Γενικές οδηγίες για το γράψιμο της έκθεσης
- Αρχικά αναλύουμε τον τίτλο την επικεφαλίδα του θέματος μας. Μετά κάνουμε
ένα σκελετό, ένα περίγραμμα πάνω στο οποίο θα κινηθούμε.
- Οι φράσεις ή οι προτάσεις που μιλάνε για ένα πράγμα γράφονται η μια κοντά
στην άλλη και αποτελούν την παράγραφο.
- Πρέπει να εκφράζουν σωστά νοήματα και να τελειώνουν με τελεία. Οι προτάσεις
της δεν είναι σωστό να αρχίζουν με την ίδια λέξη, γιατί τότε θα κάνουν μονότονη
και άχαρη όλη την παράγραφο. Κάθε παράγραφος για να ξεχωρίζει από την άλλη
πρέπει να αρχίζει σε άλλη σειρά.
Κάθε έκθεση καλό είναι να περιέχει πρόλογο, κυρίως θέμα και επίλογο.
- Με τον πρόλογο προετοιμάζουμε τον αναγνώστη για το θέμα που θα
ακολουθήσει. Έχει μεγάλη σημασία γιατί δημιουργεί την πρώτη εντύπωση.
- Πρέπει να ενημερώνουμε τον αναγνώστη με λίγα λόγια όσο πιο καθαρά
μπορούμε. Για να το πετύχουμε αυτό θα πρέπει να απαντάμε στα ερωτήματα: τι,
πως, που, πότε, γιατί.
Φυσικά δεν είναι απαραίτητο να απαντά με σε όλα αυτά τα ερωτήματα, αν δεν έχουν
ιδιαίτερη σημασία.
Ο πρόλογος ή ο επίλογος να είναι 6 φορές περίπου μικρότεροι
από το κυρίως θεμα.
Αντί προλόγου μπορούμε επίσης να αρχίσουμε την έκθεσή μας με μια ωραία
στροφή ποιήματος ή με μια παροιμία ή με ένα γνωμικό, αρκεί να είναι σχετικό με το
θέμα.
Κυρίως θέμα
- Ο πρόλογος με το κυρίως θέμα είναι ενωμένα και δε χωρίζεται το ένα από το
άλλο. Θα προσέξουμε τον τίτλο της έκθεσης για να αναπτύξουμε σωστά το θέμα μας.
Στο χώρο του κυρίου θέματος αφηγούμεθα με χρονολογική σειρά γεγονότα και
περιστατικά.
Περιγράφουμε τοπία, εικόνες, αντικείμενα και χαρακτηρίζουμε πρόσωπα.
Προσέχουμε πολύ να έχουν τα νοήματά μας λογική σειρά και να ανταποκρίνονται
στο θέμα μας.
Οι προτάσεις να είναι μικρές και να εκφράζουν σωστό νόημα.
Επίσης χρειάζεται προσοχή να μην επεκταθούμε σε περιττά πράγματα και
παραλείψουμε βασικά και ουσιώδη.
- Για να έχει η έκθεσή μας ζωντάνια, χάρη και ομορφιά πρέπει να στολίζουμε τις
εκφράσεις μας με κοσμητικά επίθετα, προσωποποιήσεις, παρομοιώσεις και
διάλογο όπου χρειάζεται.
Επίλογος :
είναι μια μικρή παράγραφος στην οποία διατυπώνουμε:
- συμπεράσματα ή διαπιστώσεις
- εντυπώσεις που μένουν
- διδάγματα που βγαίνουν από το θέμα μας ή προτροπές και συναισθήματα.
- Αντί επιλόγου μπορούμε να κλείσουμε την έκθεση με ένα δίδαγμα, γνωμικό ή
μια στροφή ποιήματος σχετικής με το θέμα.
Άφθονο υλικό για τις εκθέσεις μας θα έχουμε, αν παρατηρούμε με προσοχή τα
πάντα γύρω μας,
διαβάζουμε πολλά και κατάλληλα βιβλία λογοτεχνίας,
προσέχουμε διάφορες διηγήσεις των μεγαλυτέρων μας
και παρακολουθούμε τις μορφωτικές εκπομπές της τηλεόρασης για να γνωρίσουμε
διάφορους αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικά μνημεία, μεγάλες μορφές της ιστορίας
μας, σπουδαία ιστορικά γεγονότα και διάφορα αξιοθέατα της πατρίδας μας.
-
Σπουδαίος επίσης παράγοντας είναι η σωστή εμφάνιση του γραπτού.
Αυτό θα το
πετύχουμε με τα ευανάγνωστα γράμματα, το καθαρό γραπτό, τη σωστή τοποθέτηση
προτάσεων και παραγράφων.
- Όταν τελειώσετε την έκθεσή σας να την διαβάσετε με μεγάλη προσοχή από την
αρχή ως το τέλος
. Κοιτάξτε αν έχει ανακρίβειες, ορθογραφικά σφάλματα,
παραλείψεις σημείων στίξης.
Ενότητα 1η α΄ γυμν.
Σχολείο - μαθητής
Προτεινόμενο θέμα για ανάπτυξη:
To διάλειμμα
Πρόλογος
- γρήγορη περιγραφή της σχολικής μέρας
- Ανακούφιση από το μάθημα που διακόπτεται
Κυρίως θέμα
- έξοδος από τους διαδρόμους στην αυλή
- ο καιρός
- οι περισσότεροι μαθητές παίζουν, άλλοι διαβάζουν
- το κουδούνι ξαναχτυπά
επίλογος
η αξία του διαλείμματος
Ανάπτυξη σε έκθεση
Πρόλογος
Άλλη μια κουραστική μέρα έχει αρχίσει. Το σημερινό πρόγραμμα ιδιαίτερα
βαρύ. Είναι η τρίτη ώρα, έχουμε Φυσική, την επόμενη Μαθηματικά και ύστερα
Αρχαία. Ξαφνικά, ενώ ο καθηγητής μας εξηγεί μια δύσκολη άσκηση, χτυπά το
κουδούνι. Γεμάτοι ανακούφιση βγαίνουμε από την αίθουσα.
Κυρίως θέμα
Οι διάδρομοι πλημμυρίζουν από μαθητές που τρέχουν να βγουν στην
αυλή όσο πιο γρήγορα μπορούν. Ο καιρός είναι υπέροχος και θέλουμε να
προλάβουμε να τον χαρούμε όσο περισσότερο γίνεται. Αρχίζουμε τα παιχνίδια με
φωνές. Το κυνηγητό, το κρυφτό και η μπάλα έχουν την πρώτη θέση.
Πολλοί τρέχουν στο κυλικείο να αγοράσουν αναψυκτικά, γλυκά ή τυρόπιτες.
Σπρώχνονται για να πάρουν αυτό που θέλουν γρήγορα, φωνάζουν και γελάνε με
τους διπλανούς τους.
Κάποιοι άλλοι σχηματίζουν πηγαδάκια και συζητάνε. Τους
απασχολούν οι τελευταίες εξελίξεις για τις αγαπημένες τους τηλεοπτικές σειρές, οι
φήμες για τους καλλιτέχνες που θαυμάζουν, το δύσκολο διαγώνισμα που θα
γράψουν, ένας αυστηρός καθηγητής ή οι κακοί βαθμοί που πήραν. Μερικοί
– οι λιγότεροι απ΄ όλους - διαβάζουν το μάθημα της επόμενης ώρας και προσπαθούν
να αποστηθίσουν όσα μέχρι τώρα δεν έμαθαν.
Δυστυχώς όμως όλα τα ωραία πράγματα δεν κρατούν πολύ. Το κουδούνι χτυπά
ξανά. Εμείς πρέπει να μπούμε στις αίθουσες και να συνεχίσουμε το δύσκολο
πρόγραμμά μας.
Η ώρα του διαλείμματος έφυγε σαν αστραπή και τώρα στεναχωρημένοι ανοίγουμε
τα βιβλία μας μέχρι το επόμενο διάλειμμα.
Επίλογος
Χωρίς όμως αυτή την προσωρινή διακοπή η σχολική ζωή δεν θα ήταν ίδια.
Θα αποδίδαμε λιγότερο, γιατί δεν θα ξεκουραζόταν το μυαλό ούτε θα κινιόταν το
σώμα μας. Εκτός από αυτό δεν θα δινόταν η ευκαιρία να αναπτυχθεί η κοινωνικότητα
των παιδιών, να γνωριστούν καλύτερα οι μαθητές μεταξύ τους και να συνάψουν
φιλίες που συχνά διαρκούν μια ζωή
Ενότητα 3η «ΦΥΣΗ»
Θετικά:
μας ηρεμεί
μας χαλαρώνει
μας ψυχαγωγεί (ταξίδια, εκδρομές, συναντήσεις)
μας παρέχει τα βασικά είδη διατροφής και επιβίωσης (αέρας, νερό, τροφή)
Σήμερα (αρνητικά):
Ο άνθρωπος:
την καταστρέφει συστηματικά
δεν κατανοεί τη σημασία και τη σπουδαιότητά της για την επιβίωσή του
τα ζώα οδηγούνται σε σταδιακή εξαφάνιση
Επιπτώσεις:
Ρυπαίνεται ο αέρας, η θάλασσα, το νερό
Το περιβάλλον στις πόλεις είναι αποπνικτικό·
Φαινόμενο θερμοκηπίου
αρρώστιες
Θάνατοι
κακή υγεία
βία & επιθετικότητα
άγχος, στρες
Τρόποι αντιμετώπισης:
άνθρωπος:
να κατανοήσει τη σημασία της φύσης για τον ίδιο
να αποκτήσει παιδεία
να ενημερωθεί και να κινητοποιηθεί
να αναλαμβάνει τις ευθύνες του
να μην αδιαφορεί και να περιμένει από τους άλλους να δραστηριοποιηθούν
κοινωνία:
η οικογένεια να διδάσκει ορθά πρότυπα στα παιδιά της και να μην αδιαφορεί για τη
ρύπανση του περιβάλλοντος
το σχολείο να ενημερώνει και να δραστηριοποιεί τους μαθητές
τα ΜΜΕ να ενημερώνουν και να κινητοποιούν τους πολίτες σχετικά με τη μόλυνση
και την καταστροφή της φύσης
η πολιτεία να λάβει αυστηρά μέτρα απέναντι σε όσους καταστρέφουν τη φύση
οι χώρες να συνεργαστούν μεταξύ τους για την προστασία του φυσικού
περιβάλλοντος
«ΤΑΞΙΔΙΑ»
Θετικά:
μας ηρεμούν. o μας ψυχαγωγούν.
μας χαλαρώνουν και μας ξεκουράζουν από το φόρτο και την καθημερινότητα.
γνωρίζουμε καινούργια μέρη, μαθαίνουμε τον πολιτισμό άλλων λαών.
γνωρίζουμε πολιτιστικά μνημεία και ερχόμαστε σε επαφή με την ιστορία, είτε τη
δική μας είτε άλλων λαών.
γνωρίζουμε καλύτερα τη χώρα μας.
δημιουργούμε φιλίες και γνωρίζουμε τη νοοτροπία των ατόμων άλλων τόπων
και χωρών.
Γιατί σήμερα τα άτομα δεν ταξιδεύουν συχνά;
έλλειψη ελεύθερου χρόνου.
γονείς πολλές ώρες εργασίας.
παιδιά: πολλές δραστηριότητες (σχολείο, φροντιστήριο κ.α.).
ανεργία: οικονομικές δυσκολίες.
κούραση από τις πολλές υποχρεώσεις
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Με τον όρο περιγραφή εννοούμε την αναπαράσταση χώρων, προσώπων,
αντικειμένων, φαινομένων μέσω του λόγου.
Η περιγραφή τοπίου
Ακολουθεί πορεία από το γενικό στο ειδικό, από γενικές εικόνες σε
λεπτομερειακές.
Οργανώνεται:
α. με βάση ένα σταθερό σημείο περιγραφής, όταν ο συγγραφέας μένει ακίνητος και
από εκεί περιγράφει το χώρο.
β. με βάση την κίνηση προς ένα τέρμα - από μακριά πάμε κοντά. - από βόρεια πάμε
νότια κτλ. - από πάνω πάμε κάτω και το αντίστροφο.
Η επιλογή του υλικού μιας περιγραφής εξαρτάται:
από την οπτική γωνία, τη θέση δηλαδή αυτού που περιγράφει στο χώρο.
από το χαρακτήρα του.
από τη σκοπιά που αντιμετωπίζει τα γεγονότα.
Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ
Η γλώσσα της περιγραφής χαρακτηρίζεται από:
σαφήνεια, ακρίβεια
χρήση επιθέτων που προσδίδουν ζωντάνια και παραστατικότητα
κυριαρχία του ενεστώτα και εξακολουθητικών ρημάτων που δηλώνουν τη
διάρκεια. Έχουμε συχνή χρήση βοηθητικών ρημάτων (είμαι, έχω).
χρήση επιρρημάτων για προσωρινές ιδιότητες των περιγραφόμενων στοιχείων
ΕΙΔΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ
Περιγραφικά κείμενα συναντάμε σε διάφορους τομείς:
- στη λογοτεχνία, στην επιστήμη, στα σχολικά εγχειρίδια, στις εφημερίδες, σε
διαφημίσεις, σε ενημερωτικά φυλλάδια, σε μικρές αγγελίες κτλ.
Υπάρχουν διάφορα είδη περιγραφής, όπως: - τοπίου, προσώπου, αντικειμένου,
κτιρίου, έργου τέχνης κτλ.
Η περιγραφή διακρίνεται επίσης σε αντικειμενική και υποκειμενική
α. Η αντικειμενική περιγραφή χρησιμοποιείται σε κείμενα πληροφοριακά (π.χ.
εγκυκλοπαίδειες, ρεπορτάζ, δελτία καιρού κ.ά.).
Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της
είναι:
- αυτός που περιγράφει αποφεύγει να αναμειχθεί προσωπικά ή να δηλώσει τη στάση
του απέναντι σ' αυτό που περιγράφεται γι' αυτό απουσιάζουν τα σχόλια, η
διατύπωση κάποιας γνώμης ή η έκφραση συναισθημάτων.
- η κυριαρχία του γ' προσώπου και η παθητική σύνταξη.
β. Η υποκειμενική περιγραφή χρησιμοποιείται κυρίως στη λογοτεχνία.
Τακυριότερα χαρακτηριστικά της είναι:
- η παρουσία του α' προσώπου, η χρήση ποιητικής γλώσσας, το έντονο προσωπικό
στοιχείο, η έκφραση συναισθημάτων ή η διατύπωση προσωπικών κρίσεων και
σχολίων.
ΕΙΔΗ ΑΦΗΓΗΣΗΣ
► Υπάρχουν τρία είδη αφήγησης:
α. Η μυθοπλαστική αφήγηση, στην οποία κυριαρχεί ο κόσμος της φαντασίας
και του μύθου.
β. Η ιστορική αφήγηση, η οποία συνδέεται με την παρουσίαση γεγονότων του
πρόσφατου ή παλαιότερου παρελθόντος και συναντάται στην ιστορία.
γ. Η ρεαλιστική αφήγηση, η οποία συνδέεται με την παρουσίαση με σαφή και
πειστικό τρόπο γεγονότων του παρόντος και η οποία συναντάται στις καθημερινές
συζητήσεις, στα ρεπορτάζ των ειδήσεων κλπ.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ
Σε μια συζήτηση ή σ' ένα κείμενο, για να υποστηρίξουμε τις θέσεις ή για να
αντικρούσουμε τις απόψεις των άλλων, χρησιμοποιούμε τα επιχειρήματα.
► Δύο είδη επιχειρημάτων είναι:
α. τα επιχειρήματα διά μέσου παραδειγμάτων. Για να στηρίξουμε τη θέση ,ας
χρησιμοποιούμε παραδείγματα π.χ. από την ιστορία, την επιστήμη κ.λπ.)
β. τα επιχειρήματα με αιτίες Χρησιμοποιούνται περισσότερο σε επίσημα κείμενα,
κυρίως στο χώρο των επιστημών.
ΔΟΜΗ ΤΟΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
► Τα κείμενα στα οποία χρησιμοποιούνται επιχειρήματα μπορεί να έχουν την
εξής δομή:
Α. Εισαγωγή: παρουσίαση της θέσης πάνω σ' ένα θέμα.
Β. Δεδομένα: χρήση επιχειρημάτων για τη στήριξη της θέσης.
Γ. Ανασκευή: αντίκρουση αντίθετων θέσεων - επιχειρημάτων.
Δ. Κατάληξη: τελική θέση - συμπέρασμα και προϋποθέσεις - συνθήκες για να
ισχύσει η θέση αυτή
ΠΩΣ ΓΡΑΦΩ ΜΙΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Για να γράψω μια σωστή περίληψη ΠΡΕΠΕΙ:
ΣΤΑΔΙΟ 1°
1. Να διαβάσω καλά και να καταλάβω το κείμενο που πρέπει να πυκνώσω.
2. Να υπογραμμίσω τις σημαντικές φράσεις ή λέξεις (δηλαδή τις λέξεις-κλειδιά).
3. Να φτιάξω τους πλαγιότιτλους κάθε παραγράφου.
♦ Είναι πολύ απλό!
♦ Πρέπει να «πυκνώσω» ένα κείμενο, δηλαδή να το ξαναγράψω με δικά μου λόγια
κρατώντας μόνο τα σημαντικά σημεία που περιέχει.
♦ Επομένως, η περίληψη μου θα είναι ένα νέο κείμενο που θα έχει το ίδιο
περιεχόμενο με το αρχικό κείμενο, αλλά θα είναι μικρότερο.
ΣΤΑΔΙΟ 2°
1. Να γράψω στην αρχή της περίληψης μου μια φράση που να παρουσιάζει το
θέμα του κειμένου.
2. Να ακολουθήσω τη σειρά του κείμενου.
3. Να συνδέσω τους πλαγιότιτλους με συνδετικές λέξεις.
4. Να αναφέρω τον συγγραφέα.
Για να γράψω μια σωστή περίληψη ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ:
1. Να αντιγράφω το κείμενο (φυσικά και μπορώ να χρησιμοποιήσω λέξεις του
κειμένου)
2. Να γράφω τα παραδείγματα, αν υπάρχουν
3. Να αλλάζω τη σειρά του κειμένου. 4. Να προσθέτω δικές μου απόψεις / σχόλια ή
πληροφορίες.
1° ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ (απόσπασμα) Ηλεκτρονικός Υπολογιστής και Εκπαίδευση
Η εισβολή του Ηλεκτρονικού Υπολογιστή στην καθημερινή ζωή μας είναι
γεγονός. Η χρήση του έχει εξαπλωθεί σε όλους σχεδόν τους τομείς της
ανθρώπινης δραστηριότητας. Στην εκπαίδευση, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής
αποτελεί ένα νέο εκπαιδευτικό μέσο. με ξεχωριστές δυνατότητες.
Ποια είναι λοιπόν η εκπαιδευτική αξία του ηλεκτρονικού υπολογιστή; Κατ'
αρχάς, η γνώση της λειτουργίας και των δυνατοτήτων του αποτελεί πλέον σήμερα
απαραίτητο προσόν. Ακόμα, ο υπολογιστής μπορεί να κάνει την εκπαιδευτική
διαδικασία πιο ενδιαφέρουσα. Υπάρχουν και σχεδιάζονται εκπαιδευτικά
προγράμματα που στοχεύουν στο να κάνουν τη μάθηση παιγνίδι. Ο μαθητής παίζει
και μαθαίνει.
Δεν σημαίνει βέβαια ότι η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή στην
εκπαίδευση είναι ακίνδυνη. Το αποτέλεσμα εξαρτάται από τη σωστή του χρήση.
1. Διαβάζω προσεκτικά το κείμενο, το κατανοώ και υπογραμμίζω τις
σημαντικές φράσεις ή λέξεις σε κάθε παράγραφο
2. Αφού υπογραμμίσω φράσεις ή λέξεις που κατά τη γνώμη μου είναι
σημαντικές, γράφω τους πλαγιότιτλους κάθε παραγράφου με βάση
όσα υπογράμμισα.
ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ
Η είσοδος του Ηλεκτρονικού Υπολογιστή στη σύγχρονη ζωή και στην
εκπαίδευση.
Ο εκπαιδευτικός ρόλος του Ηλεκτρονικού Υπολογιστή: όχι μόνο ο μαθητής
μαθαίνει τη χρήση του αλλά συνδυάζει τη μάθηση και το παιχνίδι
Η σωστή χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή είναι απαραίτητη
♦ Τι παρατηρώ στους πλαγιότιτλους κάθε παραγράφου;
1. Είναι σύντομοι.
2. Ο δεύτερος πλαγιότιτλος είναι μεγάλος και περιλαμβάνει σημαντικές
λεπτομέρειες της παραγράφου. Πρόκειται για α ν α λ υ τ ι κ ό πλαγιότιτλο:
η παράγραφος έχει πολλές πληροφορίες που είναι σημαντικές για την
περίληψη, οπότε εμπλουτίζω με αυτές τον πλαγιότιτλο μου.
3. Βασίζονται σε όσα υπογράμμισα.
4. Δεν αντιγράφουν το κείμενο
2° ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ
3. Συνδέω τους πλαγιότιτλους (υπότιτλους) μεταξύ τους με συνδετικές λέξεις
4. Κάνω αναφορά στον συγγραφέα.
ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΥΝΔΕΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ;
Προσθήκη (επίσης, ακόμα, επιπλέον, επιπρόσθετα, πρώτον... δεύτερον…)
Αντίθεση (αντίθετα, όμως, ωστόσο, εντούτοις, παρ’ όλα αυτά, αφενός...
αφετέρου, από τη μια ... από την άλλη, μεν... δε )
Συμπέρασμα (επομένως, συμπερασματικά, λοιπόν, άρα…)
ΠΩΣ ΚΑΝΩ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ;
Με φράσεις όπως :
Ο συγγραφέας λέει..//υποστηρίζει
ότι… //επισημαίνει ότι…
//ισχυρίζεται ότι… διαπιστώνει ότι …
:
Στο τέλος μπορώ να γράψω:
Σύμφωνα με τον συγγραφέα…
Κατά την άποψη του συγγραφέα…
Ο συγγραφέας κλείνει το κείμενο
υποστηρίζοντας ότι…
Ο συγγραφέας καταλήγει στο
συμπέρασμα ότι…
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
► Στην εποχή μας λόγω της τεχνολογικής ανάπτυξης χρησιμοποιούνται πολύ συχνά
πολυτροπικά κείμενα, κείμενα δηλαδή που εκτός από το λόγο χρησιμοποιούν και
άλλους τρόπους έκφρασης και μεταφοράς ενός μηνύματος, όπως πίνακες,
σχεδιαγράμματα, χάρτες και κυρίως εικόνες.
Χωρίς αυτά τα στοιχεία τα κείμενα
μερικές φορές δεν έχουν νόημα ή δε μεταφέρουν αποτελεσματικά το μήνυμα τους.
► Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος της εικόνας, καθώς:
άλλοτε συμπληρώνει το νόημα των λέξεων (ιδιαίτερα όταν το κείμενο μας δίνει
πληροφορίες) κάνοντας έτσι πιο κατανοητό το μήνυμα για τον αναγνώστη,
άλλοτε ενισχύει το μήνυμα που επιδιώκει να μεταφέρει το κείμενο
επηρεάζοντας συναισθηματικά το δέκτη (συνήθως σε διαφημίσεις ή αφίσες
ευαισθητοποίησης σε κοινωνικά ζητήματα,
και άλλοτε κάνει απλώς πιο ελκυστικό το κείμενο.
ΠΡΟΣΟΧΗ Υπάρχει περίπτωση οι λέξεις απλώς να επεξηγούν την εικόνα, οπότε η εικόνα
να παίζει τον κύριο ρόλο, ενώ το κείμενο βοηθητικό.
Ενότητα 4η «ΥΓΕΙΑ – ΔΙΑΤΡΟΦΗ»
Σημασία:
απαραίτητη για την επιβίωση του ατόμου.
η καλή υγεία εξασφαλίζει ποιότητα ζωής.
η καλή υγεία βοηθά στην ομαλή ανάπτυξη του ατόμου.
η σωματική υγεία απαιτεί την πνευματική και ψυχική υγεία.
μας προστατεύει από αρρώστιες και προβλήματα υγείας.
μας βοηθά να ζούμε ήρεμα και χαρούμενα
Σήμερα:
οι περισσότεροι και ιδίως τα παιδιά αδιαφορούν για τη διατροφή τους.
έντονο το φαινόμενο των «φάστφουντ». • γρήγοροι ρυθμοί ζωής.
έλλειψη ελεύθερου χρόνου.
αδιαφορία ή αμέλεια των γονέων για τη διατροφή των παιδιών τους.
διαφήμιση: επηρεάζει και παροτρύνει τα παιδιά να προτιμούν τυποποιημένα
φαγητά.
Συνέπειες:
κακή διατροφή.
«κακή» υγεία και σωματικές ασθένειες.
οι πνευματικές ικανότητες του παιδιού «μειώνονται» (ασθενής μνήμη) και οι
επιδόσεις του στο σχολείο ελαττώνονται.
Προτάσεις:
ενημέρωση γονέων και παιδιών για τη σημασία της σωστής διατροφής για
καλή υγεία
σχολείο: συζητήσεις και διάλογος προς τους γονείς, σχετικά με το ενδιαφέρον
που πρέπει να δείχνουν για τη διατροφή των παιδιών τους.
πολιτεία: ενημέρωση και λήψη μέτρων που θα μπορέσουν να περιορίσουν τη
συνεχή προβολή διαφημίσεων σχετικά με «έτοιμα» φαγητά.
γονείς: να επιδιώξουν, όσο μπορούν, να βρίσκονται μαζί με τα παιδιά τους
την ώρα του μεσημεριανού φαγητού.
ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ
Ονοματική φράση (ΟΦ): έχει ως πυρήνα ένα ουσιαστικό ή κάποιο
στοιχείο που μπορεί να λειτουργήσει ως ουσιαστικό ,όπως είναι τα
ουσιαστικοποιημένα επίθετα, ή να αντικαταστήσει ένα ουσιαστικό, όπως είναι
οι αντωνυμίες (π.χ. Εγώ έφυγα), τα επίθετα (π.χ. Φοράει μαύρα.), αριθμητικό
(π.χ. Είμαστε είκοσι.), άλλο μέρος του λόγου (π.χ. Χίλια ευχαριστώ) ή και
δευτερεύουσα ονοματική πρόταση (π.χ. όσα μου είπε ήταν ψέματα).
Ρηματικής φράσης (ΡΦ): είναι κύριο συστατικό είναι το ρήμα,
δευτερεύοντα συστατικά μπορεί να είναι κάποια συμπληρώματα του ρήματος,
λέξεις δηλαδή που συμπληρώνουν το νόημα, οι οποίες αποτελούν ονοματικές
φράσεις (π.χ. δάγκωσε την αδερφή μου), ή διάφοροι προσδιορισμοί, με
επιρρήματα και με προθέσεις (π.χ. δάγκωσε την αδερφή μου στο πόδι.).
Μια ονοματική φράση μπορεί να έχει απλή μορφή (π.χ. άρθρο +
ουσιαστικό: ο Γιώργος) ή διευρυμένη μορφή, να αποτελείται δηλαδή
από περισσότερες λέξεις-όρους πέραν του άρθρου και του
ουσιαστικού).
Άσκηση
Στις παρακάτω προτάσεις να βρείτε το ονοματικό και το ρηματικό
μέρος.
Το τηλέφωνο αντήχησε μέσα στη νύχτα
Η εκδρομή θα είναι εκπαιδευτική.
Οι μαθητές έσκισαν το απουσιολόγιο της τάξης .
Οι νεόνυμφοι χόρεψαν μπροστά στους καλεσμένους .
Κανένας δεν έφερε αντίρρηση.
Το καλοκαίρι εκείνο ήταν το ωραιότερο της ζωής μου.
Επιθετικοί προσδιορισμοί – Θεωρία
Επιθετικός προσδιορισμός είναι το επίθετο ή άλλη λέξη σε θέση
επιθέτου που προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια μόνιμη, σταθερή ιδιότητα.
Ο επιθετικός προσδιορισμός μπορεί να είναι:
Επίθετο, π.χ. Καθαρός ουρανός αστραπές δε φοβάται.
Ουσιαστικό, π.χ. Συνάντησα στο δρόμο τον Γερμανό μηχανικό.
Εμπρόθετο ουσιαστικό (από, για, με, δίχως, χωρίς), π.χ. Ήταν ένας
άνθρωπος με ταλέντο.
Αντωνυμία, π.χ. Βλέπαμε από το παράθυρο κάποιον άνθρωπο να τρέχει.
Μετοχή, π.χ. Μπήκε στο φωτισμένο δωμάτιο.
Αριθμητικό ,π.χ. Ήρθαν οι τρεις φίλες μου να παίξουμε.
Επίρρημα με άρθρο, π.χ. Δες το απέναντι βουνό.
Στις παρακάτω προτάσεις να εντοπίσετε τους επιθετικούς προσδιορισμούς
και να βρείτε πώς εκφέρονται (με επίθετο, αντωνυμία, μετοχή κλπ.):
α. Ο Θερμαϊκός κόλπος έχει μολυνθεί.
β. Δεξιά μας βλέπουμε τώρα τον αρχαίο ναό του Ποσειδώνα.
γ. Για να σφίξει η ζύμη, πρέπει να προσθέσουμε δύο κουταλιές αλεύρι.
δ. Ήταν άνθρωπος με μυαλό.
ε. Τέτοιες συμπεριφορές ήταν απαράδεκτες.
στ. Είναι παιδί χωρίς πείρα.
ζ. Καθόταν στον καναπέ σαν βρεγμένη γάτα.
η. Ο κάτω όροφος χρησιμοποιείται σαν ιατρείο.
θ. Μακριά στον ορίζοντα διαγράφονταν οι χιονισμένες κορυφές των βουνών
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ
Τα ονόματα και τα ρήματα διακρίνονται σε απλά, όταν σχηματίζονται από το θέμα
και την κατάληξη (π.χ. ντομάτα), και σε μη απλά, όταν είναι προϊόντα παραγωγής
(π.χ. ντοματ-ιά) ή σύνθεσης (αγγουροντομάτα).
Παραγωγή είναι η διαδικασία κατά την οποία από μια λέξη σχηματίζουμε με την
προσθήκη κάποιων στοιχείων κάποιες άλλες λέξεις (παράγωγες λέξεις). Π.χ. από
τη λέξη «παιδί» τη λέξη «παιδάκι».
Ο συνηθέστερος τρόπος με τον οποίο παράγονται λέξεις είναι ο εξής:
προσθέτουμεστο θέμα της λέξης κάποια παραγωγικά στοιχεία.
Τα στοιχεία αυτάονομάζονται προσφύματα και η διαδικασία προσφυματική παραγωγή.
Τα στοιχεία αυτά προστίθενται είτε αριστερά, δηλαδή πριν, από το θέμα και
ονομάζονται προθήματα [π.χ. προσθέτουμε μια πρόθεση ή το στερητικό α πριν τη
λέξη (φεύγω→διαφεύγω, κακός→άκακος)] είτε δεξιά, δηλαδή μετά το θέμα και
ονομάζονται επιθήματα [π.χ. στο θέμα της λέξης προσθέτουμε μια νέα
διαφορετική κατάληξη, που λέγεται παραγωγική κατάληξη (πατέρας→
πατερούλης)].
Τα πιο συνηθισμένα επιθήματα ή παραγωγικές καταλήξεις είναι οι καταλήξεις των
υποκοριστικών (μανούλα, παιδάκι, Γιωργάκης), των μεγεθυντικών (παίδαρος,
κεφάλας), αλλά και οι καταλήξεις –ένιος (ασημένιος), -ικός (αρχικός), -
ιμός(φαγώσιμος), -τέος (μετεξεταστέος), -ούχος (αδειούχος), -τός(γραπτός), -ωπός
(κοκκινωπός), -ότητα (οικειότητα), -της(αθλητής), -τήρας (αλτήρας),-άρχης
(γυμνασιάρχης).
Σύνθεση έχουμε όταν μια λέξη σχηματίζεται από την ένωση των θεμάτων δύο
ή περισσότερων λέξεων (π.χ. αγγουροντομάτα).
Η πρώτη λέξη ονομάζεται πρώτο συνθετικό (αγγούρι) και η δεύτερη δεύτερο συνθετικό.
Το πρώτο συνθετικό μπορεί να είναι:
κάποιο επίρρημα (καλώς +σκέφτομαι: καλοσκέφτομαι),
επίθετο (γλυκός + ανάλατος: γλυκανάλατος),
αριθμητικό (πρώτος + πορεία: πρωτοπόρος),
ρήμα (ανοίγω + κλείνω: ανοιγοκλείνω) ή
ουσιαστικό (μαχαίρι + πιρούνια: μαχαιροπίρουνα).
Στις παρακάτω λέξεις να βρείτε το πρώτο και δεύτερο συνθετικό
σύνθετη λέξη α συνθετικό β συνθετικό
αγριολούλουδο
βαριακούω
Ανεμόμυλος
Καλόκαρδος
Σκληροτράχηλος
Νεοκλασικός
Μονόλογος
Ενότητα 5η – ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ – ΘΕΑΤΡΟ
Κινηματογράφος:
Θετικά:
Αποτελεί ένα είδος ψυχαγωγίας για τον άνθρωπο.
Η παρακολούθηση μιας ταινίας δίνει τη δυνατότητα στους θεατές να ταυτιστούν
με τους ήρωες της και να ζήσουν φανταστικές καταστάσεις και μαγικές
περιπέτειες
Τους προκαλούν μοναδικές συγκινήσεις, τις οποίες είναι δύσκολο να βιώσουν
στην πραγματική τους ζωή.
Αποτελεί μια διέξοδο από την ανία, τη μονοτονία και την πλήξη της
καθημερινότητας που φθείρουν τον άνθρωπο.
Απαλλάσσει από το άγχος και την πίεση που της ασκεί η ρουτίνα Καλλιεργεί
πολύπλευρα τον άνθρωπο. Του προσφέρει γνώσεις, τον προβληματίζει και τον
ευαισθητοποιεί πάνω σε ποικίλα ζητήματα της ζωής
Προκαλεί έντονα συναισθήματα, χαρά, φόβο, αγωνία, συγκίνηση, που
αναζωογονούν την ψυχή του.
Συμπέρασμα
Για όλους αυτούς τους λόγους ο κινηματογράφος θα ελκύει συνεχώς τους
ανθρώπους που επιζητούν μοναδικές στιγμές απόλαυσης και ψυχαγωγίας.
«ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ»
ΧΡΟΝΟΙ
τύπος Χρόνος
τρέχω
έτρεχα
θα τρέχω
έτρεξα
θα τρέξω
έχω τρέξει
είχα τρέξει
θα έχω τρέξει
ενεστώτας
παρατατικός
εξακολουθητικός μέλλοντας
αόριστος
στιγμιαίος μέλλοντας
παρακείμενος
υπερσυντέλικος
συντελεσμένος μέλλοντας
ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΒΑΘΜΙΔΕΣ
Παρελθόν Παρόν Μέλλον
έτρεχα(παρατατικός)
έτρεξα (αόριστος)
είχα
τρέξει(υπερσυντέλικος)
Τρέχω (ενεστώτας)
έχω
τρέξει(παρακείμενος)
Θα τρέχω (εξακολουθητικός
μέλλοντας)
Θα τρέξω (στιγμιαίος
μέλλοντας)
Θα έχω τρέξει (συντελεσμένος
μέλλοντας)
ΠΟΙΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Εξακολουθητικό Στιγμιαίο Συντελεσμένο
Ενεστώτας: τρέχω Αόριστος: έτρεξα Παρακείμενος: έχω
τρέξει
Παρατατικός: έτρεχα Στιγμ. Μέλλ.: θα τρέξω Υπερσυντέλ.: είχα τρέξει
Εξακολ. Μέλλ.: θα τρέχω Συντελ. Μέλλ.: θα έχω
τρέξει
Οι συζυγίες
α' συζυγία β' συζυγία
γράφω -
γράφομαι
γελώ - γελιέμαι, θεωρώ - θεωρούμαι, θυμάμαι
α' τάξη β' τάξη
ώ ή άω
άς
ά ή άει
-ιέμαι
-ιέσαι
-ιέται
-ώ
-είς
-εί
-ούμαι ή -
άμαι
-είσαι ή -άσαι
-είται ή -άται
ΔΙΑΘΕΣΕΙΣ
ενεργητική διάθεσητο
υποκείμενο ενεργεί και η ενέργεια πηγαίνει
κάπου αλλού.Ο γεωργός οργώνει το χωράφι.
Παθητική
διάθεση
τουποκείμενο δέχεται μια ενέργεια από κάποιονάλλο.
Το χωράφι οργώνεται από το γεωργό.
Μέση διάθεση
τουποκείμενο ενεργεί και η ενέργεια επιστρέφει
στο ίδιο.
Η Ελένη ντύνεται.
Ουδέτερη
διάθεση
το υποκείμενο βρίσκεται σε μια κατάσταση
Ο Νίκος βαριέται.
Στα παρακάτω ρήματα να βρείτε τις διαθέσεις .
α. Η αδελφή μου ντύνεται αυτή τη στιγμή. (…………………………)
β. Στενοχωρήθηκα πολύ με την αποτυχία του. (………………………….)
γ. Έσπασα ένα ποτήρι (…………………….) και η μητέρα με μάλωσε.
(…………………………)
δ. Πάγωσαν τα χέρια μου από το πολύ κρύο .(……………………………)
ε. Όλη την ώρα παραπονιέται (………………………) ότι πεινάει.
(…………………………….)
στ. Παραδέχτηκε (………………………….) μπροστά σε όλους ότι με εκμεταλλεύτηκε.
(……………………….)
Στις παρακάτω προτάσεις να βρείτε τη χρονική βαθμίδα και το ποιόν ενέργειας
των ρημάτων.
α. Αν και αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα, αρνείται κάθε βοήθεια.
β. Μέχρι τις 8 θα έχω επιστρέψει.
γ. Το Σαββατοκύριακο θα πάμε εκδρομή.
δ. Κάθε Κυριακή πηγαίναμε στην παραλία για πικ νικ με τους θείους μου.
ε. Μόλις με είδε, άρχισε τις φωνές.
στ. Θα διαβάζω όλες τις διακοπές για τις εξετάσεις του Ιουνίου.
Ενότητα 6η «ΜΟΥΣΕΙΑ – ΜΝΗΜΕΙΑ»
Κατηγορίες: πολιτιστικά, λαογραφικά, πολεμικά, ιστορικά.
Σημασία:
παρουσιάζουν την ιστορία και την παράδοση της χώρας μας.
παρουσιάζουν τη νοοτροπία και τη ζωή των προγόνων μας.
καταλαβαίνουμε καλύτερα το παρόν, καθώς διδασκόμαστε από το παρελθόν.
προσφέρουν αφορμή για έμπνευση και καλλιτεχνική δημιουργία.
αποτελούν ένα διαφορετικό τρόπο για να προσεγγίσουμε τη γνώση.
αποτελούν μια αλλαγή της καθημερινής σχολικής ρουτίνας.
μας ευαισθητοποιούν.
μας εξάπτουν την περιέργεια.
Αιτίες καταστροφής των μνημείων:
α) φυσικά αίτια (σεισμοί, ρύπανση περιβάλλοντος).
β) πόλεμοι και καταστροφές.
γ) αδιαφορία κράτους (εγκατάλειψη και έλλειψη συντήρησης).
δ) αδιαφορία πολιτών και κοινωνίας.
Προτάσεις:
ουσιαστική παιδεία του ατόμου για τη σημασία των μνημείων.
διάλογος γονέων με τα παιδιά και επαφή με την ιστορία και τα μνημεία του
τόπου μας.
Σχολείο: επαφή του μαθητή με τα μνημεία (εκπαιδευτικές εκδρομές, συζητήσεις,
δραστηριότητες).
ΜΜΕ: ενημέρωση πολιτών και προβολή της ιστορίας του τόπου μας.
Πολιτεία: προστασία και αξιοποίηση μουσείων, ενημέρωση του πολίτη.
«ΒΙΒΛΙΟ»
Σημασία:
γνώση και καλλιέργεια πνεύματος, φαντασίας
δημιουργία προβληματισμού και περιέργειας.
βελτίωση λεξιλογίου.
επαφή με τον κόσμο και τους γύρω μας.
καλλιέργεια ηθικών αξιών (αγάπη, φιλία, εντιμότητα).
ψυχαγωγία.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ -ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ
Ονομαστική (απαντά στηνερώτηση ποιος)
α) υποκείμενο των ρημάτων π.χ. Ο
παππούς ήταν γεωργός
β) κατηγορούμενο του υποκειμένου*
π.χ. Ο παππούς ήταν γεωργός.
Γενική (απαντά στην ερώτηση
ποιανού / τίνος)
α) αντικείμενο ορισμένων μεταβατικών
ρημάτων π.χ.Τα λαχανικά
δεν του αρέσουν.
β) έμμεσο αντικείμενο δίπτωτων
ρημάτων π.χ. Χάρισε
της κοπέλας ένα δαχτυλίδι.
γ) γενική προσωπική* π.χ. Του ήταν
αδύνατο να το κάνει
αυτό. - Να μου προσέχεις τα παιδιά.
δ) γενική κατηγορηματική*
π.χ. Το σπίτι είναι του πατέρα του.
ε) επιρρηματικός προσδιορισμός χρόνου,
ποσού,
αιτίας, τρόπου, αποτελέσματος*
π.χ. Δε θα είναι εδώ του
χρόνου. - Ντύνεται της μόδας.
Αιτιατική (απαντά στηνερώτηση ποιον/ τι)
α) αντικείμενο των περισσότερων
μεταβατικών ρημάτων
π.χ. Αυτός έσπασε την καρέκλα.
β) άμεσο ή έμμεσο αντικείμενο δίπτωτων
ρημάτων*
π.χ. Ο Γιάννης μαθαίνει τον Πέτρο
χορό.
γ) κατηγορούμενο του αντικειμένου* π.χ.
Τον διόρισαν δάσκαλο.
δ) επιρρηματικός προσδιορισμός τόπου,
χρόνου,
σκοπού, ποσού, μέσου* π.χ. Θα πάει
φυλακή
πολλά χρόνια. - Βγήκε βόλτα.
Τα είδη των ομοιόπτωτων ονοματικών προσδιορισμών
Παράθεση λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που χρησιμοποιείται για να
προσδιορίσει με ακρίβεια ένα ουσιαστικό αποδίδοντας του ένα ιδιαίτερο και γνωστό
γνώρισμά του ή για να το χαρακτηρίσει κάπως.
π.χ. Τηλεφώνησε η κ. Λαζάρου, η φαρμακοποιός.
Επεξήγηση λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός που
χρησιμοποιείται για να διασαφηνίσει, να διευκρινίσει το ουσιαστικό που
προσδιορίζει, όταν έννοια του είναι γενική και κάπως αόριστη,
π.χ. Μαζί μας ήρθε και μια φίλη μου, η Κατερίνα.
Να βρείτε τις παραθέσεις κι επεξηγήσεις.
Εγώ και οι γονείς μου είδαμε τον Άμλετ, την ταινία.
Κάποια παιδιά έδειραν το φίλο μου, τον Πελοπίδα.
Όλο το απόγευμα κοιτούσαμε το πέταγμα των πουλιών, των γλάρων και
των γερακιών.
Ο μαθηματικός, ο Πετρίδης, πήγε στο μουσείο.’
Ο Ιωάννου, ο φυσικός, πήγε στο μουσείο.
Στη μάχη σκοτώθηκε και ο βασιλιάς των Σπαρτιατών, ο Λεωνίδας.
Πηγές: «http://gym-kounoup.chan.sch.gr/index.php/component/attachments/download/55
http://filolologikamathhmata.blogspot.com/2013/04/blog-post_22.html
http://vprassas.blogspot.com/2011/01/blog-post_7694.html
http://eu-mathein.gr/νεοελληνική-γλώσσα-α΄γυμνασίου/
http://filologikagymnasium.blogspot.com/2015/05/6.html
users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/.../Theoria%20Nea/parathesi-epexigisi.htm
ΠΗΓΗ :https://www.filologikigonia.gr/images/ekth-a-gymn----ektiposi.pdf
