιδιαίτερης σημασίας, για κάθε εκπαιδευτικό βιβλίο, ανεξαρτήτως βαθμίδας, είναι η επιστημονική εγκυρότητα, ως και τα εφόδια των συγγραφέων -κάτι που πρέπει να προσεχτεί ακόμη περισσότερο από την Πολιτεία. Κι ακόμη, η ύλη που θα περιληφθεί (μελλοντικώς έστω) σε κάθε βιβλίο, πρέπει να είναι τόση ώστε να καλυφθεί σ' ένα σχολικό έτος, και όχι ύλη υπερβολική, εφόσον το ζητούμενο είναι η ποιότητα και όχι η ποσότητα- αυτό, δε, δεν αφορά μόνον τα εκπαιδευτικά βιβλία, μας αφορά όλους, γενικώς. Και οι αρμόδιοι φορείς ας έχουν πάντοτε κατά νου ότι οι γνώσεις πρέπει να προωθούν την κριτική σκέψη και όχι -προς Θεού- την αποστήθιση!
Προς το παρόν θα ήθελα να αναφερθώ, εν συντομία βέβαια, στα βιβλία που χρησιμοποιούνται στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας, και συγκεκριμένα στα βιβλία της Εκφρασης-Εκθεσης, τα οποία απευθύνονται στους μαθητές του Γυμνασίου- Λυκείου και στοχεύουν να τους βοηθήσουν ώστε να οργανώσουν λογικά τις σκέψεις και τις ιδέες τους, προκειμένου να επιτευχθεί το επιθυμητό, που είναι η επικοινωνία. Διότι η καλή γνώση της γλώσσας, η καλλιέργεια της κριτικής και δημιουργικής σκέψης, η σωστή θέαση του κόσμου «εντός» και «εκτός» οδηγούν σε μια επιτυχημένη επικοινωνία ανάμεσα στον πομπό και στον δέκτη. Τα σχολικά εγχειρίδια παρουσιάζουν κείμενα ποικίλα, είτε με τη μορφή διαγραμμάτων είτε με τη μορφή αναπτυγμένων κειμένων, ώστε ο μαθητής να αντλεί τις αναγκαίες πληροφορίες, αλλά και συγχρόνως να βιώνει τη χαρά της ανάγνωσης. Παράλληλα εξοικειώνεται με διαφορετικές κατηγορίες του γραπτού λόγου (επιστολές, άρθρα, ημερολόγιο), γι' αυτό και περιέχονται πολλά άρθρα, επιφυλλίδες, αποσπάσματα δοκιμίων που καλύπτουν όλο το φάσμα των θεμάτων.
Ολα αυτά βέβαια ενισχύουν τον μαθητή στο να παράγει λόγο γραπτό, με κριτικό τρόπο, αλλά και να αποκρυπτογραφεί τα μηνύματα που δέχεται καταιγιστικά από ΜΜΕ, Διαδίκτυο κ.λπ., δεδομένου ότι οι γνώσεις αυτές δεν είναι πάντοτε αλάνθαστες, αν δεν είναι κατευθυνόμενες, και ο κίνδυνος εξαπάτησης, του νέου προπαντός, είναι μεγάλος. Ο νέος πρέπει να μάθει να συλλέγει, να αξιολογεί, να συγκρίνει, να υποψιάζεται τους λόγους παραπληροφόρησης, τέλος, να βεβαιώνεται γι' αυτούς, και το σχολικό βιβλίο πρέπει να τον βοηθά σε αυτά τα επιβεβλημένα εκ των πραγμάτων και σημαντικά για την εξέλιξή του. Αν και η γνώμη της γράφουσας είναι ότι τα βιβλία των νέων μας πρέπει να ενισχυθούν με περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης των γνώσεων που απέκτησαν οι μαθητές, αλλά και της διδακτικής πράξης γενικότερα, και έτσι, μέσα από το πλήθος και την ποικιλία των εργασιών, να τους δοθεί η δυνατότητα της αυτενέργειας.
Πάντως τα τελευταία χρόνια αυξάνονται, ή μάλλον πολλαπλασιάζονται, οι φωνές διαμαρτυρίας και δυσαρέσκειας οι σχετικές με το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Νομίζω όχι άδικα, καθώς το σύστημα αυτό αδυνατεί να πείσει γονείς, μαθητές και κοινωνία για την αποτελεσματικότητά του και για το είδος και την ποιότητα των εφοδίων (κυρίως πνευματικών) που θα αποκομίσει ο νέος αποφοιτώντας. Και ας μην αγγίξουμε το φοβερό και τρομερό θέμα των φροντιστηρίων - όχι τουλάχιστον εδώ. Ας πούμε μόνον ότι σήμερα, σε γενικές γραμμές, αν και υπάρχουν πάντα κάποιες νησίδες ομορφιάς ή ελάχιστες οάσεις, η εκπαίδευσή μας στοχεύει στα εξής: Να εφοδιάσει τον μαθητή με γνώσεις απαραίτητες για την εισαγωγή του σε ανώτερο ή ανώτατο ίδρυμα, να μείνει εκεί άπειρο χρόνο (απεργίες, καταλήψεις κ.λπ.), τελοσπάντων να πάρει το όποιο πτυχίο του, βάσει αυτού να βρει ανάλογη, ή και άσχετη δουλειά, να ησυχάσει, η οικογένειά του, να ησυχάσει (;) και αυτός. Εάν τελικώς ησυχάσει, μια και σχεδόν κανείς, ενόσω εξελισσόταν, δεν σκέφτηκε ή δεν έλαβε υπόψη του ότι ο έφηβος έχει ανάγκες συναισθηματικές, διανοητικές, ψυχολογικές. Και απορίες πάσης φύσεως. Και άλλες τόσες ανησυχίες που η εκπαίδευση αδυνατεί να γνωρίσει, να παρακολουθήσει και να συντρέξει. Αλλά τι να περιμένει κανείς όταν η Πολιτεία είναι ο απόλυτος εξουσιαστής της εκπαίδευσης και δεν αφήνει κανένα περιθώριο στα σχολεία να επιλέγουν τις δικές τους μεθόδους, τα δικά τους βιβλία και το δικό τους εκπαιδευτικό υλικό, όπως ήδη γίνεται σε πολλές χώρες της Ευρώπης, όπου το σχολικό βιβλίο προσαρμόζεται στις ανάγκες του μαθητή. Το ότι πολλοί από τους μαθητές μας στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς πετούν, σχίζουν ή καίνε τα βιβλία τους φανερώνει τη σχέση που είχαν μαζί τους...

[ΑΡΘΡΟ της Ελένης Σαραντίτη στο αφιέρωμα της ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ/ Σαββατιάτικη ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 11-09-2010 για το ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ]
http://ta4mx.blogspot.gr/2010/09/blog-post_11.html

Οι «κακές» σχέσεις των μαθητών με το λογοτεχνικό βιβλίο και πώς θα μπορούσε ν’ αλλάξει ολόκληρη η φιλοσοφία για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας

Στο «νέο σχολείο» που οραματίζεται η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας από φέτος κιόλας «καθιερώνεται ο θεσμός της φιλαναγνωσίας»: Ένα πρόγραμμα που θα εφαρμόζεται στις δύο πρώτες τάξεις του δημοτικού, με στόχο τη «σταδιακή εδραίωση μιας φιλικής σχέσης των μικρών μαθητών με το λογοτεχνικό βιβλίο».
Από μόνη της, η κίνηση είναι καλοδεχούμενη. Ποιο είναι όμως το γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσεται; Και κατά πόσο μια τέτοια παρέμβαση μπορεί ν' απαλλάξει την ανάγνωση από τη ρετσινιά της αγγαρείας;
Χιλιάδες ελληνόπουλα, χωμένα για τα καλά στον υπολογιστή τους, είναι ανύποπτα για τον ρόλο που θα μπορούσε να παίξει η λογοτεχνία στην καθημερινή τους ζωή

Τους κερδίζει ο υπολογιστής
Το ότι οι έφηβοι, ειδικά τ' αγόρια, δεν διατηρούν και τις καλύτερες σχέσεις με τη λογοτεχνία το έχουμε διαπιστώσει εδώ και χρόνια, τουλάχιστον εμπειρικά. Αν κρίνουμε όμως από τ' αποτελέσματα πρόσφατα δημοσιευμένης έρευνας του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, η παραπάνω διαπίστωση επιβεβαιώνεται πανηγυρικά. Η μεγάλη πλειονότητα των μαθητών του γυμνασίου από κάθε γωνιά της Ελλάδας που συμμετείχαν σ' αυτήν -συμπληρώθηκαν πάνω από 25.000 ερωτηματολόγια- δεν το κρύβουν: σε ποσοστό 75% ομολογούν πως διαβάζουν λίγο ή καθόλου λογοτεχνικά βιβλία και ένας στους τέσσερις εμφανίζεται να διαβάζει πολύ, βασικά πεζογραφία.
Τα κείμενα που διδάσκονται στο σχολείο, μολονότι ανταποκρίνονται αρκετά στα ενδιαφέροντά τους (έτσι δήλωσε το 45%), σπανίως τους ανοίγουν την όρεξη για ν' ανακαλύψουν κι άλλα έργα των συγγραφέων που ανθολογούνται στα εγχειρίδια (47%). Και, ενώ τα κορίτσια δείχνουν να έχουν πιο ζεστή επαφή με το αντικείμενο, όσο περνούν κι αυτά από τη μία τάξη στην άλλη, όλο και απομακρύνονται από το εξωσχολικό διάβασμα. Το παιχνίδι μοιάζει να έχει χαθεί. Πράγμα που σημαίνει ότι χιλιάδες ελληνόπουλα, χωμένα για τα καλά στον υπολογιστή τους, είναι ανύποπτα για τον ρόλο που θα μπορούσε να παίξει η λογοτεχνία στην καθημερινή τους ζωή -στο ν' αποκτήσουν θετικά πρότυπα, να τονώσουν την αυτοπεποίθησή τους, να ξεκαθαρίσουν τα συναισθήματά τους, να κατανοήσουν συμπεριφορές που τους ξενίζουν, να συμφιλιωθούν με το ότι η ανθρώπινη φύση είναι αντιφατική.
Η έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου πραγματοποιήθηκε με την ευθύνη της δόκτορος φιλολογίας Χριστίνας Αργυροπούλου την περίοδο 2004-2006, με στόχο να προσδιοριστεί σε ποιον βαθμό πάσχει το μάθημα της νεοελληνικής λογοτεχνίας στο γυμνάσιο και με τι τρόπους θα μπορούσε η διδασκαλία του να γίνει πιο αποδοτική. Δεν στάλθηκαν όμως μόνο στα παιδιά ερωτηματολόγια αλλά και σε 2.803 καθηγητές. Όλως παραδόξως, οι τελευταίοι εμφανίζονται λάτρεις της λογοτεχνίας: Ένας στους τρεις δηλώνει πως διαβάζει πολύ για την προσωπική του απόλαυση, το 57% απαντάει αρκετά, μόνο το 11% λίγο, ενώ το ποσοστό εκείνων που δεν διαβάζουν καθόλου παρουσιάζεται μηδενικό... Αν όμως η λογοτεχνία είναι τόσο σημαντική για τους ίδιους, πώς και δεν καταφέρνουν να την κάνουν ελκυστική και για τους μαθητές; Μήπως το εκπαιδευτικό μας σύστημα τους σπρώχνει να λειτουργούν διεκπεραιωτικά;

«Όταν μπαίνει στη διδασκαλία το στοιχείο του καταναγκασμού, κάθε απόλαυση χάνεται»
Για τον πολυσχιδή Σάκη Σερέφα -ποιητή, ανθολόγο, δραματουργό και φιλόλογο, με δεκαετή θητεία στα θρανία της μέσης εκπαίδευσης- η όλη στρέβλωση ξεκινάει από την ένταξη του μαθήματος της λογοτεχνίας στην εξεταστέα ύλη. «Όταν μπαίνει το στοιχείο του καταναγκασμού, κάθε απόλαυση χάνεται». Τι κι αν το περιεχόμενο των σχολικών εγχειριδίων έχει από το 2006 ανανεωθεί; «Ενα ρετούς έγινε» υποστηρίζει ο ίδιος. «Η λογική των θεματικών ενοτήτων και της αποσπασματικότητας των κειμένων παραμένει. Στην πραγματική μας ζωή διαβάζουμε τα βιβλία ολόκληρα. Γιατί η αναγνωστική συμπεριφορά των παιδιών πρέπει να είναι διαφορετική;»
Πράγματι, στα «Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» και των τριών τάξεων του Γυμνασίου, η ύλη διαρθρώνεται γύρω από ενότητες όπως «Ο άνθρωπος και η Φύση», «Θρησκευτική ζωή», «Λαογραφία», «Οι φίλοι μας τα ζώα», «Εθνική ζωή», «Παλαιότερες μορφές ζωής», «Η βιοπάλη» ή «Ο καημός της ξενιτιάς»... Σ' αυτές εντάσσονται αποσπάσματα από ευρύτερες ποιητικές ή αφηγηματικές συνθέσεις που καλύπτουν από τον Σολωμό ή τον Δροσίνη ως τον Ελύτη και τον Ρίτσο, από τον Τέλλο Αγρα και τον Αργύρη Εφταλιώτη ως τον Καρούζο και τη Δημουλά, από τον Καζαντζάκη, τον Θεοτοκά και τον Βενέζη ως τους Βαλτινό, Ζέη και Θέμελη, και από τον Καρκαβίτσα, τον Ουράνη ή τον Κρυστάλλη ως τη Μέλπω Αξιώτη και τον Δημήτρη Χατζή.

Θεσμός φιλαναγνωσίας
Τι κι αν 95% των καθηγητών -στην ίδια πάντα έρευνα- πιστεύουν πως η αξιοποίηση της μελοποιημένης ποίησης θα έκανε το μάθημα πιο ενδιαφέρον; Τέτοια ενότητα δεν προστέθηκε στα νέα βιβλία. Αν μη τι άλλο, υπάρχουν στίχοι του Σαββόπουλου, δείγματα γραφής περισσότερων μεταπολεμικών συγγραφέων -Ταχτσής, Κουμανταρέας, Σωτηρίου, Γαλανάκη, Σκαμπαρδώνης, Σουρούνης κ.ά.- καθώς και κείμενα με ξένες υπογραφές, όπως των Τσέχοφ, Μπρεχτ, Πρεβέρ, Χικμέτ ή Αντουάν ντε Σεντ-Εξιπερί. Οι ερωτήσεις εν τούτοις που συνοδεύουν το μάθημα είναι κατά κανόνα φιλολογικού-γραμματολογικού τύπου, ενώ η λεπτομερής ανάλυση του κειμένου λειτουργεί συνήθως απωθητικά. Όπως και στα υπόλοιπα μαθήματα έτσι κι εδώ, τα θέματα SOS τα αναζητούν τα παιδιά στο τέλος της χρονιάς. Κι όπως φάνηκε από ακόμα πιο πρόσφατη έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (2008), το 59% των μαθητών του γυμνασίου θεωρούν πως τα λογοτεχνικά τους εγχειρίδια δεν τους προσφέρουν ιδέες για δημιουργικές δραστηριότητες.
Μέσα σ' αυτό το τοπίο, όπου ως γνωστόν και οι σχολικές βιβλιοθήκες καρκινοβατούν, φιλοδοξεί να επέμβει διορθωτικά το υπουργείο Παιδείας, αρχής γενομένης από το δημοτικό σχολείο. Ας σημειωθεί ότι στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, αυτόνομο μάθημα λογοτεχνίας δεν υφίσταται κι ας κρίνεται απαραίτητο απ' όλους σχεδόν τους δασκάλους. Ενώ λοιπόν τα λογοτεχνικά κείμενα εξακολουθούν να προσεγγίζονται στο πλαίσιο της διδασκαλίας της «γλώσσας» (βλ. σύνταξη, γραμματική κ.ο.κ), από τη φετινή χρονιά, στα 800 ολοήμερα δημοτικά της επικράτειας, «καθιερώνεται ο θεσμός της φιλαναγνωσίας» για τα παιδιά που μένουν στο σχολείο ως το απόγευμα, με μία διδακτική ώρα τη βδομάδα για την Α' και τη Β' τάξη.
Ουσιαστικά πρόκειται για μια σύμπραξη του υπουργείου Παιδείας με το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, που θα χρηματοδοτηθεί από κοινοτικά κονδύλια -μέσα στον Νοέμβριο θα πέσουν οι τελικές υπογραφές για την ένταξή του στο ΕΣΠΑ- το οποίο «δεν αποκλείεται να επεκταθεί σταδιακά στις υπόλοιπες τάξεις του δημοτικού, ενδεχομένως και στο γυμνάσιο» λέει ο Σάκης Σερέφας, υπεύθυνος σήμερα για τον συντονισμό του προγράμματος σε επτά νομούς της κεντρικής Μακεδονίας: «Στόχος είναι η εξοικείωση των μαθητών με το λογοτεχνικό βιβλίο, ως αντικείμενο πρώτα απ' όλα. Ο δάσκαλος θα βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με τα παιδιά, θα τους διαβάζει χαλαρά ιστορίες και, μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες, όπως ζωγραφιές, κατασκευές, τραγούδια ή παντομίμα, θα τους μυεί στην απολαυστική εμπειρία της ανάγνωσης. Μια αρχή γίνεται. Γιατί το θέμα είναι ν' αλλάξει ολόκληρη η φιλοσοφία για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας».

[ΠΗΓΗ: ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ στο Επτά της ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ 31/10/2010]
http://ta4mx.blogspot.gr/2010/11/blog-post_01.html

Η καταβύθιση στις σελίδες ενός καλού βιβλίου παραμένει και σήμερα δώρο πολύτιμο
Το βιβλίο, σήμερα περισσότερο από ποτέ, αποτελεί έναν πλούσιο κόσμο αναφοράς, πηγή αστείρευτων δυνατοτήτων, ισχυρή άμυνα ενδοσκόπησης απέναντι στην ισοπεδωτική εξωστρέφεια της σύγχρονης ζωής.
Γνωρίζω πολλούς, ευαίσθητους και ευφυείς κατά τα άλλα, που αφήνονται να παρασυρθούν από το εκάστοτε πνεύμα της εποχής.
Στα χρόνια της οικονομικής ευρωστίας, της κερδοσκοπικής μανίας, γέμιζαν τις μέρες και τις νύχτες τους συμμετέχοντας σε όργια ευδαιμονίας, εκεί όπου τους έσπρωχναν οι λάιφ στάιλ επιταγές ή οι ανάγκες μιας εργασίας χωρίς ωράρια που εξαγόραζε προσωπικό χρόνο επιστρέφοντάς τον υπό τη μορφή «χάπενινγκ», «πάρτι γενεθλίων», «μίτινγκ» κοκ.
Οι ίδιοι άνθρωποι, που ποτέ δεν έβρισκαν χρόνο και ησυχία, αφήνονται τώρα να τους καταλάβει η οργή δίχως να αναστοχάζονται ή να αμφισβητούν το μοντέλο ζωής που τους οδήγησε στα σημερινά αδιέξοδα. Κι όταν αναρωτιούνται «τι φταίει», στο κάδρο βάζουν πάντοτε άλλους: τους ισχυρούς του κόσμου, τους πολιτικούς, το «σύστημα»· υπεκφεύγουν, αρνούνται να αλλάξουν ορίζοντα, αξίες, προτεραιότητες.
Απέναντι σε όλους αυτούς τους ανθρώπους, που βρίσκονται σε «κρίση» πολύ πριν αρχίσουμε να μιλάμε για οικονομική κρίση, η δική μας απάντηση παραμένει η ανάγνωση. Το βιβλίο, σήμερα περισσότερο από ποτέ, αποτελεί έναν πλούσιο κόσμο αναφοράς, πηγή αστείρευτων δυνατοτήτων, ισχυρή άμυνα ενδοσκόπησης απέναντι στην ισοπεδωτική εξωστρέφεια της σύγχρονης ζωής.
Η καταβύθιση στις σελίδες ενός βιβλίου –ενός καλού βιβλίου*, στην ευτυχέστερη περίπτωση– παραμένει και σήμερα ένα από τα πολυτιμότερα δώρα που μπορούμε να προσφέρουμε στον εαυτό μας. Όχι για να περιχαρακωθούμε στην ιδιωτεία μας, αλλά για να ανοιχτούμε στον Άλλον.
Όλο και συχνότερα, με ποικίλες αφορμές, γίνεται φανερό ότι αυτό το άνοιγμα είναι το μεγάλο αίτημα του καιρού μας.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΚΑΛΟ ΒΙΒΛΙΟ; Δεν ξέρουμε. Ας μην μας πιάνει όμως πανικός. Αυτή η άγνοια δεν φανερώνει κάποια ειδικότερη αδυναμία παρά μόνον μια ευρύτερη πραγματικότητα: Ότι δεν μπορούμε να θεμελιώσουμε με λογικό τρόπο, με καθολικά και στέρεα επιχειρήματα, τι είναι ένα καλό «οτιδήποτε».
Ωστόσο, ακόμη κι αν δεν γνωρίζουμε τι είναι ένα καλό βιβλίο, ίσως γνωρίζουμε κάτι άλλο, πιο σημαντικό, αφού αυτό θα μας επιτρέψει, εκ των υστέρων πάντοτε, να κάνουμε τη δουλειά μας: Ίσως γνωρίζουμε ποιο βιβλίο είναι ένα καλό βιβλίο.
Το πρώτο κριτήριο που προτείνουμε είναι αυτό: Καλό βιβλίο είναι εκείνο το οποίο, αφού το έχουμε διαβάσει, θέλουμε να το κρατήσουμε. Να το έχουμε. Το βάζουμε στη βιβλιοθήκη μας, δίπλα στο κρεβάτι μας, το αφήνουμε χωρίς λόγο ξεχασμένο πάνω στο γραφείο μας. Είναι αυτό που στην επόμενη μετακόμιση δεν θα το αφήσουμε πίσω μας, ούτε θα το βγάλουμε μαζί με άλλα σε κούτες στο δρόμο, δεν θα φωνάξουμε κάποιο παλιατζή ή πλανόδιο μικρέμπορο να το πάρει όσο όσο. Αισθανόμαστε, χωρίς να ξέρουμε γιατί, ότι κάτι μας συνδέει μαζί του: έχει γίνει κομμάτι «αυτού που είμαστε».
Τα καλά βιβλία, τα βιβλία δηλαδή που είναι για τον καθένα από εμάς καλά, τα βάζουμε συνήθως σε βιβλιοθήκες. Όταν μετά από καιρό σταθούμε απέναντι σε αυτές τις βιβλιοθήκες, κι αφού έχουν μεσολαβήσει μετακομίσεις, εκκαθαρίσεις, μας αρέσει να αφήνουμε το βλέμμα μας να τα διατρέχει. Ίσως πάρουμε στο χέρι μας κάποιο από αυτά, ίσως ακόμη διαβάσουμε μερικές γραμμές, ανατρέξουμε ξανά στην αρχή ή στο τέλος, προσπαθώντας να ανακαλέσουμε στο μυαλό μας το περιεχόμενό του, μια φράση που μας είχε συγκινήσει, μια ιδέα που μας είχε αποτυπωθεί. Δεν αποκλείεται, αν είμαστε άνθρωποι που διαβάζουμε συστηματικά, ή που μας αρέσει ούτως ή άλλως να αφήνουμε το αποτύπωμά μας στα βιβλία μας, να πέσουμε πάνω σε κάποια σημείωση στο περιθώριο, σε κάποια σκέψη που σκαρώσαμε στα γρήγορα. Ίσως μάλιστα ξαναδιαβάσουμε κάποιες από τις υπογραμμισμένες φράσεις πασχίζοντας να θυμηθούμε για ποιο λόγο μας εντυπωσίασε αυτή και όχι η αμέσως επόμενη που τώρα μας φαντάζει πιο ενδιαφέρουσα.
Τέτοιες στιγμές συνειδητοποιούμε κάτι που έτσι κι αλλιώς υποψιαζόμασταν: Τα καλά βιβλία είναι ζωντανοί οργανισμοί, αλλάζουν όπως κι εμείς. Κάθε φορά που τα ανοίγουμε δεν είναι ποτέ ίδια με την προηγούμενη. Τα βιβλία αυτά δεν εξαντλούν τους χυμούς τους παρά μόνο όταν εμείς πάψουμε, για δικούς μας λόγους, να θέλουμε να αντλήσουμε κάτι από αυτά.
Σημαίνει άραγε αυτό ότι θα μπορούσαμε σε όλη μας τη ζωή να διαβάζουμε το ίδιο καλό βιβλίο; Θα μπορούσαμε, ενδεχομένως. Θα έπρεπε, ωστόσο; Η δική μας απάντηση είναι όχι. Δεν θα έπρεπε. Θα προσθέταμε μάλιστα ότι ένα δεύτερο κριτήριο για το ποιο είναι ένα καλό βιβλίο σχετίζεται με αυτό ακριβώς το σημείο. Καλό βιβλίο, λοιπόν –εκτός από εκείνο που αφού το διαβάσουμε θέλουμε να το κατέχουμε–, είναι το βιβλίο που μας γεννά τη λαχτάρα να διαβάσουμε ακόμη ένα καλό βιβλίο. Ειδάλλως, δεν θα ήταν καλό βιβλίο, αλλά «ΤΟ καλό βιβλίο», η Βίβλος δηλαδή. Κατά βάθος, το μόνο που χωρίζει εμάς τους βιβλιόφιλους από τους πιστούς ΤΟΥ Βιβλίου (τους... Βιβλόφιλους) είναι ακριβώς αυτό ΤΟ άρθρο.

[ΠΗΓΗ: Κώστας Κατσουλάρης BOOK PRESS Ο Κόσμος μεγαλώνει μέσα από τα βιβλία http://bookpress.gr/ ]
http://ta4mx.blogspot.gr/2012/11/blog-post_6.html

Το διάβασμα ωφελεί σημαντικά την υγεία
Γυμνάστε το μυαλό με ένα βιβλίο: το διάβασμα δεν διευρύνει απλώς τους ορίζοντές μας, αλλά μπορεί να ωφελήσει σημαντικά τη ψυχική και σωματική μας υγεία. Ακόμα και οι «επαναλήψεις» δρουν ευεργετικά!
Στην εποχή της οικονομικής κρίσης που «ρίχνει» και τους πιο ψύχραιμους από εμάς, ένα καλό βιβλίο μπορεί να είναι το «αντίδοτο» που αναζητάμε για να ξεφύγουμε από τα βάσανά μας, να συγκεντρώσουμε και πάλι το μυαλό μας, να καταλαγιάσουμε το στρες και μακροπρόθεσμα ίσως να γλιτώσουμε απ’ το Αλτσχάιμερ.
Το συμπέρασμα προέρχεται από πρόσφατες επιστημονικές μελέτες, οι οποίες εξέτασαν εάν και πως επηρεάζει το ψυχαγωγικό διάβασμα την ψυχή και το σώμα μας. Να τι έδειξαν:
* Διεύρυνση της προσοχής. Η νευροεπιστήμονας Σούζαν Γκρίνφιλντ, επίτιμη καθηγήτρια Φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, λέει πως το διάβασμα μας βοηθεί να συγκεντρωνόμαστε καλύτερα επειδή διευρύνει την προσοχή.
«Τα μυθιστορήματα έχουν αρχή, μέση και τέλος – μία δομή η οποία ενθαρρύνει τον εγκέφαλό μας να σκέφτεται σε μία σειρά και να συσχετίζει τις αιτίες, τις συνέπειες και την σημασία τους», εξηγεί στην εφημερίδα «DailyMail».

«Είναι ζωτικό να μάθει κάποιος αυτή την αλληλουχία από την παιδική ηλικία, όταν ο εγκέφαλος είναι πιο εύπλαστος. Και γι’ αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία να διαβάζουν οι γονείς στα παιδιά τους από τη νηπιακή ηλικία. Όσο περισσότερο διαβάζουμε, τόσο καλύτερη γίνεται αυτή η ικανότητα».
* Καταπολέμηση του στρες. Μελέτη του Πανεπιστημίου του Σάσεξ έδειξε ότι το διάβασμα είναι μία από τις πιο αγχολυτικές δραστηριότητες. Μόλις έξι λεπτά διάβασμα αρκούν για να μειωθούν τα επίπεδα του στρες που νιώθουμε κατά τα σχεδόν δύο τρίτα!
Μάλιστα, το διάβασμα επιδρά πιο γρήγορα και είναι πιο αποδοτικά ως αγχολυτικό απ’ όσο η μουσική, μια βόλτα, το να καθίσει κάποιος να πιει έναν καφέ ή ένα βιντεοπαιχνίδι. Οι ψυχολόγοι αποδίδουν το όφελος αυτό στο ότι το ανθρώπινο μυαλό είναι αναγκασμένο να συγκεντρωθεί σε ό,τι διαβάζει, με αποτέλεσμα να αποσπάται η προσοχή μας απ’ ό,τι μας βασανίζει.
«Η μελέτη μας έδειξε πως έπειτα από 6 λεπτά διάβασμα, τα επίπεδα στρες στον οργανισμό των εθελοντών μειώθηκαν κατά 68%», εξήγησε ο νοητικής νευροψυχολόγος δρ Ντέιβιντ Λιούις. «Αντίστοιχα, με την μουσική μειώθηκαν κατά 61%, με έναν καφέ κατά 54%, με μία βόλτα κατά 42% και με ένα βιντεοπαιχνίδι κατά 21%. Το να “χάνεται” κανείς σε ένα αγαπημένο του βιβλίο, αναδείχτηκε το καλύτερο μέσον χαλάρωσης».
Η χαλάρωση των εθελοντών μετρήθηκε με βάση παραμέτρους όπως οι καρδιακοί παλμοί και η μυϊκή ένταση.
* Εκγύμναση του μυαλού. Το διάβασμα δεν είναι μία παθητική δραστηριότητα, αλλά μια αληθινή άσκηση για το μυαλό, καθώς για να διαβάσουμε ενεργοποιείται ολόκληρος ο εγκέφαλος και ουσιαστικά μπαίνουμε σε μία «διαφοροποιημένη κατάσταση του συνειδητού», κατά τον δρα Λιούις.
Μαζί του συμφωνεί ο δρ Τζων Στάιν, ομότιμος καθηγητής Νευροεπιστήμης στο Κολέγιο Magdalen του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. «Όταν “χανόμαστε” σε ένα καλό βιβλίο ενεργοποιείται η φαντασία μας και αυτό είναι εξίσου καλό για την ενεργοποίηση του εγκεφάλου με την αληθινή πράξη».
Μελέτες με λειτουργικές μαγνητικές τομογραφίες (fMRI) του εγκεφάλου έδειξαν πως όταν διαβάζουμε και φανταζόμαστε τοπία, ήχους, μυρωδιές και γεύσεις, ενεργοποιούνται οι ανάλογες περιοχές του εγκεφάλου όπως συμβαίνει και όταν στ’ αλήθεια βλέπουμε μπροστά μας μια όμορφη εικόνα της φύσης, ακούμε μουσική, γευόμαστε ένα φαγητό ή μυρίζουμε ένα άρωμα που μας αρέσει.
Οι ίδιες μελέτες έχουν δείξει πως κάτι ανάλογο δεν συμβαίνει όταν βλέπουμε τηλεόραση ή παίζουμε ένα βιντεοπαιχνίδι.
* Βελτίωση της όρασης και της ακοής. Πρόσφατη έρευνα του νευροεπιστήμονα δρα Στάνισλαβ Ντεχάνε, καθηγητή Πειραματικής Νοητικής Ψυχολογίας στο College de France και διευθυντή της Μονάδας Νοητικής Νευροαπεικόνισης του Εθνικού Ιδρύματος Ιατρικής Έρευνας (INSERM) της Γαλλίας, έδειξε ότι το διάβασμα μπορεί να βελτιώσει τον τρόπο με τον οποίο επεξεργάζεται ο εγκέφαλος τις οπτικές πληροφορίες, αλλά και την ακουστική ικανότητά μας.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Science», έδειξε ακόμη πως τα οφέλη αυτά δεν αποκομίζουν μόνο όσοι μαθαίνουν να διαβάζουν από παιδιά, αλλά και όσοι μαθαίνουν ανάγνωση μετά την ενηλικίωσή τους. Επιπλέον, η ενίσχυση αυτών των ικανοτήτων οδηγεί και σε βελτίωση της ικανότητας αντίληψης του λόγου (της ομιλίας), έγραψαν οι ερευνητές.
* Προστασία από την άνοια. Μελέτη του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, στο Μπέρκλεϋ, έδειξε πως όταν κάποιος διαβάζει καθημερινά από την παιδική ηλικία, διατρέχει μειωμένο κίνδυνο να παρουσιάσει μεγαλώνοντας τις χαρακτηριστικές «πλάκες» στονεγκέφαλο που υποδηλώνουν νόσο του Άλτσχαϊμερ.

Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Archives of Neurology» και πραγματοποιήθηκε σε άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω.

Οι επαναλήψεις

Τα ακόμα καλύτερα νέα είναι πως όλα τα παραπάνω δεν τα αποκομίζουμε μόνο όταν διαβάζουμε ένα νέο, συναρπαστικό βιβλίο, αλλά και όταν διαβάζουμε για δεύτερη, τρίτη ή πολλοστή φορά κάποιο που αγαπήσαμε πολύ – και το οποίο είχαμε αποκτήσει σε μια πολύ πιο ανέμελη εποχή της ζωής μας.
Η μελέτη που το αποκάλυψε αυτό δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Journal of ConsumerResearch». Όπως έδειξε, η εκ νέου ανάγνωση ενός αγαπημένου, παλιού βιβλίου δρα καταπραϋντικά στον ψυχισμό μας, προκαλώντας μας ολοένα εντονότερο αίσθημα ικανοποίησης και αυξημένη γνώση και πνευματική εγρήγορση.
Επιπλέον, κατά την πρώτη ανάγνωση εστιάζουμε γενικά στην πλοκή και στους χαρακτήρες, αλλά κατά την δεύτερη αναβιώνουμε τα συναισθήματα που μας είχε προκαλέσει όταν το πρωτοδιαβάσαμε – και μάλιστα πολύ πιο έντονα απ’ ό,τι την πρώτη φορά.

«Είναι σαν να επιστρέφει κάποιος στο μέρος όπου πέρασε ως παιδί τα πιο ευτυχισμένα καλοκαίρια της ζωής του», εξήγησε παραστατικά η επικεφαλής ερευνήτρια δρ Κρίστελ Αντόνια Ράσελ, επίκουρη καθηγήτρια στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο, στην Ουάσινγκτον
[ΠΗΓΗ: Ψυχή και Σώμα της Ρούλας Τσουκλέα, ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο 15-16 Σεπτεμβρίου 2012 ένθετοWeeEnd ]
http://ta4mx.blogspot.gr/2012/09/blog-post_16.html

Άλλα ενδιαφέροντα άρθρα για το βιβλίο:
Ο γυρολόγος της γνώσης: http://filoftero.blogspot.gr/2014/12/blog-post_7.html

Πόσο απωθεί ένα ανιαρό κείμενο: http://sofiaepimorfosi2.blogspot.gr/search/label/%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF

Για το μέλλον των ηλεκτρονικών βιβλίων: http://www.dancohen.org/2015/03/24/whats-the-matter-with-ebooks/

Περί ανάγνωσης και βιβλίων, του Arthur Schopenhauer:

Θεσμός Φιλαναγνωσίας (Α' κύκλος) - Α' & Β' Γυμνασίου

ekppanou.gr/gymnasio/ergasies-mathiton/223-filanagnosia-01-03-2012

Τάξη: A' & Β' ΓυμνασίουΗμ/νία: 10/01/2012Υπευθ. Καθηγ: Σιούτης Δημήτριος

Οι μαθητές και οι μαθήτριες των δύο τάξεων επιλέγουν και διαβάζουν ένα λογοτεχνικό βιβλίο και το παρουσιάζουν με τη βοήθεια του PowerPoint στους συμμαθητές τους.

Δείτε εδώ τις δημιουργικές παρουσιάσεις τους.

ΔΕΣ :

Πρόγραμμα φιλαναγνωσίας

ΠΗΓΗ:https://www.zois-school.gr/%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7/%CE%B3%CF%85%CE%BC%CE%BD%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%BF-2/%CF%80%CF%81%CF%8C%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B1-%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B1%CF%82/

ΜΕΛΕΤΗ ΟΛΟΚΛΗΡΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ

Σε όλες τις τάξεις του Σχολείου μας, στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, οργανώνονται δραστηριότητες που προωθούν τη φιλαναγνωσία. Στο πλαίσιο αυτό οι μαθητές/τριες διαβάζουν στη διάρκεια του σχολικού έτους ένα ή δύο βιβλία της νεοελληνικής μας λογοτεχνίας.

Για την επιλογή των έργων λαμβάνονται υπόψη: η ηλικία και η προσληπτική ικανότητα των μαθητών, το θέμα του βιβλίου και η λογοτεχνική του αξία. Την ανάγνωση του βιβλίου συνοδεύουν δημιουργικές δραστηριότητες απαγγελίας, ανάγνωσης, γραφής, δραματοποίησης, αλλά και γνωριμία με τον/την συγγραφέα (εφόσον πρόκειται για συγγραφέα εν ζωή).

Έτσι, μέσ’ από την ασφαλή απόσταση που προσφέρει η λογοτεχνική́ αναπαράσταση, οι μαθητές και οι μαθήτριες έχουν την ευκαιρία να διευρύνουν την εμπειρία τους για τον κόσμο, να παρακολουθήσουν τα συναισθήματα και τις στάσεις των χαρακτήρων του έργου, να ζήσουν τη μυθιστορηματική απόδοση ιστορικών γεγονότων, να εκτιμήσουν την ποιότητα του λογοτεχνικού λόγου και να ενισχύσουν και τη δική τους γλωσσική ικανότητα. Παράλληλα, η μελέτη στην τάξη διευρύνει τα προσωπικά βιώματα και αποφορτίζει τις συναισθηματικές εντάσεις, ενώ η συμμετοχή́ των μαθητών σε ομαδικές δραστηριότητες προσφέρει μοναδικές ευκαιρίες προβληματισμού, κριτικής και ανάπτυξης πρωτοβουλιών.

Η μελέτη του ολόκληρου έργου αρχίζει από την πρώτη εβδομάδα του Νοεμβρίου και για το σκοπό αυτό θα διατίθενται μία ή δύο ώρες κάθε 15 μέρες για ανάγνωση και συζήτηση μέσα στην τάξη. Ορισμένα αποσπάσματα τα παιδιά θα τα διαβάζουν μόνοι τους στο σπίτι.

Α΄ γυμνασίου: Το τέλος της μικρής μας πόλης, του Δημήτρη Χατζή, Εκδόσεις Ροδακιό.

Β΄ γυμνασίου: Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ πασά, της Ρέας Γαλανάκη, Εκδόσεις Καστανιώτη.

Γ΄ γυμνασίου: Η Κασσάνδρα και ο Λύκος, της Μαργαρίτας Καραπάνου, Εκδόσεις Καστανιώτη.

Α΄ λυκείου: Η τιμή και το χρήμα, του Κ. Χατζόπουλου, Εκδόσεις Νεφέλη και τη συλλογή διηγημάτων Η σαρκοφάγος, του Γιώργου Ιωάννου, Εκδόσεις Κέδρος.

Β΄ λυκείου: Η φόνισσα, του Αλ. Παπαδιαμάντη, Εκδόσεις Εστίας.

Η Φιλαναγνωσία στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

https://efsv.webnode.gr/news/%CE%B7-%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%B2%CE%AC%CE%B8%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7/

Δώρα Μέντη-Γιώργος Θώδης

«Η Φιλαναγνωσία στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση»

Όταν στις 29 Νοεμβρίου 2013 ο Όμιλος «Φιλαναγνωσία & Σχολική Βιβλιοθήκη» της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης προκήρυξε τον πανελλήνιο μαθητικό διαγωνισμό «Η μυστική παπαρούνα» γνώριζε καλά ότι αναλαμβάνει ένα αρκετά δύσκολο εγχείρημα: πόσοι και ποιοι έφηβοι σήμερα παθιάζονται για να διαβάσουν αυτό που λέμε εξωσχολικό βιβλίο; Είχε προηγηθεί, φυσικά, μια σχετική διερεύνηση ανάμεσα στους μαθητές του Ομίλου, η ύπαρξη του οποίου αποτελεί μια συντονισμένη προσπάθεια ενθάρρυνσης της μαθητικής φιλαναγνωσίας μέσα από τη δημιουργία ενός φιλόξενου και ανοιχτού χώρου διερευνητικής μάθησης, ακαδημαϊκής γνώσης, επικοινωνίας και πολιτισμού, όπως ονειρευόμαστε να είναι μια Σχολική Βιβλιοθήκη. Για το σκοπό αυτό ενεργοποιηθήκαμε πολλαπλά στη διάρκεια της φετινής σχολικής χρονιάς, και ο απολογισμός μας δείχνει ότι πετύχαμε αρκετούς στόχους:

Η Σχολική Βιβλιοθήκη μένει για αρκετές ώρες ερασιτεχνικά ανοικτή, διαθέτει ικανούς και δραστήριους αναγνώστες, έχει δανείσει πάνω από 150 βιβλία από την αρχή της σχολικής χρονιάς και έχει δεχτεί τα διπλάσια ως δωρεές από την εκπαιδευτική και την ευρύτερη φιλική μας κοινότητα.

Στο χώρο της, είχαμε φέτος τη χαρά να υποδεχτούμε τον συγγραφέα Βασίλη Παπαθεοδώρου, και σημαντικούς ποιητές, όπως τον Στρατή Πασχάλη και τον Δημήτρη Καλοκύρη.

Φιλοξενήσαμε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ιστορία της γραφής» που ετοίμασε για μας ο συνεργάτης του Ιδρύματος Ευγενίδου, κ. Δημήτρης Κουρουβακάλης, ενημερωθήκαμε για την κυκλοφορία βιβλιοφιλικών περιοδικών όπως το «Διαβάζω» και το ηλεκτρονικό «Αναγνώστης» από το βασικό συντελεστή τους κ. Γιάννη Μπασκόζο, αλλά και για τις νέες τεχνολογίες στην υπηρεσία της δημιουργικής γραφής από την εξειδικευμένη στο χώρο κ. Τερέζα Γιακουμάτου.

Σχεδιάσαμε και υλοποιήσαμε τις δύο πρώτες ψηφιακές εκδόσεις μας: «Ο έρωτας… το αρχιπέλαγος», μια ποιητική ανθολογία που δημιουργήθηκε εκ των ενόντων, η οποία κυκλοφόρησε στις 14 Φεβρουαρίου σαν δώρο στα παιδιά και τους ερωτευμένους, και το αναλυτικό Χρονολόγιο «Οδυσσέας Ελύτης. Αθήνα & Μυτιλήνη», στα πλαίσια της διασχολικής μας δράσης «Οδυσσέας Ελύτης. Τόποι και τοπία της ποίησής του».

Ως εκπαιδευτικοί, στοχεύουμε πρωτίστως στην ψυχαγωγία και την απόλαυση από την ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων, ενδιαφερόμαστε όμως εξίσου και για τα ευεργετικά αποτελέσματα που πιστεύουμε ότι έχει για τους μαθητές η σύνδεση της λογοτεχνίας με ευρύτερα γνωστικά αντικείμενα. Σε αυτήν την κατεύθυνση οργανώσαμε τους πολλούς παράλληλους τομείς της δράσης μας: τη γνωριμία των μαθητών με τη βιβλιοθήκη, τα βιβλία και τους συγγραφείς, την παραγωγή λόγου και τη δημιουργική γραφή, τη διασχολική συνεργασία με έμφαση στην προσέγγιση του ποιητικού λόγου, τη δημιουργία του ηλεκτρονικού μας περιοδικού «ευαναγνώσεις».

Στο πλαίσιο αυτής της βιβλιοφιλικής δράσης που καλλιεργούμε για τρίτη συνεχή χρονιά από την παιδική ηλικία των μαθητών της Α Γυμνασίου ως τη νεανική των μαθητών της Α Λυκείου, γεννήθηκε η ιδέα του πανελλήνιου διαγωνισμού «Η μυστική παπαρούνα» που διήρκεσε 5 μήνες: από τις 29 Νοεμβρίου 2013 ως τις 28 Απριλίου 2014. Κρίνοντας από τις προτιμήσεις των βιβλίων που προτείναμε αρχικά στα 29 μέλη μας, ο διαγωνισμός περιέλαβε τέσσερις βασικές κατηγορίες αφηγηματικού λόγου: Μυθιστόρημα, μαθηματική λογοτεχνία, Αστροφυσική, Δοκίμιο. Αρκετά σύνθετος και φιλόδοξος ο σχεδιασμός, όπως άλλωστε και το προσωπικό μας στοίχημα για την αγάπη της λογοτεχνίας. Με πρωταρχικό ζητούμενο τη συμμετοχή των μαθητών στο απολαυστικό ταξίδι της ανάγνωσης, οραματιστήκαμε την επικοινωνία με έναν αχαρτογράφητο ακόμη αλλά υπαρκτό και εξαιρετικά σημαντικό χώρο της εκπαίδευσης που έδινε και δίνει πάντα το παρόν, τροφοδοτώντας με ιδέες, πίστη, ελπίδα και αγάπη τις νεανικές συνειδήσεις, στηρίζοντας με την ψυχή του το σήμερα και εμψυχώνοντας όσο μπορεί το αύριο αυτού του τόπου. Δεν διαψευστήκαμε! Παλιοί και νέοι φίλοι είναι εδώ, περιμένοντας να αποκαλύψουμε τα μυστικά κι όχι για να μαδήσουμε τα φύλλα της βιβλιο-παπαρούνας μας. Για τον σκοπό αυτό συστάθηκαν οι κριτικές επιτροπές από καθηγητές του σχολείου μας και σήμερα, 10 Μαϊου 2014, οργανώθηκε η «Ημερίδα Φιλαγνωσίας» στην Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης. Ως Πρόεδρος επιλέχθηκε ο γνωστός για τη μεγάλη συγγραφική και βιβλιοφιλική δράση του Βασίλης Βασιλικός, ο οποίος παραβρέθηκε στη βράβευση και απένειμε τις τιμητικές διακρίσεις. Ξεκινώντας από τις μικρότερες κατηγορίες της Αστροφυσικής, κριτές ήταν ο μαθηματικός Θανάσης Βλάχος και ο φυσικός Στρατής Βογιάννης. Την κριτική επιτροπή του Δοκιμίου αποτέλεσαν ο θεολόγος Γιώργος Καπετανάκης και ο φιλόλογος Νίκος Λινάρδος. Για τη μαθηματική λογοτεχνία γνωμοδότησαν οι μαθηματικοί Νίκος Μαυρογιάννης και Θανάσης Βλάχος. Και η πολλή δουλειά των 126 βιβλίων, έπεσε, όπως ήταν και αναμενόμενο, στο μυθιστόρημα το οποίο και συγκέντρωσε το ενδιαφέρον 300 αναγνωστών, συμπεριλαμβανομένων των τμημάτων. Ο Γιώργος Θώδης ανέλαβε τη συγκομιδή των Γυμνασίων και του Λυκείου της Ευαγγελικής και η Δώρα Μέντη την παραγωγή των Λυκείων και του Γυμνασίου της Ευαγγελικής, που ήταν από μόνο του ένα αναγνωστικό εργοτάξιο με 103 συμμετοχές και 74 παίχτες.

Ο Πρώτος Μαθητικός Διαγωνισμός Φιλαναγνωσίας «Μυστική παπαρούνα» είχε μια αρκετά σημαντική συγκομιδή για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η οποία ικανοποίησε ιδιαίτερα για το πολυσυλλεκτικό της αποτέλεσμα. Σύμφωνα με τους όρους του Διαγωνισμού, οι μαθητές βραβεύτηκαν ανά κατηγορία (μυθιστόρημα, δοκίμιο, μαθηματική λογοτεχνία, αστροφυσική) και βαθμίδα της εκπαίδευσης (Γυμνάσιο-Λύκειο). Συγχρόνως όμως είχαν τεθεί κι άλλοι δύο επίζηλοι στόχοι: να αναδειχθεί ένα τμήμα ή μια ομάδα αναγνωστών σε πρωταθλητές φιλαναγνωσίας μιας συγκεκριμένης θεματικής κατηγορίας βιβλίων και βαθμίδας της εκπαίδευσης, και να αναδειχθεί ένα σχολείο (Γυμνάσιο-Λύκειο) σε πρωταθλητή φιλαναγνωσίας με βάση τον συνυπολογισμό των ποσοτικών και των ποιοτικών του επιδόσεων.

Ας παρουσιάσουμε όμως τα σχολεία που πήραν μέρος στη «Μυστική παπαρούνα», με τη σειρά που εμφανίστηκαν οι αναγνώστες τους. Παράλληλα, αναφέρουμε, όπου υπάρχουν, τους εκπαιδευτικούς που εμψύχωσαν τις αναγνώσεις τους.

Τα 10 Γυμνάσια, συμπεριλαμβανομένης και της Ευαγγελικής Σχολής:

2^ο Γυμνάσιο Παλαιού Φαλήρου, με μια αλλά ακατάβλητη αναγνώστρια

6^ο Γυμνάσιο Λάρισας, με μια μεμονωμένη συμμετοχή

7^ο Γυμνάσιο Ιωαννίνων (με τη δυναμική 18μελή ομάδα της κ. Σταματίας Σταμάτη)

1^ο Γυμνάσιο Κω (με την αξιόλογη λέσχη ανάγνωσης της κ. Γιώτας Κεφαλά)

1^ο Πρότυπο-Πειραματικό Γυμνάσιο Αθηνών (3 μαθητές, με την ενθάρρυνση της κ. Εύης Μαστιχιάδου)

Καλλιτεχνικό Γυμνάσιο Ηρακλείου Κρήτης (με 2 συμπαθείς αναγνώστριες)

5^ο Γυμνάσιο Μυτιλήνης (4 μαθητές, με την παρότρυνση της υποδιευθύντριας του σχολείου κ. Ειρήνης Αμπουλού)

Γυμνάσιο Μούδρου-Λήμνος (μια εκκολαπτόμενη λέσχη ανάγνωσης)

Γυμνάσιο Καρλοβασίων (θετικοί, κυρίως, αναγνώστες γύρω από τον πυρήνα 4 εκπαιδευτικών)

Και τα 7 Λύκεια, συμπεριλαμβανομένης και της Ευαγγελικής Σχολής:

Πρότυπο-Πειραματικό Λύκειο Ρεθύμνου (4 μαθήτριες, υπό την καθοδήγηση της κ. Καλλιόπης Κωτσάκη)

Πρότυπο-Πειραματικό Λύκειο Αναβρύτων (8 μαθητές, με εμψυχώτρια την κ. Χριστίνα Σιδερή)

Πρότυπο-Πειραματικό Λύκειο Ηρακλείου (η πιο πληθωρική έκφραση ενδιαφέροντος από τμήματα, ομάδες, αναγνώστες από την Α ως και την Γ Λυκείου, που εμψύχωσαν οι φιλόλογοι Βαρβάρα Ρούσσου και Ειρήνη Κασσωτάκη)

ΓΕΛ Βασιλικών Θεσσαλονίκης (4 αφοσιωμένες αναγνώστριες, με την καθοδήγηση της κ. Δήμητρας Μπεχλιβάνη-Σαββοπούλου)

1^ο ΓΕΛ Αχαρνών (μια σειρά από αναγνώστες αγγλικών μυθιστορημάτων από το πρωτότυπο, στο πλαίσιο του μαθήματος της υποδιευθύντριας του σχολείου κ. Έφης Αργυρίου)

Πρότυπο-Πειραματικό Λύκειο Θεσσαλονίκης (2 μαθήτριες και ομάδα δημιουργικής γραφής, με σύνδεσμο τον κ. Δημήτρη Σαλονικίδη)

Διαβάστε περισσότερα: https://efsv.webnode.gr/news/%CE%B7-%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%B2%CE%AC%CE%B8%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7/

Εδώ θα βρείτε προτάσεις ανάγνωσης. Μερικά από τα βιβλία τα προτίμησαν και τα παιδιά του Ομίλου Φιλαναγνωσίας. Ο κατάλογος θα εμπλουτίζεται διαρκώς. Όρεξη να έχετε...
Picture
Για να μάθεις να πετάς ψηλά. Αλλά και για να μάθεις να πετάς πίσω σου πρόσωπα και πράγματα που φορτώθηκες, δίχως να μπορούν να σε αναστήσουν ούτε κι εσύ να μπορείς να τα αναστήσεις πια. Έχω δει ανθρώπους να γίνονται ελαφρύτεροι έτσι, να βγάζουν φτερά και να απογειώνονται.

Η ζωή είναι απρόβλεπτη πολύ. Απότομα σου γυρνάει την πλάτη και το ίδιο απρόσμενα σου ανοίγει την αγκαλιά της. Σε ξαφνιάζει.

Μόνο τα παραμύθια -τα παιδικά τερατώδη αερόπλοια- δίνουν τη δική τους μαγική απάντηση στο παραπάνω άπιαστο παράλογο. Αυτά τουλάχιστον δεν είναι ιδιοκτησία κανενός.

Γι' αυτό όλοι τα αγαπάμε, ακόμα κι αν μπροστά στους άλλους παριστάνουμε πως τα υποτιμάμε. Κι όταν ένα παραμύθι σε πάρει έστω και για λίγο μαζί του, την ψεύτικη λογική σου την ξεχνάς. Απλώς αφήνεσαι να πετάς.

Μια συλλογή δέκα ιστοριών μαγικού ρεαλισμού που διαβάζονται σαν παραμύθια από μικρούς και μεγάλους, η οποία συνοδεύεται από ζωγραφιές που ο Γιάννης Ψυχοπαίδης φιλοτέχνησε με αφορμή τα κείμενα.

Picture
Το παρόν βιβλίο είναι γραμμένο για μικρομέγαλα παιδιά και μεγαλόμικρους ενήλικες, φιλοδοξεί δε να προσφέρει παραμυθία τόσο σ' αυτούς όσο και στους άνευ ηλικίας, δηλαδή σε όσους δεν έχουν ακόμη εγκαταλείψει την ανυπαρξία και σε εκείνους που έχουν προσωρινά εγκατασταθεί σ' αυτήν. Λέω "προσωρινά", γιατί ακράδαντα πιστεύω πως είμαστε ανακυκλώσιμο υλικό και, ως εκ τούτου, θα έχουμε αενάως ένα ρόλο σ' αυτό το όνειρο που λέγεται ζωή.

Α. Χ.

"Η γιαγιά Ειρήνη είχε την ικανότητα να φτιάχνει και δικά της παραμύθια, από ένα τίποτε. Δίνοντας ανθρώπινες ιδιότητες σε ένα αντικείμενο, σε ένα ζώο, ακόμη και σε ένα όσπριο, έστηνε έναν ολόκληρο κόσμο, όπου, μέσα του, διαδραματίζονταν συγκλονιστικά γεγονότα. Αν έχω κάποιο χάρισμα να χτίζω, με εντελώς παράταιρα υλικά, απίστευτες ιστορίες και να τις αφηγούμαι με πειστικό τρόπο, αυτό το οφείλω στη γιαγιά Ειρήνη, καθώς και στην εκ μητρός καταγωγή μου από την Κρήτη, αφού ως γνωστόν, οι Κρητικοί είναι μεγάλοι ψωματάρηδες, δηλαδή υπερόχως μυθομανείς".

Picture
Μια παραμυθοϊστορία για μεγάλα παιδιά, που...
...ξεκίνησε με μια λέξη.
Και η μία λέξη έγινε δύο, τρεις, κι όλο μεγάλωνε...
Ένας κίτρινος λαστιχένιος δράκος που στέκεται στο κατώφλι ενός παλιού σπιτιού και λέει ιστορίες για τη μοναξιά.
Κάθε μέρα λέει και μια καινούρια ιστορία.
Οι άλλοι δράκοι τον ακούνε με τα μάτια και τ' αυτιά ορθάνοιχτα.
Όλοι τον κοιτάζουν, κανείς όμως δεν κοιτάζει τον διπλανό του.
Τα βράδια, ένα κίτρινο φως ανάβει στο μέτωπό τους, αυτοί όμως δεν το βλέπουν.
Και ο καιρός περνάει.
Μια μέρα που έγινε νύχτα, ο κίτρινος λαστιχένιος δράκος αποφάσισε να μην πει την ιστορία της ημέρας...

Picture
Neil Gaiman, Το σπίτι στην ομίχλη, Αθήνα: Οξύ, 2006, σ.181.

Το νέο σπίτι της οικογένειας της μικρής Κόραλαϊν έχει είκοσι ένα παράθυρα και δεκατέσσερις πόρτες. Οι δεκατρείς από αυτές ανοίγουν και κλείνουν.
Η δέκατη τέταρτη είναι κλειδωμένη, γιατί οδηγεί σε έναν άλλον κόσμο, έναν κόσμο σχεδόν ολόιδιο με αυτόν της Κόραλαϊν, μα τόσο διαφορετικό.
Η Κόραλαϊν θα διαβεί το κατώφλι αυτής της πόρτας, για να εξερευνήσει τον νέο κόσμο, και θα εντυπωσιαστεί από τα θέλγητρά του. Εκεί, όμως, θα γνωρίσει τους άλλους της γονείς και θα αρχίσει να αντιλαμβάνεται τα σκοτεινά σχέδια που εξυφαίνουν για να την κρατήσουν για πάντα εκεί και να την αλλάξουν...
Σε έναν κόσμο με ζωντανά παιχνίδια, ποντίκια κατασκόπους, κλεμμένες ψυχές και αιώνια ομίχλη, η μικρή Κόραλαϊν θα πρέπει να παλέψει με όλη της τη δύναμη για να σώσει τους πραγματικούς της γονείς και την ψυχή της.

Picture
Παναγιώτης Τσιρίδης, Ο Ευτύχιος Καλλέργης και η συλλογή με τους εφιάλτες, Αθήνα: Ψυχογιός, 2012, σ.77
Συνεχίζω να περπατάω πιο γρήγορα. Σε πολύ λίγη ώρα φτάνω σε μία καινούρια πόρτα. Δεν είναι καθόλου λογικό να υπάρχουν πόρτες που δεν οδηγούν σε τίποτα παρά μόνο σε νέους και πιο στενούς διαδρόμους. Δεν μπορώ να καταλάβω τι συμβαίνει. Ανοίγω και αυτή την πόρτα και πάλι δεν βρίσκω τίποτα. Τώρα η αγωνία μου γίνεται πολύ μεγαλύτερη. Τις φοβάμαι τις πόρτες. Ξέρω πως δεν μπορώ να γυρίσω πίσω. Αυτές οι πόρτες ανοίγουν μόνο από τη μία πλευρά. Η επόμενη πόρτα είναι στα τρία βήματα. Με πιάνει πανικός. Την ανοίγω και βλέπω αμέσως μπροστά μου μια ακόμα πόρτα. Φοβάμαι τόσο πολύ που ξυπνάω.

Ο κύριος Ευτύχιος Καλλέργης είναι ένας γέρος παλαιοπώλης. Θα έλεγε κανείς πως είναι ευτυχισμένος αν δεν είχε ένα μεγάλο παράπονο: δεν μπορεί να δει όνειρα. Ούτε καν εφιάλτες. Γι' αυτό το λόγο θα αναζητήσει τους εφιάλτες μέσα από τα όνειρα των άλλων. Οι μόνοι όμως που θα του εμπιστευτούν τα όνειρά τους είναι τα παιδιά της γειτονιάς του μικρού παλαιοπωλείου. Αυτό θα αλλάξει για πάντα τη ζωή του και, ποιος ξέρει, μπορεί να επηρεάσει ακόμα και τη δική σας.

Picture
Μαρία Αντωνίου, Ο Δίας, το σόι του και η τρελοπαρέα, Αθήνα : Κέδρος, 2012, σ.287
Οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου, που ζουν σε μια σπηλιά του Ψηλορείτη στην Κρήτη, ξύπνησαν! Τα εφτά παιδιά της τρελοπαρέας έγιναν η αιτία τα δώδεκα μαραζωμένα, καταθλιπτικά γεροντάκια να ξαναβρούν τα νιάτα και την τσαχπινιά τους. Αλλά μαζί με την τσαχπινιά ξύπνησε στην Ήρα η επιθυμία να ξαναγίνει κοσμοκράτειρα. Και αν τα παιδιά κατάφεραν στην πρώτη ιστορία να ανατρέψουν τα σχέδια της μητέρας των θεών, θα τα καταφέρουν στη δεύτερη;

Η Ήρα η αθάνατη πέφτει άρρωστη του θανατά και ο Δίας κουβαλά από τον Κάτω Κόσμο τον Ασκληπιό, θεό της Ιατρικής, και τον Ιπποκράτη, πατέρα της Ιατρικής, για να τη σώσουν. Εκεί, στην κορυφή του Ολύμπου, στο παλάτι του Δία, στη σκεπή του κόσμου, η τρελοπαρέα και οι δώδεκα θεοί μπουρδουκλώνονται σε μια περιπέτεια α π ί σ τ ε υ τ η, μα το Δία. Τι νομίζετε ότι μαγειρεύει η Ήρα στα χρυσά της τσουκάλια παρέα με ένα παγόνι που βλέπει, με τα μάτια στα φτερά του, ό,τι δε βλέπουν μάτια θεών και ανθρώπων; Και τι γυρεύει στον Πάνω Κόσμο ο Πλούτωνας παρέα με το σκυλάκο του, το φοβερό Κέρβερο, που μόνο τα χάδια της ιέρειας Γκαγκά μπορούν να ηρεμήσουν;

Picture
Ούλριχ Ούμπ, Στην κιβωτό στις Οκτώ, Αθήνα : Πατάκης, 2012, σ. 93.:

Τρεις πιγκουίνοι (δυο μεγάλοι, ένας μικρός) στέκονται και κοιτάζουν το παγωμένο τοπίο. Αναρωτιούνται αν υπάρχει Θεός κι αν ο Θεός έφτιαξε τον παγετώνα. Ε, δεν είναι και τίποτε σπουδαίο ο παγετώνας! Όλο χιόνι, πάγο, χιόνι και πάγο! Μήπως ο Θεός δεν είχε τα κέφια του; Ή μήπως απλώς του λείπει η φαντασία; Καθώς αναρωτιούνται για τον Θεό, τη ζωή και τον Παράδεισο, αρχίζει ο Κατακλυσμός του Νώε... Οι τρεις ήρωές μας μπλέκουν σε μια περιπέτεια με πολύ νερό, πολλά ζώα κι ένα θηλυκό περιστέρι που είναι κάτι σαν γραμματέας του γερο-Νώε.

Το "Στην κιβωτό στις οκτώ" έχει αποσπάσει το βραβείο καλύτερου ραδιοφωνικού έργου για παιδιά και θεατρικού έργου για παιδιά (στη Γερμανία), το βραβείο Ταμ-Ταμ και το βραβείο των Μαγισσών (στη Γαλλία), το ιταλικό βραβείο Άντερσεν και το βραβείο Vlag & Wimpel (στην Ολλανδία).

Picture
Έρικα-Αγγέλικα Γαρμπή, Δέλτα Χι και ο Μηχανισμός, Αθήνα: Ιπτάμενο Κάστρο, 2012, σ.116.
Διονύσης και η Χριστίνα είναι οι δημιουργοί της ηλεκτρονικής εφηβικής εφημερίδας Δέλτα Χι. Μια μέρα ο προγραμματιστής φίλος τους Μπακ τους εκμυστηρεύεται ένα παλιό οικογενειακό μυστικό, τους παραδίδει για φύλαξη ένα παράξενο, αρχαίο αντικείμενο και... εξαφανίζεται! Η μυστηριώδης εξαφάνιση του Μπακ σε συνδυασμό με την μυστηριώδη εμφάνιση ενός άγνωστου, αινιγματικού άντρα που το ακολουθεί, γεμίζει τα παιδιά με ανησυχίες, φόβους και ερωτήματα...

Τι ακριβώς είναι το αντικείμενο που έχουν στα χέρια τους και ποια είναι η σχέση του με τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, τον αρχαιότερο γνωστό αναλογικό υπολογιστή;
Κρατούν στα χέρια τους μήπως κάποιο χαμένο θραύσμα του;
Τι σημαίνει το γράμμα Φ και οι τρεις αριθμοί που βρίσκονται χαραγμένοι μέσα σε αυτό;
Γιατί εξαφανίστηκε ο Μπακ;
Ποιος είναι ο επικίνδυνος τύπος που βρίσκεται συνεχώς μπροστά τους;
Ποιες είναι οι μυστηριώδεις οντότητες που επισκέπτεται ο Διονύσης;
Ποια μεγάλη επιστημονική ανακάλυψη θα αλλάξει το διαστημικό χάρτη;
Πως αυτή η περιπέτεια των παιδιών θα αλλάξει τη ζωή τους;

Το "Δέλτα Χι και ο Μηχανισμός" είναι ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας για παιδιά και εφήβους κάθε ηλικίας. Ιστορικά στοιχεία και χρήσιμες πληροφορίες που αφορούν τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων ενσωματώνονται αριστοτεχνικά από την Έρικα Αγγέλικα Γαρμπή σε ένα συναρπαστικό κείμενο με δυνατή πλοκή, γεμάτο μυστήριο, αγωνία, χιούμορ και ανατροπές.

Picture
Lucy Hawking, Stephen Hawking, Το μυστικό κλειδί του Τζώρτζ για το σύμπαν, Αθήνα: εκδ. Λιβάνη, 2008, σ. 343.

"Καλωσορίσατε στο Σύμπαν", είπε ο Κόσμος, το κομπιούτερ.

Όταν το γουρουνάκι του Τζορτζ το σκάει από το σπίτι και μέσα από μια τρύπα στο φράχτη περνάει στο διπλανό κήπο, ο Τζορτζ θα γνωρίσει τους καινούριους του γείτονες- την Άννι και τον πατέρα της τον Έρικ που είναι φυσικός. Θα ανακαλύψει έτσι, ένα μυστικό κλειδί που θα του ανοίξει νέους δρόμους για να γνωρίσει και να καταλάβει τον κόσμο από το διάστημα!

Γιατί ο Έρικ έχει το πιο εξελιγμένο και έξυπνο κομπιούτερ του κόσμου, τον Κόσμο, που μπορεί να μεταφέρει τον Τζορτζ και τους φίλους του σε οποιοδήποτε σημείο του σύμπαντος. Από τη μια στιγμή στην άλλη ο Τζορτζ βρίσκεται ανεβασμένος σε ένα κομήτη που θυμίζει τρενάκι του λούνα παρκ και τριγυρνάει στην απεραντοσύνη του διαστήματος- περνάει από πλανήτες, μέσα από μια θύελλα αστεροειδών και φτάνει στην άκρη του Ηλιακού μας Συστήματος και ακόμα πιο πέρα.

Κάποιος όμως έχει άλλα σχέδια για τον Κόσμο- σχέδια που θα βάλουν σε τρομερό κίνδυνο τον Έρικ και τον Τζορτζ.

Και στο διάστημα δεν υπάρχει τίποτε πιο επικίνδυνο από μια μαύρη τρύπα.

Αυτή η εκπληκτική ιστορία με την έντονη πλοκή της συνδυάζει μια αστεία και συναρπαστική περιπέτεια με πολλά γοητευτικά επιστημονικά γεγονότα για το διάστημα και τους πλανήτες, αλλά και τις τελευταίες θεωρίες για τις μαύρες τρύπες του Στίβεν Χόκινγκ. Περιέχει όμως και έγχρωμες φωτογραφίες από αληθινές εικόνες του διαστήματος!

Picture
Μ. Καραγάτσης, Ένας χαμένος κόσμος, Αθήνα: Εστία, 2012, σ. 86
Ο Άτλας κούνησε τους μοχλούς και το όχημα σηκώθηκε απ' το βυθό κι άρχισε να πλέει με μεγάλη ταχύτητα μέσα στη θάλασσα. Ύστερα από μία ώρα περίπου, οι επιβάτες είδαν να προβάλει στο βάθος μια θαυμάσια και παράξενη πολιτεία, με οικοδομήματα πανύψηλα, ωραιότατα σε ρυθμό, που δεν είχαν όμως παράθυρα. Κι αυτές οι οικοδομές έλαμπαν ολόκληρες από πολύχρωμα, φωσφορικά αντιφεγγίσματα, πολύ καλαίσθητα κανονισμένα, που έδιναν μια φαντασμαγορική όψη σ' όλη την πολιτεία.

Το θέαμα ήταν τόσο φαντασμαγορικό, που οι φίλοι μας έμειναν κατάπληκτοι.

"Να η Ατλαντίς, κύριοι!" τους είπε ο πρώτο συνοδός τους. "Τώρα, προσοχή! Θα περάσουμε την Πύλη του Θόλου του Θανάτου".

"Μήπως, τελικά, το παραμύθι εξιστορεί την περιπέτεια του ελληνισμού, ο οποίος έχει καταφέρει να επιβιώσει -έστω και "παρά τρίχα"- τόσες φορές; Αν είναι έτσι, αυτή πτυχή καθιστά το διήγημα ακόμα πιο επίκαιρο στις μέρες μας.
" Πολλά είναι τα "χαμένα" που μπορεί να βρει, να κερδίσει και να φυλάξει ο αναγνώστης εξερευνώντας τους "χαμένους κόσμους" του Καραγάτση. Ένας χαμένος κόσμος πάντα κρύβει μέσα του αμέτρητους άλλους".
(από το επίμετρο του Παναγιώτη Σφαλαγκάκου)

Picture
Σμαράγδα Μανταδάκη (ανθολ.), Παραμύθια από τον Ηρόδοτο, Αθήνα: Απόπειρα, 2009, σ. 164

Αναντίρρητα, ο Ηρόδοτος είναι ένας μέγας ιστορικός. Απομονώνοντας όμως τις αφηγήσεις του με λογοτεχνική αξία, υπογραμμίζεται η αξία των έργων του στο λογοτεχνικό είδος του παραμυθιού, της λαϊκής αφήγησης, ψήγματα της οποίας αποκαλύπτουν πραγματικά γεγονότα από τη ζωή ανθρώπων και λαών αλλά και παράξενες διηγήσεις που αγγίζουν τα όρια του φανταστικού και της υπερβολής, που είναι απαραίτητη για την έκφραση ενός μοτίβου παραμυθιού στην ηροδότεια αφήγηση, που κάθε φορά αποκαλύπτει την τραγικότητα, την ανοησία ή το μεγαλείο τής ανθρώπινης ύπαρξης.
Οι ιστορίες του Ηροδότου που αγγίζουν τη μορφή αφήγησης παραμυθιού μιλούν για τα ανθρώπινα ελαττώματα και την ανθρώπινη σοφία, τονίζοντας όχι τόσο την ιστορικότητα των προσώπων όσο την τραγικότητα των χαρακτήρων και των επεισοδίων που διαδραματίστηκαν κάποτε, τόσο παλιά ώστε να μας αφορούν ως περίπτωση και όχι ως συμβάν.

Από λειτουργική πλευρά, οι ιστορίες αυτές κατανέμονται σε παραινετικά παραμύθια, ή αλλιώς διδακτικούς μύθους, παραμύθια με ζώα, παραμύθια μεταμόρφωσης, παραμύθια εξήγησης της ανθρώπινης προέλευσης και περιγραφής ενός πρωτόγονου τρόπου ζωής και των έργων που δημιούργησε ο αρχαίος, ή ακόμη ο πρωτόγονος σε πολλές περιπτώσεις, άνθρωπος ενός πολιτιστικού χώρου, άλλοτε κοντά στην ελληνική δομή κι άλλοτε μακρύτερα, εκεί όπου για τον Ηρόδοτο χρωματίζεται η δράση από τους Περσικούς πολέμους.

Η αφήγηση του Ηροδότου, που κινείται μεταξύ λογοτεχνίας και ιστορίας, και ο ανθρωπολογικός χαρακτήρας των ιστοριών του οδήγησε στην επιλογή αυτήν για την ανάδειξη του ύφους που παραπέμπει σε μοτίβο παραμυθιού, ένα μοτίβο που όπως έχει ειπωθεί φέρνει ένα άρωμα παραμυθιού της Ανατολής.

Picture
Jean-Bernard Pouy & Anne Blanchard, Το βιβλίο των ανεπίδεκτων, των ατίθασων και άλλων ιδιοφυών, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2008, σ.128

Ποιος μπορούσε να φανταστεί τι θα γινόταν όταν θα μεγάλωναν;
Ξεφυλλίζοντας αυτό το άλμπουμ με τις προσωπογραφίες κάποιων οι οποίοι σημάδεψαν την Ιστορία και τη λογοτεχνία, τις τέχνες και τις επιστήμες, θα δούμε ότι ξεκίνησαν κάπως αλλοπρόσαλλα...

Στο σχολείο τους θεωρούσαν μέτριους, ανεπίδεκτους, απροσάρμοστους, καταδικασμένους σε αποτυχία• με μια λέξη, κούτσουρα! Στην οικογένεια, στη δουλειά, όλοι αγανακτούσαν με τον ατίθασο χαρακτήρα τους. Με τον καιρό, η Ιστορία τους χάρισε δόξα και τιμές, και τους βάφτισε ιδιοφυΐές. Σήμερα αυτές οι φοβερές προσωπικότητες δεσπόζουν στις σχολικές τάξεις σαν φιγούρες μυθικές. Στις εγκυκλοπαίδειες και στα μουσεία φιγουράρουν με το έντονο παρουσιαστικό τους και τα πλούσια προτερήματά τους. Παρ' όλα αυτά, υπήρξαν αδύναμοι, όπως όλοι μας άλλωστε, άλλοτε κωμικά, άλλοτε τραγικά, κι αυτό βέβαια προσθέτει στο μεγαλείο τους...

Picture
Χις Κέγερ, Το βιβλίο όλων των πραγμάτων. Αθήνα: Polaris, 2013, σ.141.

O Θωμάς ξέρει τι θέλει να γίνει όταν μεγαλώσει: ευτυχισμένος. Όμως αυτό δεν είναι εύκολο, γιατί βιώνει τη μεταπολεμική δύσκολη πραγματικότητα και κυρίως γιατί ο άτεγκτος, θρησκόληπτος πατέρας του δέρνει τον ίδιο και τη μητέρα του. Για να πετύχει το σκοπό του ο Θωμάς καταγράφει όσα βλέπει στο "Βιβλίο όλων των πραγμάτων" και βλέπει πράγματα που δεν μπορεί να δει κανείς άλλος. Τροπικά ψάρια να κολυμπούν στα κανάλια. Την άγρια ομορφιά της Λίζας με το τεχνητό πόδι. Τη γοητεία της "μάγισσας" κυρίας Βαν Άμερς, και πολλές φορές τον ίδιο τον Ιησού. Στο μεσοδιάστημα φαντασίας και πραγματικότητας, και με τη βοήθεια των αγαπημένων του, ο Θωμάς ανακαλύπτει πώς αρχίζει η ευτυχία: όταν τελειώνει ο φόβος.

Picture
Οσκάρ Μπρενιφιέ, Το νόημα της ζωής, Αθήνα: Πατάκης, 2012, σ. 32.
Κανείς δεν μπορεί να δώσει μία μόνο απάντηση στα μεγάλα ερωτήματα της ζωής. Δεν υπάρχει ένας μόνο τρόπος σκέψης. Ο καθένας χρειάζεται να ψάξει, να ανακαλύψει, να δημιουργήσει τον δικό του τρόπο...

Στο βιβλίο αυτό αντιπαρατίθενται δώδεκα ιδέες γύρω από το νόημα της ζωής: Κάποιοι λένε πως η ζωή μας επαναλαμβάνεται και είναι βαρετή, άλλοι πως είναι υπέροχη, γεμάτη εκπλήξεις. Κάποιοι λένε πως η ζωή είναι ένα παιχνίδι, άλλοι πως είναι σοβαρή υπόθεση.

Ένα ακόμα εξαιρετικό κείμενο με την τόσο ιδιαίτερη εικονογράφηση που γνωρίσαμε στο "Μεγάλο βιβλίο των φιλοσοφικών αντιθέσεων".

Picture
Οσκάρ Μπρενιφιέ, Το βιβλίο των μεγάλων ψυχολογικών αντιθέσεων, Αθήνα: Πατάκης, 2012, σ. 64.

Από την παιδική μας ηλικία μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας την ίδια στιγμή που ανακαλύπτουμε τους άλλους.

Συναναστρεφόμαστε άτομα που μας μοιάζουν και άλλα που έχουν χαρακτήρα εντελώς διαφορετικό από τον δικό μας. Υπάρχουν οι ιδεαλιστές και οι ρεαλιστές, οι εμπειρικοί και οι εγκεφαλικοί, οι εξωστρεφείς και οι εσωστρεφείς...

Σιγά σιγά ανακαλύπτουμε ότι κανένας δεν είναι μονοδιάστατος κι ότι δεν είναι καθόλου απλό ούτε και δίκαιο να χαρακτηρίζουμε τους ανθρώπους. Σε κάθε περίπτωση, για να κατανοήσουμε την ψυχολογία των ανθρώπων που μας περιστοιχίζουν, χρειάζεται να κάνουμε ένα μεγάλο βήμα προς αυτούς αλλά και προς εμάς τους ίδιους.

Μέσα από απλά κείμενα και υπέροχες εικόνες, το βιβλίο αυτό παρουσιάζει δέκα ζευγάρια αντίθετων ψυχολογικών τύπων. Σε κάθε ζευγάρι, η προσωπικότητα του καθενός ορίζεται αρχικά μέσα από μια περιεκτική περιγραφή των κυρίαρχων χαρακτηριστικών του, για να δοθούν στη συνέχεια όλες οι αποχρώσεις της ψυχολογίας του. Κι εφόσον αναγνωρίσουμε στα χαρακτηριστικά τους ένα κομμάτι του εαυτού μας, η περιγραφή των ψυχολογικών αυτών τύπων που ξετυλίγεται έξω από τον χώρο και τον χρόνο θα μας επιτρέψει την ταύτιση μαζί τους.

Όπως και να 'χει πάντως, θα αναγνωρίσουμε ένα δικό μας κομμάτι σε όλους αυτούς τους χαρακτήρες, αφού κανένας άνθρωπος δεν ενσαρκώνει ποτέ έναν και μοναδικό ψυχολογικό τύπο...

Ένα βιβλίο για να ξεκινήσετε την εξερεύνηση του εαυτού σας αλλά και των ανθρώπων που σας περιβάλλουν

Picture
Λίλη Λαμπρέλλη, Δέκα και 1 παραμύθια σοφίας για καιρούς κρίσης και άλλων δεινών, Αθήνα: Πατάκης, 2012, σ. 67.

Δέκα και ένα παραμύθια σοφίας που μερεύουν και δυναμώνουν. Προορίζονται για τους μικρούς και μεγάλους που ζουν ή θα ζήσουν ανατροπές - δηλαδή για τον καθένα μας. Με τον παραβολικό τους λόγο, προτείνουν τρόπους όχι μόνο για να ξεπεραστούν δυσκολίες λογιών λογιών, αλλά και για να γίνει το άλμα από την ανωριμότητα στην ωριμότητα, από την υποτέλεια στην ελευθερία, από τον φόβο στη γαλήνη - και, τελικά, στην αποδοχή της ζωής.

Παραμύθια παραμυθίας από την προφορική παράδοση που δίνουν απαντήσεις "εφ' όλης της ύλης" κι όχι μόνο στα παιδιά - αλλά σε όλους όσοι νιώθουν την ανάγκη να μεγαλώσουν ψυχικά, να λύσουν κόμπους, να ανοιχτούν στη χαρά της κάθε καινούριας μέρας. Είναι παραμύθια που μιλάνε για αντοχή και εμπιστοσύνη. Ακόμα κι όταν δε συνδέονται με μεγάλες ανατροπές, μας συντροφεύουν σε νίκες ατομικές, μικρές κι αθόρυβες. Αν και, όπως λέει ο Ρίλκε, "ποιος μίλησε για νίκες, το παν είναι ν' αντέξουμε".

Picture
Τόμας Μπρεζίνα, Ποιος μπορεί να σώσει το χαμένο θησαυρό του Βίνσεντ; Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2006, σ. 95.

Έλα στο Μουσείο της Περιπέτειας!
Βρες το μυστηριώδη θησαυρό του Βίνσεντ βαν Γκογκ! Ανακάλυψε πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία για τη ζωή του καλλιτέχνη, μάθε τι τον έκανε χαρούμενο και τι λυπημένο, γνώρισε τους φίλους και τους εχθρούς του.
Με ποιον τρόπο;
- Θα επισκεφθείς το μεγάλο ζωγράφο στο σπίτι του.
- Θα τον παρακολουθείς την ώρα που ζωγραφίζει.
- Θα λάβεις ακόμα και επιστολές από αυτόν!
Ζήσε αυτή τη συναρπαστική περιπέτεια που θα σε οδηγήσει σε έναν παράξενο και φανταστικό κόσμο. Εκεί θα πρέπει να λύσεις διάφορα παζλ, να ξεσκεπάσεις το μυστηριώδες φάντασμα και να αποκωδικοποιήσεις το χάρτη θησαυρού για να βρεις το μυστικό του μεγάλου ζωγράφου Βίνσεντ βαν Γκογκ.

Picture
Rosie Dickins, Ζωγράφοι και εποχές, Αθήνα: Modern Times, 2010, σ. 64.

Τριάντα δύο διάσημοι πίνακες μιλούν... για τους δημιουργούς τους και κάνουν ακόμη πιο συναρπαστική την πρώτη επαφή σας με τον κόσμο της τέχνης! Η έγχρωμη εικονογράφηση και οι πολύτιμες πληροφορίες θα σας βοηθήσουν να κατανοήσετε την εξέλιξη της ζωγραφικής και τις διάφορες τεχνοτροπίες με το πέρασμα των χρόνων. Μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου, θα ανακαλύψετε το ταλέντο σας, θα αναπτύξετε τη δημιουργικότητά σας και θα μάθετε ενδιαφέροντα στοιχεία για τη ζωή των σπουδαιότερων δημιουργών όπως ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο Μικελάντζελο, ο Κλοντ Μονέ, ο Πάμπλο Πικάσο και ο Βίνσεντ βαν Γκογκ.

Φιλαναγνωσία

http://3gym-kaval.kav.sch.gr/index.php/drastiriotites-3/filanagnosia