ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ,ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ

ΕΙΚΟΝΑ :https://antikleidi.com/filoi/xenixtias_thalassa/ ΠΗΓΗ :http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL105/229/1690,5406/ Η ΑΠΟΔΗΜΙΑ • Ο ΚΑΗΜΟΣ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ • Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ • ΤΑ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ • ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

Γιάννης Ψυχοπαίδης, Ο πατέρας λείπει στη Γερμανία

Στην ενότητα που ακολουθεί ανθολογούνται λογοτεχνικά κείμενα που έχουν ως θέμα τους την αποδημία, τον καημό της ξενιτιάς, τον ελληνισμό έξω από τα σύνορα, τη Μικρασιατική καταστροφή και την προσφυγιά. Αν και τα ανθολογημένα κείμενα προέρχονται από διαφορετικές περιόδους της ελληνικής λογοτεχνίας (δημοτικό τραγούδι, μεσοπολεμική, μεταπολεμική και σύγχρονη λογοτεχνία) και ποικίλλουν ως προς τα εκφραστικά μέσα και τη γλώσσα που χρησιμοποιούν, έχουν ως κοινό στοιχείο τους τα έντονα συναισθήματα που εκφράζουν. Τα συναισθήματα αυτά οφείλονται στην οδυνηρή απώλεια που οι ήρωες των κειμένων βιώνουν. Τα κείμενα που ακολουθούν μας δείχνουν -και ίσως μας διδάσκουν- ότι η έννοια της πατρίδας δεν είναι κάτι το γενικό και αφηρημένο. Αντίθετα, πρόκειται για κάτι το συγκεκριμένο και απτό: για τα βιώματα της παιδικής μας ηλικίας, τα συγγενικά μας πρόσωπα, τους φίλους μας, τη μητρική μας γλώσσα, το οικείο φυσικό τοπίο, τους γλυκούς καρπούς της γης.

       

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ


         Τα ταξίδια σε ξένες χώρες, η αποδημία, ο εκπατρισμός, η μετανάστευση είναι από τα αρχαία χρόνια ως τον εικοστό αιώνα χαρακτηριστικά φαινόμενα της ελληνικής κοινωνικής ζωής. Η απομάκρυνση του Έλληνα από την πατρική γη όχι μόνο δεν τον κάνει να ξεχάσει τον τόπο του, αλλά, αντίθετα, γεννά μέσα του τη νοσταλγία (νόστος + άλγος), τον πόθο του γυρισμού, τον οποίο εκφράζει με τα τραγούδια. Στην κατηγορία των «τραγουδιών της ξενιτιάς» ανήκουν τα παρακάτω δημοτικά τραγούδια, τα οποία εκφράζουν τις δύο πλευρές του πόνου: στο πρώτο τραγούδι ο ξενιτεμένος περιγράφει τους καημούς και τις στερήσεις που βιώνει στην ξενιτιά, ενώ στο δεύτερο η αγαπημένη του εκφράζει την απόγνωση και τη θλίψη που της προξενεί ο ξενιτεμός του άντρα της.

Ιστοσελίδες σχετικά με τον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό (Λαογραφικά μουσεία και ψηφιακές συλλογές, εκδόσεις δημοτικών τραγουδιών, μουσικά αρχεία παραδοσιακών τραγουδιών)





https://www.youtube.com/watch?v=gbSPIX7pC6g

Θέλω να πάω στην ξενιτιά - Κώστας Νάκας ,Σαρακατσάνος

Θέλω να πα στην ξενιτιά


Θέλω να πα στην ξενιτιά να κάμω τριάντα ημέρες
και η ξενιτιά με γέλασε και κάνω τριάντα χρόνους.
Περικαλώ σε, ξενιτιά, αρρώστια μη μου δώσεις.
Η αρρώστια θέλει πάπλωμα, θέλει παχύ στρωσίδι,
θέλει μανούλας γόνατα, θέλ' αδερφής αγκάλες,
θέλει πρώτες ξαδέρφισσες να κάθονται κοντά σου,
θέλει και σπίτι να είν' πλατύ, να στρώνει, να ξιστρώνει.
Όσο 'χει ο ξένος την υγειά, ούλοι τον αγαπάνε.
Μα 'ρθε καιρός κι αρρώστησε βαριά για να πεθάνει· 
κι ο ξένος αναστέναξε και η γης αναταράχτη:
— Να είχα νερ' απ' τον τόπο μου και μήλ' απ' τη μηλιά μου,
σταφύλι ροδοστάφυλο απ' την κληματαριά μου.

Το δημοτικό τραγούδι της ξενιτιάς, 
επιμέλεια G. Saunier, Ερμής


 

Γιώργος Σικελιώτης, Γυναίκα στο παράθυρο

---

* να σου προβοδίσω: να σου δώσω αποχαιρετιστήριο δώρο * σέπεται: σαπίζει * μαραγκιάζει: μαραίνεται * ταχταρίζουν: χορεύουν στην αγκαλιά

      

https://www.youtube.com/watch?v=N8HzQhRpe4U

Ξενιτεμένο μου πουλί (Πωγώνι) - Ηπειρώτικα τραγούδια

Παραδοσιακό τραγούδι της ξενιτιάς από το Πωγώνι Ηπείρου, που χορεύεται στα βήματα του "Πωγωνίσιου χορού". Ονομάζεται αλλιώς και "συρτό στα δύο", "στα δύο", ή "στρωτό". Αποτελεί αδιαμφισβήτητη απόδειξη της τραγικότητας, με την οποία οι Ηπειρώτες βίωσαν την ξενιτιά, η οποία μπορούσε να συγκριθεί, μονάχα με τον ίδιο το θάνατο. Το βίντεο περιλαμβάνει φωτογραφίες του Πωγωνίου και αποσπάσματα από την εκπομπή της ΕΤ3 "Ελλήνων Δρώμενα", αφιερωμένη στον Πωγωνίσιο χορό. Το τραγούδι περιλαμβάνεται στον δίσκο της Δόμνας Σαμίου: "Τραγούδια της ξενιτιάς" Τραγούδι: Σάββας Σιάτρας Κλαρίνο: Σταύρος Καψάλης Βιολί: Αχιλλές Χαλκιάς Λαούτο: Χριστόδουλος Ζούμπας Νίκος Κοντός: Ντέφι

Ξενιτεμένο μου πουλί

Ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο,
η ξενιτιά σε χαίρεται κι εγώ 'χω τον καημό σου.
Τι να σου στείλω, ξένε μου, τι να σου προβοδίσω;*
Μήλο αν σου στείλω σέπεται,* τριαντάφυλλο μαδιέται,
σταφύλι ξερωγιάζεται, κυδώνι μαραγκιάζει.*
Να στείλω με τα δάκρυά μου μαντίλι μουσκεμένο,
τα δάκρυά μου είναι καυτερά, και καίνε το μαντίλι.
Τι να σου στείλω, ξένε μου, τι να σου προβοδίσω;

Σηκώνομαι τη χαραυγή, γιατί ύπνο δεν ευρίσκω,
ανοίγω το παράθυρο, κοιτάζω τους διαβάτες,
κοιτάζω τις γειτόνισσες και τις καλοτυχίζω,
πώς ταχταρίζουν* τα μικρά και τα γλυκοβυζαίνουν.
Με παίρνει το παράπονο, το παραθύρι αφήνω,
και μπαίνω μέσα, κάθομαι, και μαύρα δάκρυα χύνω.

Ν.Γ. Πολίτη, Δημοτικά τραγούδια, 
Γράμματα




Γιώργος Σικελιώτης, Γυναίκα στο παράθυρο

* να σου προβοδίσω: να σου δώσω αποχαιρετιστήριο δώρο * σέπεται: σαπίζει * μαραγκιάζει: μαραίνεται * ταχταρίζουν: χορεύουν στην αγκαλιά

      

ΕΡΓΑΣΙΕΣ
θέλω να πα στην ξενιτιά
1 Σε ποιες περιπτώσεις, σύμφωνα με το τραγούδι, ο ξενιτεμένος νιώθει εντονότερα την ανάγκη να βρίσκεται κοντά στην οικογένειά του και γιατί;

2 Ποια επιθυμία εκφράζει ο ξενιτεμένος λίγο πριν πεθάνει; Σχολιάστε τη.

3 Βρείτε σε ποια σημεία του τραγουδιού μιλά ο ξενιτεμένος και σε ποια ο αφηγητής. Ποιο αισθητικό αποτέλεσμα δημιουργεί αυτή η εναλλαγή;

4 Μελετήστε το δημοτικό τραγούδι που ακολουθεί. Ποιες ομοιότητες έχει με το τραγούδι «θέλω να πα στην ξενιτιά»;
Στα ξένα μην πεθάνω
Παρακαλώ σε, μοίρα μου, να μη με ξενιτέψεις,
πάλι και ξενιτέψεις με, στα ξένα μην πεθάνω,
γατί είδα με τα μάτια μου τα ξένα πώς τα θάφτουν,
δίχως λιβάνι και κερί, δίχως παπά και ψάλτη
κ αλάργα από την εκκλησιά.

Το δημοτικό τραγούδι της ξενιτιάς,
επιμέλεια G. Saunier, Ερμής


Ξενιτεμένο μου πουλί
1 Το τραγούδι οργανώνεται σε δύο στροφικές ενότητες. Ποιο πρόσωπο μιλά και ποιο πρόβλημα εκθέτει στην καθεμιά από αυτές;

2 Βρείτε και μελετήστε στην πρώτη ενότητα το σχήμα της αντίθεσης και το σχήμα της επανάληψης. Ποιο αισθητικό αποτέλεσμα δημιουργούν;

3 Ποια συγγενική σχέση νομίζετε ότι έχει το πρόσωπο που μιλά με τον ξενιτεμένο; Αιτιολογήστε την άποψή σας κάνοντας αναφορές σε συγκεκριμένα σημεία του κειμένου.


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
♦ Απευθυνθείτε στη Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού (Αχαρνών 417, τηλ. 210 2597533), προκειμένου να βρείτε πληροφορίες και στοιχεία σχετικά με τους Έλληνες που ζουν και εργάζονται σήμερα στο εξωτερικό. Εξετάστε με ποιον τρόπο διατηρούν τους δεσμούς τους με την πατρίδα τους.

♦ Αν έχετε στην οικογένεια ή στο φιλικό σας περιβάλλον ανθρώπους που υπήρξαν ή είναι μετανάστες, συνομιλήστε μαζί τους για να μάθετε τις συνθήκες ζωής τους, τον τρόπο με τον οποίο διατηρούν την παράδοσή τους και την οργάνωσή τους σε κοινότητες.

ΠΗΓΗ:
https://www.lifo.gr/team/lola/60328

22 σπάνιες φωτογραφίες από την εγκατάσταση των προσφύγων του 1922 στην Ελλάδα Από το βιβλίο «Προσφυγική Ελλάδα»(«Refugee Greece»), Εκδόσεις INTERED-ΚΑΠΟΝ Πηγή: www.lifo.gr

Έλληνες μετανάστες κατά τον 20ό αιώνα

Οι πρώτοι μετανάστες της Πάτρας στην Αμερική - Η πικρή αναχώρηση και ...

Τορόντο 1918. Ο Βίαιος Αύγουστος. Το ρατσιστικό πογκρόμ εναντίον των Ελλήνων μεταναστών

Τη στιγμή που η Ευρώπη ζει μια από τις μεγαλύτερες προσφυγικές και μεταναστευτικές κρίσεις στην ιστορία, το ομογενειακό πόρταλ Pappaspost.com, φιλοξενεί μια σειρά από ιστορικές εικόνες Ελλήνων μεταναστών στις ΗΠΑ.
ΔΕΣ:
m.eirinika.gr/article/130303/vintage-pics-otan-oi-ellines-itan-metanastes-stin-ameriki-sygkinitika-stigmiotypa
ΔΕΣ ΚΑΙ: https://www.prologos.gr/%CF%8C%CF%84%CE%B1%CE%BD-%CF%80%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%B9%CF%8E%CF%84%CE%B5%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B4%CE%BF%CE%AF-%CE%B5%CE%BE%CE%B1%CF%80%CE%AD%CE%BB%CF%85%CE%B1%CE%BD-%CF%80%CE%BF%CE%B3/

Η Yonge Street βόρεια από την King Street, το 1911, ο τόπος όπου σημειώθηκαν οι μεγαλύτερες ζημιές κατά τη διάρκεια του πογκρόμ εναντίον των Ελλήνων μεταναστών το 1918 (φωτό από τα Αρχεία της πόλης του Τορόντο).

Οι μνήμες του ρατσιστικού πογκρόμ της πόλης του Τορόντο έχουν μετατραπεί σήμερα σε φιέστα όπου αντιρατσιστές συγκεντρώνονται στις συνοικίες των ελληνόφωνων και τρώνε μαζικά greek souvlaki, tzatziki, mousaka κλπ μεσογειακά εδέσματα.

Βίαιος Αύγουστος: Ένα ντοκιμαντέρ για το πογκρόμ εναντίον των Ελλήνων μεταναστών στο Τορόντο το 1918

Το 2009 γυρίστηκε το ντοκιμαντέρ «Violent August» από τον John Burry που έχει θέμα το πογκρόμ του Τορόντο, με βίντεο από σκληρές εικόνες της εποχής και κυκλοφορεί σε dvd με υπότιτλους στα ελληνικά:

Από 2 έως 5 Αυγούστου 1918, όχλος 50.000 βετεράνων και πολιτών διαδήλωσαν στους δρόμους του Τορόντο, λεηλατώντας και καταστρέφοντας τις ελληνικές επιχειρήσεις (Ειδικές Συλλογές, University of Washington Libraries).

Από τη διαμαρτυρία των βετεράνων πολέμου στο Τορόντο, 1918

ΠΗΓΗ:
digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL105/229/1690,5407/extras/activities/indexH_2_metaselida/indexh_2_

Η μετανάστευση και η προσφυγιά μέσα από φωτογραφίες, εικαστικά έργα και τραγούδια

Ως πότε πια η τύχη μου θα μ' έχει δικασμένο
να σέρνομαι στην ξενιτιά σαν φύλλο μαραμένο.
                                                     (παραδοσιακός αμανές)

Ανατολική Θράκη, Γανόχωρα, πρόσφυγες εγκαταλείπουν την πατρίδα τους. Φωτογράφος: Γεώργιος Λυκίδης, Θράκη, 1922 [πηγή: Ε.Λ.Ι.Α.]	Η ζωή των προσφύγων σε σκηνές 1922 [πηγή: Ε.Λ.Ι.Α.]	Ρακένδυτη πρόσφυγας με δύο παιδιά. Φωτογράφος: Nelly's (Σεραϊδάρη Έλλη, Νέλλυ), 1922 [πηγή: Ε.Λ.Ι.Α.]
Στρατόπεδο προσφύγων. Κύπρος 1975. Φωτογράφος: Νίκη Τυπάλδου, [πηγή: Ε.Λ.Ι.Α.]	Βλάσης Κανιάρης, Εγκατάσταση από την περιοδεύουσα έκθεση στη Δυτική Γερμανία «Gastarbeiter-fremdarbeiter»	Παύλου Βαζάκα, Μετανάστες, 1999 [πηγή: Ιδιωτική συλλογή Παναγιώτη Καγγελάρη]

Διαβάστε...

το αφιέρωμα του περιοδικού Επτά Ημέρες της εφημερίδας Η Καθημερινή για τους Έλληνες μετανάστες στη Γερμανίακαι τη μαρτυρία ενός Έλληνα μετανάστη στην Αμερική: «Tον άνθρωπο τον είχανε χειρότερο από ζώο»

Παρακολουθήστε συνεντεύξεις και μαρτυρίες από Έλληνες μετανάστες στην Αμερική και τη Γερμανία...

Ο δημοσιογράφος Χρήστος Οικονόμου παίρνει συνεντεύξεις από Έλληνες που ζουν και εργάζονται στην Αστόρια της Νέας Υόρκης.

Η σειρά «Έλληνες της Διασποράς, Βόρεια Αμερική» παρουσιάζει ανθρώπινες ιστορίες των Ελλήνων ομογενών που ζουν και διαπρέπουν στην Αμερική. Στο συγκεκριμένο επεισόδιο της σειράς παρουσιάζονται τα θέματα θρησκεία, εκκλησία, γλώσσα και σχολεία, τα μέσα με τα οποία προσπαθούν να διατηρήσουν την πνευματική και πολιτιστική επαφή των νέων γενεών με την Ελλάδα.

Στην εκπομπή «Το δαιμόνιο της φυλής» παρουσιάζονται οι ιστορίες Ελλήνων μεταναστών —εργάτες και φοιτητές— που ζουν στη Γερμανία. Μιλούν για τη ζωή τους στην ξενιτιά και την αγάπη τους για την Ελλάδα.

Αναζητήστε...

τα ονόματα Ελλήνων συγγενών σας που μετανάστευσαν στην Αμερική από την ιστοσελίδα του Ellis Island στην Αμερική. Δείτε τους χώρους στο Ellis Island όπου κρατούνταν οι άνθρωποι που ήθελαν να μεταναστεύσουν στην Αμερική πριν πάρουν άδεια παραμονής στη χώρα.

Ακούστε...

παραδοσιακά και λαϊκά τραγούδια για την ξενιτιά.

Μεγαλώνοντας ως παιδί Ελλήνων μεταναστών στην Αυστραλία… | Neos Kosmos


ΔΕΣ :https://www.alfavita.gr/koinonia/138660_metanasteysi-stin-aystralia-mythos-kai-pragmatikotita

Το «πρότυπο» μετανάστευσης της Αυστραλίας και η αποκατάσταση της αλήθειας








ΠΗΓΗ:https://www.vlahoi.net/ebooks/ipeiroton-metanastefsi-to-kefalovriso
Χριστίνα Ζώη, Ηπειρωτών μετανάστευση και επιστροφή. Το Κεφαλόβρυσο .


Στον Σταθμό του Μονάχου. Έλληνες Μετανάστες απο τα χωριά του Πωγωνίου Ιωαννίνων. Αρχές Δεκαετίας του 1960. Ο πρωτος απο τους τρεις από δεξιά ειναι ο Σωκράτης Τσέπας (Βασιλικό), συζυγος της Γιαννούλας Μεντή. Ολοι οι άλλοι εικονιζόμενοι μετανάστες είναι όλοι απο Βήσσανη. (αρχείο Ζωής Φούκη Σούρδη)


Η Οικογένεια Αθανασίου Φούκη από Βήσσανη Ιωαννίνων στην ελληνική οικογενειακή ταβέρνα "Το Στέκι". Μόναχο 1978. (αρχείο Ζωής Φούκη Σούρδη)




Οι πρώτοι Μετζιντιώτες (...Κεφαλοβρυσίτες) μετανάστες στις ΗΠΑ το 1915: Γραμμόζης Ανδρέας, Γραμμόζης Χρήστος, Γραμμόζης Μιχάλης, Γραμμόζης Κώστας, Λόλης Δημήτρης, Μπούμπας Βασίλης, Μπούμπας Νικόλαος, Μεντής Σπύρος, Μεντής Θανάσης, Τσέπας Δημήτρης, Πότσης Θανάσης, Ευθυμίου Λάμπρος, Τόπουλας Θανάσης, Νάτσιας Παναγιώτης, Τσέπας Γιώργος (αρχείο Γιάννη Ντόντη)

ΔΕΣ :https://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/%CE%93%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%88%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B1-Greek-
summary-report-SR-260816.pdf

https://tofistiki.wordpress.com/category/%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%82-%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%83%CF%86%CF%85%CE%B3%CE%B5%CF%82/

Jovcho Savov, η Γκερνίκα των προσφύγων

Banksy – Ο Ιωσήφ και η Μαρία μπροστά στο τείχος που μετατρέπει τα Παλαιστινιακά εδάφη σε φυλακή

ΔΕΣ ΚΑΙ:http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/7512 : Αποδημία και νόστος

Αποδημία και νόστος

Όταν ο ήλιος ανέτειλε, ξύπνησε ο Οδυσσέας. Όµως υπήρχε οµίχλη γύρω του και δεν κατάλαβε πως ήταν στην Ιθάκη. Ήρθε τότε η θεά Αθηνά, σκόρπισε την οµίχλη κι ο Οδυσσέας κατάλαβε πως βρισκόταν επιτέλους στην Ιθάκη. Γονάτισε κλαίγοντας και φίλησε το χώµα της πατρίδας του.

Χαρακτικό του 17ου αιώνα. Theodor van Thulden (1606 - 1669) Fine Arts Museums of San Francisco

Για να αντλήσετε υλικό για το θέμα του νόστου στα ομηρικά έπη αλλά και ευρύτερα, περιηγηθείτε στην ενότητα "Νόστος"στο Υποστηρικτικό λογισμικό Ομηρικά Έπη Α'-Β' Γυμνασίου (Μ. Φουντοπούλου, Η. Λούμος)

Οι αποικισμοί στην Αρχαία Ελλάδα

Aρχαία Iστορία Α' Γυμνασίου: σχετικά με τους αποικισμούς.

Για τον αποικισμό του Εύξεινου Πόντου (και τη μυθολογική σύνδεση με την Αργοναυτική Εκστρατεία) μπορείτε να συμβουλευτείτε την αντίστοιχη ενότητα

Ο παροικιακός ελληνισμός στα νεότερα χρόνια

Μπορείτε να συμβουλευτείτε την αντίστοιχη ενότητα του διαδικτυακού τόπου για την Ελληνική Ιστορία του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού: Παροικιακός Ελληνισμός (15ος-19ος αι.)

Αποδημία και νόστος στη λογοτεχνία

 

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ γυμνασίου (αριστερά) και Β' Γυμνασίου (δεξιά)

Επιπλέον δραστηριότητες και υλικό που έχει αναπτυχθεί για την ενότητα «Η αποδημία - O καημός της ξενιτιάς - O ελληνισμός έξω από τα σύνορα - Τα μικρασιατικά - Οι πρόσφυγες» στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α' και Β' Γυμνασίου:

Η μετανάστευση και η προσφυγιά μέσα από φωτογραφίες, εικαστικά έργα και τραγούδιαΜικρασιατική καταστροφή και πρόσφυγες
Οι Έλληνες της Αμερικής

Η μετανάστευση σήμερα

Ξένοι στην ίδια πόλη (βίντεο της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης)

Η ταινία παρακολουθεί μια αντιπροσωπευτική ομάδα μαθητών (μετανάστες, ομογενείς, πρόσφυγες) σε μια διαδρομή, τόσο φυσική όσο και συμβολική και καταγράφει μέσα από τις μαρτυρίες τους τις δυσκολίες προσαρμογής τους και το ρόλο του σχολείου στη διαδικασία της ένταξής τους εστιάζοντας κυρίως στο θέμα της γλώσσας.

ΔΕΣ:
https://blog.public.gr/metanastefsi-ke-pediki-logotechnia/

Μετανάστευση και Παιδική Λογοτεχνία

Τραγούδια της ξενιτιάς
http://2stav-glossa.blogspot.com/2014/01/blog-post_28.html

Λόγοι δημιουργίας

Ο ξενιτεμός είναι πολύ παλιός πόνος για τον Έλληνα. Η άγονη γη του, που τα λιγοστά αγαθά της δεν έφταναν να τον θρέψουν, αλλά και λόγοι πολιτικοί και κοινωνικοί, πολλές φορές, από τα αρχαία χρόνια, τον ανάγκασαν να ξενιτευτεί. Άνθρωποι από κάθε γωνιά της ελληνικής γης, στεριανοί και νησιώτες, ποτάμι ασταμάτητο μέσα στους αιώνες, ξεκίνησαν με βαριά καρδιά για τα «έρημα τα ξένα».

Τα περισσότερα από τα δημοτικά μας τραγούδια της ξενιτιάς είναι από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Τότε πάλι οι Έλληνες, κυνηγημένοι από τη φτώχεια και τους κατατρεγμούς του αλλόθρησκου τυράννου, έπαιρναν το δύσκολο δρόμο του ξενιτεμού, με την άσβηστη ελπίδα να γυρίσουν κάποτε στην πατρίδα τους και ν’ αναπαυτούν στα χώματά της.

Γι’ αυτό η αναχώρηση ήταν ένα μεγάλο θλιβερό γεγονός. Όλοι οι συγγενείς μαζεύονταν στο γεύμα του αποχωρισμού. Βαρύς ήταν ο πόνος αυτού που έφευγε, βαρύς κι ο πόνος αυτών που τον ξεπροβόδιζαν, και ξεσπούσε σε τραγούδια λυπητερά. Από κείνη κιόλας τη μέρα του αποχαιρετισμού τα συγγενικά πρόσωπα που μένουν στην πατρίδα, μ’ άλλα τραγούδια, λυπητερά κι εκείνα, γεμάτα πάθος και συ-γκίνηση, θρηνούν το γιο, τον αδελφό, τον αγαπημένο που ζει στα «μαύρα ξένα».

Ο ίδιος ο ξενιτεμένος περνά μαύρη ζωή. Η ξένη χώρα όπου βρίσκεται είναι τόπος αφάνταστα μακρινός, γεμάτος δυστυχία και βάσανα. Πολλοί κίνδυνοι τον παραμονεύουν, μοναξιά, αρρώστιες, θάνατος στα ξένα, μάγισσες που του κόβουν το δρόμο του γυρισμού, πάνω απ’ όλα όμως κυριαρχεί μέσα του η αβάσταχτη νοσταλγία για την πατρική γη και τ’ αγαπημένα πρόσωπα. Σπάνια τύχη ο γυρισμός και μεγάλη χαρά.

Γύρω απ’ αυτά τα θέματα περιστρέφεται ο κύκλος των δημοτικών μας τραγου-διών της ξενιτιάς. Γι’ αυτό είναι όλα μελαγχολικά και θλιμμένα, μερικές φορές σπα- ραχτικά, σαν τα μοιρολόγια. Γιατί για το λαό μας:

«Παρηγοριά έχει ο θάνατος και λησμοσύνη ο Χάρος,

μα ο ζωντανός ο χωρισμός παρηγοριά δεν έχει.»

ξενιτεύομαι 

 μεταναστεύω

 αποδημώ

Ξενιτιά - Άγνωστο - Θάνατος

Οι μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών που προκάλεσε η προέλαση των

Τούρκων και η κατάλυση της Bυζαντινής αυτοκρατορίας, ο υπερπληθυσμός που δημιουργήθηκε στις «ασφαλείς», ορεινές κυρίως, περιοχές υποδοχής και το κύμα μετανάστευσης που αναγκαστικά ακολούθησε προς την κεντρική Ευρώπη, τη Ρωσία ή την Ανατολή συνιστούν το αρχικό ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο δημιουργίας των τραγουδιών αυτών - όταν, δηλαδή, το οικείο απ' τα πανάρχαια χρόνια φαινόμενο του εκπατρισμού, αποκτώντας συστηματικό και μαζικό χαρακτήρα, ως μακροχρόνια μετανάστευση είτε ως εποχιακή αποδημία, γίνεται αναπόδραστη μοίρα για τους νέους άντρες, παίρνοντας στη λαϊκή συνείδηση ένα καινούριο νόημα. Φτάνει τότε να ταυτιστεί με την ενηλικίωση του αγοριού, που κάνει υποχρεωτική τη φυγή του για αναζήτηση τύχης, πλούτου, εμπειρίας -αλλά και την έκθεσή του σε πρωτόγνωρους κινδύνους-, και να επενδυθεί τον αλληγορικό χαρακτήρα μιας νομοτελειακής κοινωνικής αλλά και υπαρξιακής διάβασης, όπως η γέννηση, ο γάμος ή ο θάνατος. Πρόκειται για μια «κρίση», που, μέσα στο συνεχές της «κανονικής» ζωής, προκαλεί ιδεολογικές και φαντασιακές καταστάσεις ακραίων αντιθέσεων. Τα αντιθετικά ζεύγη σ' αυτήν την περίπτωση είναι το εδώ και το μακριά, το οικείο και το αλλότριο, η ασφάλεια της συλλογικότητας και η μοναξιά της περιπέτειας, η προστασία της συγγένειας και η απειλητική γoητεία του ανεξέλεγκτου Άγνωστου.

Δεν είναι έτσι ανεξήγητο ότι μέσα απ' τα τραγούδια -αν πάρουμε υπ' όψη το ποιοι και για ποιους τραγουδάνε- η εικόνα της ξενιτιάς ισοδυναμεί με τον θάνατο, το κορυφαίο στερεότυπο του Άγνωστου, αφού η ουσιαστική διχοτομία απ' την οποία απορρέει και η βασική ψυχολογική σύγκρουση που εκφράζουν τα τραγούδια, εδράζεται στο βαθύ χάσμα ανάμεσα σ' αυτούς που φεύγουν και σ' αυτούς που μένουν. Σ' αυτούς που μένουν, φαντάζονται, τραγουδούν και καταγγέλλουν.

Του ξένου δός του ξενιτιά κι αρρώστια μην του δώσεις,

η αρρώστια θέλει στρώματα, θέλει προσκεφαλάκια,

θέλει και σπίτι να 'ν' πλατύ, να στρώνει να ξιστρώνει...

Mα τι 'δαν τα ματάκια μου, τους ξένους πώς τους θάφτουν

Δίχως θυμιάμα και κερί, δίχως παπά και ψάλτη

Δίχως μανούλας κλάματα, δάκρυα και μοιρολόγια

Δίχως γυναίκα στο πλευρό και αδελφή στο πλάι.

Τα τραγούδια της ξενιτιάς, παρόλο που φαίνεται να εκφράζουν τη μαρτυρία των ξενιτεμένων και εν μέρει βασίζονται σ' αυτήν, στην ουσία εκφράζουν εκείνους που παραμένουν και που, διακατεχόμενοι από φυσική και κοινωνική δεισιδαιμονία, όπως σε κάθε κρίσιμη καμπή του χρόνου ή του βίου, έχουν κι εδώ την ανάγκη να προσφύγουν στη μαγική δύναμη ενός τελετουργικού, που, σε αρμονία με τις πανάρχαιες λαϊκές πεποιθήσεις, θα εξασφαλίζει εκείνο το οποίο επιδιώκουν: να επηρεάσουν, δηλαδή, τις ανεξιχνίαστες βουλές του υπερφυσικού και να διατηρήσουν τη συνοχή της κοινότητας, αντισταθμίζοντας τη διασάλευση που την απειλεί εξαιτίας της αποχώρησης κάποιων μελών της, υπερβαίνοντας το τελεσίδικο, «εντάσσοντας» την κρίση και δηλώνοντας τη συμμετοχή τους στην αέναη ανακύκλωση και επιστροφή. Eπειδή μάλιστα η ξενιτιά δεν είναι μια κρίση «στιγμιαία» αλλά μια κοινωνική πραγματικότητα που διαρκεί, τα τραγούδια δεν κυριολεκτούν συνοδεύοντας απλώς τις ώρες και τις μαγικές πράξεις του αποχωρισμού, της αναχώρησης ή της επιστροφής του κάθε μετανάστη, παρά τραγουδιούνται ως μνημοσύνη και διδαχή σε κάθε περίσταση της οικογενειακής ή κοινωνικής ζωής, επαναλαμβάνοντας τελετουργικά τη μοιρασμένη εμπειρία της οδύνης του χωρισμού αλλά και τη συλλογική περί ξενιτιάς φαντασίωση, διαμορφώνοντας, αναπαράγοντας και υποβάλλοντας στους παριστάμενους συναισθήματα και στάση απέναντι στη σταθερή αυτή απειλή.

Ο μελετητής και εκδότης των τραγουδιών της ξενιτιάς, νεοελληνιστής Goy Saonier1, εξετάζοντάς τα ως προς τη λαϊκή ιδεολογία και μυθολογία που περικλείουν, ταξινομεί τα τραγούδια σε ενότητες, με κριτήριο τα κύρια στάδια της εξέλιξης της μετανάστευσης καθώς και τις αναπαραστάσεις που έχουν γι' αυτήν οι λαϊκοί ποιητές-τραγουδιστές. Παρόλο που τέτοιου είδους λυρικά τραγούδια, που χαρακτηρίζονται μάλλον από τη ρευστότητα της αυτοσχεδιαστικής πρωτοβουλίας παρά από μια αφηγηματική σταθερότητα όσον αφορά τη σύνθεση των ποιητικών τους μοτίβων, δεν είναι εύκολο να ταξινομηθούν, το λογικό σχήμα της πρότασης του Goy Saonier, ενσωματώνοντας ήδη αυτήν τη ρευστότητα, γίνεται ένας σημαντικός οδηγός για τη διερεύνηση της εικόνας της ξενιτιάς στη λαϊκή σκέψη, το λαϊκό φαντασιακό και υποσυνείδητο.

Πίσω απ' το σπιτάκι μου τρέχει νερό φαρμάκι

Oσες μανάδες κι αν το πιουν καμιά παιδί δεν κάνει

ας το 'πινε κι η μάνα μου μένα να μη με κάνει

μόν' μ' έκανε και τράνεψα και μ' έστειλε στα ξένα.

Ξένες πλένουν τα ρούχα μου, ξένες τα σαπουνίζουν,

τα πλένουν μια, τα πλένουν δυο, στις τρεις τα στέλνουν πίσω.

Πάρε ξένε τα ρούχα σου, πάρε και τα λερά σου....

H ζωή του ξενιτεμένου

Η ζωή του άντρα στα ξένα, ως υλική και ηθική εμπειρία, όπως περιγράφεται στα τραγούδια, είναι ιδιαίτερα σκοτεινή: στερήσεις και ταπεινώσεις, κακουχίες και αρρώστια μέσα στη μοναξιά, οδηγούν στην απώλεια της ταυτότητας, στην κοινωνική ή φυσική εξόντωση. Η αναχώρηση οδηγεί στο κενό, τη ματαιότητα, τον θάνατο. Και αν ορισμένα κείμενα προσπαθούν να δώσουν την οικονομική εξήγηση της μετανάστευσης, κυρίως απ' την πλευρά του άντρα -που αποδέχεται την ανάγκη, ταυτίζεται με την προδιαγεγραμμένη προοπτική και θέλει να φύγει επιμένοντας να παίξει τον κοινωνικό του ρόλο-, οι

πρωταγωνιστικές γυναίκες, η μάνα και η σύζυγος, κατέχοντας εκ των προτέρων τη συλλογική γνώση του λαού για την έκβαση του ξενιτεμού, αλλά και για τη δική τους συνεπακόλουθη μοίρα, αμφισβητούν την ανάγκη του εκπατρισμού, απορρίπτουν τα αίτια που οδηγούν σ' αυτόν, όπως και τα οικονομικά οφέλη που ενδεχομένως θα προκύψουν απ' αυτόν, και προσπαθούν να ματαιώσουν την αναχώρηση, έστω κι αν τελικά, αντίθετα με τα προσωπικά τους αισθήματα, υποτάσσονται στην κοινωνική επιταγή ως θύματα αμέτοχα στη συντέλεση του κακού.

H όλη περιπέτεια παρουσιάζεται στο σύνολο νομοτελειακή αλλά και παράλογη. Ο ξενιτεμένος και η κοινωνία του χωριού εμφανίζονται να προσπαθούν να ερμηνεύσουν, να κατανοήσουν έστω, πώς η αρχική πρόθεση για προσωρινή αποδημία καταλήγει στην «ακούσια» παρατεταμένη παραμονή στα ξένα. Εξήγηση είναι η εξαπάτηση, το πλάνεμα του ξένου από τις ξένες γυναίκες, τις «μάγισσες», που γητεύουν για τον σκοπό αυτόν τη φύση ολάκερη - πάντα η αρχαία εμμονή να παίρνει ο κίνδυνος, το Άγνωστο, καθετί το κακό, μορφή γυναικεία, ηδονική και επίβουλη ταυτόχρονα, Kίρκη που το άγγιγμά της είναι Θάνατος.

Μαύρα μου χελιδόνια κι άσπρα μου πουλιά

ευτού ψηλά που πάτε για χαμηλώσετε

να στείλω ένα γράμμα και μια ψιλή γραφή

να γράψω της καλής μου να μη με καρτερεί.

Εδώ στα ξένα πού 'ρθα με παντρέψανε

μου δώσαν μια γυναίκα μάγισσας παιδί,

μαγεύει τα πουλάκια και δεν κελαηδούν

μαγεύει τα καράβια και δεν αρμενούν

με μάγεψε και μένα και δε μπορώ να 'ρθώ,

όταν κινήσω να 'ρθω χιόνια και βροχές

κι όταν γυρίσω πίσω, ήλιος ξαστεριές.

Άλλωστε, κάθε χωρισμός είναι -ομολογημένα ή ανομολόγητα- ένας «εν δυνάμει» θάνατος. Kαι ο ξενιτεμένος, απόμακρος κι αλλότριος πριν ακόμη αναχωρήσει, από μόνο το γεγονός ότι η ξενιτιά είναι η προδιαγεγραμμένη μοίρα του, είναι ένας «ξένος» ήδη πριν φύγει, όταν έχει φύγει, όσο λείπει, ακόμα κι όταν επιστρέφει, γιατί και τότε δεν «ανήκει», ή μάλλον «ανήκει αλλού», ένας βέβηλος, αφού η βασική αντίθεση δικού/ξένου έχει καταργηθεί.

O ξενιτεμένος/ξένος, κάτοικος ενός κοινωνικού, γεωγραφικού και μεταφυσικού ου-τόπου, άτομο «διαβατικό» που δεν ανήκει στ' αλήθεια πουθενά, που κινείται σώματι και διανοία ανάμεσα σε δυο κόσμους, γίνεται πρόσωπο ιερό. Όπως ο νεκρός ή κάθε άλλο πρόσωπο πρωταγωνιστικό μιας διαβατήριας κατάστασης. Άξιος να βρεθεί στο τιμητικό επίκεντρο της κάθε σταθερής ή συγκυριακής τελετουργίας.

ΣημεΊωση:

1. G. Saonier, «Της ξενιτιάς», Eρμής, Αθήνα 1983.

Ο ηθοποιός ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΓΝΑΔΗΣ με άλλους ηθοποιούς και χορευτές και τη συνοδεία συγκροτήματος απαγγέλλει στίχους από δημοτικά τραγούδια με θέμα την ξενιτιά. Παράλληλα παρουσιάζονται παραδοσιακοί χοροί, ενώ η παράσταση διανθίζεται με ποικίλα δρώμενα επί σκηνής. 

http://www.hprt-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=6791&autostart=0(;)
 ΔΕΣ :http://www.hprt-archives.gr/

Εκτός όμως από το δημοτικό τραγούδι, ο καημός της ξενιτιάς έχει επίσης εκφραστεί και μέσα από την έντεχνη μουσική δημιουργία.Ορισμένα τραγούδια και διηγήματα για την ξενιτιά

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/mou/xenitia.htm

Πλήθος κινηματογραφικών ταινιώνέχουν γυριστεί με θέμα τους Έλληνες μετανάστες και τη ζωή τους στην ξενιτιά.  https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnxzc2lnZmlsb2xvZ2lrYXxneDo2ZWIzMzYyZjFjYWJjMWEw

Λογοτεχνικά κείμενα

http://2stav-glossa.blogspot.com/2014/01/blog-post_28.html


Τα ταξίδια σε ξένες χώρες, η αποδημία, ο εκπατρισμός, η μετανάστευση είναι από τα αρχαία χρόνια ως τον εικοστό αιώνα χαρακτηριστικά φαινόμενα της ελληνικής κοινωνικής ζωής. Η απομάκρυνση του Έλληνα από την πατρική γη όχι μόνο δεν τον κάνει να ξεχάσει τον τόπο του, αλλά, αντίθετα, γεννά μέσα του τη νοσταλγία (νόστος + άλγος), τον πόθο του γυρισμού, τον οποίο εκφράζει με τα τραγούδια. Στην κατηγορία των «τραγουδιών της ξενιτιάς»ανήκουν τα παρακάτω δημοτικά τραγούδια, τα οποία εκφράζουν τις δύο πλευρές του πόνου: στο πρώτο τραγούδι ο ξενιτεμένος περιγράφει τους καημούς και τις στερήσεις που βιώνει στην ξενιτιά, ενώ στο δεύτερο η αγαπημένη του εκφράζει την απόγνωση και τη θλίψη που της προξενεί ο ξενιτεμός του άντρα της.

Θέλω να πα στην ξενιτιά
Θέλω να πα στην ξενιτιά να κάμω τριάντα ημέρες
και η ξενιτιά με γέλασε και κάνω τριάντα χρόνους.
Περικαλώ σε, ξενιτιά, αρρώστια μη μου δώσεις.
Η αρρώστια θέλει πάπλωμα, θέλει παχύ στρωσίδι,
θέλει μανούλας γόνατα, θέλ' αδερφής αγκάλες,
θέλει πρώτες ξαδέρφισσες να κάθονται κοντά σου,
θέλει και σπίτι να είν' πλατύ, να στρώνει, να ξιστρώνει.
Όσο 'χει ο ξένος την υγειά, ούλοι τον αγαπάνε.
Μα 'ρθε καιρός κι αρρώστησε βαριά για να πεθάνει· 
κι ο ξένος αναστέναξε και η γης αναταράχτη:
— Να είχα νερ' απ' τον τόπο μου και μήλ' απ' τη μηλιά μου,
σταφύλι ροδοστάφυλο απ' την κληματαριά μου. 

Το δημοτικό τραγούδι της ξενιτιάς,

επιμέλεια G. Saunier, Ερμής

  

Ξενιτεμένο μου πουλί

Ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο,
η ξενιτιά σε χαίρεται κι εγώ 'χω τον καημό σου.
Τι να σου στείλω, ξένε μου, τι να σου προβοδίσω;*
Μήλο αν σου στείλω σέπεται,* τριαντάφυλλο μαδιέται,
σταφύλι ξερωγιάζεται, κυδώνι μαραγκιάζει.*
Να στείλω με τα δάκρυά μου μαντίλι μουσκεμένο,
τα δάκρυά μου είναι καυτερά, και καίνε το μαντίλι.
Τι να σου στείλω, ξένε μου, τι να σου προβοδίσω;
Σηκώνομαι τη χαραυγή, γιατί ύπνο δεν ευρίσκω,
ανοίγω το παράθυρο, κοιτάζω τους διαβάτες,
κοιτάζω τις γειτόνισσες και τις καλοτυχίζω,
πώς ταχταρίζουν* τα μικρά και τα γλυκοβυζαίνουν.
Με παίρνει το παράπονο, το παραθύρι αφήνω,
και μπαίνω μέσα, κάθομαι, και μαύρα δάκρυα χύνω. 

Ν.Γ. Πολίτη, Δημοτικά τραγούδια,

Γράμματα

Στο πρώτο τραγούδι διακρίνονται δύο νοηματικές ενότητες.

Στην πρώτη (στίχοι 1-8), ο ξενιτεµένος αφηγείται πώς η ξενιτιά τον πλάνεψε µε τις χάρες της και τον κράτησε τριάντα χρόνια κοντά της, και ο ίδιος, αδύναµος να αντισταθεί στη δύναµή της, την παρακαλεί να µην του προκαλέσει αρρώστια. Η περιγραφή των ανα­γκών που έχει ο άρρωστος προβάλλει έµµεσα το γεγονός ότι ως ξένος στερήθηκε τη στοργή, την αγάπη και τη φροντίδα µακριά από την πατρίδα του.

Στη δεύτερη ενότητα αυτός που μιλά είναι ένας ανεξάρτητος αφηγητής ο οποίος περιγράφει το δράµα του άρρωστου ξενιτεµένου και την κορύφωση της νοσταλγίας του τελευταίου - η νοσταλγία εκφράζεται µέσα από την επιθυµία του για το νερό και τους καρπούς της πατρικής γης (µήλα και σταφύλια). Ίσως πιστεύει ότι αυτά θα είχαν τη δύναµη να τον κρατήσουν στη ζωή

Πρέπει να επισημανθεί επίσης η αντίδραση-συμμετοχή της γης (φύσης) στον αναστεναγμό του ετοιμοθάνατου ξενιτεμένου και να τονιστεί η αµεσότητα και η ζωντάνια που επιτυγχάνεται (για τον ακροατή-αναγνώστη) µε τη διατύπωση από τον ίδιο τον ξενιτεμένο της τελευταίας του επιθυμίας.

Συμμετοχή φύσης: (η γη αναστενάζει) είναι σταθερό μοτίβο δημοτικών τραγουδιών

ΣΧΗΜΑ ΣΥΝΕΚΔΟΧΗΣ (το μέρος αντί του όλου)  το νερό, τα μήλα, το σταφύλι είναι σύμβολα της πατρικής γης, της οικογενειακής εστίας και των αγαπημένων προσώπων που έχει ουσιαστικά ανάγκη ο άρρωστος ξενιτεμένος.    

         

ΑΝΤΙΘΕΣΗ: αντιτίθενται οι τριάντα μέρες με τους       τριάντα χρόνους

Το φαινόμενο της χωρίς τη θέληση του ξενιτεμένου  παρατεταμένης παραμονής στην ξενιτιά: αιτιολογείται με τρόπο μεταφυσικό (πλάνη, μαγεία, ξεγέλασμα, δόλος= μοτίβα δημοτικών  τραγουδιών  της ξενιτιάς)

.ΕΙΚΟΝΑ ΞΕΝΙΤΙΑΣ: ασφυκτική,  σαν φυλακή , χωρίς ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις στ.  4-7.

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ:
α)πατρίδα = υγεία, ανάρρωση, σωτηρία, περιποίηση , ευτυχία
β)ξενιτιά: παντοτινός εξευτελισμός, εγκατάλειψη, αρρώστια, θάνατος, αδικία
γ)νερό, μήλα, σταφύλια = τόπος ξενιτεμένου, σύμβολα υγείας και ζωής
δ)νερό= διαφάνεια, καθαρότητα
ε)φρούτα = αφθονία
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ για ξενιτιά: άδικη μοίρα, θάνατος        


  

Στο δεύτερο τραγούδι παρουσιάζεται η γυναικεία µορφή που µένει πίσω και βιώνει τα αισθήματα θλίψης και στέρησης που της προκαλεί ο ξενιτεµός του αγαπηµένου προσώπου.  Είναι η µμητέρα ή η σύζυγος που µιλά;

 Η εικόνα των γυναικών που ταχταρίζουν τα νεογέννητα (στίχοι 11-12) µπορεί να σηµαίνει ότι το πρόσωπο που µιλά είναι µια νιόπαντρη γυναίκα της οποίας ο άντρας ξενιτεύτηκε προτού αποκτήσουν παιδιά.

Το τραγούδι αναπτύσσεται σε δύο στροφικές ενότητες µε σχετικά ανεξάρτητο περιεχόμενο.

 Στην πρώτη (στίχοι 1-8) η γυναίκα εκφράζει την αδυναµία της να προσφέρει δείγµατα αγάπης προς τον αγαπηµένο της, γιατί η απόσταση από τη µια και η µεγάλη της θλίψη από την άλλη εµποδίζουν την επικοινωνία. Η ενότητα δοµείται πάνω στα σχήµατα της αντίθεσης (θέση: «να στείλω» / άρση: «σέπεται» κ.λπ.) και της επανάληψης («να στείλω», «αν στείλω» κ.λπ.), που αποτελούν τυπικά γνωρίσµατα των δηµοτικών τραγουδιών.

Στη δεύτερη στροφική ενότητα (στίχοι 9-14) περιγράφεται η συναισθηµατική κατάσταση της γυναίκας που µένει πίσω και στερείται όλες τις απλές χαρές της ζωής που η παρουσία του άντρα της θα της πρόσφερε. Ο βουβός και κρατηµένος στο εσωτερικό του σπιτιού πόνος δίνει µια τραγική διάσταση στο κοινωνικό πρόβληµα της αποδηµίας.

Γλωσσικές παρατηρήσεις. Ένα βασικό χαρακτηριστικό των δηµοτικών τραγουδιών είναι η εκφραστική λιτότητα. Δηλαδή στα δύο τραγούδια χρησιμοποιείται καθαρή η γλώσσα του ελληνικού λαού όπως αυτός τη μιλάει.

Ο λόγος είναι παρατακτικός με κύριες προτάσεις (και στα δύο τραγούδια υπάρχουν ελάχιστες δευτερεύουσες προτάσεις). Στα εξεταζόµενα τραγούδια η λιτότητα προκύπτει από την απουσία πολλών σχηµάτων λόγου ή επιθέτων, από την κυριαρχία των ρηµατικών τύπων κ.λπ.

 Τέλος η εναλλαγή πρωτοπρόσωπης-τριτοπρόσωπης αφήγησης στο πρώτο τραγούδι και η χρήση των άστοχων ερωτηµάτων στο δεύτερο ως στοιχείων που δίνουν ζωντάνια, αµεσότητα και γοργούς ρυθµούς στην αφήγηση.

Θέλω να πα στην ξενιτιά (σχόλια)

https://blogs.sch.gr/earkouli/2017/02/13/%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%bf%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ac-%cf%84%cf%81%ce%b1%ce%b3%ce%bf%cf%8d%ce%b4%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%be%ce%b5%ce%bd%ce%b9%cf%84%ce%b9%ce%ac%cf%82/

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ

1. Εκφράζουν το συναισθηματικό κόσμο του λαού.
2. Ο στίχος τους είναι ιαμβικός 15σύλλαβος.
3. Έχουν εικόνες και θέματα εμπνευσμένα από τη φύση.
4. Γράφονται σε απλή λαϊκή γλώσσα με στοιχεία τοπικής διαλέκτου.
5. Έχουν ταχεία εξέλιξη υπόθεσης.
6. Έχουν συχνές επαναλήψεις με ίδιες ή συνώνυμες λέξεις, καθώς και υπερβολές (σχήμα αδυνάτου).
7. Υπάρχει συμμετοχή της  φύσης.
8. Επαναλαμβάνεται το νόημα του πρώτου ημιστιχίου στο δεύτερο ημιστίχιο.
9. Προσωποποιούνται στοιχεία  φυσικού κόσμου  (π.χ. συχνά τα ζώα  παίρνουν ανθρώπινη λαλιά).
10. Η αφήγηση εναλλάσσεται  με τον διάλογο.
11. Οι προτάσεις  είναι σύντομες, απλές, παρατακτικές

ΘΕΜΑ

Η νοσταλγία του ξενιτεμένου για την πατρίδα του, ο φόβος της αρρώστιας και οι στερήσεις που βιώνει στον ξένο τόπο.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

1η ΕΝΟΤΗΤΑ, στ. 1-8: η μακρόχρονη παραμονή του ξενιτεμένου στην ξενιτιά και ο φόβος του.

2η ΕΝΟΤΗΤΑ, στ. 9-1: η αρρώστια και η τελευταία επιθυμία του ξενιτεμένου.

ΕΝΑΛΛΑΣΣΟΜΕΝΟΙ ΑΦΗΓΗΤΕΣ

Πρωτοπρόσωπος: ο ίδιος ο ξενιτεμένος  αυτοπαρουσιάζεται, ως απλός άνθρωπος του λαού που, αντί  για 30 μέρες, πλανεύτηκε (ξεμυαλίστηκε) κι έμεινε για 30 χρόνια στην ξενιτιά. Απευθύνεται στην ξενιτιά και την παρακαλεί να μην του προκαλέσει αρρώστια, κ.λπ. (στ 1-8).

Άγνωστος τριτοπρόσωπος αφηγητής: προωθεί την εξέλιξη με γοργούς ρυθμούς στ.9-10.

Πρωτοπρόσωπος: ο ίδιος ο ξενιτεμένος με  την τελευταία του επιθυμία  στ. 11-12.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΑΠΟ ΣΥΓΓΕΝΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ

Εκφράζει τη νοσταλγία για τους συγγενείς, την ανάγκη για στοργή, αγάπη και τρυφερότητα.

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΦΥΣΗΣ

« Η γη αναστενάζει»: είναι σταθερό μοτίβο δημοτικών τραγουδιών.

ΓΛΩΣΣΑ:

Είναι δημοτική με ιδιωματισμούς. Ο λόγος είναι παρατακτικός με κύριες προτάσεις.Κυριαρχούν τα ρήματα και τα ουσιαστικά, όπως σε όλα τα δημοτικά.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΑΤΕΤΑΜΕΝΗΣ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ ΣΤΗΝ ΞΕΝΙΤΙΑ

Το φαινόμενο της χωρίς τη θέληση του ξενιτεμένου  παρατεταμένης παραμονής στην ξενιτιά αιτιολογείται με τρόπο μεταφυσικό: πλάνη, μαγεία, ξεγέλασμα, δόλος. Αυτά είναι σταθερά  μοτίβα δημοτικών  τραγουδιών  της ξενιτιάς.

Στην πραγματικότητα οι κακοί υπολογισμοί, η λανθασμένη αξιολόγηση των οικονομικών συνθηκών και των συνθηκών εργασίας, αλλά και η ίδια η ζωή ευθύνονται για την παράταση της παραμονής στην ξενιτιά.

ΕΙΚΟΝΑ ΞΕΝΙΤΙΑΣ

Παρουσιάζεται ασφυκτική  σαν φυλακή, χωρίς ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις (στ.  4-7). Ταυτίζεται με την άδικη μοίρα και τον θάνατο.

ΑΡΡΩΣΤΙΑ

α) Η παράκληση στην ξενιτιά να μην του δώσει αρρώστια αποτελεί προμήνυμα (προσήμανση) για την  τελική έκβαση της ξενιτιάς.

β) Αιτίες της αρρώστιας είναι ίσως οι κακουχίες της ξενιτιάς  και η κακή ψυχολογία του ξενιτεμένου.

γ) Στην αρρώστια γίνεται πιο βασανιστική η απουσία των συγγενών.

ΑΠΕΙΛΗ ΘΑΝΑΤΟΥ

α)Ο ξενιτεμένος επιθυμεί νερό και φρούτα από τον τόπο του για να αναβάλει τη μοιραία κατάληξη.

β)Η αρρώστια και ο θάνατος είναι τα μοιραία επακόλουθα της ξενιτιάς.

γ) Πάντα η ξενιτιά συγκρινόταν με το θάνατο.

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

α)Η πατρίδα συμβολίζει την υγεία, την ανάρρωση, τη σωτηρία, την περιποίηση και  ευτυχία.

β)Η ξενιτιά συμβολίζει τη μοναξιά,  την εγκατάλειψη, την αρρώστια, τον θάνατο και την αδικία.

γ)Το νερό, τα μήλα και τα σταφύλια συμβολίζουν τον τόπο του ξενιτεμένου την  υγεία και τη ζωή.

δ)Το νερό, ειδικότερα, συμβολίζει τη διαφάνεια και την καθαρότητα.

ε)Τα φρούτα, γενικά, συμβολίζουν την αφθονία.

ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ

Αντίθεση (30 χρόνοι-30 μέρες)

Προσωποποίηση ξενιτιάς (ο ξενιτεμένος την προσφωνεί σε β΄πρόσωπο)

Επανάληψη (6 φορές το ρήμα «θέλει»)

Ασύνδετο (στ. 4-7 , 11-120

Υπερβολή (η γη αναταράζεται)

Νόμος των τριών (τρία είναι όσα επιθυμεί ο ετοιμοθάνατος)

Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

Η Ελλάδα σήμερα αποτελεί χώρα υποδοχής χιλιάδων προσφύγων και μεταναστών που κατευθύνονται στην Ευρώπη. Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις στην κοινωνία για τη στάση απέναντι στους πρόσφυγες. Συγχρόνως, έχουν αναπτυχθεί αισθήματα ξενοφοβίας και ρατσισμού, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε όλη την Ευρώπη, πράγμα απαράδεκτο για τον πολιτισμένο άνθρωπο του 21^ουαιώνα που θα έπρεπε να διακατέχεται από αισθήματα σεβασμού, ανθρωπισμού και αλληλεγγύης.

Από την άλλη, οι σύγχρονοι Έλληνες, λόγω της οικονομικής κρίσης και της ανεργίας, γίνονται οι ίδιοι οικονομικοί μετανάστες στο εξωτερικό.

Ιστορικά  οι Έλληνες έχουν ζήσει την προσφυγιά σε συνθήκες βίας μετά τη μικρασιατική καταστροφή, όταν η Ελλάδα υποδέχτηκε 1.500.000 πρόσφυγες από την Μικρά Ασία. Έχουν, επίσης, βιώσει την οικονομική μετανάστευση ως διέξοδο στη φτώχεια και  τις οικονομικές κρίσεις του 19^ου και του 20^ου αιώνα.

ΤΑ  ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΚΡΟΑΤΩΝ

Το τραγούδι μας δημιουργεί θλίψη, στενοχώρια, πόνο αλλά και προβληματισμό για τη ζωή των μεταναστών στην Ελλάδα σήμερα.

Δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς: Β) Ξενιτεμένο μου πουλί (σχόλια)

https://blogs.sch.gr/earkouli/2017/02/28/%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CF%84%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BF%CF%8D%CE%B4%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BE%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%AC%CF%82-%CE%B2-%CE%BE%CE%B5%CE%BD/

ΘΕΜΑ

Η θλίψη που βιώνει η γυναίκα με τον ξενιτεμό του αγαπημένου της.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

1η ΕΝΟΤΗΤΑ, στ. 1-8: το αδιέξοδο της γυναίκας που δεν μπορεί να προσφέρει δώρο στον αγαπημένο της.

2η ΕΝΟΤΗΤΑ, στ. 9-14: ο πόνος της γυναίκας του ξενιτεμένου για τις χαρές που στερείται.

ΑΦΗΓΗΤΗΣ

Πρωτοπρόσωπος αφηγητής. Διακρίνεται ξεκάθαρα από τη δεύτερη στροφή. Είναι η γυναίκα, μάλλον νιόπαντρη, που δεν πρόλαβε να αποκτήσει παιδί. Είναι απελπισμένη γιατί ο άνδρας της είναι στην ξενιτιά.  Ενδεικτική είναι και η ζήλια που αισθάνεται, τόσο για την ξενιτιά, όσο και για τις γειτόνισσες που έχουν μωρά.

ΕΚΦΡΑΣΙΚΑ ΜΕΣΑ

α) Άστοχα ερωτήματα  στ. 3-8 (τονίζουν το αδιέξοδο).

β) Πολλές επαναλήψεις, στους στίχους 3 και 8 υπάρχει το σχήμα κύκλου,  η επανάληψη του ρήματος»στείλω»  δηλώνει την απελπισία λόγω της  αδυναμίας επικοινωνίας.

γ) Προσωποποίηση ξενιτιάς  στον στίχο 2.

δ) Αντιθέσεις στους στίχους  2 (χαρά και λύπη),  3-7 (εδώ παρουσιάζονται αντιθετικά εικόνες ομορφιάς και ασχήμιας, ζωής και θανάτου, ξενιτιάς και πατρίδας) και κυρίως στους στίχους 9-14 (η ζωή μέσα και έξω από το σπίτι).

ε) Υπερβολή στον στίχο 7 (δηλώνει την αγάπη αλλά και την απόγνωση γυναίκας).

στ) Μεταφορά στον στίχο 14.

ζ) Ασύνδετο στους στίχους 3, 4-5.

η) Ρητορικές ερωτήσεις στον στίχο 3

ΧΩΡΟΣ

Είναι το εσωτερικό σπιτιού που έρχεται σε αντίθεση με τον έξω κόσμο και το παράθυρο που,  από κανάλι επικοινωνίας, μετατρέπεται σε κανάλι πίκρας και απόγνωσης.

ΓΛΩΣΣΑ

Είναι η γλώσσα του λαού με ελάχιστους ιδιωματισμούς (π.χ. σέπεται). Διακρίνουμε την παρατακτική σύνδεση με κύριες προτάσεις. Τα μέρη του λόγου που κυριαρχούν είναι τα ρήματα και τα ουσιαστικά.

ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΔΩΡΟΥ

Η αποστολή δώρου θα αποτελούσε απόδειξη της αγάπης, της τρυφερότητας και της αφοσίωσης της γυναίκας. Θα αποτελούσε μορφή επικοινωνίας. Η απόσταση όμως εκμηδενίζει τις προσπάθειές της.

ΚΑΗΜΟΙ ΣΤΕΡΗΣΗΣ

Η γυναίκα έχει χάσει τον ύπνο της. Διαρκώς κοιτάζει από το παράθυρο. Όμως πικραίνεται περισσότερο, γιατί έξω είναι η ζωή που η ίδια στερείται όσο λείπει ο άνδρας της. Τελικά, απομονώνεται στο εσωτερικό του σπιτιού για να κλάψει.

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΤΩΝ ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΩΝ

Η ζωή των γυναικών των οποίων οι άνδρες ήταν στην ξενιατιά χαρακτηρίζεται από την απομόνωση, την ανυπαρξία επαφών και γενικά την  παραίτηση από τη ζωή.

Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΩΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

Οι διαχρονικές αιτίες: Οικονομικά προβλήματα, πόλεμοι, παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τα προβλήματα που γεννά: Απομόνωση, νοσταλγία, δυσκολία προσαρμογής, εκμετάλλευση, ρατσιστική αντιμετώπιση κ.λπ.

Οι Έλληνες και η μετανάστευση: Πολλές φορές οι Έλληνες έγιναν μετανάστες  και βίωσαν τα βάσανα της ξενιτιάς. Τα τελευταία χρόνια, η οικονομική κρίση έχει και πάλι οδηγήσει τους Έλληνες σε μετανάστευση προς αναζήτηση εργασίας.

Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης  για τους πρόσφυγες – μετανάστες: Η Ευρώπη κλείνει συχνά τα σύνορα στους μετανάστες και αφήνει χώρες όπως η Ελλάδα που αποτελούν την πύλη της Ευρώπης να αντιμετωπίζουν μόνες τους τα προβλήματα της εισόδου τεράστιου αριθμού δυστυχισμένων ανθρώπων. Ωστόσο απαιτείται συντονισμένη δράση και κοινή προσπάθεια από τις Ευρωπαϊκές χώρες τόσο για την ενσωμάτωση των προσφύγων όσο και για την επίλυση των προβλημάτων (π.χ. πολέμου) που προκαλούν τις προσφυγικές ροές.

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙA ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ

ΘΕΛΩ ΝΑ ΠΑ ΣΤΗΝ ΞΕΝΙΤΙΑ




Το δημοτικό τραγούδι

Ανήκει στην κατηγορία των δημοτικών τραγουδιών της ξενιτιάς. Τα τραγούδια αυτά γνώρισαν μεγάλη άνθηση, καθώς η ξενιτιά υπήρξε ένα πολύ συνηθισμένο φαινόμενο στην Ελλάδα.  Τα τραγούδια αυτά απηχούν καταστάσεις από τη ζωή των απλών ανθρώπων που φεύγουν από την πατρίδα τους για να βρουν καλύτερη τύχη σε μια άλλη χώρα.Τα δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς χαρακτηρίζονται από λυρισμό και δραματικότητα και φανερώνουν τα αισθήματα αγάπης που συνδέουν τον ξενιτεμένο με την οικογένεια και την πατρίδα του. Εκφράζουν τόσο τη νοσταλγία αυτού που έφυγε όσο και την πίκρα αυτού που έμεινε.

Ενότητα 1η: (Θέλω……..αγαπάνε)

Ο φόβος της αρρώστιας που βασανίζει τον ξενιτεμένο και οι ανάγκες που έχει αυτός, όταν αρρωστήσει

Αφηγητής είναι ο ίδιος ο ξενιτεμένος. Αναφέρει ότι πήρε την απόφαση να φύγει για τα ξένα πιστεύοντας ότι θα απουσιάσει για 30 ημέρες, τα πράγματα όμως δεν ήρθαν όπως τα υπολόγιζε και η ξενιτιά τον κράτησε κοντά της για 30 χρόνια. Ο αφηγητής αφηγείται ένα γεγονός του παρελθόντος, χρησιμοποιώντας δραματικό ενεστώτα που χαρίζει ζωντάνια και ένταση στο λόγο.

Επιμένει πολύ στο ενδεχόμενο της αρρώστιας που είναι και ο μεγαλύτερος φόβος του. Η ξενιτιά γίνεται πολύ πιο σκληρή, όταν κάποιος είναι άρρωστος και η επανάληψη του ρήματος θέλω τονίζει αυτό την άποψη του αφηγητή. Τα πράγματα και τα πρόσωπα που αναφέρονται φανερώνουν την φροντίδα την οποία έχει ανάγκη ένας άρρωστος άνθρωπος αλλά και όλα εκείνα που στερείται ένας ξενιτεμένος. Οι στίχοι 7-8 είναι έντονα λυρικοί. Στο στίχο 8 ο αφηγητής εκφράζει την άποψη ότι όσο ένας ξένος έχει την υγειά του όλοι τον αγαπάνε, μόλις όμως αρρωστήσει, όλοι αδιαφορούν για αυτόν, τον εγκαταλείπουν και έτσι γίνεται πιο έντονη η επιθυμία για το σπίτι του και τους δικούς του ανθρώπους.

Ενότητα 2η: (Μα………….κληματαριά μου)

Το δράμα του άρρωστου ξενιτεμένου και η τελευταία επιθυμία του.

Η αφήγηση συνεχίζεται σε τρίτο πρόσωπο(από κάποιον άλλο) και πληροφορούμαστε ότι οι φόβοι του ξενιτεμένου επαληθεύτηκαν. Τα ρήματα σε ιστορικό χρόνο παρουσιάζουν την άσχημη κατάσταση του ξενιτεμένου. Χρησιμοποιείται η υπερβολή: ο ξενιτεμένος αναστενάζει και ολόκληρη η γη αναταράζεται από το βαρύ και πένθιμο αυτό αναστεναγμό. Η τελευταία επιθυμία του ξενιτεμένου είναι να είχε λίγο νερό από τον τόπο του και λίγα φρούτα από τον κήπο του: αυτά λειτουργούν ως σύμβολα του τόπου του και του σπιτιού του. Αυτό που εύχεται ο ξενιτεμένος είναι να μπορούσε να βρεθεί στην πατρίδα και το σπίτι του και να νιώσει τη χαρά και τη ζεστασιά των αγαπημένων του προσώπων.

Γλώσσα-Ύφος

Η γλώσσα είναι απλή, λαϊκή, προφορική με κάποιους ιδιωματικούς τύπους που δίνουν ζωντάνια στο ποίημα. (ξιστρώνει, ούλοι). Κυριαρχούν τα ουσιαστικά και τα ρήματα ενώ απουσιάζουν τα επίθετα.

Το ύφος είναι απλό, λιτό, άμεσο, ζωντανό, γρήγορο και σε μερικά σημεία γίνεται πολύ λυρικό.

Στίχοι

Οι στίχοι είναι ιαμβικοί δεκαπεντασύλλαβοι, ανομοιοκατάληκτοι εκτός από τους δύο τελευταίους  (ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία).

Σχήματα λόγου

1.     Πολλές εικόνες.
2.    Προσωποποίηση: η ξενιτιά με γέλασε, περικαλώ σε ξενιτιά,
3.    Υπερβολή: κι η γης αναταράχτη
4.    Επανάληψη: τριάντα, θέλει, ξενιτιά
5.    Παρήχηση: τ, ρ, ντ, (στίχοι 1-2), θ, λ, σ, π, τ, ν (στίχοι 3-6), κ, ρ (στίχος 9), στ, λ, μ (στίχος 12)
6.    Ετυμολογικό σχήμα: μήλα- μηλιά, σταφύλι- ροδοστάφυλο

ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟ ΜΟΥ ΠΟΥΛΙ

 Ενότητητα 1η: (Ξενιτεμένο μου  πουλί......τι να σου προβοδίσω)

Στο δημοτικό αυτό τραγούδι η γυναικεία μορφή που  μένει πίσω βιώνει τα αισθήματα της θλίψης και της στέρησης που της προκαλεί ο ξενιτεμός του αγαπημένου της προσώπου. Η γυναίκα εκφράζει την αδυναμία της να προσφέρει δείγματα αγάπης προς τον αγαπημένο της γιατί η απόσταση απο τη μια και η μεγάλη της θλίψη από την άλλη εμποδίζουν την επικοινωνία. Έτσι δεν μπορεί να βρει τίποτα που θα φτάσει στον αγαπημένο της.Η ενότητα δομείται στα σχήματα της αντίθεσης και της επανάληψης που  αποτελούν τυπικά γνωρίσματα των δημοτικών τραγουδιών. 
 Με την αντίθεση και την επανάληψη δίνεται το μέγεθος της λύπης και της απελπισίας της γυναίκας  που βλέπει την επιθυμία της για επαφή με τον ξενιτεμένο να προσκρούει σε ανυπέβλητες δυσκολίες.

Ενότητα 2η: (Σηκώνομαι.....δάκρυα χύνω)

Περιγράφεται η συναισθηματική κατάσταση της γυναίκας που μένει πίσω και στερείται όλες τις απλές χαρές της ζωής που η παρουσία του άντρα της θα της πρόσφερε. Η μοναξιά γίνεται αφόρητη για τη νέα γυναίκα και τη βασανίζει. Η λύπη της εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους: δεν μπορεί να κοιμηθεί, κοιτά τις άλλες γυναίκες και τις ζηλεύει καθώς αυτή μένει μόνη της χωρίς παιδί. Ο βουβός πόνος που περιορίζεται στο εσωτερικό ενός σπιτιού δίνει τραγική διάσταση στο κοινωνικό πρόβλημα της αποδημίας.


Γλώσσα-Ύφος

Η γλώσσα είναι απλή, λαϊκή, προφορική με κάποιους ιδιωματικούς τύπους που δίνουν ζωντάνια στο ποίημα. (προβοδίσω, ξερωγιάζεται, ταχταρίζουν). Κυριαρχούν τα ουσιαστικά και τα ρήματα ενώ απουσιάζουν τα επίθετα.

Το ύφος είναι απλό, λιτό, άμεσο, ζωντανό, γρήγορο και σε μερικά σημεία γίνεται πολύ λυρικό και μελαγχολικό.

Στίχοι

Οι στίχοι είναι ιαμβικοί δεκαπεντασύλλαβοι, ανομοιοκατάληκτοι και χωρίζονται σε δύο ημιστίχια με ολοκληρωμένο νόημα το καθένα από αυτά.

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ

http://filologikagymnasium.blogspot.com/2012/12/blog-post.html

Δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς[1]
«Θέλω να πα στην ξενιτιά»,
 «Ξενιτεμένο μου πουλί»

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Αποδηµία - µετανάστευση: αίτια οικονοµικά, πολιτικά κ.λπ.
Χωρισµός από τα οικεία πρόσωπα. Κοινωνικές συνέπειες
Ζωή του ξενιτεµένου, ζωή αυτού που µένει πίσω. Προσωπικά βιώµατα και συναισθήµατα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ   ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ   ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
. Η ξενιτιά γενικά[2]

 Η αποδημία, δηλαδή η απομάκρυνση κάποιων ανθρώπων από τον τόπο στον οποίο γεννήθηκαν και μεγάλωσαν και η μόνιμη ή για μεγάλο χρονικό διάστημα εγκατάσταση τους σε ξένο τόπο, οφείλεται σε κάποιες συνθήκες ιστορικές, πολιτικές ή κοινωνικές. Ο κυριότερος όμως λόγος που αναγκάζει τους ανθρώπους να ξενιτεύονται είναι οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες της πατρίδας τους και γι' αυτό φεύγουν για τη βελτίωση των οικονομικών τους και για καλύτερες συνθήκες ζωής. 
Αυτοί είναι οι οικονομικοί μετανάστες. 

Πέρα από αυτούς υπάρχουν και εκείνοι που εκπατρίζονται, που εκδιώκονται ή φεύγουν από την πατρίδα τους για λόγους πολιτικούς, και κυρίως οι πρόσφυγες, δηλαδή οι πληθυσμοί που αναγκάζονται για λόγους δικούς τους ή εξαναγκάζονται από κάποιο φορέα εξουσίας να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους ή τον τόπο της μόνιμης κατοικίας τους και να καταφύγουν σε μια ξένη χώρα ή στη χώρα της εθνικής τους προέλευσης (όπως, για παράδειγμα, οι Έλληνες πρόσφυγες που ήρθαν στην Ελλάδα από τη Μ. Ασία το 1922 ή οι νεοπρόσφυγες Έλληνες Πόντιοι που ήρθαν τελευταία στην Ελλάδα από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης).

Τα δηµοτικά τραγούδια της ξενιτιάς αποτυπώνουν καταστάσεις από τη ζωή των απλών ανθρώπων που φεύγουν από την πατρίδα τους για να βρουν καλύτερη τύχη σε µια άλλη, ισχυρότερη οικονοµικά χώρα. Εδώ πρέπει να επισηµανθεί ότι η εµπειρία του ξενιτεµένου µετανάστη δεν αφορούσε τόσο τα σηµερινά ελληνόπουλα, αφού δεν υπήρχε πριν μερικά χρόνια (γιατί τώρα δυστυχώς επανεμφανίζεται) στη χώρα µας µεταναστευτικό ρεύµα. 

Αντίθετα, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονο ρεύµα εισόδου άλλων, Βαλκάνιων κυρίως µεταναστών, στη χώρα µας. 
Ωστόσο, αυτή η κοινωνική µορφή ζωής, δηλαδή ο ξενιτεµός, υπήρξε µακρόχρονη ελληνική εµπειρία, της οποίας τα οικονοµικά και κοινωνικά αποτελέσµατα υπήρξαν θετικά για τη χώρα µας.
Τα τραγούδια της ξενιτιάς φανερώνουν τα αισθήµατα αγάπης που συνδέουν τον ξενιτεµένο µε την οικογένεια και την πατρίδα του.
 Εκφράζουν τόσο τη νοσταλγία αυτού που έφυγε όσο και την πίκρα αυτού που έµεινε. Τα επιλεγμένα τραγούδια παρουσιάζουν αυτές τις δύο εκδοχές του πόνου που προκαλεί ο ξενιτεµός του αγαπηµένου προσώπου.


Στο πρώτο τραγούδι
διακρίνονται δύο νοηµατικές ενότητες. 
Στην πρώτη (στίχοι 1-8),
 ο ξενιτεµένος αφηγείται πώς η ξενιτιά τον πλάνεψε µε τις χάρες της και τον κράτησε τριάντα χρόνια κοντά της, και ο ίδιος, αδύναµος να αντισταθεί στη δύναµή της, την παρακαλεί να µην του προκαλέσει αρρώστια. 
Η περιγραφή των ανα­γκών που έχει ο άρρωστος προβάλλει έµµεσα το γεγονός ότι ως ξένος στερήθηκε τη στοργή, την αγάπη και τη φροντίδα µακριά από την πατρίδα του.

 Στη δεύτερη ενότητα αυτός που μιλά είναι ένας ανεξάρτητος αφηγητής ο οποίος περιγράφει το δράµα του άρρωστου ξενιτεµένου και την κορύφωση της νοσταλγίας του τελευταίου
 - η νοσταλγία εκφράζεται µέσα από την επιθυµία του για το νερό και τους καρπούς της πατρικής γης (µήλα και σταφύλια). Ίσως πιστεύει ότι αυτά θα είχαν τη δύναµη να τον κρατήσουν στη ζωή[3].

Πρέπει να επισημανθεί επίσης η αντίδραση-συμμετοχή της γης (φύσης) στον αναστεναγµό του ετοιµοθάνατου ξενιτεµένου και να τονιστεί η αµεσότητα και η ζωντάνια που επιτυγχάνεται (για τον ακροατή-αναγνώστη) µε τη διατύπωση από τον ίδιο τον ξενιτεµένο της τελευταίας του επιθυµίας.


Στο δεύτερο τραγούδι 
παρουσιάζεται η γυναικεία µορφή που µένει πίσω και βιώνει τα αισθήµατα θλίψης και στέρησης που της προκαλεί ο ξενιτεµός του αγαπηµένου προσώπου.  Είναι η µητέρα ή η σύζυγος που µιλά; 

Η εικόνα των γυναικών που ταχταρίζουν τα νεογέννητα (στίχοι 11-12) µπορεί να σηµαίνει ότι το πρόσωπο που µιλά είναι µια νιόπαντρη γυναίκα της οποίας ο άντρας ξενιτεύτηκε προτού αποκτήσουν παιδιά.

Το τραγούδι αναπτύσσεται σε δύο στροφικές ενότητες
µε σχετικά ανεξάρτητο περιεχόµενο. 
Στην πρώτη (στίχοι 1-8) 
η γυναίκα εκφράζει την αδυναµία της να προσφέρει δείγµατα αγάπης προς τον αγαπηµένο της, γιατί η απόσταση από τη µια και η µεγάλη της θλίψη από την άλλη εµποδίζουν την επικοινωνία. 
Η ενότητα δοµείται πάνω στα σχήµατα της αντίθεσης (θέση: «να στείλω» / άρση: «σέπεται» κ.λπ.) και της επανάληψης («να στείλω», «αν στείλω» κ.λπ.), που αποτελούν τυπικά γνωρίσµατα των δηµοτικών τραγουδιών.

Στη δεύτερη στροφική ενότητα (στίχοι 9-14)
 περιγράφεται η συναισθηµατική κατάσταση της γυναίκας που µένει πίσω και στερείται όλες τις απλές χαρές της ζωής που η παρουσία του άντρα της θα της πρόσφερε. 
Ο βουβός και κρατηµένος στο εσωτερικό του σπιτιού πόνος δίνει µια τραγική διάσταση στο κοινωνικό πρόβληµα της αποδηµίας.

Γλωσσικές παρατηρήσεις
. Ένα βασικό χαρακτηριστικό των δηµοτικών τραγουδιών είναι η εκφραστική λιτότητα. Δηλαδή στα δύο τραγούδια χρησιμοποιείται καθαρή η γλώσσα του ελληνικού λαού όπως αυτός τη μιλάει.
Ο λόγος είναι παρατακτικός με κύριες προτάσεις (και στα δύο τραγούδια υπάρχουν ελάχιστες δευτερεύουσες προτάσεις).

 Στα εξεταζόµενα τραγούδια η λιτότητα προκύπτει από την απουσία πολλών σχηµάτων λόγου ή επιθέτων, από την κυριαρχία των ρηµατικών τύπων κ.λπ.
 Τέλος η εναλλαγή πρωτοπρόσωπης-τριτοπρόσωπης αφήγησης στο πρώτο τραγούδι και η χρήση των άστοχων ερωτηµάτων στο δεύτερο ως στοιχείων που δίνουν ζωντάνια, αµεσότητα και γοργούς ρυθµούς στην αφήγηση.

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ   ΚΕΙΜΕΝΟ 
∆ωδεκανησιακό τραγούδι: «Τζιβαέρι[4]»

Η ξενιτιά το χαίρεται, τζιβαέρι µου, το µοσχολούλουδό µου,
εγώ ήµουνα που το ’στειλα, τζιβαέρι µου, µε θέληµα δικό µου.
Σιγανά πατώ στη γη, σιγανά και ταπεινά.
Ανάθεµα σε ξενιτιά, τζιβαέρι µου, και συ και το καλό σου
που πήρες το παιδάκι µου, τζιβαέρι µου, και το ’κανες δικό σου.
Σιγανά πατώ στη γη, σιγανά και ταπεινά.


[1] Aποτελούν μια από τις πιο εκφραστικές κατηγορίες των δημοτικών τραγουδιών, επειδή διεκτραγωδούν τη σχεδόν πάντα συνεχή έξοδο του ελληνικού λαού από την επικράτεια του ελληνικού χώρου προς το εξωτερικό, [εκείνη την εποχή κυρίως προς τις Παραδουνάβιες ηγεμονίες (Bλαχία)] προκειμένου να λύσει το πρόβλημα της επιβίωσής του με την εξωτερική μετανάστευση.

O λαογράφος Nικόλαος Πολίτης έβαλε ως απόφθεγμα στην ομάδα των τραγουδιών της ξενιτιάς ένα στίχο από το λαϊκό ποίημα Περί ξενιτείας: 

«H ξενιτειά και ο θάνατος αδέλφια λογούνται», φράση η οποία υποδηλώνει και τη γενικότερη σχέση ανάμεσα στα τραγούδια της ξενιτιάς και τα τραγούδια του θανάτου.

[2] Βλέπε και Σημειώσεις Νεοελληνικών Κειμένων Α Γυμνασίου, σελ. 34-35

[3] Αξίζει να επισημάνουμε ότι το νερό και τα φρούτα λειτουργούν ως σύµβολα της πατρικής γης, της οικογενειακής εστίας και των αγαπηµένων προσώπων που έχει ουσιαστικά ανάγκη ο άρρωστος ξενιτεµένος.

[4] τζιβαέρι (τζοβαίρι) =πολύτιμος λίθος, κόσμημα, στολίδι= η φράση σημαίνει «θησαυρέ μου»

 Ακολουθουν μουσικές και στιχουργικές παραλλαγές του δεύτερου δημοτικού τραγουδιού ("Ξενιτεμένο μου πουλί")

https://www.youtube.com/watch?v=EOrsxFAAcgU

https://www.youtube.com/watch?v=OckC4Om7V84

ΔΕΣ:https://filologein.wordpress.com/2012/11/08/%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%bf%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ac-%cf%84%cf%81%ce%b1%ce%b3%ce%bf%cf%8d%ce%b4%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%be%ce%b5%ce%bd%ce%b9%cf%84%ce%b9%ce%ac%cf%82/

Δημοτικά Τραγούδια της Ξενιτιάς

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ:ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ

https://www.slideshare.net/vfragkos/ss-36160051

Αγγελική Κορκοβέλου[1]

Ο ρατσισμός στον κινηματογράφο

Κατάλογος ταινιών για προβληματισμό στην τάξη

Ο ρατσισμός δεν είναι φαινόμενο της εποχής μας, αλλά φαινόμενο κάθε εποχής. Είναι ο φόβος του ξένου και του άγνωστου, «του από αλλού φερμένου», όπως θα έλεγε ο Ελύτης. Ο ξένος, που έρχεται από άλλο τόπο, φέρνει τη δική του κουλτούρα, αλλιώτικη από τη δική μας, γίνεται φορέας μιας επιμειξίας και προκαλεί το φόβο της νόθευσης και παραποίησης συμπεριφορών και ήθους μιας συγκεκριμένης ομάδας ανθρώπων.

Στην πορεία κάθε λαού θα ανακαλύψουμε πολλά ψήγματα εκείνου που αργότερα θα ονομαστεί «ρατσισμός». Σε περιόδους κρίσης έκανε οδυνηρά τη δυναμική του εμφάνιση, όπως στην Αμερική και στην Ευρώπη. Το θέμα των νέγρων, από τη μια, και των Εβραίων, από την άλλη, είναι τα πιο εμφανή παραδείγματα άκρατου ρατσισμού. Στην Ελλάδα, μετά τους πρόσφυγες το 1922, η σύγχρονη μετανάστευση, νόμιμη ή παράνομη, επαναφέρει το πρόβλημα στην επικαιρότητα.

   Κι επειδή η τέχνη είναι καθρέφτης της κοινωνίας και κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας κεντρίζει τον καλλιτέχνη, επόμενο είναι τα ζητήματα του ρατσισμού να εισβάλουν και στις κινηματογραφικές αίθουσες. Κάποιες κινηματογραφικές ταινίες προβάλλουν, άμεσα ή έμμεσα, ξενοφοβικές και ρατσιστικές αντιλήψεις και συμπεριφορές. Υπάρχουν όμως και πολλοί σκηνοθέτες που έδειξαν ευαισθησία στο πρόβλημα  και οι εκφάνσεις αυτής της ευαισθησίας επίσης πολλές και ποικίλες.

 Η δική μας διαδρομή στον κόσμο του κινηματογράφου δεν φιλοδοξεί να επιχειρήσει μια τυπολογία αυτών των ταινιών. Σκοπός της είναι να επιλέξει κάποιες από αυτές που αντιμετώπισαν με ευαισθησία και διεισδυτικότητα τα σχετικά ζητήματα, να επισημάνει την ιδιαίτερη οπτική γωνία από την οποία βλέπει κάθε δημιουργός το θέμα του και να δείξει τη μεγάλη ποικιλία των προσεγγίσεων των θεμάτων. Οι ταινίες που περιλαμβάνονται στον κατάλογο που ακολουθεί θα μπορούσαν να αποτελέσουν εποπτικό υλικό, κοινωνιολογικού ή ανθρωπολογικού περιεχομένου, για την ευαισθητοποίηση των μαθητών του ελληνικού σχολείου στα θέματα του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και των διακρίσεων, εφόσον τέτοια φαινόμενα παρατηρούνται και στη χώρα μας. Και τέλος μερικές χρήσιμες και πρακτικές πληροφορίες.

-       Η έρευνά μας αφορά τη συγκέντρωση ταινιών μυθοπλασίας, αλλά και ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους, από τον ελληνικό και τον ξένο κινηματογράφο, που έχουν διακριθεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

-       Οι ταινίες που έχουν επιλεγεί επιχειρούν να φωτίσουν την ανθρώπινη πλευρά του προβλήματος, όπως το αίσθημα της απομόνωσης και του αποκλεισμού και, γενικά, των σχέσεων μεταξύ ημεδαπών και αλλοδαπών.

-       Οι ταινίες δεν είναι όλες κατάλληλες για μαθητές μικρής ηλικίας, γι’ αυτό απαιτείται η κρίση του διδάσκοντος για την καταλληλότητα του περιεχομένου τους (πριν την προβολή, είναι απαραίτητο να έχει δει ο ίδιος την ταινία).

-       Οι περισσότερες από τις προτεινόμενες ταινίες βρίσκονται εύκολα στα καταστήματα ενοικίασης βιντεοκασετών ή στους φορείς που αναφέρονται στο τέλος παρόντος αφιερώματος. 

Ι. ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

1.    Κοράκια (Το παράπονο του νεκροταφείου): Τάκης Σπετσιώτης, 1991.

Το ομότιτλο λογοτέχνημα του μεγάλου Έλληνα λογοτέχνη Εμμανουήλ Ροΐδη ενέπνευσε τον σκηνοθέτη, ώστε να δημιουργήσει μια ταινία για την εσωτερική μετανάστευση. Στη Σύρο, στα τέλη του 19^ου αιώνα, ένας φτωχός ψαράς πουλάει την περιουσία του και μεταναστεύει στην Αθήνα με τη γυναίκα του και τα επτά παιδιά τους, στηριζόμενος στις ψεύτικες υποσχέσεις ενός πολιτικού παράγοντα για καλύτερη ζωή. Τα προβλήματά τους όμως γίνονται περισσότερα και το μόνο που  «επιτυγχάνεται» είναι μια θέση νεκροθάφτη στο κοιμητήριο της περιοχής. Η πικρή ειρωνεία του Εμμ. Ροΐδη μεταφέρεται και στην ταινία, η οποία είναι μεν ταινία εποχής αλλά με αναμφισβήτητη διαχρονικότητα.

2.    Βερύκοκκα στο καλάθι: Τάκης Τουλιάτος, 1992.

Η ταινία εκφράζει την αγωνία της διατήρησης της ταυτότητας των Ελλήνων μεταναστών στην Ευρώπη. Στην Πολωνία το 1991 ένας πατέρας και ο θετός γιος του, Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες, κατοικούν σε μια γειτονιά ανθρακωρύχων εδώ και σαράντα χρόνια. Τα μόνιμα ερωτήματα τι είναι η πατρίδα και ποια είναι τελικά η πατρίδα διατρέχουν την ταινία και οδηγούν σε ένα βαθύτατο προβληματισμό.

3. Απ’ το χιόνι: Σωτήρης Γκορίτσας, 1993.

Η υπόθεση της ταινίας είναι η κάθοδος δύο φίλων βορειοηπειρωτών από τα χιόνια της Αλβανίας έως τη ζέστη στην καρδιά της Αθήνας. Στην Αθήνα βρίσκονται αντιμέτωποι με το ρατσισμό των Αθηναίων, την πείνα, την εξαθλίωση, το θάνατο και γενικά το γκρέμισμα των ονείρων τους. Η μόνη λύση είναι η επιστροφή τους στην Αλβανία. Η αμεσότητα και η αληθοφάνεια της  ταινίας την κάνουν να μοιάζει με ντοκιμαντέρ.

4. Η σφαγή του κόκορα: Ανδρέας Πάντζης,  1995.

Ο Βορράς και ο Νότος είναι το θέμα της ταινίας του Κύπριου Ανδρέα Πάντζη. Ο νότος της Ευρώπης είναι ο βορράς για το Πακιστάν, την Ινδία, τις Φιλιππίνες, ενώ το ζητούμενο είναι ένα: μια καλύτερη ζωή. Οι ήρωες της ταινίας πηγαίνουν στις Αραβικές χώρες ή στην Αμερική για τον ίδιο λόγο που οι Πακιστανοί εργάτες ή οι Φιλιππινέζες πηγαίνουν στην Κύπρο. Αξιοπρόσεκτο είναι ότι στην ταινία οι εργοδότες μιλούν μόνο αγγλικά, ενώ οι μετανάστες στη γλώσσα της πατρίδας τους. Η ηρωίδα της ταινίας, δεν μιλάει καθόλου, παρά μόνο ακούει και αισθάνεται. Ανδεικνύεται, έτσι, με ποιητικό τρόπο το πρόβλημα της επικοινωνίας.

5. Μιρουπάφσιμ: Χρήστος Βούπουρας- Γιώργος Κόρρας, 1997.

Η αλβανική λέξη μιρουπάφσιμ που σημαίνει άντε γεια σου και υποδηλώνει ότι θα τα ξαναπούμε ή στο επανιδείν, όπως λέμε, εκφράζει τα αισθήματα  και τη συμπεριφορά των Ελλήνων προς τους Αλβανούς μετανάστες των τελευταίων ετών. Διαπιστώνεται η άδικη και άνιση μεταχείρισή τους, η διάθεση της ελληνικής κοινωνίας να εκμεταλλευτεί τη φτώχεια τους καθώς επίσης και η τάση ενσωμάτωσης και ομογενοποίησής τους. Παράλληλα, όμως, φαίνεται και η συνειδητοποίηση των αρνητικών αισθημάτων των Ελλήνων, το πέρασμα σε μια ωριμότητα και η αναμέτρηση με την ήδη διαμορφωμένη προσωπικότητα του καθενός μας.

6. Βαλκανιζατέρ: Σωτήρης Γκορίτσας, 1997.

 Πρόκειται για μια ταινία δρόμου που παρακολουθεί την πορεία δύο φίλων. Η πορεία, όπως και η σημασία ενός ταξιδιού που κάνουν, είναι διπλή. Αφενός διασχίζουν τα Βαλκάνια και τη Δυτική Ευρώπη για να βγάλουν ευκαιριακό χρήμα, όπως οι ίδιοι νομίζουν, και αφετέρου πραγματοποιείται και μια βαθύτερη γνωριμία με τον ίδιο τους τον εαυτό. Η ταινία, επομένως, δείχνει την κοινωνικοοικονομική κατάσταση του νεοέλληνα καθώς και τη θέση του ανάμεσα στους Βαλκάνιους γείτονες και στους δυτικοευρωπαίους εταίρους μας.

7. Σινασός-Τοπογραφία της μνήμης: Τίμων Κουλμάσης & Ηρώ Σιαφλιάκη, 1997.

Αυτό το ντοκιμαντέρ εξετάζει, με αφετηρία το ζωντανό παράδειγμα της Σινασού, τους μηχανισμούς που οδηγούν στον εθνικισμό και στο μίσος. Η Σινασός είναι ένα χωριό στην Καππαδοκία που σήμερα κατοικείται από Τούρκους, ενώ μέχρι το 1923 ζούσαν εκεί ειρηνικά Έλληνες και Τούρκοι, όπως συνέβαινε σε όλη τη Μικρά Ασία από αρχαιοτάτων χρόνων. Μετά την εθνική εκκαθάριση του 1923 ενάμισι  εκατομμύριο Έλληνες εγκατέλειψαν την Τουρκία και τετρακόσιες χιλιάδες Τούρκοι υποχρεώθηκαν να φύγουν από την Ελλάδα. Το ντοκιμαντέρ βασισμένο σε μαρτυρίες Ελλήνων και Τούρκων εμμένει στον τρόπο με τον οποίο τα πολιτικά γεγονότα και η προπαγάνδα αντέστρεψαν τη μνήμη των δύο λαών.

8.Από την άκρη της πόλης: Κωνσταντίνος Γιάνναρης, 1998.

Η άκρη της πόλης είναι το Μενίδι, όσον αφορά την Αθήνα, είναι όμως και το κοινωνικό περιθώριο στο οποίο βρίσκονται οι ήρωες της ταινίας. Οι ήρωες είναι μια παρέα εφήβων Ελληνοπόντιων παλλινοστούντων από το Καζακστάν της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, οι οποίοι προσπαθούν να ενταχθούν στην ελληνική πραγματικότητα είτε με νόμιμους είτε με παράνομους τρόπους.

9. Το καναρινί ποδήλατο: Δημήτρης Σταύρακας, 1999.

Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει γίνει χώρα υποδοχής μεταναστών. Τα παιδιά τους φοιτούν στα ελληνικά σχολεία, διαβάζουν τα ελληνικά βιβλία, παίζουν τα ίδια παιχνίδια με τα ελληνόπουλα. Πολλές φορές όμως η επικοινωνία είναι δύσκολη και η αποδοχή ακόμα δυσκολότερη. Η συγκεκριμένη  ταινία ασχολείται με αυτό ακριβώς το θέμα. Για έναν μικρό αλλοδαπό μαθητή ένα καναρινί ποδήλατο γίνεται το διαβατήριο που θα τον εντάξει στην ελληνική σχολική τάξη. Είναι μια ταινία στην οποία επιβεβαιώνεται η αξία της  εμπιστοσύνης μεταξύ των ανθρώπων.

10. Κλειστοί δρόμοι:  Σταύρος Ιωάννου, 2000.

Γυρισμένη σαν  ντοκιμαντέρ, η ταινία αυτή δείχνει τη ζωή των Κούρδων μεταναστών στην Αθήνα. Ο φακός παρακολουθεί τον πολύπαθο, περήφανο και  βασανισμένο αυτό λαό, κάνει «ζουμ» στη δυστυχία της περιθωριοποίησής τους. Οι Κούρδοι, που έχουν αφήσει την πατρίδα τους, για να βρουν μια καλύτερη ζωή στην Αθήνα, διαπιστώνουν ότι οι φωτισμένες λεωφόροι της Αθήνας είναι δρόμοι τις περισσότερες φορές κλειστοί.

11. Ο 7^ος ήλιος του έρωτα:  Βαγγέλης Σερντάρης, 2001.

Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922 πολλοί μετανάστες ήρθαν στην Ελλάδα και προσπάθησαν να φτιάξουν από την αρχή τη ζωή τους. Τα πολλά και ποικίλα προβλήματα που αντιμετώπιζαν στη νέα τους πατρίδα καθώς και η πίκρα για τις χαμένες ζωές και περιουσίες που άφησαν πίσω τους επηρέαζαν κάθε πράξη και συμπεριφορά τους.  Η ταινία διηγείται μια ερωτική ιστορία, η οποία όμως θα δοκιμαστεί σκληρά στις αντίξοες συνθήκες που έχει να αντιμετωπίσει.

12. Αλέξανδρος και Αϊσέ: Δημήτρης Κολλάτος, 2001.

Η ταινία εξιστορεί τις δοκιμασίες δύο νέων ανθρώπων που έχουν  διαφορετική θρησκεία. Και επειδή ο ρατσισμός δεν εκφράζεται μόνο σε φυλετικές διακρίσεις, αλλά και σε θρησκευτικές και σε πολλές άλλες, οι δύο νέοι δέχονται πιέσεις, εκβιασμούς και απειλές, ο ένας από την οικογένεια του άλλου. Ο νεαρός χριστιανός και η  Μουσουλμάνα αγαπημένη του θέλουν να ζήσουν μαζί, διατηρώντας ο καθένας τη θρησκεία του. Το κοινωνικό και οικογενειακό τους περιβάλλον όμως αντιδρά βίαια, υποστηρίζοντας το καθένα τη δική του πίστη.

13. Και το τρένο πάει στον ουρανό:  Γιάννης Ιωάννου, 2001.

Στο ερώτημα τι είναι η πατρίδα προσπαθούν να απαντήσουν δύο νεαροί φίλοι που ζουν στη Γεωργία της Σοβιετικής Ένωσης το 1937. Ο ένας είναι Έλληνας και ο άλλος Γεωργιανός και, καθώς ξετυλίγεται η ιστορία, ο θεατής εκτός από την καθημερινή ζωή στη γειτονιά έχει την ευκαιρία να κάνει μια γενική επισκόπηση της όλης τραγωδίας που βίωσαν οι Έλληνες, διωγμούς, εξορίες, φυλακίσεις.

14. Οι απ’ εκεί: Μαρία Μαυρικίου, 2001.

Θέμα της ταινίας είναι η Εθνική Ελληνική Μειονότητα στην Αλβανία. Δείχνει την ιστορία τού απ’ εκεί ελληνισμού, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα: τους αγώνες για τη διατήρηση της γλώσσας, της θρησκείας και της αξιοπρέπειας των Ελλήνων στην Αλβανία. Κυρίως όμως φαίνεται η σημερινή σκληρή πραγματικότητα: η ερήμωση των σπιτιών ύστερα από τη φυγή των νέων ανθρώπων για τη Ελλάδα.

15. Το σχολείο: Μαριάννα Οικονόμου, 2001.

Η σκηνοθέτιδα, αφού παρακολούθησε για έναν ολόκληρο χρόνο τη ζωή ενός σχολείου και τη γειτονιά των παιδιών, κατέγραψε σε ένα 55λεπτο ντοκιμαντέρ τον προβληματισμό που προκύπτει γύρω από την αποδοχή του ξένου, του άλλου. Πρόκειται για το 87^ο δημοτικό σχολείο στο Γκάζι της Αθήνας, όπου τα μισά περίπου παιδιά είναι Τουρκόφωνοι Μουσουλμάνοι από τη Θράκη. Οι δάσκαλοι προσπαθούν να αντεπεξέλθουν στις πολλαπλές τους υποχρεώσεις σε ένα κλίμα πολιτικών και κοινωνικών προκαταλήψεων.

16. Lilly’s story: Ροβήρος Μανθούλης, 2002.

Η ταινία αναφέρεται στους Έλληνες διανοούμενους οι οποίοι, επειδή δεν άντεχαν το καταπιεστικό καθεστώς που ακολούθησε  το χουντικό πραξικόπημα των δικτατόρων του 1967, αυτοεξορίστηκαν στο Παρίσι  και προσπάθησαν να ζήσουν με αξιοπρέπεια εκεί. Η  αφήγηση περιλαμβάνει διάφορες κωμικοτραγικές ιστορίες, ερωτικά και άλλα περιστατικά. Πρόκειται για ανθρώπους με πολιτικές ανησυχίες, αλλά και με την άνεση της απόστασης από τα διαδραματιζόμενα στην Ελλάδα.

17. Το τραγούδι της ζωής: Τώνης Λυκουρέσης, 2002.

Η μοναδική εβραϊκή κοινότητα στην Ευρώπη που δεν έχασε ούτε ένα μέλος της στη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής, ήταν η κοινότητα της Ζακύνθου. Αυτό συνέβη κυρίως λόγω της βοήθειας που τους πρόσφεραν οι χριστιανοί Ζακυνθινοί. Αυτή την πρωτοφανή ανθρωπιά κατέγραψε ο Τ. Λυκουρέσης σε ένα πολύ ωραίο ντοκιμαντέρ, καθώς και όλη την ιστορία της κοινότητας, από τον 15^ο αιώνα μέχρι σήμερα.

18. Ο δρόμος προς τη δύση: Κυριάκος Κατζουράκης, 2003.

Η ταινία είναι ένας συνδυασμός ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας. Καταπιάνεται με τα προβλήματα των μεταναστών, των προσφύγων και των λαθρομεταναστών στη σύγχρονη Ελλάδα. Ο σκηνοθέτης, που είναι και ζωγράφος, αναμειγνύει με δεξιοτεχνία ένα ποιητικό σενάριο με συνεντεύξεις και εικόνες πραγματικών μεταναστών. Μια μετανάστρια από την πρώην Σοβιετική Ένωση πέφτει θύμα δουλεμπορίου, περιφέρεται στην Αθήνα, οι εξομολογήσεις της εμπλέκονται με αληθινές εξομολογήσεις μεταναστών και παράλληλα σχολιάζεται η σκληρότητα ή η αδιαφορία των απλών ανθρώπων που ζουν στην ίδια πόλη.

19. Χορεύοντας με το Raidel-El Vecino Cubano: Αλέξης Τσάφας, 2002

Στην Αθήνα ζουν αρκετοί Κουβανοί προσπαθώντας να διατηρήσουν τον κουβανικό τρόπο ζωής ως τη μόνη επαφή με τη μακρινή τους πατρίδα. Όπως όλοι οι μετανάστες, νοσταλγούν την πατρίδα και εκδηλώνουν με κάθε τρόπο την κοινωνικότητά τους, την εξωστρέφειά τους, την αγάπη τους για τη μουσική, το χορό, το τραγούδι. Στο ντοκιμαντέρ, οι Κουβανοί της Αθήνας μίλησαν για το παρόν και το παρελθόν τους, συγχρόνως όμως έδωσαν χρώμα στην ταινία με τη συμμετοχή τους  στην εορτή για την  εθνική επέτειο της πατρίδας τους.

20. Πολίτικη Κουζίνα: Τάσος Μπουλμέτης, 2003.

Η ταινία είναι μια αναδρομή στο παρελθόν, στα παιδικά χρόνια του ήρωα στην Κωνσταντινούπολη. Αφορμή της αναδρομής αυτής είναι η επικείμενη επίσκεψη του παππού του από την Πόλη στην Αθήνα, τον οποίο αγαπούσε πολύ και έχει να τον δει από την ηλικία των επτά ετών. Το ταξίδι αυτό στο παρελθόν τού θυμίζει και τη δεύτερη αγάπη του, την παιδική του φίλη, που του χόρευε ανατολίτικους χορούς. Η πολιτική όμως της εποχής εκείνης (1965) επέβαλε  την απομάκρυνση από τα αγαπημένα του πρόσωπα, τη νοσταλγική ανάμνηση της μυρωδιάς, της γεύσης και γενικά της γλύκας της Κωνσταντινούπολης.

21. Νύφες: Παντελής Βούλγαρης, 2004.

Η αφετηρία της ταινίας είναι το μεταναστευτικό ρεύμα από την Ελλάδα προς την Αμερική τη δεκαετία του ’20.  Το 1922, 700 κοπέλες από την Ελλάδα, την Τουρκία και τη Ρωσία αφήνουν πίσω τους τη φτώχια και την πείνα και μ’ ένα νυφικό στο βαλιτσάκι τους και τη φωτογραφία ενός άγνωστου γαμπρού στο χέρι, ταξιδεύουν στην Τρίτη θέση ενός υπερωκεανίου, για να φτιάξουν τη δική τους οικογένεια στην Αμερική. Η ταινία θίγει τα θέματα της μικρασιατικής καταστροφής, της οικονομικής εξαθλίωσης, της εκμετάλλευσης των γυναικών από επιτήδειους και της διασποράς γενικά. Τα θετικά σημεία, όπως είναι η συντροφικότητα και ο έρωτας, δεν φτάνουν για να λύσουν τα προβλήματα της μετανάστευσης.

22. Ειδική μνεία οφείλουμε να κάνουμε στις ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου, στις οποίες υπάρχουν στοιχεία μετανάστευσης, ρατσισμού, πολυπολιτισμικότητας.

Στην Αναπαράσταση η απομάκρυνση του Έλληνα μετανάστη από τη πατρίδα γεννά αξεπέραστα προβλήματα, ακόμα και το έγκλημα.

Στο Ταξίδι στα Κύθηρα ο πολιτικός πρόσφυγας που παλιννόστησε δεν μπορεί να ενταχθεί στο περιβάλλον.

Στο Βλέμμα του Οδυσσέα οι Αλβανοί μετανάστες στα σύνορα, φορτωμένοι με μπόγους, μεταφέρουν υλικά «αγαθά» από την Ελλάδα, από τα οποία άλλα έχουν αγοράσει και άλλα έχουν κλέψει, κατά την κρίση του αφηγητή. 

Στην Αιωνιότητα και μια μέρα το πρόβλημα προβάλλει μέσα από τον μικρό αλλοδαπό - ‘παιδί των φαναριών’.

Στο Λιβάδι που δακρύζει οι πρόσφυγες, από τη μια,  και ο εμφύλιος πόλεμος, από την άλλη, οδηγούν την Ελλάδα σε τραγικά αδιέξοδα.

Η συγκεκριμένη αναφορά στις ταινίες του Αγγελόπουλου ψήγματα μόνο επεσήμανε. Το πρόβλημα της αρμονικής συμβίωσης των γειτονικών λαών μεταξύ τους είναι θέμα που τον απασχολεί έντονα σε όλες τις ταινίες και είναι πλέον σύμφυτο με τη μοίρα του Έλληνα. 

ΙΙ. ΞΕΝΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

1. Η μπαλάντα του Μπλάκσμιθ (The chant of Jimmie Blacksmith): Φρεντ Σκεπίζι (1978, Αυστραλία)

Όπως κάθε αποικιοκρατικό καθεστώς έτσι και η Αυστραλία των λευκών στήριξε την ανοικοδόμησή της πάνω στην εκμετάλλευση των ντόπιων κατοίκων. Επόμενο είναι ότι ο ρατσισμός αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο αυτής της ανοικοδόμησης, με συνέπεια τη φυσική εξόντωση του ιθαγενούς στοιχείου, την γκετοποίησή του, την εκμετάλλευσή του, την άνιση μεταχείρισή του απέναντι στο νόμο.

  Ο Τζίμι Μπλάκσμιθ είναι ένας νεαρός μιγάς που έχει ανατραφεί ως χριστιανός και παράλληλα έχει δεχτεί την επίδραση της κουλτούρας και των δοξασιών της φυλής του. Αυτός ο διχασμός (μισός λευκός μισός μαύρος) καθώς και η θέση του, ως θύμα της κοινωνικής και  ρατσιστικής καταπίεσης του, τον  οδηγούν σε ακραίες συμπεριφορές.

2. Ο θάνατος του Γκασταρμπάιτερ (Kass-bach ein portrait): Πέτερ Πάτζακ (1978, Αυστρία)

Στην ταινία καταγράφονται τα αίτια  που οδηγούν τα μεσαία στρώματα του πληθυσμού στην υιοθέτηση νεοναζιστικών ιδεών και ερευνώνται οι κοινωνικές, ψυχολογικές και ιδεολογικές διεργασίες που συντελούν στην αναβίωση αυτού του επικίνδυνου πολιτικού φαινομένου. Ο Καρλ Κάσμπαχ είναι ένας μεσόκοπος μπακάλης που μισεί τους ξένους, γιατί τους θεωρεί υπεύθυνους για την ανεργία στη χώρα του, καθώς επίσης και τους Εβραίους και τους αριστερούς. Η συμμετοχή του σε μια νεοναζιστική οργάνωση ανοίγει το δρόμο για πιθανή επικράτηση ενός νέου ολοκληρωτισμού.

3. Τα παιδιά του Απρίλη (Aprilkinder): Yuksel Yavuz (1998, Γερμανία).

Η ταινία αναφέρεται σε παιδιά δεύτερης γενιάς, των εργατών της Γερμανίας που κατάγονται από το Κουρδιστάν. Η ταινία αντλεί το θέμα της από το γεγονός ότι τα παιδιά αυτά γεννιούνται όλα τον Απρίλιο, γιατί η σύλληψη γίνεται τον Ιούλιο, όταν οι γονείς παίρνουν άδεια και πηγαίνουν στην πατρίδα. Το βασικό τους πρόβλημα είναι ότι βρίσκονται μεταξύ  δύο κόσμων: του Κουρδιστάν και της Γερμανίας. Από τη μια κινδυνεύουν  να αποκοπούν από τις παραδόσεις της παλιάς πατρίδας τους, από την άλλη υποχρεώνονται να ενσωματωθούν στην καινούρια. Αποτέλεσμα αυτού του διχασμού είναι ότι νιώθουν ξένα και αποπροσανατολισμένα με πολλές δυσάρεστες συνέπειες.

4. Αντίο ξενιτιά (Lebewohl Fremde): Tarfik Baser (1991, Γερμανία).

Ο Τούρκος ποιητής Deniz, εκδιωγμένος από το τουρκικό κράτος, έχει κάνει αίτηση για πολιτικό άσυλο στη Γερμανία. Η αίτησή του όμως απορρίπτεται και ο ίδιος απελαύνεται και από τη Γερμανία. Στη διάρκεια της παραμονής του στο Αμβούργο γνωρίζεται και αναπτύσσει ερωτική σχέση με μια Γερμανίδα. Το έντονο συναίσθημα ξεπερνά το εμπόδιο της γλώσσας και η επικοινωνία επιτυγχάνεται με το βλέμμα και τη γλώσσα του σώματος.

5. Εast is East: Damien Ο’ Donnel (1998, Αγγλία).

Θεατρικό έργο που ανέβηκε στο Βασιλικό Θέατρο του Λονδίνου το 1996 και κατόπιν γυρίστηκε ως ταινία. Δείχνει την επιθυμία και την προσπάθεια των νέων ανθρώπων να ζήσουν τη σύγχρονη πραγματικότητα, ακόμη κι αν προέρχονται από γονείς μετανάστες. Ο Τζορτζ Χαν είναι ένας περήφανος Πακιστανός, που ζει στην Αγγλία, διαπαιδαγωγεί όμως τα παιδιά του με πειθαρχία, που βασίζεται στις παραδοσιακές του αρχές,  «αγνοώντας» ότι ζουν πλέον στη Δύση. Η Αγγλίδα σύζυγός του αναζητά τις ισορροπίες μεταξύ  συζύγου και δίκαιων απαιτήσεων των παιδιών, προσπαθώντας να βρει τη χρυσή τομή που προωθεί τη ζωή και οδηγεί στην ομαλή, αλλά όχι οδυνηρή ένταξη στην ευρωπαϊκή κοινωνία.

6. Το Μίσος (La Hiane): Mathie Kassovitz (1994, Γαλλία).

Η απομόνωση, ο αποκλεισμός και η ανεργία δημιουργούν εκρηκτικές καταστάσεις στα γκέτο των μεγαλουπόλεων του δυτικού κόσμου. Η ένταση στα μάτια τριών φίλων, που περιπλανώνται σε ένα υποβαθμισμένο προάστιο του Παρισιού, κάνει τα λόγια περιττά. Το προάστιο κατοικείται από άνεργους και περιθωριακούς μετανάστες και οι νύχτες περνούν με συγκρούσεις των κατοίκων και της αστυνομίας. Οι αστυνομικοί δείχνουν το χειρότερο εαυτό τους και οι κάτοικοι εξεγείρονται εναντίον της ρατσιστικής αυτής θηριωδίας.

7. Η υπόσχεση (La promesse): Luc και Jean-Pierre Dardenne (1996, Βέλγιο, Γαλλία, Λουξεμβούργο).

Τα προβλήματα των μεταναστών γίνονται εντονότερα όταν η εγκατάσταση στην ξένη χώρα έχει γίνει παράνομα. Οι άθλιες συνθήκες ζωής, τα καταλύματα σε ακατάλληλους χώρους, η λαθραία εργασία, οι  αντίξοες συνθήκες, η ελάχιστη αμοιβή. Ο φόβος και η ανασφάλεια   είναι τα μόνιμα συναισθήματά τους. Η ταινία μιλά για ένα νεαρό αγόρι, τον Ιγκόρ, που βοηθάει τον πατέρα του στις δουλειές του. Και δουλειά του είναι η απασχόληση παράνομων μεταναστών. Όταν όμως  ένας από τους μετανάστες σκοτώνεται από λάθος του πατέρα, ο Ιγκόρ αρχίζει να συνειδητοποιεί τη σκληρή πραγματικότητα μέσα στην οποία ζει.

8. Όταν έρθει η μαμά για τα Χριστούγεννα: Νιλίτα Βατσάνι (1995, Ελλάδα, Γερμανία).

Η ταινία θίγει το σπουδαίο ζήτημα της απομάκρυνσης της μητέρας από τα παιδιά της, όταν εκείνη πηγαίνει να εργαστεί στο εξωτερικό. Η Ζοζεφίν είναι μετανάστρια από τη Σρι-Λάνκα και δουλεύει στην Αθήνα ως μπέιμπι-σίτερ. Κάποια Χριστούγεννα, μετά από οκτώ χρόνια, επιστρέφει στη Σρι-Λάνκα, όπου έρχεται αντιμέτωπη με τη σκληρή πραγματικότητα της δικής της οικογένειας και των παιδιών της. Τα παιδιά της Ζοζεφίν βλέπουν πια τη μητέρα τους με τη μορφή τραπεζικών επιταγών, δώρων από το εξωτερικό και επιστολών.

9. Ο Έλληνας γείτονας (Katzelmacher): Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ (1969, Γερμανία),

Το θέμα των ξένων εργατών στη Γερμανία έχει προβληθεί πολλές φορές στο έργο του Φασμπίντερ. Όπως γράφει ο Β. Βίγκαντ, ο ήρωας που συνήθως εξετάζει ο σκηνοθέτης είναι ένας άνθρωπος που νιώθει χωρίς πατρίδα στον ίδιο του τον τόπο. Οι μετανάστες εργάτες-ξένοι σε μια ξένη χώρα είναι ένα είδος κατοπτρικού ειδώλου του νέου Γερμανού. Στη συγκεκριμένη ταινία ένας Έλληνας μετανάστης πηγαίνει  στη Γερμανία και προσπαθεί να ενταχθεί τόσο στις παρέες των Ελλήνων όσο και στις παρέες των Γερμανών. Ο σκηνοθέτης έχει την ευκαιρία να δείξει τον  σκληρό και απάνθρωπο κόσμο σε μια ταινία γεμάτη ανθρωπιά.

10. Καφρ Κασσέμ (Κafr Kassem): Μποχράν Αλαουιέ (1973, Παλαιστίνη).

Θέμα της ιστορίας είναι η αφήγηση ενός πραγματικού γεγονότος: η σφαγή των κατοίκων ενός αραβικού χωριού από τις δυνάμεις κατοχής στις 29 Οκτωβρίου 1956, όταν το Ισραήλ, η Αγγλία και η Γαλλία επιτέθηκαν στην Αίγυπτο και κήρυξαν στρατιωτικό νόμο. Οι κάτοικοι του χωριού Καφρ Κασσέμ δεν ενημερώθηκαν ότι απαγορεύθηκε η κυκλοφορία τη νύχτα και καθώς γυρνούσαν από τα χωράφια τους το σούρουπο εκτελέστηκαν όλοι για παραδειγματισμό και τρομοκρατία. Η ταινία εκτός από την παράθεση των γεγονότων προσπαθεί να διερευνήσει  τα αίτια που το προκάλεσαν.

11. Με λένε Στέλιο (Jag Heter Stelious): Γιόχαν Μπεργκενστρόλε (1972, Σουηδία).

Ο συγγραφέας Θόδωρος Καλλιφατίδης έζησε από κοντά τα προβλήματα των Ελλήνων μεταναστών στη Σουηδία τη δεκαετία του ’70 και μαζί με τον σκηνοθέτη Γ. Μπεργκενστρόλε δημιούργησαν ένα σενάριο που μοιάζει  με ντοκιμαντέρ λόγω της αμεσότητας που το διακρίνει. Ο Στέλιος πηγαίνει από την Ελλάδα να δουλέψει στη Σουηδία με όνειρα, γρήγορα όμως καταλαβαίνει ότι είναι μόνος του σε μια ξένη κοινωνία που τον εκμεταλλεύεται.

12. Ο Χασάν στην ξενιτιά (Lyckliga VI): Τουντζέλ Κουρτίζ (1979, Σουηδία). 

Μια πικρή κωμωδία για τα βάσανα των Τούρκων μεταναστών στη Σουηδία, των «σκλάβων του 20^ου αιώνα», όπως τους χαρακτηρίζει η ταινία. Ο σκηνοθέτης, φίλος και συνεργάτης του Γιλμάζ Γκιουνέι, γύρισε την ταινία με Τούρκους ηθοποιούς, αλλά και μετανάστες στη Σουηδία. Η υπόθεση του έργου στηρίζεται σε μια κομπίνα που οργανώνουν Τούρκοι μετανάστες εναντίον συμπατριωτών τους και ο Χασάν, που έχει λίγα χρήματα παραπάνω, βρίσκεται στο κέντρο της ιστορίας.

13. Ο αραμπάς (The bus): Μπέι Οκάν (1976, Ελβετία, Σουηδία).

Η μοναξιά και ο τρόμος διακατέχουν τους ήρωες της ταινίας, καθώς κάποιοι Τούρκοι, παράνομοι μετανάστες στη Σουηδία, εγκαταλείπονται στη Στοκχόλμη από τον συμπατριώτη - οδηγό που τους μετέφερε από την πατρίδα. Ο οδηγός, με το πρόσχημα της έκδοσης ταυτοτήτων, τους παίρνει όλα τα χρήματα και τους εγκαταλείπει αβοήθητους.  Κάποιοι βγαίνουν από το λεωφορείο και χάνονται στην αφιλόξενη πόλη, κάποιοι μένουν μη ξέροντας τι να κάνουν, περιμένοντας την σύλληψή τους από την αστυνομία, με την αίσθηση του φόβου έντονη και συνεχώς παρούσα.

14.Ο φόβος τρώει τα σωθικά (Angst Essen Seele Auf): Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ (1974, Γερμανία).

Ο γάμος και ο έρωτας φαίνεται ότι δεν είναι ιδιωτική υπόθεση, όταν πρόκειται για διαφορετική ηλικία, χρώμα, φυλή, θρησκεία, γλώσσα και νοοτροπία των δύο μελλονύμφων. Επομένως, ο Μαροκινός εργάτης Αλία αποτυγχάνει να συμβιώσει αρμονικά με τη  μεγαλύτερή του Γερμανίδα, παρ’ όλο που αγαπήθηκαν πολύ. Το εχθρικό κοινωνικό πλαίσιο της ζωής τους επεμβαίνει δυναμικά και διαλύει τα συναισθήματα.

15. Γερμανοί αστυνομικοί (Deutsche Polizisten): Aysum Bademsoy (1999, Γερμανία).

Η ταινία είναι ντοκιμαντέρ, γυρισμένο στο Βερολίνο. Βλέπουμε ένα νέο αστυνομικό, τουρκικής καταγωγής, και τη δράση του στο Βερολίνο, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε. Για να υπηρετήσει  τη νέα του πατρίδα πήρε τη γερμανική υπηκοότητα και όλα αυτά έχουν σαν αποτέλεσμα να τον βλέπουν οι συνομήλικοί του αλλοδαποί σαν προδότη. Εκείνος προσπαθεί να μην συγκρουστεί με τους φίλους του και τους συγγενείς του.

16. Άνθρωποι από μακριά (D’une brousse a l’autre):  Jacpues Kebadion (1997, Γαλλία).

Ο δημιουργός αυτού του ντοκιμαντέρ έγινε γνωστός ως βοηθός του Robert Bresson, από τον οποίο διδάχτηκε πολλά. Στην προσπάθειά του να κατανοήσει την ιστορία των λαθρομεταναστών από το Μαλί, δέθηκε με μια οικογένεια, συμμετείχε στον αγώνα που έκαναν στη Γαλλία το 1996 για μια καλύτερη ζωή και τους ακολούθησε στο Μαλί, όπου κινηματογράφησε και τη ζωή τους εκεί.

17. Arrivedetci Millwall: Τσαρλς Μακ Ντάουγκαλ (1989, Βρετανία).

Μια παρέα Βρετανών χούλιγκαν πηγαίνουν εκδρομή στην Ισπανία το 1982, για να παρακολουθήσουν το Μουντιάλ στο Μπιλμπάο. Το ίδιο χρονικό διάστημα ξεσπά ο πόλεμος μεταξύ Αργεντινής και Βρετανίας για τα νησιά Φόκλαντ. Το εθνικιστικό κλίμα, που εκπέμπεται από  τα μέσα μαζικής ενημέρωσης επηρεάζει  αρνητικά τους χούλιγκαν, οι οποίοι συμπεριφέρονται βάναυσα και ξεσπούν την «οργή» τους στους Ισπανούς, οι οποίοι απλώς είναι ομόγλωσσοι με τους Αργεντινούς.

18. Μαθήματα αμερικανικής ιστορίας (American History X): Tony Kaye (ΗΠΑ).

Η ιστορία διαδραματίζεται στη Venice Beach του Λος Άντζελες, μια περιοχή που παρουσιάζεται στο σινεμά ως ο επίγειος παράδεισος. Πίσω από τα φώτα της πόλης όμως βρίσκεται η κόλαση του νεοναζισμού, που στηρίζεται σε διαλυμένες οικογενειακές ζωές, αναζητήσεις ταυτοτήτων, κοινωνικές αντιθέσεις. Μίσος, ναρκωτικά, σβάστικες και συμμορίες νέων περιπλέκουν δύο αδελφούς στη φρίκη του νεοναζισμού. Ο ρατσισμός και η ξενοφοβία, ωστόσο, αποκτούν υπόσταση, διαφθείρουν αλλά και σαγηνεύουν. Τα δύο αδέλφια, τέλος, καταφέρνουν να απεγκλωβιστούν από την κόλαση, με το τίμημα της ζωής του ενός.

19. Παιχνίδι ελιγμών: Αμπνελατίφ Κεσίς (2003, Γαλλία).

Μια πολύ αισιόδοξη ταινία, γυρισμένη σε υποβαθμισμένο προάστιο του Παρισιού. Το Παρίσι, ως υψικάμινος ανθρώπων, φυλών, θρησκειών και πολιτισμών, κρύβει και αγάπη, εκτός από το «Μίσος» του Μ. Κασοβίτς. Μια ομάδα νέων ανεβάζει ένα θεατρικό έργο του Μαριβό. Η κοινή αγάπη για το θέατρο τους ενώνει  και τους δυναμώνει, ώστε να αντιμετωπίζουν θετικά τα προβλήματα της δύσκολης πολυπολιτισμικής εποχής και πόλης όπου διαμένουν.

20.          Ο αληθινός φασισμός: Μιχαήλ Ίλιτς Ρόμ (1966, Σοβιετική Ένωση).

Το πρόβλημα που απασχολεί τον σκηνοθέτη στην τελευταία ταινία - ντοκιμαντέρ είναι οι θηριωδίες των Ναζί κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Πρόκειται για μα συρραφή ντοκουμέντων, στα οποία επισημαίνονται οι αιτίες  που γεννούν το φασισμό. Ο Ρομ δεν «εικονογραφεί» την ιστορία, αλλά σκηνοθετεί ένα αξιόλογο φιλμικό δοκίμιο.

21.   Ο χορός των τεράτων (Monster’s Ball): Μαρκ Φόρστερ (2001, ΗΠΑ)

Η ταινία εκτυλίσσεται στο σημερινό αμερικανικό Νότο και αφηγείται την ιστορία δύο οικογενειών. Μιας μαύρης και μιας λευκής, που οι πορείες τους διασταυρώνονται κάτω από τραγικές συνθήκες. Ο λευκός, ρατσιστής δήμιος, ερωτεύεται τη γυναίκα του μαύρου που εκτελεί  στην ηλεκτρική καρέκλα. Έτσι όμως απαλλάσσεται σιγά σιγά από το ρατσιστικό του μίσος. Μήνυμα της ταινίας: η αγάπη, η μεταμέλεια, τα δάκρυα θεραπεύουν το κοινωνικό μίσος και το ρατσισμό (κατά την εκτίμηση των δημιουργών της ταινίας).

22.  Wattstax: Mell Stuart (2003, ΗΠΑ).

Στις 20 Αυγούστου 1972 έγινε στο Μemorial Coloseum μια μεγάλη συναυλία, το Μαύρο Woodstoch ή διαφορετικά Wattstax. Τραγούδησαν μεγάλα ονόματα της μαύρης μουσικής και πήραν μέρος πολλά συγκροτήματα της gospel, rythm and blues, funk και jazz. Ακούστηκαν πολλές απόψεις για την Αφροαμερικανική Επανάσταση στην Αμερική και συζητήθηκαν θέματα ρατσισμού, αποκλεισμού, φτώχειας, ανεργίας. Μέσα από τη συναυλία δόθηκε το έναυσμα για μια προσπάθεια εθνικής επαγρύπνησης των μαύρων. Όλα αυτά τα βλέπουμε στο Wattstax, ένα από τα καλύτερα μουσικά ντοκιμαντέρ. 

23.  Far from Heaven (Ο Παράδεισος είναι μακριά): Τόντ Χέινς (2003, ΗΠΑ).

Το αμερικανικό όνειρο των φίφτις απομυθοποιείται, στο μελοδραματικό, αστικό περιβάλλον της ταινίας Ο Παράδεισος είναι μακριά, καθώς αποκαλύπτονται απαγορευμένες πτυχές, όπως η ομοφυλοφιλία και ο ρατσισμός. Μία ευτυχισμένη νοικοκυρά στο Κονέκτικατ ανακαλύπτει την κρυφή ζωή του συζύγου της και τις ομοφυλοφιλικές τάσεις του. Η ίδια βρίσκει παρηγοριά στον μαύρο κηπουρό. Ωστόσο, το μήνυμα της ταινίας είναι πως το να είναι κανείς ομοφυλόφιλος είναι μικρότερο κακό από το να είναι έγχρωμος. Η αμερικανική κοινωνία του ’50 δεν έχει ξεπεράσει το κόμπλεξ της διπλής της ταυτότητας.   

24. Ταξί: Κάρλος Σάουρα (1996, Ισπανία).

Μέσα στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις υπάρχουν μετανάστες, άστεγοι, τοξικομανείς, ομοφυλόφιλοι, πόρνες, γενικά άνθρωποι  του περιθωρίου, όπως λέγονται. Αυτό συμβαίνει και στη Μαδρίτη. Η νεαρή οδηγός ταξί, που ζει μέσα σ’ αυτό το «μωσαϊκό» των ανθρώπων, και το έχει αποδεχτεί, τρομάζει όταν ανακαλύπτει ότι ο πατέρας της, ο φίλος της και πολλοί άλλοι ταξιτζήδες της πόλης συμμετέχουν σε μία φασιστική οργάνωση με σκοπό την εξόντωση των ανθρώπων του περιθωρίου. Η ταινία αποτελεί σχόλιο των απλών ανθρώπων πάνω στο θέμα του υποβόσκοντος φασισμού.

ΦΟΡΕΙΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

1. ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ

Κανάρη 1, 10671, Αθήνα

ΤΗΛ.: 210 3612046, 210 3609695

FAX:  210 3628468

E-mail: tain@otenet.gr

http://www.tte.gr

2. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ

Πανεπιστημίου 10, 10671, Αθήνα

ΤΗΛ.: 210 3648007, 210 3631733

FAX:  210 3614336

E-mail: info@gfc.gr

http://www.gfc.gr

3. ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Λεφ. Αλεξάνδρας 9, 11473, Αθήνα

ΤΗΛ.: 210 8706021

FAX: 210 6431004

E-mail: kalafata-education@filmfestival.gr

http://www. filmfestival.gr

4. ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΟΛΥΜΠΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΝΕΟΥΣ ΝΕΑΝΙΚΟ ΠΛΑΝΟ

Ρόδου 18, 11252, Αθήνα

ΤΗΛ.: 210 8664470, 210 8664030

E-mail: camerazizanio@olympiafest.gr

http://www. olympiafest.gr

5. ΕΝΩΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΚΑΙ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ

Βαλτετσίου 25, Αθήνα

ΤΗΛ.: 210 3602379, 210 3615675

FAX:  210 3616442

E-mail: etekt-ot@ath.forthnet.gr 

6. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ

Ζωοδόχου Πηγής 99, Αθήνα

ΤΗΛ.: 210 3845039

E-mail: agora@ectc.gr

http://www.agoramed.gr

7. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ

---

[1] Η εργασία αυτή περιλαμβάνεται στην έκδοση του ΚΕΜΕΤΕ «Ρατσισμός και ΜΜΕ. Ο ρόλος του σχολείου. Βιβλίο για την καθηγήτρια-τον καθηγητή».

 

 Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να κάνουμε στην κινηματογραφική ταινία  Νύφες(2004) του σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη. Μπορείτε να παρακολουθήσετε ένα σχετικό βίντεο, το οποίο θα σας βοηθήσει να προβληματιστείτε και να καταγράψετε, στη συνέχεια, τις σκέψεις σας για το πώς οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες (π.χ. η φτώχεια) επηρεάζουν τις επιλογές των ανθρώπων.


http://www.viewpure.com/W6KydlFFHAM

1)      Κι αν η Ελλάδα έχει γίνει χώρα υποδοχής μεταναστών, αυτό σημαίνει ότι έπαψε να είναι πια μεταναστευτική χώρα; Για να δούμε! Μια πρώτη εικόνα θα πάρετε, αν διαβάσετε ένα σχετικό άρθρο^[1] της εφημερίδας Το Βήμα. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον Απόδημο Ελληνισμό^[2], μπορείτε να ενεργοποιήσετε την υπερσύνδεση. Ποια είναι λοιπόν τα συμπεράσματά σας;

---

[1] http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=305285 

[2] http://www.ggae.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=16

---

---

https://www.youtube.com/watch?v=XtryGEsORiw

ΟΠΟΥ ΓΗΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΣ

- ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΠΟΧΩΝ

ΜΙΑ ΤΑΙΝΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥ 1ου ΕΠΑΛ & 1ου ΕΚ ΑΡΓΟΥΣ.

ΕΝΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ.

 

ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ - ΞΕΝΙΤΗΜΕΝΟ ΜΟΥ ΠΟΥΛΙ

https://www.youtube.com/watch?v=VT7UKK3iA-I

ΠΗΓΗ :https://blogs.sch.gr/1gymchal/2016/01/23/%CE%BE%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CF%84%CE%B5%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF-%CE%BC%CE%BF%CF%85-%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%B9-%CE%B8%CE%B5%CE%BB%CF%89-%CE%BD%CE%B1-%CF%80%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BE%CE%B5/

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ  [σχετικά με την ξενιτιά και τη μετανάστευση ].

» Σαν τον μετανάστη » Γ. Νταλάρας

https://www.youtube.com/watch?v=OsSvtd83Ids

» Η μπαλάντα του ξενιτεμένου » Λ. Χαλκιάς από τους «Μετανάστες » του Γιάννη Μαρκόπουλου

https://www.youtube.com/watch?v=v8nvQORhswk

» Μιλώ για τα παιδιά μου» Βίκυ Μοσχολιού από τους «Μετανάστες» του Γιάννη Μαρκόπουλου

https://www.youtube.com/watch?v=omjOENWvZhA

«Τζιβαέρι» 

https://www.youtube.com/watch?v=z8yfBJUZ8IM

ΕΡΓΑΣΙΑ – ΞΕΝΙΤΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/mou/xenitia.htm

http://diasporic.org/2011/01/batsikanis-nikos/%CE%AD%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B5%CF%82-%E2%80%93-%CE%BE%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%AC/

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

  https://www.youtube.com/watch?v=KDl5ceeEE7g

Ξηλούρης, «Μάνα πολλά μαλώνεις με»

https://www.youtube.com/watch?v=eIw4GKqGU7I

«Η ελληνική μουσική παράδοση της Κάτω Ιταλίας»

 https://www.youtube.com/watch?v=A72JGvVT4wk

«Αλησμονώ και χαίρομαι», Ήπειρος

https://www.youtube.com/watch?v=3kOzFH_fHTY

«Εδώ στην ξένη χώρα» Λάκης Χαλκιάς  μουσική Γ. Μαρκόπουλου

https://www.youtube.com/watch?v=CaW79CcoZTs

«Μιλώ για τα παιδιά μου»

https://www.youtube.com/watch?v=tURTmNfC-ZI

«Σαν τον μετανάστη»

https://www.youtube.com/watch?v=lj_YdBJyHiw

«Τζιβαέρι»

https://www.youtube.com/watch?v=PfgUp702o_k

«Ξενιτεμένο μου πουλί»

 https://www.youtube.com/watch?v=ne5DtGLfQiU

«Είναι κακούργα η ξενιτιά»  Ξηλούρης

https://www.youtube.com/watch?v=E6KErMeNFd4

«Η φάμπρικα» Λάκης Χαλκιάς ( «Οι μετανάστες», Γ Μαρκόπουλου )

https://www.youtube.com/watch?v=v8nvQORhswk&index=5&list=PL6263FFE4E599A9B7

«Η μπαλάντα του μετανάστη» Λάκης Χαλκιάς, Γ. Μαρκόπουλος

https://www.youtube.com/watch?v=YLyBnK6gC5c

«Ο γυρισμός του ξενιτεμένου»

ΕΡΓΑΣΙΑ

Το κοινωνικό φαινόμενο της ξενιτιάς όπως αποτυπώνεται στα παραπάνω τραγούδια.

https://www.slideshare.net/kostism/ss-52474406

ΠΗΓΗ :https://afterschoolbar.blogspot.com/2010/09/1.html

Της ξενιτιάς. Μέρος 1ο. Αυτοί που φεύγουν...

Με αφορμή τα δυο δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς που ανθολογούνται στην λογοτεχνικά εγχειρίδιο της Β΄Γυμνασίου, στην παρούσα και σε επόμενες αναρτήσεις θα δούμε πως περιγράφεται σε κάποια τραγούδια (κυρίως) η ξενιτιά.Σε αυτή την ανάρτηση θα ασχοληθούμε με τα τραγούδια που αφορούν αυτούς που φεύγουν, στην επόμενη με τα αντίστοιχα που αφορούν αυτούς που μένουν, και στην τελευταία εκείνα που μιλάνε για αυτούς που γυρίζουν...  Είναι πάμπολλα τα κείμενα που αναφέρονται στην ξενιτειά.Επίσης δεν έχουν οι Έλληνες το μονοπώλιο της μετανάστευσης, ούτε της νοσταλγίας. Εξαιτίας του πλήθους των πηγών, λοιπόν, αλλά και της φύσης του μαθήματος, θα αναφερθώ κυρίως σε κείμενα και τραγούδια που σχετίζονται με την Ελλάδα και αφορούν τους Έλληνες. Θα προσπαθήσω, από αυτά, να ανεβάσω μερικά αντιπροσωπευτικά.

Το παρακάτω τραγούδι του Θανάση Παπακωνσταντίνου (Σωκράτης Μάλαμας και Μαρίνα Δακανάλη) θα μπορούσε να είναι κάλλιστα μια περίληψη του όρου μετανάστευση. Άνθρωποι που φεύγουν, άνθρωποι που μένουν, άνθρωποι που τα καταφέρνουν, άλλοι που γυρίζουν πίσω στερημένοι και αποτυχημένοι, άνθρωποι που ξεριζώνονται άνθρωποι που ριζώνουν. "Στην Αμερική"(και όχι μόνο...)

Στο πρώτο κείμενο που ανθολογείται στο βιβλίο σας παρουσιάζεται το θέμα από την πλευρά του ξενιτεμένου. Παρουσιάζεται ο ξενιτεμένος να πλανεύεται από την ξενιτιά, να νοσταλγεί το σπίτι του και να φοβάται ιδιαίτερα το ενδεχόμενο να αρρωστήσει εκεί και να είναι μόνος του. (Και καθώς γράφω αυτό το κείμενο χτυπημένος από τον ιό που είδατε ότι με έκανε να σέρνομαι το πρωί, 400 ναυτικά μίλια και 300 χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο που μεγάλωσα αισθάνομαι μια μυστήρια οικειότητα...

   Το θέμα της νοσταλγίας και της πλάνης εμφανίζεται στο τραγούδι του Μίκυ Θεοδωράκη "Της ξενιτιάς ή Φεγγάρι μάγια μου 'κανες" (στίχοι Ερρίκος Θαλασσινός, τραγουδάει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης). Το φεγγάρι, και όχι οι προσωπικές του επιλογές, εμφανίζονται υπαίτιοι για την παρατεταμένη παραμονή του αφηγητή στη ξενιτιά. Και με ένα πουλί στέλνει χαιρετίσματα στην οικογένεια του και φιλιά στην γειτονοπούλα, με την οποία, προφανώς είναι ερωτευμένος.

Σαν συνέχεια του παραπάνω τραγουδιού , ο ήρωας στο "Ξενάκι" του Στράτου Κουγιουμτζή, οραματίζεται ότι επιστρέφει ξαφνικά μόνο για την αγαπημένη του και ανεβαίνει κρυφά στο δωμάτιο της. Θεωρεί δε ότι η ιδιότητα του του ξενιτεμένου είναι επαρκής δικαιολογία για αυτή την παραβίαση των ηθών της εποχής και ότι δεν θα έχουν πρόβλημα σε περίπτωση που τους αντιληφθούν. (Συνηθίζω να ανεβάζω τις πρώτες εκτελέσεις, Εδώ είναι του Γιάννη Καλατζή. Αλλά πως μπορεί να ξεχάσει κανείς αυτή την Βιτάλη...)

ο 'Ακης Πάνου, στο τραγούδι του "Στο σταθμό του μονάχου" με τον Στράτο Διονυσίου, τοποθετεί τον ήρωα του στο σταθμό του Μονάχου, πόλη της Γερμανίας και διαμετακομιστικό σταθμό για τους Έλληνες μετανάστες στην Γερμανία και τις Κάτω χώρες τις δεκαετίες του '50 και του '60. Το τραγούδι αποτελεί ένα ιδιόρρυθμο ρεπορτάζ για την ζωή των ανθρώπων και το τρένο που έρχεται από την πατρίδα παρουσιάζεται σαν ο μοναδικόος δεσμός με αυτή. Ακόμα και έτσι όμως, παρά το δημοσιογραφικό του τραγουδιού, η " μαύρη μοίρα " του ήρωα θεωρείται υπεύθυνη.

Αντίθετα, η Βίκυ Μοσχολιού (Μουσική Γιάννης Μαρκόπουλος, Στιχοι:Γιώργος Σκούρτης ) στο ρόλο μια μετανάστριας, δεν έχει αυταπάτες και επικεντρώνεται στην νοσταλγία που νοιώθει για τα παιδιά της που ζουν στην Ελλάδα με τους παππούδες τους. Τα γράμματα και η φαντασία είναι τα μόνα που τη φέρνουν κοντά τους.

Οι αφηγητές τραγουδιών τέτοιου τύπου γνωρίζουν πολύ καλά γιατί έχουν ξενιτευτεί. Οι βιοποριστικοί λόγοι όμως που τους εξαναγκάζουν να ξενιτευτούν δεν αρκούν για να τους παρηγορήσουν. Γιατί "Το ψωμί της ξενιτιά είναι πικρό".

Δεν είναι όμως μόνο η επιβίωση που εξαναγκάζει τους ανθρώπους να μεταναστεύσουν... Ο ήρωας της ταινίας "America America" Ελία Καζάν(τζόγλου) στέλνεται από τους δικούς του  από την Ανατολία στην Κωνσταντινούπολή με σκοπό να μαζέψει λεφτά και να μετακομίσει όλη η οικογένεια εκεί προκειμένου να γλυτώσει η οικογένεια την ολοένα και αυξανόμενη πίεση των Τούρκων εθνικιστών. Αντ' αυτού, εκείνος ονειρεύεται την Αμερική και καβαλάει το επόμενο καράβι...

Είναι γνωστό ότι τα τραγούδια της ξενιτιάς συγχέονται με τα μοιρολόγια και καμιά φορά χρησιμοποιούνται ως τέτοια... (και το ανάποδο). Δεν περίμενα όμως ποτέ ότι ένα νυφιάτικο τραγούδι θα έμοιαζε τόσο πολύ με τραγούδι της ξενιτιάς και μοιρολόι. Στο "μοιρολόι της νύφης" (Από τη Μάρθα Φριντζήλα) που ακολουθεί η νύφη αποχαιρετάει το σπίτι της καθ οδόν προς το σπίτι του άντρα της. Τελικά όμως είναι λογικό, όχι μόνο γιατί πολλές γυναίκες, εξαιτίας της καταπίεσης που υφίσταντο, παρέμεναν έγκλειστες στο σπίτι και κάποιες φορές δεν μπορούσαν να γυρίσουν στο πατρικό τους, ακόμα κι αν ήταν στο διπλανό στενό.

Πολλές φορές παντρεύονταν σε μέρη ξένα και η δυσκολία των "συγκοινωνιών", μαζί με τους περιορισμούς του φύλου, έδιναν ένα τελεσίδικο χαρακτήρα στην αναχώρηση.

Πολλά περισσότερα ξέρει να μας πει η καραβιά από "Νύφες" του Παντελή Βούλγαρη και, ειδικότερα, η πρωταγωνίστρια που ταξιδεύει στην Αμερική για να παντρευτεί αντί της αδερφής της, που αθέτησε την υπόσχεση γάμου της οικογένειας και επέστρεψε, ώστε να ξεπλυθεί η οικογενειακή ντροπή. Γεγονός που δίνει κακό τέλος στο έρωτα της με ένα Άγγλο δημοσιογράφο που επιβαίνει και αυτός στο πλοίο. Αντίθετα η ηρωίδα του δημοτικού τραγουδιού "Μη με στέλνεις μάνα στην Αμερική", αντιδρά και προτιμά "ψωμί, κρεμμύδι και κείνον που αγαπά. (Λεπτομέρεια το τραγούδι το δισκογράφησε η Ρίτα Αμπατζή, ενώ ήταν μετανάστρια στην ... Αμερική).

  Είναι γνωστή η φράση "η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της" και η αντίληψη ότι ένας Έλληνας μπορεί πιο εύκολα να προκόψει στο εξωτερικό, καθώς στην Ελλάδα θα υποφέρει από το λεγόμενο "σύνδρομο του γείτονα" (Κάποτε σε έναν πέθανε η κατσίκα του και έκλαιγε και χτυπιόταν. Και τον άκουσε ο θεός και τον λυπήθηκε, και τον ρώτησε τι θα μπορούσε να κάνει για να απαλύνει τον πόνο του. Και αυτός, αντί για οτιδήποτε καλό για τον εαυτό του, ζήτησε "Να πεθάνει και η κατσίκα του γείτονα"). Κάπως έτσι αισθάνεται να βραχυκυκλώνει και ήρωας του τραγουδιού "Βραχυκύκλωμα" του Βαγγέλη Γερμανού. Για αυτό δηλώνει "Μάνα θα φύγω, θα πάω στα ξένα. αυτός το τόπος δεν είναι για μένα" .

Έτσι και ο (αυτοεξόριστος για ένα διάστημα) Μανόλης Ρασούλης, καλοτυχίζει τον Έλληνα που ξεχνάει την επιστροφή και είναι ευτυχισμένος στη ξενιτιά. Για τον ίδιο όμως μάλλον αυτό δεν συνέβη, καθώς το σαρκαστικό ευχαριστώ στην Ελλάδα που τον έμαθε να τα βολεύει τσάτρα πάτρα, να την μισεί και να τη λατρεύει, είναι γεμάτο από μια όχι και τόσο υπαινικτική νοσταλγία. (Τραγουδάει ο Νίκος Παπάζογλου, μουσική από την Βάσω Αλαγιάννη.)

Όμοια μ' αυτήν των ηρώων της ταινίας Home sweet, home. του Φίλιππου Τσίτου. 'Άνθρωποι προερχόμενοι από διάφορες χώρες συναντιούνται σε ένα καφενείο στο πολυπολιτισμικό Βερολίνο του σήμερα, στο προγαμιαίο πάρτι του πρωταγωνιστή.
Θεωρούν τους εαυτούς πλήρως απογαλακτισμένους από την πατρίδα τους, διαφορετική για τον καθένα.Ουσιαστικά όμως είναι άνθρωποι αποτυχημένοι που αποφεύγουν στο όνομα της πατρίδας, την αποδοχή της αποτυχίας τους σε φίλους και συγγενείς. Ο πρωταγωνιστής της ταινίας δε, αποφεύγει χρόνια τώρα την δική του, όπως ο διάβολος το λιβάνι. Και δέχονται ευχάριστα το στοίχημα -πρόκληση. Σύμφωνα με αυτό πρέπει ο καθένας από αυτούς να τηλεφωνήσει το σπίτι του, αποδεικνύοντας ότι δεν το κουβαλά μαζί του, το χει ξεχάσει. Η νοσταλγία όμως κερδίζει και είναι αυτή που δίνει τον τόνο σε κάθε τηλεφώνημα.

Γιατί άλλωστε η ξενιτιά λειτουργεί και ως σαράκι. Σαν οξύ κ σιγοτρώει τις ψυχές των ξενιτεμένων και των δικών τους, όπως φαίνεται και στο δημοτικό τραγουδί "Γιάννη μου το Μαντήλι σου", όπου μέσω ενός διαλόγου ανάμεσα στον ξενιτεμένο και σε ένα δικό του που έχει μείνει στην πατρίδα, την μάνα του, βλέπουμε την διαβρώτική επίδραση της ξενιτιάς ακόμα και στα άψυχα, το μαντήλι...Βεβαία το μαντήλι είναι σύμβολο της ψυχής του ήρωα.

Μιλώντας όμως για την μάνα του Γιάννη, μπήκαμε ήδη στο επόμενο θέμα μας.

Αυτούς που μένουν...

(Και μετά ήρθε η κρίση...)

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
266 τραγούδια και 13 διηγήματα για την ξενιτιά

     

ΠΗΓΗ:http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/mou/xenitia.htm

Ως πότε πια η τύχη μου θα μ' έχει δικασμένο
να σέρνομαι στην ξενιτιά σαν φύλλο μαραμένο
(Αμανές)

Από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας ο τόπος αυτός δεν μπόραε να θρέψει τους κατοίκους του. Η μοναδική λύση ήταν η ξενιτιά. Από τις πρώτες αποικίες του α' ελληνικού αποικισμού ως τους μετανάστες των δεκαετιών του '50, '60, αλλά και ως τις μέρες μας με τους ξενιτεμένους νέους, ο πόνος του ξεριζωμού είναι ο ίδιος.

Αυτός ο πόνος εκφράστηκε στο κύριο μέσο έκφρασης του λαϊκού πολιτισμού, το τραγούδι. Τραγούδια γεμάτα πόνο γι' αυτούς που έφευγαν και γι' αυτούς που έμεναν.

Διάλεξα κάποια αντιπροσωπευτικά τραγούδια από τα δημοτικά και τους αμανέδες, τα ρεμπέτικα και τα λαϊκά ως τα έντεχνα.

Ακόμη θα βρείτε διηγήματα και ποιήματα.

Δη

ΔΕΙΤΕ ΠΑΡΑΠΑΝΩ !

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
266 τραγούδια και 13 διηγήματα για την ξενιτιά
   



Ως πότε πια η τύχη μου θα μ' έχει δικασμένο
να σέρνομαι στην ξενιτιά σαν φύλλο μαραμένο
(Αμανές)


Από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας ο τόπος αυτός δεν μπόραε να θρέψει τους κατοίκους του. Η μοναδική λύση ήταν η ξενιτιά. Από τις πρώτες αποικίες του α' ελληνικού αποικισμού ως τους μετανάστες των δεκαετιών του '50, '60, αλλά και ως τις μέρες μας με τους ξενιτεμένους νέους, ο πόνος του ξεριζωμού είναι ο ίδιος.

Αυτός ο πόνος εκφράστηκε στο κύριο μέσο έκφρασης του λαϊκού πολιτισμού, το τραγούδι. Τραγούδια γεμάτα πόνο γι' αυτούς που έφευγαν και γι' αυτούς που έμεναν.

Διάλεξα κάποια αντιπροσωπευτικά τραγούδια από τα δημοτικά και τους αμανέδες, τα ρεμπέτικα και τα λαϊκά ως τα έντεχνα.

Ακόμη θα βρείτε διηγήματα και ποιήματα.
Δημοτικά
Αγάπη είχα στην ξενιτιά, Θ. Κοντόπουλος, 1953
Αλεξάνδρα, Ζαγόρι Ηπείρου
Αλησμονώ και χαίρομαι, Πολυφωνικό Ηπείρου
Ανάθεμά σε ξενιτιά, Ειρήνη Κονιτοπούλου Λεγάκη
Αναστασιά, Τι να τον κάνω τον ντουνιά, Θεανώ και Μαριάννα Τζήμα  ΝΕΟ
Άνοιξε πόρτα της ξανθής, Αναγνωρισμού, Νίκος Μ. Γιωργάκης, Αγγελική Καλούδη, Όλυμπος, Καρπάθου  ΝΕΟ
Από μικρός ορφάνεψα, Φεργαδιώτου, Πασινιού, Βερβέρης, Πατρέλλης, Λαγουτάρης, Σαρέλλης, Παλάσκα, Σαλτουγιάννη, Παλάσκας
Από μικρός στην ξενιτιά, Αμαλία Βάκα
Από μικρός στην ξενιτιά, Αστέριος Γούναρης
Απόψιν τα μεσάνυχτα, Καππαδοκίας, Κατερίνα Παπαδοπούλου
Άσπρα μου περιστέρια, Μακεδονίας, Δόμνα Σαμίου
Άσπρα μου πουλιά, περιοχής Ζαγορίου, Γιάννης Παπακώστας
Αυτού ψηλά που περπατείς, Ηπείρου, Μιχάλης Ζάμπας
Αφήνω γεια στη γειτονιά, Τάκης Καρναβάς
Αχ ξενιτιά με πλήγωσες, Λέρου, Αδελφές Χατζηδάκη
Βαρέθηκα μανούλα μου, Χίος
Βαρέθηκα την ξενιτιά, Δημοτικό, Αργύρης Γιαμπουράνης
Βαρέθηκα την ξενιτιά, Δημοτικό, Κόνιτσας
Βαρέθηκα την ξενιτιά, Δημοτικό, Ρίτα Αμπατζή
Βαρέθηκα την ξενιτιά, Θεσσαλίας
Βαρέθηκα την ξενιτιά, Μοιρολόι Ηπείρου, Συλλογή Σίμωνος Καρρά (ανενεργό προσωρινά)
Βαριά είναι τα ξένα, Γλυκερία
Βουλιέμαι μια, βουλιέμαι δυο, Κόνιτσα
Βουλιέμαι μια, βουλιέμαι δυο, Κόνιτσα, Δόμνα Σαμίου
Βρέχει ν η Θιος κι βρέχουμι, Μακεδονία, μικτή ομάδα
Γαϊτανάκι μου πλεγμένο, Ρόδου, Κατερίνα Παπαδοπούλου
Για βγάτι πέντε λυγερές, Ευρυτανία, μικτή ομάδα
Γιάλα, (Δωδεκανήσου) Καίτη Κουλιά
Γιάννη μου, το μαντίλι σου, Δόμνα Σαμίου
Γιωργαλάκης, (Πηλίου), Δόμνα Σαμίου
Γύρισα απ' την ξενιτιά, Σύνθεση Παναγιώτης Κοκοντίνης, τραγούδι Γιώργος Παπασιδέρης, 1956 (εξορίας)
'Γω στα ξένα περπατούσα, Χρόνης Αηδονίδης
Δε μου βαρούν τα ξένα, Θεσπρωτία, Σάββας Σιάτρας
Δεν ξημερώνεις, (Λέρου) Δικαία Χατζηδάκη
Διώξε με, μάνα, διώξε με, Πελοποννήσου, Γιάννης Παυλόπουλος
Διώχνεις με, μάνα, διώχνεις με, (Ανατολικής Ρωμυλίας), Βαγγέλης Δημούδης
Εγώ στον ήλιο ορκίστηκα, Δημοσθένης Βλαχαγγέλης
Ένα καράβι αρμένιζε, Μακεδονίας, Μελίνα Κανά
Ένα καράβι κρητικό, (Πόντου), Γιώργος Αμαραντίδης
Εσείς πουλιά του κάμπου, Καρδίτσας, Στυλιανή Μανταλιά
Η ξενιτιά με χαίρεται, Δημοτικό, τραγουδάει και παίζει λύρα ο Δημήτριος Φτουχίδης, 1930
Η παντέρμη ξενιτιά, Κώστας Μουντάκης (Σύγχρονο)
Ήκουσες, Αρετούσα μου, Ερωτόκριτος, Νίκος Ξυλούρης
Θάλασσα απ' όλα τα νερά, (Κυκλάδων), Δόμνα Σαμίου
Θάλασσα λυπήσου, Δυτικά παράλια Μ. Ασίας, Σοφία Νεοχωρίτου
Θέλω να τα καταραστώ, Ηπείρου, Δ. Παράσχος
Καημένη ξενιτιά (Να χαμηλώναν τα βουνά), Χρήστος Κοντόπουλος
Καλώς ανταμωθήκαμαν, Θεσπρωτία, Ομάδα τραγουδιού Ομοσπονδίας Μουργκάνας
Καράβι ένι το σπίτι μου, Πόντου, Γιώργος Καμπουργιανίδης
Καράβι καραβάκι, (Κρήτης), Χαΐνηδες
Καταραμένη ξενιτιά, Χρήστος Κοντόπουλος, 1954
Κάτω από ξένους ουρανούς, (Κεντρικής Ελλάδας), Σοφία Κολλητήρη
Κείτεται ξένους άρρωστους, Θράκης
Κίνησαν τα καράβια, Μακεδονία
Κλαιν οι πέρδικες στα πλάγια, Πωγώνι Ηπείρου, Πολυφωνικό: Χάονες
Κλαιν οι πέτρες στα λιθάρια, Πολυφωνικό Ηπείρου
Κλάμα του εμιγκράντου, Παραδοσιακό των ελληνόφωνων χωριών της κάτω Ιταλίας
Κοράσιον ετραγούδαγε, (Προποντίδας), Δόμνα Σαμίου
Λαμπάδα μου γραμμένη, Κόνιτσα, Μαριάννα Τζήμα, Θεανώ Τζήμα
Λιώσανε τα χιόνια, Δημήτρης Βάγιας
Λουλούδι τι μαράθηκες, --
Μαλαματένιος αργαλειός Αναγνωρισμού, Σινασός Καππαδοκίας, Χορωδία Κυριάκου Βλασιάδη
Μάνα μ’, ήρθεν η Άνοιξη, Σινασού Καππαδοκίας, Επαμεινώνδας Τσιαμπόκαλος
Μάνα, πολλά μαλώνεις με, Νίκος Ξυλούρης
Μαύρα μου χελιδόνια, Πωγώνι Ηπείρου, Σάββας Σιάτρας, Σταύρος Καψάλης
Με γέρασε η ξενιτιά, Γεωργία Μηττάκη, 1958
Με μάραναν τα ξένα, Δημήτρης Καμπίτσης
Με πήρε το παράπονο, Δημήτρης Ζάχος
Μια κόρη Τρικεριώτισσα Αναγνωρισμού, (Παραλογή, Τρίκερι Θεσσαλίας) Δόμνα Σαμίου
Μια λυγερή τραγούδαγε, Κόνιτσα, Πολυφωνικό σύνολο «Χαονία»
Να 'μαν πουλί να πέταγα, (Θράκης) Δόμνα Σαμίου
Να χαμηλώναν τα βουνά, Ανδρίτσαινας, Σίμων Καρράς
Νήλιε μου κι αντινήλιε μου, Σύμης, Κωνσταντίνος Κοντός
Ξένε, που 'σαι στην ξενιτιά, Γιώργος Παπασιδέρης
Ξένε, στα ξένα πώς περνάς, Αγαθοκλής Μούσκας, 1927  ΝΕΟ
Ξενιτεμένα μου πουλιά,
Ξενιτεμένο μου πουλί, (1η παραλλαγή) Μιχάλης Καλέργης
Ξενιτεμένο μου πουλί, (2η παραλλαγή) Ε. Μπραχοπούλου
Ξενιτεμένο μου πουλί, (3η παραλλαγή) Τάκης Καρναβάς
Ξενιτεμένο μου πουλί, (4η παραλλαγή)
Ξενιτεμένο μου πουλί, (5η παραλλαγή)
Ξενιτεμένο μου πουλί, (6η παραλλαγή) Δόμνα Σαμίου
Ξενιτεμένο μου πουλί, (7η παραλλαγή) Θράκης
Ξενιτεμένο μου πουλί, (8η παραλλαγή) Ρόδου
Ξενιτεμένο μου πουλί, (9η παραλλαγή) Καλύμνου
Ξένος εδώ, ξένος εκεί, (Μακεδονίας) Ξανθίππη Καραθανάση
Ξένος ήμαν κι ήρθα τώρα, Χρόνης Αηδονίδης
Ξημέρωσε η Ανατολή Αναγνωρισμού, (Παραλογή), αναγνωρισμός του ξενιτεμένου
Ο ζωντανός ο χωρισμός
Ο ήλιος βασιλεύει, Θράκης, Χρόνης Αηδονίδης
Ο μισεμός είναι καημός, (Καλύμνου) Νίκος Οικονομίδης
Ο μισεμός είναι καημός, Καστελλόριζου, Ειρήνη Δερέμπεη
Ο ξενιτεμένος, Βασίλης Καραπατάκης, Κώστας Πέτκος, 1954
Ο ξενιτεμένος, Γιώργος Παπασιδέρης
Ο ξένος μες στην ξενιτιά, Δόμνα Σαμίου
Όλα τα ντόπια τα πουλιά, Απόστολος Ρούντος
Όλες οι μαύρες κι άσχημες, Συρματικό Καρπάθου, Μιχάλης Ζωγραφίδης
Όλοι με λεν τραγούδησε, Χρόνης Αηδονίδης
Όλοι τον ήλιο τον κοιτούν, (Κεντρικής Ελλάδας), Σοφία Κολλητήρη
Όλους τους μήνες τους θέλω, (Προποντίδας) Δόμνα Σαμίου
Πιο κάτω απ’ τον Γκαβομαλιά, Κυθήρων, Γιάννης Πάριος
Πιρδίκα μου γραμμένη Αναγνωρισμού, (Παραλογή, Έβρου), Μάνος Κουτσαγγελίδης
Πουλάκι ξένο, Γιώργος Παπασιδέρης
Πουλάκι φεύγει για τα ξένα, Μιχάλης Καλέργης
Ρόβας, Πωγώνι, Αντώνης Κυρίτσης
Σ' αφήνω γεια, μανούλα μου, Χρυσούλα Κολλητήρη
Σ' το 'πα και στο παρήγγειλα, Φθιώτιδα, Δημήτρης Ζάχος
Σαν πας στα ξένα, (Μ. Ασίας - Δωδεκανήσου) Δόμνα Σαμίου
Σαν πας, πουλί μ', στην ξενιτιά, Αργιθέα, Άγραφα, Γιώργος Λέκος
Σε δυο βουνά ανάμεσα, Θράκης, Χρόνης Αηδονίδης
Σεις κορίτσια μ', κοριτσάκια, Έβρου
Σου είπα, μάνα, Δημοτικό, (Μικρόπολη Δράμας), χορωδία
Σου στέλνω, μάνα, επιταγή, Πωγώνι Ιωαννίνων, Παγώνα Αθανασίου
Συρματικό, (Καρπάθου) Μανόλης Φιλιππάκης
Ταίρι μου ξενιτεμένο, Νάξου
Τζιβαέρι, Δωδεκανήσου, Δόμνα Σαμίου
Τζιβαέρι, παραλλαγή Καλύμνου, --
Τζιβαέρι, παραλλαγή Λέρου, --
Τη νύχτα ώρες δεκατρείς, Κύμης, Εύβοιας, Σωτηρία Αφράτη με συνοδεία το Λ.τ.Ε. Χαλκίδας
Το πλατανιώτικο νερό, Σάμου, Αγγελική Κονιτοπούλου και Ελένη Λεγάκη
Το τραγούδι της Σούσας, Κρήτης, Έκτορας Κυριάκου
Του ναύτη η μάνα ζύμωνε, Πολύγυρου, Χαλκιδικής, Γ. Δέας, Αντ. Κωνσταντινίδης, Δ. Μαντζούρης
Τούτες οι μέρες το 'χουνε, (Μεστά Χίου) Μαριάνθη Αλμυρούδη
Τριομερήτικος γαμπρός, Μακεδονίας
Τώρα είναι Μάης κι Άνοιξη, Άγραφα, Καρδίτσα
Τώρα είναι Μάης κι Άνοιξη, Καπαδοκίας
Τώρα μαγιά, τώρα δροσιά, Μηλιά, Κοζάνης
Φεγγάρι μου λαμπρότατο, Πωγώνι Ηπείρου, Παγώνα Αθανασίου
Φεγγάρι μου λαμπρότατο, Πωγώνι Ηπείρου, Σταύρος Μπόνιας
Φεύγω και παραγγέλω σου, Κρήτης, Γιάννης Σκαλίδης, Δέσποινα Σκαλίδη
Χάραξεν η ανατολή, Αναγνωρισμού, Κερασούντα
Χρόνια και χρόνια τώρα τριγυρνώ, Γιώργος Κονιτόπουλος, Γιώργος Κονιτόπουλος, Γιάννης Πάριος
Αμανέδες
Ξενιτιά, Ανέστης Δελιάς, Στρ. Παγιουμτζής
Στην έρημη την ξενιτιά, Κυρία Κούλα
Της ξενιτιάς ο πόνος, Αντώνης Νταλγκάς
Ως πότε πια η τύχη μου, Μαρίκα η Πολίτισσα
Ρεμπέτικα
Αν φύγεις για την ξενιτιά, Δ. Σέμσης, Σ. Χρυσίνης, Ρ. Αμπατζή, Στ. Περπινιάδης, 1938
Από μικρός ορφάνεψα, Δημήτρης Ατραΐδης, Δημήτρης Ατραΐδης, Δημήτρης Ατραΐδης
Αχάριστη, Β. Τσιτσάνης, Β. Τσιτσάνης, Ι. Γεωργακοπούλου, Στ. Περπινιάδης, Β.Τσιτσάνης
Δε θέλω να ξενιτευτείς, Β. Τσιτσάνης, Β. Τσιτσάνης, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Σόνια Ιμβρίου
Δε θέλω πια την ξενιτιά, Λάζαρος Ρούβας, Λάζαρος Ρούβας, Δημήτρης Ατραΐδης
Είκοσι χρόνια, μάνα μου, Κ. Ρούκουνας, Κ. Ρούκουνας, Κ. Ρούκουνας, 1935
Είμαι στον καημό σου θύμα, Γ. Παπαϊωάνου, Οδ. Μοσχονάς, Στ. Περπινιάδης
Έρημος στην ξενιτιά, Κ. Ρούκουνας, Κ. Ρούκουνας, Κ. Ρούκουνας, 1935
Η ξενιτιά, Β. Τσιτσάνης, Β. Τσιτσάνης, Τσιτάνης, Χατζηχρήστος, Παγιουμτζής
Η ξενιτιά είναι φωτιά, Στέλιος Χρυσίνης, Στ. Περπινιάδης, Σούλα Πασαλάρη, Στ. Περπινιάδης
Κάποια μάνα αναστενάζει, Β. Τσιτσάνης, Β. Τσιτσάνης, Στ. Χασκίλ, Μ. Βαμβακάρης, Β. Τσιτάνης
Κουράστηκα στην ξενιτιά, Δ. Μπαγιαντέρας, Ρίτα Αμπατζή
Μάνα στα ξένα δεν μπορώ, N. Στάθμας, Γ. Φωτίδας, K. Ρούκουνας
Μαύρη που είναι η ξενιτιά, Σπ. Περιστέρης, Σπ. Περιστέρης, Τάκης Μπίνης-Σούλα Καλφοπούλου
Με γέρασε η ξενιτιά, Απ. Καλδάρας, Απ. Καλδάρας, Μαρίκα Νίνου
Μέσα στα ξένα έρημος, Κ. Σκαρβέλης, Κ. Σκαρβέλης, Στράτος Παγιουμτζής
Μη με στέλνεις, μάνα, Γ. Καμβύσης, Δημήτρης Σέμσης, Ρίτα Αμπατζή
Να ζει κανείς στη μοναξιά, Δ. Μπαγιαντέρας, Δ. Αρμπατζόγλου, Ι. Γεωργακοπούλου, Στ. Περπινιάδης
Νύχτες ξενυχτώ χωρίς ελπίδα, Γιάννης Παπαϊωάννου, Κ. Μάνεσης, Μ. Νίνου, Στ. Περπινιάδης
Ξενιτεμένοι, Ι. Μοντανάρης, Γ. Μηττάκη, 1936  ΝΕΟ
Ξενιτιά μαγκούφα, Γ.Καμβύσης, Σ.Περιστέρης, Κ.Ρούκουνας
Ξένο σπίτι ξένες πόρτες, Γρ. Μπιθικώτσης, Χ. Βασιλειάδης, Π. Τσαουσάκης, Μ. Γρίλλη, 1953  ΝΕΟ
Ξένος εδώ, ξένος αλλού, Βαγγέλης Σωφρονίου 1929  ΝΕΟ
Ο καημός του ξενιτεμένου (Μόνος έρημος...), Σπ. Περιστέρης, Σωτηρία Μπέλλου, 1950  ΝΕΟ
Ο καημός του ξενιτεμένου (Σταμάτησε...), Σπ. Περιστέρης, Σωτηρία Μπέλλου, 1950  ΝΕΟ
Ο καημός του ξενιτεμένου (Μέσα στην...), Φραντζεσκοπούλου Μ. (Πολίτισσα), 1933  ΝΕΟ
Ο ξενιτεμένος (Με έφαγε...), Ν. Λογοθέτης, Δ. Περδικόπουλος, 1948
Ο ξενιτεμένος (Ρίξε τσιγγάνα τα χαρτιά), Γ. Μητσάκης, Γ. Μητσάκης, Γρηγόρης Μπιθικώτσης
Ο ξενιτεμένος (Χρόνια...), Δ. Σέμσης, Ρόζα Εσκενάζυ, Ρόζα Εσκενάζυ, 1935
Ο ξένος μες στην ξενιτιά, Κ. Ρούκουνας, Κ. Ρούκουνας, Κ. Ρούκουνας
Παιδιά ξενιτεμένα, Οδυσσέας Μοσχονάς, Οδυσσέας Μοσχονάς
Πολλά είδανε τα μάτια μου, Μ. Βαμβακάρης, Μ. Βαμβακάρης, Μ. Βαμβακάρης
Προσφυγάκι (Είμαι ένα Δερβισάκι), Βαγγέλης Παπάζογλου, Μάκρος Μελκόν
Τα έρημα τα ξένα, Δημήτρης Ατραΐδης, Δημήτρης Ατραΐδης, Γεωργία Μηττάκη, 1946
Τα λιμάνια  (Το πλοίο θα σαλπάρει), Β. Τσιτσάνης, Β. Τσιτσάνης, Πόλυ Πάνου
Τα χώματα της ξενιτιάς, Β. Τσιτσάνης, Β. Τσιτσάνης, Σπύρος Ζαγοραίος & Ευαγγελία Μαρκοπούλου
Ταξιδιώτης, Γ. Μητσάκης, Γ. Μητσάκης, Πρ. Τσαουσάκης, Μ. Νίνου, Γ. Μητσάκης
Το όνειρο της αδελφής, Β. Τσιτσάνης, Β. Τσιτσάνης, Μ. Νίνου, Πρ. Τσαουσάκης, Β. Τσιτσάνης
Το παράπονο του ξενιτεμένου, Β. Τσιτσάνης, Β. Τσιτσάνης, Σωτηρία Μπέλλου
Τρία πουλάκια ξενιτεμένα, Κ. Καρίπης, Δ. Περδικόπουλος, 1939  ΝΕΟ
Λαϊκά
Άλλο πια δεν καρτερώ γράμμα, Λάκης Τσώλης, Στράτος Βαλλιάνος, Στράτος Κύπριος  ΝΕΟ
Ανάθεμά σε ξενιτιά, Μανόλης Αγγελόπουλος
Ανάθεμά σε ξενιτιά, Στ. Καζαντζίδης, Στ. Καζαντζίδης, Στ. Καζαντζίδης
Ανάθεμά σε ξενιτιά, Χρ. Πελοποννήσιος, Γιώτα Λύδια
Από μικρός στην ξενιτιά, Χρ. Κολοκοτρώνης, Θεσσαλός, Στ. Καζαντζίδης, Στ. Καζαντζίδης-Β. Γκίκα
Απόψε, μάνα, σε συλλογιέμαι, Γιάννης Λελάκης, Θ. Δερβενιώτης, Στ. Καζαντζίδης-Μαρινέλλα
Βαρέθηκα τα ξένα, Χρ. Κολοκοτρώνης, Στ. Καζαντζίδης & Μπ. Δαλιάνης, Στ. Καζαντζίδης
Γράμμα σου στέλνω, μάνα μου, Κώστας Δελαγραμάτης, Στ. Καζαντζίδης, Στ. Καζαντζίδης
Δε με θαμπώνουν οι ουρανοξύστες, Κώστας Βίρβος, Θ. Δερβενιώτης, Στ. Καζαντζίδης
Δυο πατρίδες, Βασίλης Παπαδόπουλος, Τάκης Σούκας, Στ. Καζαντζίδης
Είναι φριχτό να μένεις μόνος, Στ. Καζαντζίδης, Στ. Καζαντζίδης, Στ. Καζαντζίδης
Έλα, μάνα, να με δεις, Χρ. Κολοκοτρώνης, Στ. Καζαντζίδης, Στ. Καζαντζίδης
Έλληνες ξενιτεμένοι, Ι. Ρούβαλης, Ηλ. Μεγαλούδης, Βασ. Θεσσαλός
Ένα πιάτο άδειο στο τραπέζι, Κώστας Βίρβος, Θ. Δερβενιώτης, Στ. Καζαντζίδης
Η ξενιτιά, Γιώργος Λαύκας, Γιώργος Λαύκας, Μανόλης Αγγελόπουλος, 1959
Η φυλακή κι η ξενιτιά, Χρ. Κολοκοτρώνης, Μανόλης Χιώτης, Στ. Καζαντζίδης-Καίτη Γκρέυ
Η φωτογραφία (Μια μάνα κλαίει), Χρ. Κολοκοτρώνης, Γεράσιμος Κλουβάτος, Στ. Καζαντζίδης
Ήπια της πίκρας τα ποτήρια, Ευ. Ατραΐδης & Γιάννης Βασιλόπουλος, Στ. Καζαντζίδης, Στ. Καζαντζίδης
Θα φύγω μάνα, δεν μπορώ, Κώστας Ζήτης, Στέλιος Χρυσίνης, Στ. Καζαντζίδης
Κακούργα ξενιτιά, Βαγγέλης Περπινιάδης, Ρούλα Καλάκη
Καταραμένη ξενιτιά, Βασίλης Τσιτσάνης, Βασίλης Τσιτσάνης, Πόλυ Πάνου, 1958
Κι αν ξενιτεύτηκες, Χρ. Κολοκοτρώνης, Στ. Καζαντζίδης, Στ. Καζαντζίδης
Λίγο χώμα ελληνικό, Γούναρης, Κ. Κοφινιώτης, Ν. Γούναρης, 1950, ελαφρολαϊκό  ΝΕΟ
Με μια βαλίτσα, Στράτος Κύπριος  ΝΕΟ
Μες στα έρημα τα ξένα, Κώστας Βίρβος, Στ. Καζαντζίδης, Στ. Καζαντζίδης
Μετανάστης, Μανόλης Αγγελόπουλος
Ξενάκι είμαι και θα 'ρθω, Σταύρος Κουγιουμτζής, Σταύρος Κουγιουμτζής, Γιάννης Καλατζής
Ξένες μάνες θα με κλάψουν, Π. Πετσάς, Γιώτα Λύδια, 1956  ΝΕΟ
Ξενιτεμένο μας παιδί, Σ. Περιστέρης, Μ. Μάτσας, Α. Χρυσάφη - Τ. Μπίνης - Ε. Μαρκοπούλου 1953  ΝΕΟ
Ξενιτεμένοι Έλληνες, Δ. Ζάττας, Φ. Αργυρόπουλος, Φ. Αργυρόπουλος, 1941 (με ρυθμό εμβατηρίου)  ΝΕΟ
Ξενιτιά, Μιχ. Σουγιούλ, Μίμης Τραϊφόρος, Ν. Γούναρης, 1948, ελαφρολαϊκό  ΝΕΟ
Ξενιτιά, Νίκος Γούναρης, Νίκος Γούναρης, Νίκος Γούναρης, 1950, ελαφρολαϊκό  ΝΕΟ
Ξημέρωσε στις λαγκαδιές, Πά. Κοκκινόπουλος, Λ. Καρνέζης & Κ. Παπαδόπουλος, Στ. Καζαντζίδης
Ο γυρισμός του μετανάστη, Χρ. Κολοκοτρώνης, Χρ. Κολοκοτρώνης, Στ. Καζαντζίδης
Ο γυρισμός του ξενιτεμένου, Σ. Κοτομάτης, Πρ. Τσαουσάκης, Α. Αλιφραγκή 1960  ΝΕΟ
Ο καημός του ξενιτεμένου, Στάτος Κύπριος - Βούλα Καζαντζίδου  ΝΕΟ
Ο ξενιτεμένος πατέρας, Μπάμπης Μπακάλης, Μπάμπης Μπακάλης, Στ. Καζαντζίδης
Όταν βραδιάζει στην ξενιτιά, Κώστας Βίρβος, Θ. Δερβενιώτης, Στ. Καζαντζίδης
Παιδί μου, γύρνα πίσω, Ali Naushad,  Βούλα Πάλλα
Παναγιά μου χρυσή, Χρ. Κολοκοτρώνης, Στ. Καζαντζίδης, Στ. Καζαντζίδης
Παπούτσι από τον τόπο σου, Κώστας Βίρβος, Θ. Δερβενιώτης, Στ. Καζαντζίδης
Πήρα τα μάτια μου, Άκης Πάνου, Άκης Πάνου, Στρ. Διονυσίου, Βούλα Γκίκα
Σε μια ξένη κοινωνία, Άκης Πάνου, Άκης Πάνου, Στρ. Διονυσίου
Σε ξένη χώρα μόνος, Βάσος Χαλκίδης, Στέφανος Βαρτάνης, Στ. Καζαντζίδης-Μαρινέλλα
Σκοτεινιασμένε ουρανέ, Κώστας Βίρβος, Θ. Δερβενιώτης, Στ. Καζαντζίδης
Στις φάμπρικες της Γερμανίας, Θ. Δερβενιώτης, Κώστας Βίρβος, Στ. Καζαντζίδης
Στις φάμπρικες της ξενιτιάς, Θ. Δερβενιώτης, Θ. Δερβενιώτης, Στ. Καζαντζίδης
Στο σταθμό του Μονάχου, Άκης Πάνου, Άκης Πάνου, Στρ. Διονυσίου
Της νύχτας ο διαβάτης, Κώστας Βίρβος, Θ. Δερβενιώτης, Στ. Καζαντζίδης-Μαρινέλλα
Το διαβατήριο, Κώστας Βίρβος, Θ. Δερβενιώτης, Στ. Καζαντζίδης
Το παιδί μου περιμένω, Θ. Δερβενιώτης, Θ. Δερβενιώτης, Στ. Καζαντζίδης-Μαρινέλλα
Το παιδί της ξενιτιάς, Γιώργος Μητσάκης, Πόλυ Πάνου
Το παράπονο του μετανάστη, Γιάννης Παλαιολόγου, Λευτέρης Χαψιάδης, Στ. Καζαντζίδης
Το τρένο Γερμανίας Αθηνών, Στ. Καζαντζίδης, Κώστας Βίρβος, Στ. Καζαντζίδης
Το ψωμί της ξενιτιάς, Γ. Βασιλόπουλος, Π. Ζεμανίδης, Στ. Καζαντζίδης
Τρεις αγάπες, Κώστας Βίρβος, Θ. Δερβενιώτης, Στ. Καζαντζίδης
Φεύγει το καράβι, Χρ. Κολοκοτρώνης, Βασίλης Καραπατάκης, Καψάλης, Στ. Καζαντζίδης
Φεύγω, θα ξενιτευτώ, Θ. Δερβενιώτης, Κ. Βίρβος, Νίκος Καζαντζίδης, 1955  ΝΕΟ
Φεύγω, μανούλα μου, γλυκιά, Μανόλης Αγγελόπουλος
Φεύγω, μανούλα μου γλυκιά, Χρ. Κολοκοτρώνης, Θ. Δερβενιώτης, Στ. Καζαντζίδης
Φεύγω με πίκρα στα ξένα, Στ. Καζαντζίδης, Ε. Παπαγιαννοπούλου, Στ. Καζαντζίδης-Μαρινέλλα
Χριστούγεννα Πρωτοχρονιά, Χρ. Κολοκοτρώνης, Θ. Δερβενιώτης, Γιώτα Λύδια
Έντεχνα
Φλαμουριά, Wilhelm Muller, Franz Schubert, Λουκιανός Κηλαηδόνης
Εδώ στην ξένη χώρα, Γιώργος Σκούρτης, Γ. Μαρκόπουλος, Λάκης Χαλκιάς
Έχω ένα καφενέ, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Μάνος Λοΐζος, Γιώργος Νταλάρας
Η Αντάρα, το Λενάκι κι η Ρηνιώ, Γιώργος Σκούρτης, Γ. Μαρκόπουλος, Βίκυ Μοσχολιού
Η μπαλάντα του μετανάστη, Γιώργος Σκούρτης, Γ. Μαρκόπουλος, Λάκης Χαλκιάς
Η ξενιτιά, Κώστας Φέρρης, Στέλιος Βαμβακάρης, Νίκος Ξυλούρης
Η προσφυγιά, Πυθαγόρας, Απόστολος Καλδάρας, Γιώργος Νταλάρας
Η φάμπρικα, Γιώργος Σκούρτης, Γ. Μαρκόπουλος, Λάκης Χαλκιάς
Μετανάστης, Γιώργος Καλατζόπουλος, Γιώργος Γερασιμίδης, Γιώργος Νταλάρας
Μετανάστης, Δ. Χριστοδούλου, Μ. Θεοδωράκης, Στ. Καζαντζίδης
Μη μου θυμώνεις, μάτια μου, Σταύρος Κουγιουμτζής, Σταύρος Κουγιουμτζής, Γιώργος Νταλάρας
Μιλώ για τα παιδιά μου, Γιώργος Σκούρτης, Γ. Μαρκόπουλος, Βίκυ Μοσχολιού
Ξενιτεμένο μου πουλί, Χρ. Λεοντής, Μαρία Αναματερού
Ξενιτιά, Στέλλα Πετρίδου, Κώστας Πατσιοδήμος, Νίκος Καλλίνης, Γιάννα Φαφαλιού
Ο γυρισμός του ξενιτεμένου, Γ. Σεφέρης, Γ. Μαρκόπουλος, Λάκης Χαλκιάς & Ιωάννα Κιουρκτσόγλου  ΝΕΟ
Ο Εμιγκρές, Δημ. Ιατρόπουλος, Γ. Κατσαρός, Γιάννης Πουλόπουλος
Ο Μετανάστης, Δημ. Ιατρόπουλος, Γ. Κατσαρός, Γιάννης Πουλόπουλος
Ο Ρόκο και οι άλλοι, Γιώργος Σκούρτης, Γ. Μαρκόπουλος, Λάκης Χαλκιάς
Οχτώ χωριάτες, Γιώργος Σκούρτης, Γ. Μαρκόπουλος, Βίκυ Μοσχολιού
Σαν το μετανάστη, Zulfi Livaneli, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Μαρία Φαραντούρη
Στη γη την ξένη, (προσφυγιάς), Στέλλα Πετρίδου, Στέλλα Πετρίδου-Γιώργος Μπάμπης, Νίκος Τάγκας
Στην Ίμβρο και στην Τένεδο, Δημ. Ιατρόπουλος, Γ. Κατσαρός, Γιάννης Πουλόπουλος
Στην ξενιτιά, Λ. Παπαδόπουλος, Απ. Καλδάρας, Χ. Αλεξίου
Τα μάτια που δακρύζουνε, Δημήτρης Λέντζος, Χρήστος Λεοντής, Μαρία Αναματερού
Τα τρένα που φύγαν, Βαγγέλης Γκούφας & Βασίλης Ανδρεόπουλος, Σταύρος Ξαρχάκος, Βίκυ Μοσχολιού
Της αγκαλιάς η ξενιτιά, Άλκης Αλκαίος, Σωκράτης Μάλαμας, Σωκράτης Μάλαμας
Τίνος αέρα να κλουθώ, Γιώργης Φασουλάς, Αλέξανδρος Κουνδουράκης, Κώστας Καλλέργης
Το Ανεστάκι, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Νίκος Τάτσης, Χαρούλα Αλεξίου
Το γράμμα της Δευτέρας, Γιάννης Λογοθέτης, Δήμος Μούτσης, Μανόλης Μητσιάς
Το τραγούδι της ξενιτιάς, Ερ. Θαλασσινός, Μ. Θεοδωράκης, Γρ. Μπιθικώτσης
Τώρα που πας στην ξενιτιά, Νίκος Γκάτσος, Μ. Χατζιδάκις, Αρλέτα
Διηγήματα και ποιήματα για την ξενιτιά-προσφυγιά
Ξενιτεμένος, Χρήστος Χρηστοβασίλης
Η ανίκητη ελπίδα, Χρήστος Χρηστοβασίλης
Τα Χριστούγεννα της γριάς, Χρήστος Χρηστοβασίλης
Τ' όνειρο του ξενιτεμένου, Χρήστος Χρηστοβασίλης
Το ξενιτεμένο μνήμα, Χρήστος Χρηστοβασίλης
 Ο γκεσούλης, Χρήστος Χρηστοβασίλης
Η δόλια η μάνα, Χρήστος Χρηστοβασίλης
Ο μικρός κριτής, Χρήστος Χρηστοβασίλης
Ύστερα από είκοσι πέντε χρόνια, Χρήστος Χρηστοβασίλης
Οι τρεις συμβουλές, Χρήστος Χρηστοβασίλης
Η τελευταία αρκούδα του Πίνδου,, Δημήτρης Χατζής
Γκαν, (απόσπασμα), Ηλίας Βενέζης
Ποιήματα της ξενιτιάς, Χρήστος Χρηστοβασίλης
Ποιήματα της ξενιτιάς, Γιώργος Δροσίνης
Τα ξένα, Σπήλιος Πασαγιάννης   ΝΕΟ

Όταν οι ποιητές γράφουν για τους μετανάστες

https://atexnos.gr/%CF%8C%CF%84%CE%B1%CE%BD-%CE%BF%CE%B9-%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%B7%CF%84%CE%AD%CF%82-%CE%B3%CF%81%CE%AC%CF%86%CE%BF%CF%85%CE%BD-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82-%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BD/
Όταν οι ποιητές γράφουν για τους μετανάστες