Συνοχή και συνεκτικότητα παραγράφου

Συνοχή

https://e-didaskalia.blogspot.com/2018/08/synoxi-synektikotita-allilouxia-enotita.html

https://www.slideshare.net/kotsiele/ss-55123991

Είναι ο τρόπος σύνδεσης των προτάσεων, των περιόδων και των παραγράφων μεταξύ τους, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η συνέχεια των νοημάτων και να μην διακόπτεται η ροή της σκέψης του γράφοντος, καθώς και η ευκολία με την οποία μεταδίδονται τα εκπεμπόμενα μηνύματα στον αναγνώστη. Με άλλα λόγια η συνοχή αναφέρεται στη σύνδεση των γλωσσικών στοιχείων για να δημιουργηθεί ένα ολοκληρωμένο κείμενο.

Πώς εξασφαλίζεται η συνοχή;

Η σύνδεση μεταξύ παραγράφων, περιόδων και προτάσεων επιτυγχάνεται με πολλούς τρόπους. Με:

1. αντωνυμίες,
2. επανάληψη ή παράλειψη λέξεων,
3. στενή νοηματική σχέση ή
4. με διαρθρωτικές λέξεις – φράσεις που δηλώνουν:

Αντίθεση – εναντίωση (όμως, αλλά, ωστόσο, αντίθετα, εντούτοις, παρόλο που, αντίστροφα, από την άλλη πλευρά, σε αντίθετη περίπτωση, στον αντίποδα, παρ’ όλα αυτά, συμβαίνει όμως το ίδιο, απεναντίας, ακόμη και αν, μολονότι)

Αιτιολόγηση (γιατί, εξαιτίας, επειδή, γι’ αυτό ένας ακόμη λόγος, αυτό είναι αποτέλεσμα)

Αποτέλεσμα (γι’ αυτό το λόγο, ως επακόλουθο, κατά συνέπεια, απότοκο όλων αυτών)

Αναλογία (όπως, ως, όμοια, σαν)

Επεξήγηση (δηλαδή, ειδικότερα, με άλλα λόγια, συγκεκριμένα, για να γίνω πιο σαφής, σαφέστερα, αυτό σημαίνει, λόγου χάρη, για παράδειγμα, παραδείγματος χάρη, καλό είναι να διευκρινίσουμε, εννοώ ότι)

Έμφαση (ιδιαίτερα, προπάντων, ειδικά, αναντίρρητα, περισσότερο, πράγματι, κατεξοχήν, ξεχωριστά, βέβαια, μάλιστα, αναμφισβήτητα, ασφαλώς, οπωσδήποτε, είναι αξιοσημείωτο ότι, θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας, το σημαντικότερο από όλα, το κυριότερο, αξίζει να σημειωθεί, εκείνο που προέχει, θα έπρεπε να τονιστεί ότι, ιδιαίτερα σημαντικό είναι)

Γενίκευση (γενικά, γενικότερα, τις περισσότερες φορές, ευρύτερα)

Συμπέρασμα (επομένως, συνεπώς, άρα, λοιπόν, κατά συνέπεια, συμπερασματικά, συνάγεται το συμπέρασμα, ανακεφαλαιώνοντας, για αυτό λοιπόν, τελικά, συνοψίζοντας, για να συνοψίσουμε, ως συμπέρασμα)

Προσθήκη (επιπλέον, ακόμη, επίσης, έπειτα, εκτός από αυτό, συμπληρωματικά, έπειτα, εξάλλου, και, παράλληλα, αξίζει ακόμη να σημειώσουμε, δεν πρέπει να λησμονούμε, ας σημειωθεί ακόμη ότι, αν στα παραπάνω προσθέσουμε)

Ταξινόμηση – διαίρεση (αφ’ ενός… αφ’ ετέρου, από τη μια… από την άλλη)

Προϋπόθεση- όρο (αν, εκτός αν, εφόσον, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση, με το δεδομένο, με τον όρο, φτάνει να)

Τοπική σχέση (εδώ, εκεί, κοντά, μέσα, έξω)

Χρονική σχέση (αρχικά, όταν, έπειτα, τότε, ύστερα, πριν, ενώ, καταρχάς, προηγουμένως, τώρα, συγχρόνως, ταυτόχρονα, στη συνέχεια, μετά, αργότερα, τελικά, τέλος)

Διάζευξη (ή − ή, είτε − είτε, ούτε − ούτε, μήτε − μήτε)

https://www.slideshare.net/labr0s/ss-31790306


Συνεκτικότητα
Είναι η νοηματική σχέση που έχουν δύο παράγραφοι μεταξύ τους, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η σύνδεση, το νόημα και η κατανόησή του κειμένου. Η συνεκτικότητα πρόκειται για βασική ιδιότητα του κειμένου, η οποία μπορεί να του προσδώσει σημασία. Με άλλα λόγια συνεκτικότητα είναι η νοηματική σύνδεση της μιας παραγράφου με την άλλη.

Πώς εξασφαλίζεται η συνεκτικότητα;

Η συνεκτικότητα του κειμένου εξασφαλίζεται με το να μην αλλάζουμε το γενικό αρχικό θέμα για το οποίο γράφουμε. Αυτό που κάνουμε σε κάθε παράγραφο εξετάζουμε και από μια πλευρά του γενικού θέματος, χωρίς να ξεφεύγουμε από αυτό.

Η συνεκτικότητα ανάμεσα σε δύο παραγράφους εξασφαλίζεται με τις διαρθρωτικές που δηλώνουν:

Αντίθεση – εναντίωση (όμως, αλλά, ωστόσο, αντίθετα, εντούτοις, παρόλο που, αντίστροφα, από την άλλη πλευρά, σε αντίθετη περίπτωση, στον αντίποδα, παρ’ όλα αυτά, συμβαίνει όμως το ίδιο, απεναντίας, ακόμη και αν, μολονότι)

Αιτιολόγηση (γιατί, εξαιτίας, επειδή, γι’ αυτό ένας ακόμη λόγος, αυτό είναι αποτέλεσμα)

Αποτέλεσμα (γι’ αυτό το λόγο, ως επακόλουθο, κατά συνέπεια, απότοκο όλων αυτών)

Αναλογία (όπως, ως, όμοια, σαν)

Επεξήγηση (δηλαδή, ειδικότερα, με άλλα λόγια, συγκεκριμένα, για να γίνω πιο σαφής, σαφέστερα, αυτό σημαίνει, λόγου χάρη, για παράδειγμα, παραδείγματος χάρη, καλό είναι να διευκρινίσουμε, εννοώ ότι)

Έμφαση (ιδιαίτερα, προπάντων, ειδικά, αναντίρρητα, περισσότερο, πράγματι, κατεξοχήν, ξεχωριστά, βέβαια, μάλιστα, αναμφισβήτητα, ασφαλώς, οπωσδήποτε, είναι αξιοσημείωτο ότι, θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας, το σημαντικότερο από όλα, το κυριότερο, αξίζει να σημειωθεί, εκείνο που προέχει, θα έπρεπε να τονιστεί ότι, ιδιαίτερα σημαντικό είναι)

Γενίκευση (γενικά, γενικότερα, τις περισσότερες φορές, ευρύτερα)

Συμπέρασμα (επομένως, συνεπώς, άρα, λοιπόν, κατά συνέπεια, συμπερασματικά, συνάγεται το συμπέρασμα, ανακεφαλαιώνοντας, για αυτό λοιπόν, τελικά, συνοψίζοντας, για να συνοψίσουμε, ως συμπέρασμα)

Προσθήκη (επιπλέον, ακόμη, επίσης, έπειτα, εκτός από αυτό, συμπληρωματικά, έπειτα, εξάλλου, και, παράλληλα, αξίζει ακόμη να σημειώσουμε, δεν πρέπει να λησμονούμε, ας σημειωθεί ακόμη ότι, αν στα παραπάνω προσθέσουμε)

Ταξινόμηση – διαίρεση (αφ’ ενός… αφ’ ετέρου, από τη μια… από την άλλη)

Προϋπόθεση- όρο (αν, εκτός αν, εφόσον, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση, με το δεδομένο, με τον όρο, φτάνει να)

Τοπική σχέση (εδώ, εκεί, κοντά, μέσα, έξω)

Χρονική σχέση (αρχικά, όταν, έπειτα, τότε, ύστερα, πριν, ενώ, καταρχάς, προηγουμένως, τώρα, συγχρόνως, ταυτόχρονα, στη συνέχεια, μετά, αργότερα, τελικά, τέλος)

Διάζευξη (ή − ή, είτε − είτε, ούτε − ούτε, μήτε − μήτε)

Έτσι, όταν για παράδειγμα η δεύτερη παράγραφος ξεκινάει με τη λέξη "ωστόσο", απαντάμε:

"Υπάρχει συνεκτικότητα ανάμεσα στις δύο παραγράφους, αφού η δεύτερη λειτουργεί ως αντίθεση της πρώτης, κάτι που φαίνεται με τη συνδετική λέξη ωστόσο".

ΣΥΝΟΧΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

https://filologika.gr/lykio/g-lykiou/genikis-pedias/neoelliniki-glossa/synoxi-paragrafou/

Γενικές Πληροφορίες

Η συνοχή αναφέρεται στη σύνδεση των γλωσσικών στοιχείων για να δημιουργηθεί ένα ολοκληρωμένο κείμενο. Η συνοχή επιτυγχάνεται με διάφορους μηχανισμούς που συντελούν στην ομαλή μετάβαση από τη μία ιδέα στην άλλη, χωρίς να δημιουργούνται νοηματικά κενά, και στην ανεμπόδιστη συνέχεια του κειμένου. Έτσι, με τη βοήθεια της συνοχής ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται ταχύτερα τη μετάβαση από τη μία ιδέα στην άλλη, κατανοώντας ευκολότερα τη σκέψη του συγγραφέα, όπως παρουσιάζεται στο κείμενο.

Τρόποι Συνοχής

Η σύνδεση μεταξύ παραγράφων, περιόδων και προτάσεων επιτυγχάνεται με πολλούς τρόπους :

1. Αντωνυμίες
2. Επανάληψη σημαντικών λέξεων
3. Μέσω νοηματικής συγγένειας (χρήση υπερωνύμων – υπωνύμων )
4. Με διαρθρωτικές λέξεις – φράσεις που δηλώνουν :

Αντίθεση – εναντίωση (όμως, αλλά, ωστόσο, αντίθετα, εντούτοις, παρόλο που, αντίστροφα, από την άλλη πλευρά, σε αντίθετη περίπτωση, στον αντίποδα, παρ’ όλα αυτά, συμβαίνει όμως το ίδιο, απεναντίας, ακόμη και αν, μολονότι)

Αιτιολόγηση (γιατί, εξαιτίας, επειδή, γι’ αυτό ένας ακόμη λόγος, αυτό είναι αποτέλεσμα)

Αποτέλεσμα (γι’ αυτό το λόγο, ως επακόλουθο, κατά συνέπεια, απότοκο όλων αυτών)

Αναλογία (όπως, ως, όμοια, σαν)

Επεξήγηση (δηλαδή, ειδικότερα, με άλλα λόγια, συγκεκριμένα, για να γίνω πιο σαφής, σαφέστερα, αυτό σημαίνει, λόγου χάρη, για παράδειγμα, παραδείγματος χάρη, καλό είναι να διευκρινίσουμε, εννοώ ότι)

Έμφαση (ιδιαίτερα, προπάντων, ειδικά, αναντίρρητα, περισσότερο, πράγματι, κατεξοχήν, ξεχωριστά, βέβαια, μάλιστα, αναμφισβήτητα, ασφαλώς, οπωσδήποτε, είναι αξιοσημείωτο ότι, θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας, το σημαντικότερο από όλα, το κυριότερο, αξίζει να σημειωθεί, εκείνο που προέχει, θα έπρεπε να τονιστεί ότι, ιδιαίτερα σημαντικό είναι)

Γενίκευση (γενικά, γενικότερα, τις περισσότερες φορές, ευρύτερα)

Συμπέρασμα (επομένως, συνεπώς, άρα, λοιπόν, κατά συνέπεια, συμπερασματικά, συνάγεται το συμπέρασμα, ανακεφαλαιώνοντας, για αυτό λοιπόν, τελικά, συνοψίζοντας, για να συνοψίσουμε, ως συμπέρασμα)

Προσθήκη (επιπλέον, ακόμη, επίσης, έπειτα, εκτός από αυτό, συμπληρωματικά, έπειτα, εξάλλου, και, παράλληλα, αξίζει ακόμη να σημειώσουμε, δεν πρέπει να λησμονούμε, ας σημειωθεί ακόμη ότι, αν στα παραπάνω προσθέσουμε)

Ταξινόμηση – διαίρεση (αφ’ ενός… αφ’ ετέρου, από τη μια… από την άλλη)

Προϋπόθεση- όρο (αν, εκτός αν, εφόσον, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση, με το δεδομένο, με τον όρο, φτάνει να)

Τοπική σχέση (εδώ, εκεί, κοντά, μέσα, έξω)

Χρονική σχέση (αρχικά, όταν, έπειτα, τότε, ύστερα, πριν, ενώ, καταρχάς, προηγουμένως, τώρα, συγχρόνως, ταυτόχρονα, στη συνέχεια, μετά, αργότερα, τελικά, τέλος)

Διάζευξη (ή − ή, είτε − είτε, ούτε − ούτε, μήτε − μήτε)

Συνοχή Παραγράφου - Ασκήσεις Εξάσκησης

1. Να βρείτε πώς επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ των προτάσεων των ακόλουθων παραγράφων.

Η δημοτική γλώσσα μας έχει γραμματική ενότητα. Η ενότητα αυτή έχει την έννοια της συγχώνευσης σ’ ένα ενιαίο γραμματικό σύστημα με φωνητική, μορφολογική και λεξιλογική συνέπεια και ομοιογένεια. Το σημείο αυτό είναι πολύ σημαντικό για την κατανόηση της υφής της δημοτικής. Γιατί θα μπορούσε να προβληθεί το επιχείρημα (που προβλήθηκε) ότι η δημοτική έχει δεχτεί γλωσσικά στοιχεία με ποικίλη προέλευση (λόγια, λαϊκά, ξένα), που την καθιστούν γλώσσα ανομοιογενή — και είναι μερικοί που αυτό, θαρρείς, επιζητούν απ’ αυτή, την ανομοιογένεια. Όμως αν και η δημοτική έχει πραγματικά δεχτεί τα στοιχεία αυτά, ο χαρακτήρας της παραμένει γενικά ομοιογενής – οι κάποιες εξαιρέσεις αποτελούν λεπτομέρειες που δεν αλλοιώνουν τη γενική εικόνα, γιατί όλα τα στοιχεία προσαρμόστηκαν κατά το δυνατόν φωνητικά και ιδίως μορφολογικά στο γραμματικό σύστημα της δημοτικής. Τουλάχιστον αυτή είναι η γενική τάση (…)

Κατανάλωση είναι η χρήση αγαθών ή υπηρεσιών για την ικανοποίηση των αναγκών μας. Δεν είναι μόνο η λήψη τροφής ή το κάψιμο των ξύλων, που η εξαφάνιση τους συντελείται μπροστά στα μάτια μας, είναι και το ντύσιμό μας, η κίνηση των μηχανών, η μετάβαση στο σχολείο, η κόμμωσή μας, η επίσκεψη του γιατρού, το ταξίδί μας με αυτοκίνητο ή αεροπλάνο, το διάβασμα βιβλίων ή περιοδικών, η μετάβασή μας στον κινηματογράφο, η παρακολούθηση ενός προγράμματος στην τηλεόραση, η ταχυδρόμηση γράμματος ή οποιοδήποτε πράγμα που απαιτεί εργασία από άλλους ή χρησιμοποιεί, έστω και ανεπαίσθητα, τα συσσωρευμένα «καπιταλιστικά αγαθά». Αλλά το αγαθό που η κατανάλωση του φτάνει σε ποσοστό 100% είναι ο χρόνος. Ο καθένας μας, από τότε που γεννιέται ως να πεθάνει, είναι ένας καταναλωτής του χρόνου. Μπορεί να είμαστε ή να μην είμαστε παραγωγικά στοιχεία, γιατί, όπως οι μέλισσες, έχουμε βασίλισσες, εργάτες και κηφήνες· είμαστε όμως όλοι μας καταναλωτές. Και επειδή αυτή είναι η αλήθεια, ο καθένας μας, είτε συνειδητά είτε υποσυνείδητα, ενδιαφέρεται για το τι αγοράζει και τι χρησιμοποιεί και ακόμη για τον τρόπο που αυτό του προσφέρεται.

Η ποίηση μπορεί να διαιρεθεί αδρομερώς σε τρία μέρη: στην επική, στη λυρική και στη δραματική. Οι μορφές αυτές αντανακλούν τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, μέσα στις οποίες εμφανίστηκαν και αναπτύχθηκαν. Έτσι η επική ποίηση εκφράζει το πνεύμα και τα ιδανικά κατά την εποχή της βασιλείας, όπου η αγωνιστική διάθεση και η παλικαριά θεωρούνταν οι μεγαλύτερες αρετές του ανθρώπου. Αντίθετα, την ταραγμένη εποχή, που στα πράγματα βρίσκονταν οι ευπατρίδες αριστοκρατικοί, και κάτω από την απειλή των ναυτικών και των βιομηχάνων, που με τον πλούτο τους κατακτούσαν όλο και περισσότερα πολιτικά δικαιώματα, αναπτύχθηκε η λυρική ποίηση. Αργότερα, την εποχή της δημοκρατίας, δημιουργείται μια νέα μορφή ποίησης, που αγκαλιάζει τις λαχτάρες και τους πόθους ολόκληρου του λαού, η δραματική ποίηση.

Άλλο ουσιώδες συστατικό που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες ανέσεις — η επαρκής θέρμανση των σπιτιών – πραγματοποιήθηκε, τουλάχιστο ως ένα μεγάλο βαθμό εξαιτίας της πολιτικής δομής των αρχαίων κοινωνιών. Οι απλοί άνθρωποι ήταν πιο τυχεροί στο ζήτημα αυτό απ’ ό,τι οι ευγενείς. Ζώντας μέσα σε μικρά σπίτια μπορούσαν πιο εύκολα να ζεσταθούν. Ευγενείς, πρίγκιπες, βασιλιάδες και κλήρος, κατοικούσαν σε μεγαλοπρεπή παλάτια που ταίριαζαν στην κοινωνική τους θέση. Για να αποδείξουν την ανωτερότητά τους, έπρεπε να ζουν σε περιβάλλον που να δίνει την αίσθηση του υπερφυσικού. Δέχονταν τους καλεσμένους τους σε μεγάλα σαλόνια σαν γήπεδα πατινάζ. Βάδιζαν σε ιεροπρεπείς πομπές κατά μήκος των διαδρόμων που ήταν μακριοί και δροσεροί σαν σήραγγες των «Άλπεων», ανεβοκατέβαιναν μεγαλοπρεπείς σκάλες που έμοιαζαν καταρράχτες του «Νείλου» αποκρυσταλλωμένοι σε μάρμαρο. Για να ικανοποιήσει όλα του τα κέφια ένα σπουδαίο πρόσωπο την εποχή εκείνη, έπρεπε να σπαταλάει χρόνο και χρήμα για μεγαλοπρεπείς παραστάσεις, συμβολικούς συλλαβόγριφους και πομπώδη μπαλέτα – παραστάσεις που χρειάζονταν πολλά δωμάτια, για να μπορούν να στεγάσουν τους πολυάριθμους καλλιτέχνες και θεατές. Αυτό εξηγεί τις απέραντες διαστάσεις των βασιλικών και πριγκιπικών παλατιών, ακόμη και των επαύλεων των μέσων γαιοκτημόνων.

Συνοχή Παραγράφου - Ασκήσεις Πανελλαδικών

Συνήθως προϋποθέτουµε ότι ένας διανοούµενος πρέπει να είναι ένας άνθρωπος µορφωµένος. Όµως κάθε µορφωµένος δεν είναι και διανοούµενος. Από τον διανοούµενο δεν περιµένει κανείς απλώς να έχει πλούσιες γνώσεις, να είναι καλλιεργηµένος ή να κατέχει µια ειδικότητα. Γιατί ο διανοούµενος είναι, όπως δηλώνει και η λέξη, ένας άνθρωπος, που διανοείται κι αυτό σηµαίνει, ότι είναι ένας άνθρωπος, που δεν δέχεται τα πράγµατα, όπως του προσφέρονται, αλλά τα περνά µέσ’ από τη δοκιµασία της δικής του διάνοιας — είναι µε άλλα λόγια ένα πνεύµα κριτικό όχι µόνο σε ό,τι αφορά τους άλλους αλλά και σ’ ό,τι αφορά τον εαυτό του.

Β5. όµως, ή, γιατί, αλλά (το πρώτο του κειµένου), µε άλλα λόγια: Ποια νοηµατική σχέση εκφράζει η χρήση καθεµιάς από τις παραπάνω λέξεις στη δεύτερη παράγραφο του κειµένου;  Μονάδες  5 (Πανελλήνιες Εξετάσεις 2001)

Μια λογική απάντηση θα ήταν ότι στους χρόνους μας ο άνθρωπος έγινε πολύ απαιτητικός, χρειάζεται πάρα πολλά πράγματα (μετά το πλυντήριο το διαμέρισμα, και έπειτα το αυτοκίνητο) και για να τα αποκτήσει με έντιμο τρόπο, δε δουλεύει μόνο σκληρά, αλλά αναγκάζεται και να τρέχει από τη μια δουλειά στην άλλη, για να προλάβει. Η μια εργασία, η «κύρια», δεν επαρκεί πλέον για τα έξοδα του σπιτιού, και προπάντων για την ψυχαγωγία που έγινε πανάκριβη στα μεγάλα αστικά κέντρα. Για αυτό το λόγο όλοι αναζητούν και «βοηθητικές» εργασίες για τις ελεύθερες ώρες. Πώς θα τα καταφέρει άμα δεν τρέξει;

Ωστόσο, το να συμπιέσει κανείς το χρόνο που δεν αποτελείται από σημαντικά γεγονότα για να επιμηκύνει κάποιον άλλο χρόνο που τον περιμένει πλούσιο σε βιώματα «ποιότητας», είναι μια καλή τακτική: επιστρέφω με το ταχύτερο μέσο στο σπίτι από τη δουλειά μου, για ν’ απολαύσω μουσική μαζί με αγαπητούς φίλους. Τέτοια δεν είναι η βιασύνη του σημερινού ανθρώπου. Αυτή μοιάζει με άγχος. Έτσι το τυχόν κέρδος μας από τη συμπίεση του χρόνου το θυσιάζουμε ανώφελα.

Β4. Ποια νοηματική σχέση δηλώνουν οι διαρθρωτικές λέξεις – φράσεις του κειμένου: «Για αυτό το λόγο … » (έκτη παράγραφος), «Ωστόσο, … » (έβδομη παράγραφος); Μονάδες  4 (Πανελλαδικές Εξετάσεις 2010)

Ο διάλογος –είτε προέρχεται από ένα πρόσωπο είτε από περισσότερα– ασκεί στην ψυχή του ακροατή έντονη παιδευτική επίδραση, όπως άλλωστε όλα τα συνταρακτικά συμβάντα. Αυτός –σε αντίθεση με το μονόλογο, που είναι πολλές φορές ανιαρός, πληκτικός και μονότονος– διακρίνεται για την ευλυγισία, την πολλαπλότητα, τη ζωντάνια και τις αντιθέσεις, ώστε να δίνει μια πιο αληθινή εικόνα του κόσμου, με ζωηρότερα χρώματα. Έτσι διατηρεί αδιάπτωτο το ενδιαφέρον των ακροατών. Η κατανόηση της αλήθειας αυτής συνετέλεσε, ώστε να δίνεται κατά τη διδασκαλία μεγαλύτερη βαρύτητα στο διάλογο παρά στο μονόλογο. Ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, καθίσταται όλο και περισσότερο αισθητή η αναγκαιότητά του προς αποδοτικότερη και ουσιαστικότερη μάθηση.

Παιδεία, κατά τον Πλάτωνα, είναι η «ολκή» και η αγωγή των παιδιών προς τον «ορθό λόγο». Αυτό επιτυγχάνεται καλύτερα και ευκολότερα με τη συμμετοχή και τη συνεργασία του μαθητευόμενου στο παιδευτικό έργο, επειδή το ενδιαφέρον διατηρείται σε υψηλά επίπεδα, οι δε νοητικές και ψυχικές δυνάμεις των μετεχόντων σ’ αυτόν βρίσκονται σε συνεχή εγρήγορση. Ο μαθητής, συνεπώς, δεν παραμένει παθητικός δέκτης μιας ψυχρής μετάδοσης έτοιμων γνώσεων, αλλά και ο ίδιος ζητάει να βρει την αλήθεια, με το να ερευνά, να εξετάζει, να ερωτά και να ελέγχει. Βρίσκεται γενικά σε διαλεκτική μάχη συχνών εναλλαγών επίθεσης και άμυνας, με αποτέλεσμα να σημειώνεται πνευματική ανύψωση και ψυχική καλλιέργεια. Με τον τρόπο αυτό, ο διάλογος αποκτά ένα δραματικό στοιχείο, αφού τα δρώντα πρόσωπα δοκιμάζουν μια διαλεκτική περιπέτεια, ανάλογη με εκείνη των ηρώων της τραγωδίας, η οποία συνίσταται, κατά τον Αριστοτέλη, σε μεταβολή στο αντίθετο των «πραττομένων». Η περιπέτεια των προσώπων του διαλόγου έγκειται στην αμηχανία, στην οποία αυτά περιπίπτουν με τον ειρωνικό Σωκρατικό έλεγχο. Έτσι η παιδεία καθίσταται μια τάση, που διαπερνά όλο τον ανθρώπινο βίο.

Ενώ αντικείμενο της τραγωδίας είναι τα σοβαρά και τα σπουδαία, της κωμωδίας είναι τα γελοία. Οι μορφές αυτές του δράματος βρίσκονται σε αντίθεση μεταξύ τους. Δεν είναι όμως δυνατόν να αποκτήσει κανείς πλήρη γνώση του ενός, χωρίς να γνωρίζει το άλλο. Στις αντιθετικές έννοιες, στις οποίες συγκαταλέγονται η τραγωδία και η κωμωδία, απαιτείται παράλληλη γνώση και των δύο. Από τη διαπίστωση αυτή ο Πλάτωνας συνάγει την αναγκαιότητα εκμάθησης εκείνων των «παιγνίων», που προκαλούν τον γέλωτα. (Το τρίτο είδος είναι το λεγόμενο σατυρικό δράμα). Τόσο η τραγωδία όσο και η κωμωδία έχουν διδακτικό σκοπό, αφού επιδιώκεται να δοθούν ορισμένα μηνύματα. Το ένα είναι αναγκαίο συμπλήρωμα του άλλου. Συστατικά στοιχεία του δράματος είναι ο διάλογος και η μίμηση. Αυτά ενυπάρχουν στο φιλοσοφικό έργο του Πλάτωνα, αφού ο ίδιος αποκαλεί την «πολιτεία» του, όπως είδαμε, μίμηση του άριστου βίου. Με την τραγωδία, την κωμωδία και το σατυρικό δράμα ολοκληρώνεται το δράμα της ζωής. Τα τρία αυτά ποιητικά είδη, τα οποία σε τελευταία ανάλυση γίνονται δύο, πραγματεύονται τα σπουδαία και τα γελοία, τα σοβαρά και τα αστεία. Αυτά, μεταφερόμενα στην εκπαίδευση, αποκαλούνται από τον Πλάτωνα «παιδιά» και «παιδεία», δηλαδή παιχνίδι και σπουδή. Ο Σωκράτης διαλεγόταν παίζοντας και σπουδάζοντας.

Η αναγκαιότητα και η χρησιμότητα του γέλιου, κατά τη μάθηση, τεκμηριώνονται από τον Πλάτωνα και κατ’ άλλο τρόπο. Υποστηρίζει συγκεκριμένα ότι, επειδή οι παιδικές ψυχές δεν μπορούν να υποφέρουν για πολύ τη σοβαρότητα και την επιμέλεια, είναι ανάγκη να διανθίζεται το μάθημα με τραγούδια και αστεία. Αυτά δεν είναι αυτοσκοπός αλλά απλώς μέσον, προκειμένου να συντελεστεί η μάθηση ευκολότερα. Κάνει μάλιστα μια παρομοίωση του μαθητή με τον ασθενή. Όπως, δηλαδή, προσπαθούν να δώσουν στον άρρωστο το κατάλληλο φάρμακο με νόστιμα και γλυκά εδέσματα, ενώ ό,τι δεν επιτρέπεται να πάρει (πλην όμως τα επιθυμεί) του προσφέρεται με άνοστα φαγητά, έτσι και κατά τη διδασκαλία είναι απαραίτητο το γέλιο. Με τον τρόπο αυτό, τα παιδιά συνηθίζουν με ορθό τρόπο να ασπάζονται και να υιοθετούν τα καλά και να αποφεύγουν τα κακά. Αναπόσπαστο λοιπόν στοιχείο της παιδευτικής αξίας του διαλόγου, και συνεπώς συστατικό της διδασκαλίας, είναι και το λεγόμενο χιούμορ του δασκάλου, το οποίο θεωρείται ακόμα και σήμερα αναγκαίο για επιτυχή μάθηση, ώστε αποκαλείται παιδαγωγική αρετή. Κι αυτό, γιατί η χαρά και η λύπη είναι πρωταρχική αίσθηση και βασικό κριτήριο ενεργειών των παιδιών. Με βάση αυτές, δημιουργούνται η «αρετή» και η «κακία» στην παιδική ψυχή. Η κατάκτηση δε της αρετής ονομάζεται αληθινή παιδεία.

Β.2. β) Ποια νοηματική σχέση δηλώνουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις του κειμένου; Ιδιαίτερα (1η παράγραφος), Έτσι (2η  παράγραφος), όμως (3η παράγραφος), επειδή (4η παράγραφος), δηλαδή (4η παράγραφος). Μονάδες 5 ((Πανελλαδικές Εξετάσεις 2013)

Περιττό να προστεθεί πως και η ανθρωπιά, καθώς κι ένα σωρό άλλοι όροι, έχει υποστεί τρομακτικές διαστρεβλώσεις. Όποιος είπε πως οι ιδέες είναι καθώς τα υγρά, που παίρνουν το σχήμα του μπουκαλιού τους, είχε, βέβαια, πολύ δίκιο. Και με τους όρους το ίδιο συμβαίνει. Αλλάζουν νόημα, αλλάζουν απόχρωση, κατά τον τρόπο που τους μεταχειρίζεται κανείς και κατά τον σκοπό που επιδιώκει χρησιμοποιώντας τους. Έτσι, μπορούμε να μιλούμε όλοι για ανθρωπιά, αλλά να εννοούμε ολωσδιόλου διαφορετικό πράγμα ο καθένας.

Λησμονούμε, ωστόσο, πως η ανθρωπιά είναι κυριότατα βούληση, δεν είναι γνώση, δεν είναι μόνο γνώση. Και δεν είναι λόγος, είναι πράξη. Είναι ένας ολόκληρος εσωτερικός κόσμος, στην τελείωσή του, που ακτινοβολεί παντού. Η ανθρωπιά αποκλείει τη μισαλλοδοξία, την καταφρόνηση του άλλου ανθρώπου· είναι επιεικής και ήπια. Περιέχει πολλή συγκατάβαση και πολλή κατανόηση. Η ανθρωπιά είναι κυκλική παρουσία. Δεν βρίσκεται στραμμένη προς ένα μονάχα σημείο του ορίζοντα. Εκείνος που είναι αληθινά ανθρώπινος δεν μπορεί παρά να είναι, σε κάθε περίσταση, ανθρώπινος. Η ανθρωπιά δεν είναι επάγγελμα, δεν είναι όργανο αυτοπροβολής και επιτυχίας. Είναι απάρνηση. Πρέπει πολλά ν’ αρνηθείς, για να κερδίσεις τα ουσιωδέστερα. Αλλά δεν είναι και παθητική κατάσταση. Ολωσδιόλου αντίθετα, αποτελεί μορφή αδιάκοπης ενέργειας. Είναι πολύ ευκολότερο να γίνεις «μέγας ανήρ» παρά να γίνεις «μεγάλος άνθρωπος». Η Ιστορία είναι γεμάτη  παραδείγματα μεγάλων ανδρών. Αλλά έχει πολύ λίγους «ανθρώπους» να παρουσιάσει.

Β.2. β) Ποια νοηματική σύνδεση εκφράζουν οι διαρθρωτικές λέξεις: έτσι (στην τέταρτη παράγραφο) ωστόσο (στην έκτη παράγραφο). Μονάδες 4 (Πανελλαδικές 2014)

Με ευχάριστη έκπληξη ανακαλύπτω χάρη σε εσάς πως είμαι ένας επιτυχημένος και, για να κυριολεκτήσω, πως με θεωρείτε σεις οι νέοι σαν επιτυχημένο. Ωστόσο , αναρωτιέμαι ποιος είναι πραγματικά ο φτασμένος, ο επιτυχημένος άνθρωπος στη ζωή. Και αυτή τη στιγμή μου έρχεται στον νου το ερώτημα του Guillaume Apollinaire: «Πότε φτάνει μία ατμομηχανή; Όταν τελειώσει κανονικά το δρομολόγιό της και φτάσει στον σταθμό του προορισμού της χωρίς κανείς να ασχοληθεί μαζί της ή όταν εκτροχιασθεί στον δρόμο και μιλούν όλες οι εφημερίδες γι’ αυτή;». Μήπως αρκεί να βγεις έξω από τα συνηθισμένα μέτρα, από την αφάνεια για να θεωρηθείς ένας επιτυχημένος;

Αναμφισβήτητα, η προβολή του εγώ αποτελεί μία φυσιολογική ψυχοβιολογική ανάγκη. Και η τοποθέτησή του σε όσο το δυνατό υψηλότερο υπόβαθρο χαρίζει στο άτομο μία μεγάλη ικανοποίηση που μετατρέπεται σε αγαλλίαση, όταν η κοινή γνώμη ρίξει απάνω του τους προβολείς της. Έτσι, η επιτυχία δεν εξαρτάται μόνο από το ύψος που θα τοποθετήσουμε το εγώ μας αλλά και από τη λάμψη που θα του δώσει μία δημόσια προβολή.

Προσωπικά, είτε από ψυχική ιδιοσυστασία είτε από χαρακτήρα και αγωγή, πίστεψα περισσότερο στην αμέτρητη ικανοποίηση που σου προσφέρει μία δύσκολη αναρρίχηση στη ζωή παρά στη χαρά που σου δίνει η εύκολη και γρήγορη άφιξη στην κορυφή.

Β.2.β. Ποια νοηματική σύνδεση εκφράζουν οι διαρθρωτικές λέξεις; Ωστόσο (στην πρώτη παράγραφο), Όταν (στην πρώτη παράγραφο), Έτσι (στην έβδομη παράγραφο), είτε…είτε (στην όγδοη παράγραφο). (Μονάδες 4) (Πανελλαδικές Ομογενών 2014)

Πρώτα απ’ όλα, γιατί οι χώροι αυτοί, ως τόποι μαζικής συγκέντρωσης, για θρησκευτικούς, πολιτικούς ή ψυχαγωγικούς σκοπούς, εκφράζουν στην αρχιτεκτονική με τον προφανέστερο τρόπο τη δημοκρατική αντίληψη για τη ζωή και την έντονη αίσθηση κοινότητας που χαρακτήρισε τον αρχαίο βίο. Τα σχετικά αρχιτεκτονικά σχήματα εκείνης της δημιουργίας (θέατρα, βουλευτήρια κλπ.) εξακολουθούν μέχρι σήμερα να εξυπηρετούν ανάλογες δραστηριότητες.

Τα προβλήματα αυτά δεν πρέπει, βέβαια, με κανέναν τρόπο να οδηγούν σε αρνητική τοποθέτηση για τη σύγχρονη χρήση των κατάλληλων για τη δραστηριότητα αυτή μνημείων. Η επαφή του κοινού με τα μνημεία, και ιδιαίτερα στην περίπτωση αυτή η βίωση από το ευρύ κοινό σύγχρονων προβληματισμών και καλλιτεχνικών εκφράσεων μέσα από το ιστορικό περιβάλλον, είναι ο καλύτερος και αποτελεσματικότερος τρόπος προσέγγισης και οικείωσης της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Αλλά είναι, παράλληλα, και ο δραστικότερος τρόπος δημιουργίας στην ευρύτερη κοινωνία συνείδησης εκτίμησης και προστασίας των μνημείων μας.

Η καλλιέργεια, εξάλλου, με διάφορες εκδηλώσεις στο ευρύτερο κοινό της τάσης αυτής απέναντι στα μνημεία θα αποτελέσει ουσιαστική θετική συμβολή, αφενός, στην ολοκληρωμένη προστασία τους (ενεργητική προστασία και από το ευρύ κοινό) και, αφετέρου, στη δημιουργική βίωση των αρχαίων χώρων θέασης.

Β.2.β.Να αντικαταστήσετε τις διαρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις με άλλες (λέξεις-εκφράσεις) που να διατηρούν τη συνοχή του κειμένου: Πρώτα απ’ όλα (στη δεύτερη παράγραφο) παράλληλα (στην έκτη παράγραφο) εξάλλου (στην ένατη παράγραφο). Μονάδες 6 (Πανελλαδικές 2015)

Η φιλία, δώρο ακριβό και ευτύχημα σπάνιο, έχει πανάρχαιους τίτλους ευγένειας. Την εχάρηκαν άνθρωποι εκλεκτοί, σε όλα τα γεωγραφικά και τα ιστορικά πλάτη της οικουμένης, και την εγκωμίασαν ποιητές, σοφοί, πολιτικοί με τον τρόπο του ο καθένας, αλλά όλοι με την ίδια συγκίνηση. Άλλωστε, εκτός από την καταγωγή της λέξης (που είναι κατευθείαν παράγωγο του κύριου για την «αγάπη» ρήματος: φιλείν), και μόνο το γεγονός ότι, για να τονίσουμε την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη μας προς τα πιο οικεία μας πρόσωπα, δηλώνουμε ότι τους θεωρούμε «φίλους», μαρτυρεί πόσο ψηλά η κοινή συνείδηση τοποθετεί τη φιλία.

Τι είναι η φιλία; «Εύνοια», φυσικά, όπως λέγει ο Αριστοτέλης• να έχεις, δηλαδή, καλές διαθέσεις απέναντι σ’ έναν άνθρωπο, να αισθάνεσαι στοργή γι’ αυτόν, να επιζητείς την συντροφιά του και να θέλεις την ευτυχία του• να είσαι εύνους προς κάποιον και αυτός εύνους προς εσένα• να υπάρχει ανταπόκριση, αμοιβαιότητα στα αισθήματά σας, να τον αγαπάς και να τον τιμάς κι εκείνος, επίσης, να σε αγαπά και να σε τιμά. Γι’ αυτό, όσο τρυφερές κι αν είναι οι σχέσεις μας με τα άψυχα, δεν λέγονται φιλία. Όταν αγαπούμε ένα άψυχο πράγμα, αυτό που αισθανόμαστε δεν είναι φιλία.

Του τρίτου είδους ο φιλικός δεσμός είναι η τέλεια, η ουσιαστική και ακατάλυτη φιλία. Τον κάνω συντροφιά, τον τιμώ, τον αγαπώ, με κάνει συντροφιά, με τιμά, με αγαπά, όχι επειδή περιμένω απ’ αυτόν ή εκείνος περιμένει από μένα ωφέλεια (με όλο που βέβαια και μπορώ και θα τον ωφελήσω, όπως και εκείνος επίσης, και μπορεί και θα με ωφελήσει), ούτε επειδή μου είναι ευχάριστος και του είμαι ευχάριστος (με όλο που πραγματικά αισθανόμαστε ευχαρίστηση ο ένας κοντά στον άλλο), αλλά επειδή, όντας ο καθένας μας αυτό που είναι, μοιάζουμε ο ένας στον άλλο –η ομοιότητά μας βρίσκεται στην ανθρώπινη αξία μας, στο υψηλό ποιόν της ανθρωπιάς μας. Η τέλεια, λοιπόν, φιλία είναι συνάντηση και δεσμός δύο προσώπων απάνω στον ίδιο ηθικό άξονα, στην ίδια αξιολογική κλίμακα. Θεμέλιο και εγγύηση της αγάπης τους είναι η «αρετή», και επειδή η αρετή είναι «κτήμα ες αεί» του ανθρώπου, ούτε αλλοτριώνεται, ούτε φθείρεται• οι φιλίες που δημιουργούνται απάνω σ’ αυτή τη βάση είναι σταθερές και μόνιμες, αδιάλυτες.

Β.2.β. Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις; Άλλωστε (1η παράγραφος), δηλαδή (2η παράγραφος), Όταν (2η παράγραφος), λοιπόν (4η παράγραφος). Μονάδες 4 (Πανελλαδικές 2016)

Άλλοτε, αυτή η άποψη είχε όντως βάση. Σε κοινωνίες όπου η γραφή (και η ανάγνωση, φυσικά) αποτελούσε προνόμιο πανίσχυρων μειοψηφιών, ο αστοιχείωτος κατείχε αυτόματα μια κατώτερη κοινωνική βαθμίδα. Τα «γράμματα» ήταν μυστική δύναμη, θείο δώρο, κατά συνέπεια, ανήκαν σε λίγους και ισχυρούς. Οι προνομιούχοι, άτομα των μεγάλων ευθυνών και της ραστώνης2, δεν είχαν σχέση με τη χειρωναξία, τον πόλεμο, τον όποιο σωματικό μόχθο… Συνέβαινε, δηλαδή, το αντίθετο από αυτό που συμβαίνει σήμερα. Ο εκδημοκρατισμός και η αθρόα κατανομή των αγαθών του πνευματικού πολιτισμού, καταργώντας τα ιερατεία, κατάργησε και τα όρια του πνευματικού προβαδίσματος. Όλα ανήκουν σε όλους. Το βιβλίο διάβηκε θριαμβευτικά το κατώφλι του πληβείου, ώστε κάθε κοινωνία να είναι κοινωνία πολιτών, κοινωνία εργατών και αγοραστών, όπως και κοινωνία αναγνωστών. Δεν υπάρχει σχεδόν άνθρωπος που να μην πέρασε κάποιες ώρες της ζωής του με χαμηλωμένα βλέφαρα, φυλλομετρώντας τις σελίδες κάποιου βιβλίου.

Ωστόσο, η τυπογραφική δαψίλεια δεν άργησε να γεννήσει τα αντίθετα αποτελέσματα. Το ζήτημα σήμερα δεν είναι η αγορά, η κατοχή ή η ικανότητα ανάγνωσης του βιβλίου, αλλά κάτι πολύ απλούστερο: ο χρόνος και η αναγκαιότητά του. Βιβλιοθήκες με δέκα, εκατό ή χίλια βιβλία σε κάνουν να αναρωτιέσαι ποιος τα διαβάζει, πόσο τα θυμάται και γιατί θα πρέπει να τα θυμάται. Μόλις τελειώσουν μια τάξη, οι μαθητές πετούν επιδεικτικά στους δρόμους τα αναγνωσματάρια με μεγάλη ανακούφιση. Τα κάτεργα τελείωσαν. Αλλά το φαινόμενο δεν τελειώνει εκεί. Βιβλία που αγαπήσαμε στα νιάτα μας, μετά από κάποιες δεκαετίες, έχουν την ίδια τύχη. Όλες οι ηλικίες νιώθουν τον πειρασμό να μιμηθούν τους μαθητές. Βιβλία που κάποτε είχαν το σπάνιο κύρος της αλήθειας, μετά από μία δεκαετία, υποβιβάζονται σε έναν άψυχο όγκο χαρτί.

Β.2.β. Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις;  Άλλοτε (δεύτερη παράγραφος), δηλαδή (δεύτερη παράγραφος), Ωστόσο (τρίτη παράγραφος). Μονάδες 3 (Επαναληπτικές Πανελλαδικές 2016)

Με τα χρόνια, άρχισα να συνηθίζω στην ιδέα ότι ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ ή, τουλάχιστον, δεν θα αλλάξει μέσω της λογοτεχνίας. Ταυτόχρονα, δυσκολευόμουν όλο  και περισσότερο να φανταστώ έναν κόσμο χωρίς τη λογοτεχνία, χωρίς τη δημιουργική φαντασία κάποιων που με έσωζε από την αφόρητη πλήξη της καθημερινότητας.

Αναρωτιέται, βέβαια, κανείς τι κερδίζουμε από την ανάγνωση ενός λογοτεχνικού βιβλίου. Ζητούμε από τους συγγραφείς να μας συναρπάσουν με τις ιστορίες τους, αλλά καλά θα κάνουν να μείνουν στην ικανότητά τους να αφηγούνται και ας αφήσουν σε εμάς το δικαίωμα να εξάγουμε συμπεράσματα.

Ποια είναι, λοιπόν, η χρησιμότητα της λογοτεχνίας, αν αυτή δεν μεταφέρει μηνύματα και πρακτικές συμβουλές στους αναγνώστες της; Η απάντηση βρίσκεται στο βασικό εργαλείο της που δεν είναι άλλο από τη γλώσσα. Όργανο επικοινωνίας και έκφρασης, η γλώσσα αποτελεί πιστοποιητικό της ανθρώπινης νοημοσύνης. Είναι στην ουσία το διαβατήριο για την κοινωνική μας ζωή, το ρούχο που φοράμε. Κι όπως συμβαίνει πάντοτε με την ένδυση, το γούστο παίζει τον πρωτεύοντα ρόλο. Αυτό που συνήθως υποτιμούμε στη σχέση μας με τη λογοτεχνία είναι το ζήτημα της αισθητικής. Κι είναι παράξενο, αν σκεφτούμε πως στην εποχή μας όλοι απευθύνονται στην αισθητική μας, προκειμένου να κερδίσουν την καταναλωτική μας εύνοια. Καλαίσθητα καταστήματα, καλαίσθητα προϊόντα, καλαίσθητες ρεκλάμες. Έχουμε εξορίσει την κακογουστιά από τη ζωή μας όχι και από τη λογοτεχνία.

Συχνά, άκουγα ορισμένους στον κύκλο μου να λένε πως η λογοτεχνία φαντάζει σήμερα ανεπίκαιρη, σαν πιστόλι με άσφαιρα που δεν βρίσκει στόχο, και χαμογελούσα. Είχα βεβαιωθεί πια: Αυτός ο κόσμος ο αφυδατωμένος από ιδέες, ο στερημένος από κάθε είδους έμπνευση, με τις εύθραυστες δημοκρατίες των οικονομικών κολοσσών και των χρηματιστηρίων, με τις κοινωνίες των καταναλωτών και των συναισθηματικά αναλφάβητων, χρειάζεται όσο τίποτε άλλο την αύρα της λογοτεχνικής δημιουργίας. Στον ίδιο βαθμό, ίσως, που έχει ανάγκη τα δάση, τις καθαρές θάλασσες και το φυσικό περιβάλλον.

Β.2.β. Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις; ταυτόχρονα (στην πρώτη παράγραφο), βέβαια (στην τέταρτη παράγραφο), λοιπόν (στην πέμπτη παράγραφο), ίσως (στην έκτη παράγραφο) (μονάδες 4) (Πανελλήνιες Ομογενών 2016)

ΕΚΘΕΣΗ-ΕΚΦΡΑΣΗ ΛΥΚΕΙΟΥ 1 5 ο ΓΕΛ ΒΥΡΩΝΑ Αθηνά Ψαροπούλου ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑΣ ΣΥΝΟΧΗ Συνοχή είναι η μορφική (λεκτική) σύνδεση μεταξύ των φράσεων, προτάσεων, περιόδων, παραγράφων ενός κειμένου που υλοποιείται με τους ακόλουθους τρόπους: 1) Διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις (βλ. παρακάτω) 2) Επανάληψη λέξης της προηγούμενης παραγράφου ή ενότητας 3) Αντωνυμίες: αυτός, άλλος, εκείνος, ο οποίος (που) κ.λπ. 4) Νοηματική συγγένεια ή συνώνυμα: π.χ. πρότυπο, υπόδειγμα 5) Παράλειψη μιας λέξης ή φράσης που ήδη αναφέρθηκε 6) Χρήση υπώνυμων και υπερώνυμων λέξεων 7) Χρήση γενικότερου όρου (π.χ. οι καλλιτέχνες, οι επιστήμονες, οι διανοούμενοι = οι πνευματικοί άνθρωποι) 8) Νοηματική συνάφεια/σύνδεση μεταξύ του περιεχομένου δύο παραγράφων Διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις Δηλώνουν: 1) Αιτιολόγηση: εξαιτίας, επειδή, γιατί, διότι, αφού, μια και, μια που, ένας ακόμη λόγος που, καθώς, εφόσον, αυτό οφείλεται/ εξηγείται/ ερμηνεύεται/ αιτιολογείται …, γι’ αυτό το λόγο 2) Αποτέλεσμα: έτσι που, ώστε, λοιπόν, κατά συνέπεια, γι’ αυτό το λόγο, και γι’ αυτό, ως επακόλουθο, αποτέλεσμα/ απόρροια/ απότοκο όλων αυτών, χάρη σ’ αυτό 3) Αντίθεση-εναντίωση: αλλά, μα, όμως, και όμως, παρά, μόνο, παρόλο, ωστόσο, εντούτοις, μάλιστα, έπειτα, μολαταύτα, εξάλλου, αντίθετα, σε αντίθεση, απεναντίας, διαφορετικά, ειδάλλως, ειδεμή, αλλιώς, αλλιώτικα, από την άλλη πλευρά, πάλι, ενώ, αν και, και αν, μολονότι, αντίστροφα, στον αντίποδα, ενάντια, ακόμη κι αν, παρ’ όλ’ αυτά, όχι μόνο … αλλά και, και που, και ας, όχι μόνο δεν … μα ούτε, όχι μόνο να μη(ν) … αλλά ούτε και να, όχι μόνο να μη(ν) … αλλά να 4) Χρονική σχέση: αρχικά, προηγουμένως, στη συνέχεια, πρώτα, ύστερα, πριν, εντωμεταξύ, έπειτα, τέλος, όταν, καθώς, οπότε, μόλις, αργότερα, ταυτόχρονα 5) Όρο, υπόθεση, προϋπόθεση: αν, εκτός αν, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση ότι, υπό τον όρο 6) Επεξήγηση: δηλαδή, αυτό σημαίνει ότι, ειδικότερα, με άλλα λόγια, ήτοι, συγκεκριμένα, με όσα είπα προηγουμένως εννοούσα, για να γίνω πιο σαφής 7) Έμφαση: το σημαντικότερο απ’ όλα, το κυριότερο, το συγκεκριμένο, είναι αξιοσημείωτο ότι, αξίζει να σημειωθεί πως, εκείνο που προέχει, θα έπρεπε να τονιστεί ότι, είναι αξιοπρόσεκτο ότι, ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι, πρέπει ακόμη να σημειωθεί, θα ήθελα να τονίσω πως/ να επιστήσω την προσοχή σας, ιδιαίτερα, κυρίως 8) Επιβεβαίωση: βέβαια/βεβαίως, φυσικά, αναμφισβήτητα, αναμφίβολα, πράγματι, οπωσδήποτε, μάλιστα 9) Παράδειγμα-διευκρίνιση: παραδείγματος χάρη, λόγου χάρη, για παράδειγμα, όπως το… 10) Σύγκριση-διάζευξη: ή … ή, είτε … είτε, ούτε … ούτε, μήτε … μήτε ΕΚΘΕΣΗ-ΕΚΦΡΑΣΗ ΛΥΚΕΙΟΥ 2 5 ο ΓΕΛ ΒΥΡΩΝΑ Αθηνά Ψαροπούλου 11) Απαρίθμηση, εισαγωγή μιας καινούργιας ιδέας: πρώτο … δεύτερο, καταρχάς, τελικά, το επόμενο επιχείρημα που θα μας απασχολήσει 12) Συμπέρασμα, συγκεφαλαίωση: επομένως, έτσι, λοιπόν, τελικά, για να συνοψίσουμε, συγκεφαλαιώνοντας/ επιλογικά/ συμπερασματικά θα λέγαμε ότι, συνάγεται το συμπέρασμα, ανακεφαλαιώνοντας 13) Γενίκευση: γενικά, γενικότερα, ευρύτερα, τις περισσότερες φορές 14) Προσθήκη: ακόμη, επίσης, επιπρόσθετα, επιπλέον, έπειτα, πρόσθετα, εκτός από αυτό 15) Ταξινόμηση-διαίρεση: αφενός … αφετέρου, από τη μια … από την άλλη, στο πρώτο μέρος … στο δεύτερο μέρος 16) Τοπική σχέση: εδώ, εκεί, μέσα, έξω, κοντά, μακριά, πάνω, κάτω 17) Αναλογία-ομοιότητα: όπως … έτσι, σαν, ομοίως, ανάλογα, παραπλήσια, κάτι ανάλογο συμβαίνει και με …, με/κατά τον ίδιο τρόπο ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ Η συνεκτικότητα αναφέρεται στη νοηματική σύνδεση μεταξύ των περιόδων, παραγράφων ή και τμημάτων ενός κειμένου, αφορά δηλαδή το περιεχόμενο. Οι τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται η συνεκτικότητα ενός κειμένου είναι οι ακόλουθοι: 1) Αιτιολόγηση 2) Αίτιο-αποτέλεσμα 3) Σύγκριση 4) Αντίθεση 5) Προσθήκη (επιχειρήματος, πληροφορίας…) 6) Προϋπόθεση 7) Επεξήγηση 8) Αίτια ενός προβλήματος-προτάσεις για τη λύση του προβλήματος ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ= ΣΥΝΟΧΗ + ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ Η αλληλουχία επιτυγχάνεται με τη σαφή διάκριση των μερών ενός κειμένου (πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος) και των επιμέρους τμημάτων του κυρίου μέρους και με τη σωστή διάταξη των ιδεών. Στα αποδεικτικά κείμενα οι ιδέες οργανώνονται με βάση τη λογική σειρά. Η διάταξη των ιδεών σε ένα τέτοιο κείμενο μπορεί να είναι: α) παραγωγική (από το γενικό στις ειδικές λεπτομέρειες) β) επαγωγική (από τις ειδικές λεπτομέρειες στο γενικό συμπέρασμα). 

https://www.slideshare.net/varalig/ss-27860359







































https://www.slideshare.net/chryssoulakos/ss-80090010
























ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ
http://theodwrapappa.blogspot.com/2015/11/4.html

• Είναι η εξωτερική σύνδεση των νοημάτων μιας παραγράφου με τη χρήση
• διαρθρωτικών λέξεων.
• Είναι η γλωσσική σύνδεση των μερών του κειμένου με τη χρήση ειδικών-μεταβατικών λέξεων.
• Αφορά τη μορφή της σύνδεσης των νοημάτων μεταξύ τους, όχι το περιεχόμενο.

Η συνοχή του κειμένου εξασφαλίζεται με:

1. διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις*
2. επανάληψη μιας λέξης ή φράσης που προηγήθηκε
3. αντικατάσταση μιας λέξης ή φράσης που προηγήθηκε με άλλη λέξη ισοδύναμή της (π.χ αντωνυμία)
4. παράλειψη μια λέξης επειδή εννοείται εύκολα από τα προηγούμενα
5. ερωταπόκριση (τίθεται δηλαδή ένα ερώτημα και δίνεται μετά η απάντηση)
6. οργάνωση του λόγου στον άξονα του χρόνου ή του χώρου
7. διατήρηση ενιαίου ύφους στο λόγο.

*Με τις διαρθρωτικές λέξεις δηλώνεται:

1. αίτιο - αποτέλεσμα: επειδή, διότι, έτσι, γι’ αυτό το λόγο κτλ.
2. αντίθεση - εναντίωση: αλλά, όμως, ωστόσο, από την άλλη πλευρά, αντιθέτως, τουναντίον κτλ.
3. χρονική σχέση: ύστερα, προηγουμένως, εντωμεταξύ κτλ.
4. όρος - προϋπόθεση: αν, εκτός αν, σε περίπτωση που κτλ.
5. επεξήγηση: με άλλα λόγια, δηλαδή, για να γίνω πιο σαφής, με αυτό ακριβώς εννοώ κτλ.
6. έμφαση: είναι άξιο λόγου, θα ήθελα να τονίσω, θέλω δε να επιστήσω την προσοχή σας κτλ.
7. παράδειγμα: π.χ, λ.χ, για παράδειγμα, χαρακτηριστική περίπτωση κτλ.
8. απαρίθμηση επιχειρημάτων ή εισαγωγή καινούργιας ιδέας: πρώτον, δεύτερον, καταρχάς, τέλος.
9. η διάρθρωση του κειμένου: το άρθρο/ η μελέτη/ εισήγηση/ομιλία χωρίζεται σε τρία μέρη: πρώτα...
10. συμπέρασμα, συγκεφαλαίωση: Τελικά, συνοψίζοντας, καταλήγοντας, συγκεφαλαιώνοντας κτλ.

Συνεκτικότητα:

• Είναι η εσωτερική σύνδεση των νοημάτων που αφορά το περιεχόμενο.
• Είναι η λογική συνάφεια των μερών, η λογική ακολουθία των σκέψεων.

Η συνεκτικότητα εξασφαλίζεται από την ύπαρξη ενότητας και αλληλουχίας.
Ενότητα είναι η νοηματική συνάφεια ανάμεσα σε κύριες και δευτερεύουσες ιδέες του κειμένου.
Αλληλουχία είναι η σύνδεση μερών (πρόλογος - κύριο μέρος - επίλογος) και η λογική διάταξη ιδεών.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

1) Παρατακτική σύνδεση: Ισοδύναμες προτάσεις συνδέονται μεταξύ τους με παρατακτικούς συνδέσμους δηλ. κύρια με κύρια ή δευτερεύουσα με δευτερεύουσες.

Παρατακτικοί σύνδεσμοι είναι:

• οι συμπλεκτικοί (και, κι, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ)
• οι αντιθετικοί (αλλά, όμως, παρά, ωστόσο, ενώ, αν και, μολονότι, μόνο )
• οι διαζευκτικοί (ή, είτε - είτε)
• οι συμπερασματικοί (λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως, που)

2) Υποτακτική σύνδεση: Είναι η σύνδεση των δευτερευουσών προτάσεων με την κύρια ή την δευτερεύουσα που εξαρτούν το νόημά τους. Η σύνδεση γίνεται με υποτακτικούς συνδέσμους (ότι, να, μήπως, επειδή, για να, ώστε, αν, όταν, που κτλ.), αναφορικές ή ερωτηματικές αντωνυμίες και αναφορικά ή ερωτηματικά επιρρήματα που εισάγουν δευτερεύουσες (εξαρτημένες) προτάσεις.

  
Παρατήρηση:
Η χρήση διαδοχικής υπόταξης φανερώνει σύνθετη σκέψη, πυκνό λόγιο ύφος και υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Η κατάχρηση της όμως κάνει το κείμενο βαρύ ή δυσνόητο και φανερώνει διάθεση επίδειξης και ρητορισμό.
   
Ερώτηση:
Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή – συνεκτικότητα στις ακόλουθες παραγράφους;
   

1) Ένα άλλο πρόβλημα στη γλώσσα είναι η μαζική εισβολή ξένων λέξεων κι εκφράσεων, ως λογική συνέπεια της γλωσσομάθειας των νέων σήμερα, της πληροφορικής επανάστασης, της τεχνολογίας των επικοινωνιών, αλλά και της νεανικής pop κουλτούρας, πέρα από τη γνωστή ξενομανία του Έλληνα για λόγους επίδειξης. Το πρόβλημα όμως δεν είναι μόνο ότι οι νέοι προτιμούν να χρησιμοποιούν ξένες λέξεις κι εκφράσεις, της Αγγλικής κυρίως, όσο ότι προτιμούν να γράφουν ελληνικά με λατινικούς χαρακτήρες, δημιουργώντας έτσι την παραγλώσσα των greeklish. Το πρόβλημα αυτό ξεκίνησε αρχικά αθώα με την αποστολή μηνυμάτων στα κινητά, τη χρήση του Facebook και το chat, αλλά ξέφυγε από τα όρια της εφηβικής ή νεανικής μόδας και ¨τρέλας της εποχής¨ κι έγινε συνήθεια στο γραπτό λόγο ακόμα και των μεγαλύτερων.

  

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
   

2) ¨Η επαναφορά της θανατικής ποινής θα συνιστούσε έσχατη πλάνη. Γιατί η θανατική ποινή είναι ηθικά και πολιτισμικά απαράδεκτη, πρακτικά περιττή, ως ατελέσφορη και δημοκρατικά ανεπίτρεπτη και επικίνδυνη. Η θανάτωση ενός ανθρώπου δεν μπορεί ηθικά και λογικά να συνιστά ποινή στο πλαίσιο του σύγχρονου Ποινικού Δικαίου. Διότι το Δίκαιο αυτό, με βάση τις ηθικοκοινωνικές μας αντιλήψεις πρέπει να αυτοπεριορίζεται και με τις κυρώσεις του να επιδιώκει την επίτευξη κοινωνικών στόχων. Για ένα τέτοιο Ποινικό Δίκαιο η επιβολή ποινής αποτελεί αποκλειστικά κοινωνική και γι’ αυτό εγκόσμια υπόθεση. Μια ποινή συνεπώς, που αφαιρεί τη ζωή, παύει να είναι κοινωνικό εγκόσμιο μέτρο και συνιστά ανεπίτρεπτη για την κοινωνική φύση του Δικαίου ανάμιξη του σε ξένο προς αυτό χώρο, συγκεκριμένα εμπλοκή του στο χώρο του μεταφυσικού ερωτήματος για το νόημα της ανθρώπινης ζωής και του θανάτου¨. (Γεώργιος Αλέξανδρος Μαγκάκης)

      

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
          

3) Στην εφηβεία εμφανίζονται και τα πρώτα προβλήματα, που διακόπτουν την ανεμελιά και την αθωότητα των πρώτων παιδικών χρόνων. Τα προβλήματα αυτά σχετίζονται κυρίως με το περιβάλλον των εφήβων ή απορρέουν κι από την ίδια τους τη φύση, που αλλάζει αισθητά όχι μόνο τη μορφή και το σώμα τους, αλλά και τη συμπεριφορά τους. Οι περισσότεροι έφηβοι βιώνουν έντονα τις αλλαγές αυτές που συντελούνται μέσα τους, νιώθουν αμηχανία ή ντροπή και φόβο απόρριψης, ιδίως από τη συνάντησή τους με το άλλο φύλο. Αυτή η σχέση με το άλλο φύλο είναι καθοριστικής σημασίας για την ωρίμανση των εφήβων, γιατί συνειδητοποιούν καλύτερα το δικό τους ρόλο και διαμορφώνουν έτσι την προσωπικότητά τους. Αυτή όμως η επιβεβαίωση δια των άλλων, η προσπάθεια να είναι ξεχωριστοί, αρεστοί και αποδεκτοί τους δημιουργεί άγχος κι ανασφάλεια ή ακόμα μελαγχολική διάθεση και τάσεις αυτοαπόρριψης. Αυτά τα ψυχολογικά προβλήματα τους αποδιοργανώνουν τη ζωή και τους αποσπούν από τα μαθήματά τους ή την οικογένειά τους. Έτσι εξηγείται η υποτονικότητα τους, η απροθυμία τους γενικά και η τάση απομόνωσης. Ο έφηβος κλείνεται στον εαυτό του, γιατί νιώθει πιο έντονα ¨ενοχές¨ ή το φόβο της αποτυχίας στη ζωή του.

   
ΠΗΓΗ
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
       

ΣΥΝΟΧΗ ΕΥΡΥΤΕΡΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Συνοχή

Είναι η λεκτική-μορφική σύνδεση, τα γλωσσικά δηλαδή μέσα «συρραφής» των φράσεων, προτάσεων, περιόδων, παραγράφων και ενοτήτων ενός κειμένου, προκειμένου να «υφανθούν» τα νοήματα στο πλαίσιο μιας φυσικής και λογικής τάξης και να αποτελέσουν ένα συνεκτικό και ενιαίο σύνολο.

  
Τρόποι λεκτικής-μορφικής σύνδεσης (τρόποι συνοχής)
Η σύνδεση - συνοχή μπορεί να γίνει:

• Με διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις, π.χ. αλλά, επειδή
• Με επανάληψη μιας λέξης/φράσης, που είναι «κλειδί» είτε της προηγούμενης παραγράφου, περιόδου ή πρότασης είτε αποτελεί τη βασική ιδέα της ενότητας ή του κειμένου.
• Με λέξεις ή φράσεις που αποδίδουν ή εμπερικλείουν ή περιγράφουν ή χαρακτηρίζουν το σκεπτικό-νόημα που έχει προηγηθεί. Οι λέξεις αυτές μπορεί να είναι:
  - Συνώνυμα ή λέξεις που νοηματικά παρουσιάζουν συγγένεια, π.χ. «ο μηνυτής → ο ενάγων»
  - Υπερώνυμα, π.χ. «ο δικηγόρος → ο επαγγελματίας»
  - Ένας γενικότερος όρος, π.χ. «οι φοιτητές → η σπουδάζουσα νεολαία»
  - Ένας όρος που δηλώνει τη σχέση του όλου με τα μέρη του, π.χ. «προκαταβολή και το υπόλοιπο → η συνολική τιμή»
  - Μια λέξη ή φράση που περιγράφει-αποδίδει-χαρακτηρίζει κάτι που έχει προηγηθεί, π.χ. «η άποψη/αντίληψη/παραδοχή αυτή...»
  - Μια λέξη ή φράση που εισάγει ερώτημα ή δίνει απάντηση, π.χ. «Τι πρέπει να κάνουμε; Να αντιδράσουμε…», «Το ερώτημα που τίθεται είναι…», «Η απάντησηείναι…»

Σημείωση: Συνήθως, οι λέξεις αυτές συνδέονται και με κάποια δεικτική αντωνυμία, π.χ. «Αυτή η άποψη…», «Μια τέτοια αντίληψη…» κ.λπ.. Ενώ, ενδέχεται και μόνη της μια δεικτική αντωνυμία να προσδιορίζει ένα προηγούμενο σκεπτικό, π.χ. «Αυτό πρέπει να το εξετάσουμε βαθύτερα…» και άρα να λειτουργεί ως μέσο σύνδεσης - συνοχής.

         
Διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις
Οι διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις ενδέχεται να δηλώνουν:

• Αίτιο-αιτιολόγηση: π.χ. επειδή, διότι, εξαιτίας, γι’ αυτό το λόγο, μιας και, αφού (αιτιολογικό), καθώς
• Αντίθεση-εναντίωση: π.χ. όμως, ωστόσο, αλλά, αν και, ενώ, μολονότι, και ας, και που
• Παραχώρηση: π.χ. και αν, ας, και να μη, και αν ακόμα, που να
• Όρο-υπόθεση-προϋπόθεση: π.χ. αν, σαν, άμα, με την προϋπόθεση, σε περίπτωση που
• Επεξήγηση: π.χ. δηλαδή, με άλλα λόγια, για να γίνω σαφέστερος
• Παράδειγμα: π.χ. για παράδειγμα, λόγου χάρη
• Έμφαση: π.χ. και κυρίως, κατά κύριο λόγο, πρέπει να τονιστεί, είναι αξιοσημείωτο
• Απαρίθμηση: π.χ. πρώτον, δεύτερον, καταρχάς, αρχικά, τέλος
• Πρόσθεση - συμπλήρωση-προσθήκη: π.χ. επίσης, επιπλέον, και, επιπρόσθετα, παράλληλα, ομοίως, εκτός των άλλων και
• Συμπέρασμα-αποτέλεσμα-συγκεφαλαίωση: π.χ. επομένως, έτσι, συνεπώς, λοιπόν, ώστε, συμπερασματικά, με αποτέλεσμα, εν κατακλείδι
• Παραδοχή - βεβαίωση: π.χ. βέβαια, φυσικά, αναμφισβήτητα, αναμφίβολα, ασφαλώς
• Συχνότητα: π.χ. συνήθως, συχνά, σπάνια, πολλές φορές
• Αναφορά: π.χ. όποιος, ό,τι, όσο, όσον αφορά, αναφορικά, όπως
• Συμφωνία με αναφορική διάσταση: π.χ. «Σύμφωνα με τα δεδομένα…», βάσει… ή παραπομπή: π.χ. «Σύμφωνα με την άποψη του…»
• Χρόνο (χρονική σειρά, τάξη, αφετηρία, διάρκεια, τέρμα κ.λπ.): προηγουμένως, ύστερα, έπειτα, πριν, μετά, εντωμεταξύ, όταν, στην αρχή, κατόπιν, στο τέλος, … ή μεταφορικά χρόνο, π.χ. Τώρα θα ήθελα να ....
• Τόπο (τοπικό προσδιορισμό): π.χ. εδώ, εκεί, έξω, κοντά, … ή μεταφορικά τόπο, π.χ. Εδώ θέλω να σταθώ στο γεγονός ότι…
• Τρόπο: π.χ. έτσι, με αυτόν τον τρόπο
• Σκοπό: π.χ. για να, να, για το σκοπό αυτό, προκειμένου να
• Διάζευξη: π.χ. είτε…είτε, μήτε…μήτε, ή…ή, ούτε…ούτε, … ή σύζευξη: π.χ. και…και
• Ενδοιασμό-φόβο: π.χ. μήπως, μη
• Βούληση-επιθυμία: π.χ. να, θα ήθελα να
• Ερώτηση-απορία: π.χ. ποιος, πού, πότε, πώς, τι
• Διάρθρωση κειμένου: π.χ. «το κείμενό μου θα δομηθεί πάνω σε δύο άξονες»
• Εισαγωγή νέας ιδέας: π.χ. το επόμενο θέμα που πρέπει να εξετάσουμε είναι…
• Συνδυασμό δηλώσεων: π.χ.:
  - «εκτός εάν»: δηλώνει εναντίωση ή παραχώρηση και προϋπόθεση
  - «όταν»: δηλώνει χρόνο και υπόθεση
  - «αλλά και»: δηλώνει προσθήκη και έμφαση
  - «και κυρίως»: δηλώνει αναφορά και έμφαση

Σημείωση: Ο σύνδεσμός «και» είναι κατά βάση συμπλεκτικός και συνδέει όμοια πράγματα, π.χ. κύρια πρόταση με κύρια, και ως εκ τούτου δεν μπαίνει ποτέ στην αρχή περιόδου. Ενδέχεται, όμως, να μπαίνει στην αρχή περιόδου όταν είναι:

• Μεταβατικός - αναφορικός: π.χ. «Και όσον αφορά...».
• Μεταβατικός - προσθετικός: π.χ. «Και επίσης…».
• Μεταβατικός - αιτιολογικός: π.χ. «Και τούτο διότι…».
• Μεταβατικός - συμπερασματικός: π.χ. «Και έτσι οδηγηθήκαμε…».
• Επιδοτικός - εμφατικός (δηλώνει έμφαση): π.χ. «Και έφαγε πολύ καικοιμήθηκε αμέσως», «Και κυρίως…».

Σκεπτικά απαντήσεων σε σχετικά με τη συνοχή - σύνδεση θέματα:

• Αν το θέμα ζητάει να σχολιαστεί η συνοχή - σύνδεση ενός κειμένου, τότε θα πρέπει να ελέγξουμε κατά πόσο συνδέονται λογικά-φυσικά κυρίως οι παράγραφοι του κειμένου και αν αυτό ισχύει απαντάμε ως εξής:
  
  «Το κείμενο έχει άρτια συνοχή, αφού όλες οι παράγραφοι συνδέονται λογικά-ορθά μεταξύ τους.
  Ειδικότερα, η 2η συνδέεται με την 1η με τη διαρθρωτική λέξη…π.χ. «αλλά», η οποία δηλώνει αντίθεση. Ο συγγραφέας, δηλαδή, στη 2η παράγραφο παραθέτει το (χ) σκεπτικό το οποίο είναι αντίθετο με το σκεπτικό…της 1ης παραγράφου.
  Η 3η συνδέεται με την 2η με τη διαρθρωτική λέξη…π.χ. «επειδή», η οποία δηλώνει αιτιολόγηση. Επιχειρεί, δηλαδή, ο συγγραφέας μια αιτιολόγηση...
  Η 4η με την 3η με…κ.λπ.»
• Αν το θέμα ζητάει να σχολιαστεί η συνοχή - σύνδεση κάποιων παραγράφων, τότε ακολουθούμε την ίδια με την προηγούμενη τακτική, αναφερόμενοι, βέβαια, στις συγκεκριμένες παραγράφους.
   
• Αν το θέμα ζητάει να βρούμε τον τρόπο σύνδεσης κάποιων παραγράφων, τότε εντοπίζουμε τις λέξεις - φράσεις με τις οποίες γίνεται η σύνδεση και εξηγούμε τι είδους σύνδεση έχουμε και τι δηλώνει η συνδετική λέξη-φράση. Π.χ.:
  «Η 6η παράγραφος συνδέεται με την 5η με τη λέξη «επίσης». Η σύνδεση, δηλαδή, γίνεται με τη συγκεκριμένη αυτή λέξη, η οποία δηλώνει πρόσθεση μιας επιπλέον ιδέας (π.χ. μιας επιπλέον αιτίας του φαινομένου που διαπραγματεύεται ο συγγραφέας)».
    
• Αν το θέμα ζητάει να σχολιαστεί η συνοχή σε μία παράγραφο, τότε πρέπει να εντοπίσουμε και να αναγνωρίσουμε όλα τα σημεία σύνδεσης μέσα στην παράγραφο, πώς συνδέεται δηλαδή με την προηγούμενη παράγραφο, πώς συνδέεται η Θεματική Περίοδος με τις Λεπτομέρειες, πώς συνδέονται οι διάφορες περίοδοι των Λεπτομερειών, ενδεχομένως και οι προτάσεις, και πώς συνδέονται οι Λεπτομέρειες με την Κατακλείδα.
     
• Αν το θέμα ζητάει να ελέγξουμε το ρόλο που διαδραματίζουν συγκεκριμένες λέξεις-φράσεις του κειμένου στη συνοχή του κειμένου, τότε παίρνουμε μία-μία τις λέξεις αυτές και εξηγούμε το ρόλο τους ως συνδετικές λέξεις-φράσεις. Π.χ.:
  «Η λέξη «έτσι» είναι διαρθρωτική λέξη, η οποία δηλώνει συμπέρασμα και χρησιμοποιείται ως μέσο σύνδεσης της 4ης με την 3η παράγραφο. Ειδικότερα στην παράγραφο αυτή ο συγγραφέας εξάγει το συμπέρασμα ότι…
  Η λέξη…κ.λπ.».
      
• Αν η λέξη βρίσκεται μέσα στην παράγραφο, τότε πρέπει να αναφέρουμε και το είδος της σύνδεσης που δημιουργεί, παρατακτική ή υποτακτική και αν εισάγει δευτερεύουσα πρόταση, ποια και τι είδους, π.χ. δευτερεύουσα αναφορική επιρρηματική... Π.χ.:
  «Η λέξη «αν» είναι διαρθρωτική λέξη που δηλώνει υπόθεση (υποθετικός σύνδεσμος) και συνδέει υποτακτικά την πρόταση… με την πρόταση…, εισάγοντας δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση».

Σημείωση: Τα ίδια ακριβώς ισχύουν και για τη σύνδεση-συνοχή περιόδων, προτάσεων και λεκτικών συνόλών.
   
ΠΗΓΗ  http://piotermilonas.blogspot.gr/2013/10/blog-post_4.html


ΣΥΝΔΕΤΙΚΕΣ-ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ, ΠΕΡΙΟΔΩΝ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ ΚΑΙ ΕΝΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΡΑΠΤΟ ΛΟΓΟ

Συχνά στο γραπτό λόγο μας δε δυσκολευόμαστε στην εύρεση των επιχειρημάτων και των αποδεικτικών στοιχείων αλλά στη σωστή σύνδεση και σύνθεση ώστε το κείμενό μας να παρουσιάζει συνοχή και αλληλουχία. Αυτό απαιτεί επιλογή της κατάλληλης συνδετικής λέξης ή φράσης που θα δέσει σφιχτά και φυσικά το κείμενό μας. Ακολουθούν οι πιο γνωστές συνδετικές-διαρθρωτικές λέξεις και εκφράσεις για την παραγωγή γραπτού λόγου





Τρόποι έναρξης μιας θεματικής περιόδου:


«Είναι γνωστό ότι...»
«Δεν υπάρχει αμφιβολία..»
«Είναι κοινά παραδεκτό..»
«Είναι γεγονός ότι...»
«Είναι ευρύτατα διαδεδομένη η άποψη....»
«Αποτελεί κοινό τόπο ότι ..»
«Είναι κοινός τόπος...»
«Κατά κοινή ομολογία...»
«Υποστηρίζεται συχνά ότι...»
«Λέγεται συχνά ότι...»


Συνδετικές λέξεις - φράσεις που συνδέουν τη θεματική πρόταση με τις λεπτομέρειες


«Ειδικότερα...»
«Πράγματι...»
«Πιο συγκεκριμένα...»
«Αναλυτικότερα...»
«Γι΄ αυτό λοιπόν...»
«Με άλλα λόγια...»
«Φυσικά...»
«Βέβαια...»
«Αναντίρρητα...»
«Έτσι..»
«Οπωσδήποτε...»
«Αρχικά...»
«Στην περίπτωση αυτή...»
«Αυτό ισχύει στο μέτρο που....»
«Είναι αλήθεια ότι...»
«Η διαπίστωση αυτή δεν αποτελεί λεκτική υπερβολή»
«Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία...»
«Με αφετηρία τη θέση αυτή...»
«Κατά συνέπεια είναι ανάγκη...»
«Σε μια τέτοια περίπτωση....»
«Στο πλαίσιο αυτό κατανοούμε...»
«Με δεδομένα τα παραπάνω δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι...»


Ενδεικτικοί τρόποι έναρξης της περιόδου κατακλείδας


«Αβίαστα, λοιπόν, συνάγεται το συμπέρασμα...»
«Συνοψίζοντας μπορούμε να επισημάνουμε...»
«Γίνεται, επομένως, εύκολα αντιληπτό...»
«Εύκολα, λοιπόν, μπορεί ο καθένας να συμπεράνει...»
«Από όλα τα παραπάνω γίνεται φανερό...»
«Εύκολα, λοιπόν, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα...»
«Συμπερασματικά, έχει καταστεί σαφές...»


Μεταβατικές - διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις:


α) Λέξεις που δηλώνουν χρονική σχέση:
ταυτόχρονα, συγχρόνως, προηγουμένως, ύστερα, έπειτα, στη συνέχεια, αμέσως, τέλος, κατόπιν, εν τω μεταξύ, αργότερα, τώρα, πριν, ενώ, καθώς, αφότου ...


β) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν πρόθεση, ομοιότητα, αναλογία, συμπλήρωση:
επιπλέον, επίσης, ακόμα, επιπροσθέτως, παράλληλα, εξάλλου, εκτός απ΄ αυτό, συμπληρωματικά, κοντά σ΄ αυτό, ας σημειωθεί ακόμη ότι, δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη ότι, θα αποτελούσε παράλειψη αν...


γ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν αντίθεση - εναντίωση:
ωστόσο, αντίθετα, εντούτοις, παρόλο που, αντίστροφα, απεναντίας, μολαταύτα, άλλωστε, ακόμα και αν, μολονότι, παρ΄ όλα αυτά, σε αντίθεση μ΄ αυτό, Δε συμβαίνει όμως το ίδιο κ.λ.π.


δ) Λέξεις ή φράσεις που εισάγουν επεξήγηση:
με άλλα λόγια, ειδικότερα, αυτό σημαίνει ότι, δηλαδή, συγκεκριμένα, σαφέστερα, μια διευκρίνιση στο σημείο αυτό είναι απαραίτητη, για να γίνει πιο σαφές, ακριβέστερα...


ε) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν συμπέρασμα ή σχέση αιτίου - αποτελέσματος:
επομένως, συνεπώς, συμπερασματικά, άρα, επιλογικά, κατά συνέπεια, όπως προκύπτει, ανακεφαλαιώνοντας γι΄ αυτό το λόγο, αυτό οφείλεται σε, αυτό έχει ως αποτέλεσμα, για τους παραπάνω λόγους ....


στ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν τοπική σειρά ή σχέση:
εδώ, εκεί, κοντά, μακριά, στο σημείο αυτό, μέσα έξω ....


η) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν έμφαση ή βεβαιότητα:
πράγματι, ιδιαίτερα, ξεχωριστά, αξίζει να τονιστεί, ιδιαίτερα σημαντικό θεωρείται, εκείνο που προέχει, είναι αξιοπρόσεκτο ότι, προπάντων, ειδικά, περισσότερο, το κυριότερο όμως είναι, αναντίρρητα, είναι σαφές, είναι γεγονός, οπωσδήποτε, βέβαια, φυσικά ....


θ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν διάζευξη:
ή - ή, είτε - είτε, ούτε – ούτε


ΧΡΗΣΗ ΜΙΑΣ ΣΥΝΔΕΤΙΚΗΣ ΛΕΞΗΣ Η ΦΡΑΣΗΣ:


1) Για πρόσθεση – συμπλήρωση – ομοιότητα :


Αφενός …αφετέρου…
Επίσης …
Παράλληλα…
Ακόμη …
Επιπλέον …
Επιπροσθέτως…
Εκτός απ’ αυτό
Δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη ότι…
Χρειάζεται επίσης να σημειωθεί…
Αξίζει , επιπλέον ν’ αναφερθούμε…
Όχι μόνο… αλλά και…
Θα αποτελούσε σοβαρή παράλειψη να μην τονίσουμε…


2) Για χρονική σύνδεση :


Ταυτόχρονα…
Συγχρόνως…
Αρχικά…
Ύστερα…
Αφότου…
Στη συνέχεια…
Ενώ …
Μετά από αυτό…


3) Για αντίθεση – εναντίωση :


Και όμως…
Εντούτοις…
Απεναντίας…
Σε αντίθεση…
Μ’ αυτό…
Ενώ…
Ωστόσο…
Μολαταύτα…
Αντίθετα…
Άλλωστε…
Από την άλλη πλευρά…


Συμπληρωματικά όταν θέλουμε:


1) Να αποδείξουμε τις αιτίες – παράγοντες σε μια παράγραφο, μπορούμε, ενδεικτικά να χρησιμοποιήσουμε τους παρακάτω τρόπους:


Στη διαμόρφωση (του αρνητικού αυτού παράγοντα) σημαντικότατο ρόλο διαδραματίζει ...
Τα βαθύτερα αίτια (της κοινωνικής αυτής μάστιγας) πρέπει να αναζητηθούν...
Το φαινόμενο αυτό συνδέεται άμεσα...
Αυτό που κυρίως ευθύνεται για την έξαρση...
Το πρόβλημα αυτό ανάγεται σε πολλά και σύνθετα αίτια...
Θα άξιζε όμως ν’ αναρωτηθεί κανείς σε ποιους λόγους οφείλεται...
Δεν πρόκειται , ωστόσο, ν’ ανακαλύψουμε τα πραγματικά αίτια του νοσηρού αυτού φαινομένου, αν δεν λάβουμε υπόψη...


2) Να οργανώσουμε παραγράφους, για να καταδείξουμε τη θετική ή αρνητική επίδραση ενός παράγοντα, ενδεικτικά μπορούμε να ξεκινήσουμε με τους παρακάτω τρόπους :


Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα...
Το ίδιο (θετικά ή αρνητικά) αντανακλά η ύπαρξη του παράγοντα (αυτού) στην
ατομική και κοινωνική ζωή...
Ανυπολόγιστες, όμως, είναι οι επιπτώσεις...
Στις (θετικές ή αρνητικές) επιπτώσεις συγκαταλέγονται...
Ένα άλλο σύμπτωμα, όχι αμελητέο, είναι και τούτο...


3) Να προτείνουμε τρόπους αντιμετώπισης ενός θετικού ή αρνητικού παράγοντα, μπορούμε να αξιοποιήσουμε τους παρακάτω τρόπους έναρξης :


Το νοσηρό αυτό φαινόμενο θα αντιμετωπισθεί ριζικά, αν...
Επιτακτική προβάλλει η ανάγκη της άμεσης δραστηριοποίησης...
Αποφασιστικής σημασίας κρίνεται η συμβολή...
Σημαντικός είναι ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει...
Αμετάθετο χρέος έχουμε ...
Χωρίς όμως την εκδήλωση της ατομικής και συλλογικής προσπάθειας η αντιμετώπιση του προβλήματος καθίσταται δυσχερής...


4) Ενδεικτικές χρηστικές φράσεις που μπορούν να λειτουργήσουν ως αρχή γενικά της παραγράφου, αλλά και ως μετάβαση μεταξύ των παραγράφων (εναρκτικές – μεταβατικές φράσεις) :


Είναι περιττό να τονιστεί ...
Είναι απαραίτητο να επισημανθεί...
Ξεχωριστός λόγος, όμως, πρέπει να γίνει...
Είναι χρήσιμο να τονιστεί επίσης...
Είναι φανερό ότι...
Προχωρώντας διαπιστώνουμε ότι...
Ελάχιστοι θα μπορούσαν να αρνηθούν ότι...
Πολλοί θα συμφωνούσαν με την άποψη...
Επεκτείνοντας το συλλογισμό μας, θα λέγαμε...
Προβάλλει, όμως, στο σημείο αυτό μια βαρυσήμαντη αντίρρηση...
Γράφω σε πλάγιο λόγο, χρησιμοποιώντας
συχνά φράσεις ενεργητικής σύνταξης ή παθητικής σύνταξης :
ο συγγραφέας αναφέρει, υποστηρίζει, εκφράζει την άποψη, τονίζει, επισημαίνει, σχολιάζει, εκφράζει τον προβληματισμό του, θέτει το ερώτημα, υπογραμμίζει την ανάγκη να, συνεχίζει την ανάλυση του αναφερόμενος, φέρνει παραδείγματα για να υποστηρίξει την άποψη πως/ότι..., πραγματοποιεί μια ιστορική αναδρομή στο θέμα αναφερόμενος σε..., αναζητά τα αίτια του Χ φαινομένου σε..., απαριθμεί τις εκφάνσεις / τα αποτελέσματα τον Χ φαινομένου.., χρησιμοποιεί απόψεις μελετητών / αποτελέσματα ερευνών για να στηρίξει την άποψη πως... , καταλήγει στο συμπέρασμα πως/ότι... π.χ. στο κείμενο αναφέρεται... κ.λπ. ή φράσεις του τύπου: «σύμφωνα με την άποψη τον συγγραφέα..,αποφεύγοντας, βέβαια, την καταχρηστική επανάληψη των φράσεων « ο συγγραφέας» ή «στο κείμενο».


Η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ


Ξεκινώ τη θεματική πρόταση της περίληψης ως εξής:
¨Το άρθρο, κείμενο κ.λπ. πραγματεύεται, ασχολείται με, έχει ως θέμα του κ.λπ. ή αντικείμενο, θέμα του άρθρου, του βιβλίου ή της ομιλίας είναι κ.ά.
Δόκιμες – Στερεότυπες ενάρξεις περιληπτικού κειμένου
Ο δημοσιογράφος στο άρθρο του καταγράφει τον προβληματισμό του αναφορικά...
Ο συγγραφέας αναφερόμενος στο ρόλο που διαδραματίζει (η τηλεόραση)
αναγνωρίζει...
Το άρθρο αυτό θίγει το πολυσυζητημένο (πολύκροτο θέμα)...
Ο δημοσιογράφος με αφορμή (την παράδοση στις αστυνομικές αρχές χρηματικού ποσού από νεαρό μετανάστη) διαπιστώνει ότι...
Ο συντάκτης του παρόντος κειμένου τονίζει...
Στο κείμενο αυτό υποστηρίζεται ότι...
Στο κειμενικό αυτό απόσπασμα εκφράζεται η άποψη ότι...
Στο δοκιμιακό αυτό κείμενο ο συγγραφέας πραγματεύεται...
Σύμφωνα με το άρθρο...
Ο επιφυλλιδογράφος εκφράζει την άποψη να προσεγγίσει...
Κατά το συγγραφέα η πρωτοφανής έξαρση...
Ο κειμενογράφος διαπιστώνοντας την κρίση που διέρχεται η σύγχρονη κοινωνία (...) επιχειρεί ...
Η θέση του συγγραφέα είναι...
Στο δημοσίευμα αυτό ο αρθρογράφος υπερασπίζεται την άποψη...
Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο συγγραφέας διαπιστώνει , προσεγγίζει, φωτίζει , διερευνά...
Ο δοκιμιογράφος του αποδεικτικού αυτού δοκιμίου επιχειρηματολογεί...
Το πρόβλημα που απασχολεί το συγγραφέα...
Ο συγγραφέας στο άρθρο του αναφέρεται στο επίμαχο ζήτημα...
Σε πρόσφατο δημοσίευμα του Τύπου προβάλλεται...
Ο συγγραφέας διατυπώνει την άποψη ότι...







ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ


ΣΥΝΟΧΗ : Αναφέρεται στην δομή

Με ποιον τρόπο συνδέονται οι παράγραφοι του κειμένου

v     Επανάληψη της ίδιας λέξης

v     Διαρθρωτικούς συνδέσμους

v     Χρήση συναφών – συγγενικών λέξεων

Για να βρούμε την συνοχή ελέγχουμε την κατακλείδα της προηγούμενης και την θεματική πρόταση της επόμενης παραγράφου.

η χρήση διαρθρωτικών (συνδετικών λέξεων ή φράσεων)

¶ προσθήκη. Ακόμα, επίσης ομοίως, επιπλέον, επιπροσθέτως, εξάλλου, ταυτόχρονα, εκτός από τα παραπάνω, ας σημειωθεί ακόμη ότι, το ίδιο συμβαίνει και, εκτός από αυτά, συμπληρωματικά, θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε, αν σε αυτά προσθέσουμε…

¶ ταξινόμηση, διαίρεση. Από το ένα μέρος - από το άλλο, κατά πρώτο λόγο - κατά δεύτερο, πρώτα - ύστερα, αφενός - αφετέρου, όχι μόνο - αλλά και, όπως - έτσι…

¶ γενίκευση.  γενικά, γενικότερα, ευρύτερα, τις περισσότερες φορές…

¶ Αντίθεση. Όμως, ενώ, αλλά, ωστόσο, αντίστροφα, αντίθετα, εντούτοις, απεναντίας, από την άλλη πλευρά, και όμως, παρόλα αυτά, παρόλο που, εξάλλου, σε αντίθετη περίπτωση…

¶ επεξήγηση.  δηλαδή, με άλλα λόγια, πιο συγκεκριμένα, σαφέστερα, αυτό σημαίνει, λόγου χάρη, για παράδειγμα, παραδείγματος χάρη, για να γίνει πιο σαφές, καλό είναι να διευκρινίσουμε, με άλλα λόγια…

¶ Συμπέρασμα. Άρα, επομένως, συνεπώς, ώστε, λοιπόν, καταλήγοντας, συμπερασματικά, καταληκτικά, συνοψίζοντας, συγκεφαλαιώνοντας, διαφαίνεται, τελικά, όπως προκύπτει, κατά συνέπεια, καθίσταται φανερό, σύμφωνα με τα παραπάνω, για να συνοψίσουμε, ως συμπέρασμα, συνακόλουθο όλων αυτών, αυτό έχει ως αποτέλεσμα…

¶ αιτιολόγηση. Γι’αυτό, γι’αυτό το λόγο, γιατί, διότι, επειδή, εξαιτίας, αυτό οφείλεται ένας ακόμη λόγος …

¶ Όρος-Προϋπόθεση. Με την προϋπόθεση ότι, εκτός αν, σε περίπτωση που, με το δεδομένο, με τη δέσμευση, εφόσον, φτάνει να…

¶ Διάζευξη. Είτε------είτε, ούτε-------ούτε, ή-----ή.

¶ Έμφαση. Το σημαντικότερο απ’ όλα, το κυριότερο όμως είναι, είναι αξιοπρόσεκτο ότι, θα πρέπει να τονιστεί, αξίζει να σημειωθεί, εκείνο που προέχει, ιδιαίτερα σημαντικό θεωρείται.

¶ χρονική σχέση. αρχικά, όταν, έπειτα, πριν, ενώ, πρώτα, καταρχάς, ύστερα, προηγουμένως, στη συνέχεια, τώρα, αφότου, συγχρόνως, ταυτόχρονα, στην αρχή, καθώς, σήμερα, αμέσως, αργότερα, τελικά, τέλος…

¶ τοπική σχέση. εκεί, εδώ, μέσα, κοντά…

ΣΥΝΔΕΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ – ΦΡΑΣΕΙΣ
1. Για να εισαγάγουμε την άποψή μας.
Κατά τη γνώμη μου...
Κατά την άποψή μου...
Πιστεύω ότι...

Νομίζω ότι...
Υποστηρίζω ότι...
Έχω την άποψη ότι...
Έχω τη γνώμη ότι...
Είμαι σίγουρος/η ότι...
η μόλυνση του περιβάλλοντος είναι το σημαντικότερο πρόβλημα του πλανήτη μας.

Έχω πειστεί, (είμαι πεπεισμένος/η) ότι...
2. Για να εισαγάγουμε μια σειρά από επιχειρήματα.

Κατ’ αρχάς,...
∆ευτερευόντως,...
Τέλος,...
θα αναφερθώ στις επιπτώσεις από το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

3. Για να προσθέσουμε επιχειρήματα.
Ακόμα,...

Περαιτέρω,...
Επίσης,...
Εκτός από αυτό,...
4. Για να εκφράσουμε την αιτία.
η εξαφάνιση ορισμένων ειδών από τον πλανήτη πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά.
εξαιτίας του γεγονότος ότι...
επειδή...
οφείλεται σε...(στο ότι)
Τα σημαντικότερα προβλήματα δημιουργούνται...
οι άνθρωποι δεν εκτιμούν το περιβάλλον που κληρονόμησαν από τους προγόνους τους.
οι άνθρωποι δεν εκτιμούν το περιβάλλον που κληρονόμησαν από τους προγόνους τους.
οι άνθρωποι δεν εκτιμούν το περιβάλλον που κληρονόμησαν από τους προγόνους τους.
Το γεγονός αυτό

5. για να εκφράσουμε αποτέλεσμα.
Γι αυτό το λόγο...
Συνεπώς,...
Άρα,...
Ως αποτέλεσμα,...

Ως συνέπεια (έχει)...
Κατά συνέπεια,
6. για να δώσουμε έμφαση.
Φυσικά,...
Προφανώς,
Αναμφισβήτητα,...
Χωρίς αμφιβολία...
Οπωσδήποτε ...
Γίνεται ξεκάθαρο ότι...
7. για να δώσουμε παραδείγματα.
Για παράδειγμα...
..., τέτοιο όπως...
..., όπως...
8. για να γενικεύσουμε.
Γενικά,...
Σε γενικές γραμμές...
Συνολικά,...
το θέμα πρέπει να μας προβληματίσει.
αναφέρω την περίπτωση του πυρηνικού ατυχήματος στο Τσερνομπίλ.
θα λέγαμε ότι το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται όπως θα έπρεπε.

9. για να δηλώσουμε ότι κάτι είναι κατά ένα μέρος αλήθεια.
Κατά κάποιο τρόπο...

Μέχρι ένα βαθμό...
Μέχρι ένα σημείο...
10. για να δηλώσουμε αντίθεση απόψεων.
Παρ’ όλο που....
Παρ’ όλα αυτά...
Αν και...
Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι...
Πάντως,...
Μολονότι...
αυτό είναι σωστό.
11. για να δηλώσουμε τις απόψεις άλλων.
Πιστεύεται ότι...
Μερικοί πιστεύουν ότι...
Είναι γενικά αποδεκτό ότι...
12. για να συνοψίσουμε .
Συμπερασματικά,...
Για να συνοψίσουμε,...
Για όλους τους παραπάνω λόγους...
χρειάζεται να ληφθούν αποφασιστικά μέτρα.
θα λέγαμε ότι....

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω...
Τελικά...
13. για να αναφέρουμε.
αναφορικά με...
σχετικά με...
σε σχέση με...
σε ό,τι αφορά ...

https://docs.google.com/document/d/1TYUb-zPW4kwoUR-TqaN_txEBPqDFQccs3zxvx1FQX5E/edit

ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ : Αναφέρεται στο νόημα

Ποιος είναι ο κοινός νοηματικός άξονας που συνδέει τις παραγράφους του κειμένου

v     Αναφέρονται στην ίδια έννοια ;

v     Αίτια

v     Συνέπειες

v     Λύσεις
πηγή:https://filologikigonia.gr/ekpaidefsi/defterovathmia-ekpaidefsi/lykeio/74-a-lykeiou/neoelliniki-glossa/theoria/361-synoxi-kai-synektikotita



Οργανωτικές αρχές της παραγράφου
Συνεκτικότητα
συνοχή

 Τι είναι η συνεκτικότητα;
Είναι η νοηματική σχέση ανάμεσα σε προτάσεις, περιόδους ή παραγράφους.

Πώς επιτυγχάνεται η συνεκτικότητα;
με την ενότητα ( όλα πρέπει να κινούνται γύρω από το κεντρικό θέμα)
με τη λογική αλληλουχία ( σαφής διάκριση των βασικών και των επιμέρους τμημάτων του κειμένου)

 Παράδειγμα συνεκτικότητας
Απ’ την άποψη της ψυχαγωγίας και της μόρφωσης γίνεται δεκτό ότι η δορυφορική τηλεόραση προσφέρει ανεξάντλητες ευκαιρίες για την ικανοποίηση όλων ανεξαιρέτως των αναγκών του ανθρώπου. Τέτοια ανάγκη αποτελεί κι επαφή με τον ευρύτερο κόσμο. Σίγουρα, λοιπόν, η δορυφορική τηλεόραση καταργεί τα όρια των εθνικών πολιτισμών και κάνει πραγματικότητα τις πολιτισμικές επαφές κι αλληλεπιδράσεις.

 Παράδειγμα έλλειψης συνεκτικότητας
H μάστιγα των ναρκωτικών πλήττει κυρίως τη νεολαία. Η σπουδάζουσα νεολαία είναι ένα κομμάτι της κοινωνίας που εύκολα συμμετέχει σε διαμαρτυρίες κατά των φυλετικών διακρίσεων. Κατά συνέπεια, η διάκριση ανάμεσα στη μυθική και στην ορθολογική σκέψη κόστισε στην ανθρωπότητα μεγάλη προσπάθεια και πολλούς αγώνες. Έτσι κι η διάκριση ανάμεσα στα χρήσιμα κι άχρηστα χαρτιά πάνω στο γραφείο μου, κόστισε σε μένα μεγάλο χρονικό διάστημα και πολλή αυτοσυγκράτηση.

 Τι είναι η συνοχή;
Είναι η σύνδεση των προτάσεων ή των παραγράφων με λέξεις ή φράσεις μεταξύ τους…

Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή;
Με επανάληψη της ίδιας λέξη
Με διαρθρωτικές λέξεις
Με χρήση αντωνυμιών
Με συνώνυμα
Με ρητορικό ερώτημα
Με λέξεις ή φράσεις έμφασης

 Παράδειγμα συνοχής ( με διαρθρωτική λέξη)
Ο αγώνας για τα δικαιώματα του ανθρώπου είναι αγώνας που αφορά την κατοχύρωσή τους και τον έμπρακτο σεβασμό τους. Παρά τις προόδους που έχουν συντελεσθεί στο χώρο αυτό, παρά την προσπάθεια που καταβάλλει ο Ο. Η. Ε και τα διάφορα κινήματα υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ θεωρίας και πράξης.
Επίσης, είναι μια πάλη εναντίον της παρανόησης και της διαστρέβλωσης του νοήματος, αγώνας για τη θεμελίωσή τους και το σωστό καθορισμό του περιεχομένου τους.


Παράδειγμα συνοχής (με ρητορικό ερώτημα)
Μόνο η δημοκρατία παρέχει στο πνεύμα το οξυγόνο που του χρειάζεται. Τα γράμματα, οι επιστήμες, οι τέχνες δεν επιδέχονται δεσμεύσεις. Όπου παρεμποδίζεται η διαφωνία και καταδιώκεται ο αντίλογος, η πνευματική καλλιέργεια υποφέρει κι αναζητεί απεγνωσμένα ανορθόδοξους τρόπους, για να μπορέσει να υπάρξει.
Πώς θέλετε να εμφανισθεί η κατάσταση σε μια σύγχρονη κοινωνία, όταν περνά κρίση η δημοκρατία; Το πολιτιστικό επίπεδο πέφτει, την υψηλή μορφή του λόγου διαδέχεται η φλυαρία των πολιτικών, ο στοχασμός χάνει το βάθος και τη σημασία του, η πνευματική ζωή μεταμορφώνεται…………………………


Συνοχή 

http://ek8esilykeiou.blogspot.com/2017/04/21.html
λέμε κυρίως το λεκτικό δέσιμο της μιας παραγράφου με την άλλη, το δέσιμό τους δηλαδή με λέξεις ή με προτάσεις.
-Συνεκτικότητα λέμε κυρίως τη νοηματική σύνδεση της μιας παραγράφου με την άλλη. (*)

(*) Γενικά: Η λέξη, ο όρος, Συνοχή χρησιμοποιείται και για την πρόταση (οπότε εννοούμε το λεκτικό δέσιμο της μιας λέξης της πρότασης με την άλλη λέξη). Ή ακόμα και για το λεκτικό δέσιμο δυο προτάσεων μεταξύ τους.  Το ίδιο συμβαίνει και με τον όρο Συνεκτικότητα: Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τη νοηματική σύνδεση της μιας λέξης με την άλλη έτσι ώστε όλες μαζί οι λέξεις μιας πρότασης να βγάζουν ένα νόημα και να μη είναι ανόητες και ακαταλαβίστικες. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί και για τη νοηματική σύνδεση δυο προτάσεων μεταξύ τους.

-Πολλοί εξάλλου, χρησιμοποιούν τους όρους αυτούς και για ένα ολόκληρο κείμενο, οπότε μιλάνε για συνοχή κειμένου και εννοούνε το λεκτικό δέσιμο όλων των παραγράφων του κειμένου μεταξύ τους και για συνεκτικότητα του κειμένου, οπότε εννοούν τη νοηματική σύνδεση όλων των παραγράφων του κειμένου μεταξύ τους. (Έτσι, μπορεί να σας ρωτήσει ο καθηγητής σας πώς επιτυγχάνεται η συνοχή στην τάδε πρόταση, ή μεταξύ δυο προτάσεων, ή μεταξύ δύο παραγράφων, οπότε θα του πείτε ότι επιτυγχάνεται με αυτές και με εκείνες τις λέξεις. Ή να σας ρωτήσει για τη συνεκτικότητα μεταξύ δυο προτάσεων, ή δυο παραγράφων ή όλων των παραγράφων ενός κειμένου, οπότε θα του απαντήσετε ότι επιτυγχάνεται με τα νοήματα τάδε και τάδε που είναι μεταξύ τους συγγενικά- πχ στη μια παράγραφο εξετάζεται ότι βία υπάρχει πάντοτε, στην άλλη τα αίτια που προκαλούν τη βία, στην άλλη τα αποτελέσματα που φέρνει η βία, στην άλλη τι πρέπει να γίνει για να περιοριστεί η βία).
-( ΒΛΕΠΕ στο σχολικό Συντακτικό το δεύτερο κεφάλαιο που έχει τίτλο συνδυασμοί λέξεων, όπου γίνεται λόγος για το συνταίριασμα των λέξεων μιας πρότασης από συντακτική και από σημασιολογική άποψη, ένας πρώτος λόγος δηλαδή για τη συνοχή και τη συνεκτικότητα των λέξεων μιας πρότασης, πχ "ένας νέος άντρας έκλεισε με δύναμη τήν πόρτα του αμπελώνα").   

- Ας δούμε όμως τη συνοχή και τη συνεκτικότητα ως προς τη μια παράγραφο με την άλλη, που θα μας βοηθήσει να δούμε πιο βαθιά και λεπτομεραικά τα θέματα αυτά:  

ΠΙΟ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΟΧΗ:

-Όπως οι προτάσεις μιας  παραγράφου συνδέονται μεταξύ τους με λέξεις ή φράσεις, έτσι και οι παράγραφοι μεταξύ τους συνδέονται με λέξεις, ή φράσεις, αλλά επιπλέον και με προτάσεις ολόκληρες.

                    Αυτές τις λέξεις, φράσεις ή προτάσεις τις ονομάζουμε ή διαρθρωτικές ή συνοχής δυο παραγράφων μεταξύ τους, ή απλώς συνδετικά.                   

Ας δούμε μερικά παραδείγματα για να γίνουν κατανοητοί μερικοί από τους τρόπους της σύνδεσης.

                    Πολλές φορές οι παράγραφοι συνδέονται με την επανάληψη μιας λέξης. Παράδειγμα:

«&1 Μια από τις πολλές σημασίες της ελληνικής λέξης ‘’λόγος’’ είναι εκείνη που την ταυτίζει με . . . . το επιχείρημα. &2 Τα εγχειρίδια της Λογικής ορίζουν το επιχείρημα διαλογισμό . .  που συντίθεται για να αποδείξει την αλήθεια ή το ψεύδος ενός ισχυρισμού».

                    Άλλες φορές χρησιμοποιούμε μια συνώνυμη λέξη. Στο παρακάτω παράδειγμα η λέξη «κατασκευή» χρησιμοποιείται στην &3 ως συνώνυμη της λέξης «επιχείρημα»:

«&1 Μια από τις πολλές σημασίες της ελληνικής λέξης ‘’λόγος’’ είναι εκείνη που την ταυτίζει με . . . . το επιχείρημα. &2 Τα εγχειρίδια της Λογικής ορίζουν το επιχείρημα διαλογισμό . .  που συντίθεται για να αποδείξει την αλήθεια ή το ψεύδος ενός ισχυρισμού. & 3 Πρόκειται . . . για μια λογική κατασκευή που γίνεται για να βεβαιώσει ή για να ανασκευάσει  ‘’έναν ισχυρισμό’’, ‘’ μια γνώμη’’».

Αλλά είναι δυνατό και με ένα επίρρημα να συνδεθεί η μια παράγραφος με την άλλη. Η παρακάτω &4 συνδέεται με την προηγούμενη με το επίρρημα «όταν», αλλά και με την επανάληψη της λέξης «γνώμη»:

«&1 Μια από τις πολλές σημασίες της ελληνικής λέξης ‘’λόγος’’ είναι εκείνη που την ταυτίζει με . . . . το επιχείρημα. &2 Τα εγχειρίδια της Λογικής ορίζουν το επιχείρημα διαλογισμό . .  που συντίθεται για να αποδείξει την αλήθεια ή το ψεύδος [ ενός ισχυρισμού]. & 3 Πρόκειται . . . για μια λογική κατασκευή που γίνεται για να βεβαιώσει ή για να ανασκευάσει  ‘’έναν ισχυρισμό’’, ‘’ μια γνώμη’’. &5 Όταν δεν πείθουμε το ακροατήριό μας, λόγου χάρη το πλήθος σε μια συνέλευση, η ερώτηση που προβάλλεται ή υπονοείται, είναι: Ποιόν ή ποιους λόγους έχεις για να υποστηρίζεις αυτή τη γνώμη;»

Άλλες φορές συνδέονται δυο παράγραφοι με την παράλειψη μιας ολόκληρης πρότασης. Παράδειγμα παράλειψης ολόκληρης πρότασης  είναι η περίπτωση που σε μια παράγραφο καταλήγουμε σε δυο συμπεράσματα και στην επόμενη παράγραφο θεωρούμε ως θεματική της πρόταση το δεύτερο συμπέρασμα της προηγούμενης παραγράφου, χωρίς να το ξαναγράψουμε.

Σε πολλές περιπτώσεις εξάλλου για να έρθουμε σε μια νέα παράγραφο, χρησιμοποιούμε ολόκληρες προτάσεις που μας διευκολύνουν – που μπορούμε να τις πούμε διευκολυντικές θεματικές προτάσεις-. Η νέα παράγραφος συνδέεται τότε με την προηγούμενη, ή και με όλες τις προηγούμενες με αυτή τη διευκολυντική θεματική πρόταση. Παραδείγματα:

-α) Έστω ότι εξετάζουμε σε μια παράγραφο τα αίτια της βίας και για να πάμε στην επόμενη όπου θα εξετάσουμε τα αποτελέσματα της βίας, αρχίζουμε την επόμενη με την πρόταση «ας εξετάσουμε τώρα ποια αποτελέσματα φέρνει η βία». (οπότε συνεχίζουμε λόγου χάρη με τα εξής : Τα αποτελέσματα είναι  . . . αυτά  και εκείνα).

-β) Ή έστω ότι τελειώσαμε το αποδεικτικό μας κείμενο και θέλουμε να ανακεφαλαιώσουμε τα συμπεράσματα στα οποία καταλήξαμε στις διάφορες προηγούμενες παραγράφους, οπότε την ανακεφαλαιωτική μας παράγραφο την ξεκινάμε λόγου χάρη με την πρόταση «Ας ανακεφαλαιώσουμε τώρα τα συμπεράσματα στα οποία καταλήξαμε στις προηγούμενες παραγράφους μας».

Άλλοι τρόποι σύνδεσης δυο παραγράφων μεταξύ τους είναι:

Α, λέξεις ή εκφράσεις ή προτάσεις που αντιθέτουν (αν και, εντούτοις, εξάλλου κτλ), που δηλώνουν χρονικές σχέσεις (πχ όταν αναλύσουμε αυτό, τότε συμπεραίνουμε το άλλο).

Β, η αντικατάσταση μιας λέξης με αντωνυμία, με συνεπώνυμη ή υπερώνυμη, ή με άλλη γενικότερου όρου (πχ φοιτητής> σπουδάζουσα νεολαία), ή που παρουσιάζει νοηματική συγγένεια (πχ συνολικό ποσό, συνολική αμοιβή). 

                    Ας σημειωθεί ότι ένας όρος (λέξη ή φράση) μπορεί ορισμένες φορές να υπαχθεί σε περισσότερους από έναν τρόπους σύνδεσης.

                    { Ας σημειωθεί επίσης, πρόσθετα, ότι οι τρόποι σύνδεσης των αποδεικτικών παραγράφων μεταξύ τους, διαφέρουν από τους τρόπους σύνδεσης των περιγραφικών και των αφηγηματικών παραγράφων. Εκεί οι τρόποι σύνδεσης είναι λιγότεροι και πιο απλοί. Στην  περιγραφική παράγραφο οι παράγραφοι συνδέονται μεταξύ τους κυρίως με τους τοπικούς προσδιορισμούς ∙ όσον αφορά στην  αφήγηση, οι παράγραφοι συνδέονται μεταξύ τους κυρίως με χρονικούς προσδιορισμούς.  Ενώ στην απόδειξη οι τρόποι σύνδεσης των παραγράφων μεταξύ τους είναι περισσότεροι και όπως είδαμε πιο πολύπλοκοι}.

                             ΠΙΟ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ
 - Πώς πετυχαίνουμε τη νοηματική σύνδεση της μιας παραγράφου με την άλλη; Πώς πετυχαίνουμε δηλαδή την συνεκτικότητα των παραγράφων; - Είναι πολύ απλό. Όπως μέσα σε μια παράγραφο δεν αλλάζουμε την πλευρά του θέματος, αλλά παραμένουμε και εξετάζουμε την ίδια πλευρά από το θέμα, αυτή δηλαδή που αναφέρεται στη θεματική πρόταση, έτσι και στο κείμενο δεν αλλάζουμε το γενικό θέμα για το οποίο γράφουμε το κείμενο. - Δεν αλλάζουμε λοιπόν το αρχικό θέμα για το οποίο γράφουμε το κείμενό μας, αλλά παραμένουμε στο ίδιο. - Απλώς, σε κάθε παράγραφο εξετάζουμε και από μια πλευρά του γενικού θέματος.  

Έτσι, αν γενικό θέμα στο κείμενό μας είναι λχ το περιβάλλον, σε μια παράγραφο εξετάζουμε και μιλάμε για τον ορισμό- τι εννοούμε δηλαδή περιβάλλον, στην άλλη για το από πότε ο άνθρωπος άρχισε να επεμβαίνει έντονα και να καταστρέφει το περιβάλλον- ιστορική ανασκόπηση, στην άλλη για τις αιτίες που καταστρέφουμε το περιβάλλον, στην άλλη τα αποτελέσματα από την καταστροφή του, στην άλλη τι νομίζουμε ότι πρέπει να γίνει για να σταματήσει ή έστω να περιοριστεί η καταστροφή του, κτλ).

ΣΥΝΟΧΗ – ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

                                     Παπατσίρος Απόστολος

                                                                                  Φιλόλογος
Συνοχή:

-  Είναι η εξωτερική σύνδεση των νοημάτων μιας παραγράφου με τη χρήση 
   διαρθρωτικών λέξεων.  

- Είναι η γλωσσική σύνδεση των μερών του κειμένου με τη χρήση ειδικών-
   μεταβατικών λέξεων.
- Αφορά τη μορφή της σύνδεσης των νοημάτων μεταξύ τους, όχι το περιεχόμενο.

Η συνοχή του κειμένου εξασφαλίζεται με:

1. διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις*
2. επανάληψη μιας λέξης ή φράσης που προηγήθηκε
3. αντικατάσταση μιας λέξης ή φράσης που προηγήθηκε με άλλη λέξη ισοδύναμή της
    (π.χ αντωνυμία)
4. παράλειψη μια λέξης επειδή εννοείται εύκολα από τα προηγούμενα
5. ερωταπόκριση (τίθεται δηλαδή ένα ερώτημα και δίνεται μετά η απάντηση)
6. οργάνωση του λόγου στον άξονα του χρόνου ή του χώρου
7. διατήρηση ενιαίου ύφους στο λόγο.

* Με τις διαρθρωτικές λέξεις δηλώνεται :
1. αίτιο - αποτέλεσμα ή αιτιολόγηση: επειδή, γιατί, διότι, έτσι, γι’ αυτό τον λόγο, εξαιτίας κτλ.
2. αντίθεση - εναντίωση: αλλά, όμως, ωστόσο, από την άλλη πλευρά, αντιθέτως, τουναντίον, αν και, παρόλο που, μολονότι  κτλ.
3. χρονική σχέση: ύστερα, μετά, προηγουμένως, εντωμεταξύ, ταυτόχρονα, παράλληλα, συνάμα, συνακόλουθα, όταν, σαν, καθόσον  κτλ.
4. όρος - προϋπόθεση: αν, εκτός αν, σε περίπτωση που, μόνο όταν, μόνο αν, υπό την προϋπόθεση ότι κτλ.
5. επεξήγηση: με άλλα λόγια, δηλαδή, για να γίνω πιο σαφής, πιο συγκεκριμένα, με αυτό ακριβώς εννοώ, άρα κτλ.
6. έμφαση: ιδιαίτερα δε, βέβαια, μάλιστα, είναι άξιο λόγου, θα ήθελα να τονίσω, θέλω δε να επιστήσω την προσοχή σας κτλ.
7. παράδειγμα: π.χ, λ.χ, για παράδειγμα, χαρακτηριστική περίπτωση, όπως  κτλ.
8. απαρίθμηση επιχειρημάτων: πρώτον, δεύτερον, τρίτον, καταρχάς, αρχικά κτλ.
9. προσθήκη πληροφορίας: επιπλέον, επίσης, ακόμα, παράλληλα, επιπρόσθετα, εκτός αυτού, αλλά και  κτλ
10. η διάρθρωση του κειμένου: το άρθρο/ η μελέτη/ εισήγηση /ομιλία χωρίζεται σε τρία μέρη: Το πρώτο, το δεύτερο κλπ
11. συμπέρασμα, συγκεφαλαίωση: Τελικά, συνεπώς, έτσι, οπότε, συμπερασματικά, συνοψίζοντας, ολοκληρώνοντας, καταλήγοντας, συγκεφαλαιώνοντας, επιλογικά, εν κατακλείδι κτλ.

Συνεκτικότητα:

 - Είναι η εσωτερική σύνδεση των νοημάτων που αφορά το περιεχόμενο.
 - Είναι η λογική συνάφεια των μερών, η λογική ακολουθία των σκέψεων.
Η συνεκτικότητα εξασφαλίζεται από την ύπαρξη ενότητας και αλληλουχίας.
Ενότητα  είναι η νοηματική συνάφεια ανάμεσα σε κύριες και δευτερεύουσες ιδέες του κειμένου.
Αλληλουχία  είναι η σύνδεση μερών (πρόλογος - κύριο μέρος - επίλογος) και η λογική διάταξη ιδεών.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

Παρατακτική σύνδεση: Ισοδύναμες προτάσεις συνδέονται μεταξύ τους με παρατακτικούς συνδέσμους δηλ. κύρια με κύρια ή δευτερεύουσα με δευτερεύουσες.

Παρατακτικοί σύνδεσμοι είναι:

α) οι συμπλεκτικοί (και, κι, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ)
β) οι αντιθετικοί (αλλά, όμως, παρά, ωστόσο, ενώ, αν και, μολονότι, μόνο )
γ) οι διαζευκτικοί ( ή, είτε-είτε)
δ) οι συμπερασματικοί (λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως, που)


Υποτακτική σύνδεση: Είναι η σύνδεση των δευτερευουσών προτάσεων με την κύρια ή την δευτερεύουσα που εξαρτούν το νόημά τους. Η σύνδεση γίνεται με υποτακτικούς συνδέσμους (ότι, να, μήπως, επειδή, για να, ώστε, αν, όταν, που κτλ.), αναφορικές ή ερωτηματικές αντωνυμίες & αναφορικά ή ερωτηματικά επιρρήματα που εισάγουν δευτερεύουσες (εξαρτημένες) προτάσεις.

Παρατήρηση:
Η χρήση διαδοχικής υπόταξης φανερώνει σύνθετη σκέψη, πυκνό λόγιο ύφος και υψηλό μορφωτικό επίπεδο.
Η κατάχρηση της όμως κάνει το κείμενο βαρύ ή δυσνόητο και φανερώνει διάθεση επίδειξης και ρητορισμό.

 Δείτε πως επιτυγχάνεται η συνοχή – συνεκτικότητα στις ακόλουθες παραγράφους:

1)   Ένα άλλο πρόβλημα στη γλώσσα είναι η μαζική εισβολή ξένων λέξεων κι εκφράσεων, ως λογική συνέπεια της γλωσσομάθειας των νέων σήμερα, της πληροφορικής επανάστασης, της τεχνολογίας των επικοινωνιών, αλλά και της νεανικής pop κουλτούρας, πέρα από τη γνωστή ξενομανία του Έλληνα για λόγους επίδειξης. Το πρόβλημα όμως δεν είναι μόνο ότι οι νέοι προτιμούν να χρησιμοποιούν ξένες λέξεις κι εκφράσεις, της Αγγλικής κυρίως, όσο ότι προτιμούν να γράφουν ελληνικά με λατινικούς χαρακτήρες, δημιουργώντας έτσι την παραγλώσσα των greeklish. Το πρόβλημα αυτό ξεκίνησε αρχικά αθώα με την αποστολή μηνυμάτων στα κινητά, τη χρήση του Facebook και το chat, αλλά ξέφυγε από τα όρια της εφηβικής ή νεανικής μόδας και ¨τρέλας της εποχής¨ κι έγινε συνήθεια στο γραπτό λόγο ακόμα και των μεγαλύτερων.
                                                                    (από το θέμα: "Το πρόβλημα της γλώσσας")
......................................................................................................................................................


2) ¨Η επαναφορά της θανατικής ποινής θα συνιστούσε έσχατη πλάνη. Γιατί η θανατική ποινή είναι ηθικά και πολιτισμικά απαράδεκτη, πρακτικά περιττή, ως ατελέσφορη και δημοκρατικά ανεπίτρεπτη και επικίνδυνη. Η θανάτωση ενός ανθρώπου δεν μπορεί ηθικά και λογικά να συνιστά ποινή στο πλαίσιο του σύγχρονου Ποινικού Δικαίου. Διότι το Δίκαιο αυτό, με βάση τις ηθικοκοινωνικές μας αντιλήψεις πρέπει να αυτοπεριορίζεται και με τις κυρώσεις του να επιδιώκει την επίτευξη κοινωνικών στόχων. Για ένα τέτοιο Ποινικό Δίκαιο η επιβολή ποινής αποτελεί αποκλειστικά κοινωνική και γι’ αυτό εγκόσμια υπόθεση. Μια ποινή συνεπώς, που αφαιρεί τη ζωή, παύει να είναι κοινωνικό εγκόσμιο μέτρο και συνιστά ανεπίτρεπτη για την κοινωνική φύση του Δικαίου ανάμιξη του σε ξένο προς αυτό χώρο, συγκεκριμένα εμπλοκή του στον χώρο του μεταφυσικού ερωτήματος για το νόημα της ανθρώπινης ζωής και του θανάτου¨.                                 (Γεώργιος Αλέξανδρος Μαγκάκης)

                                                                        

 .....................................................................................................................................................

3) Στην εφηβεία εμφανίζονται και τα πρώτα προβλήματα, που διακόπτουν την ανεμελιά και την αθωότητα των πρώτων παιδικών χρόνων. Τα προβλήματα αυτά σχετίζονται κυρίως με το περιβάλλον των εφήβων ή απορρέουν κι από την ίδια τους τη φύση, που αλλάζει αισθητά όχι μόνο τη μορφή και το σώμα τους, αλλά και τη συμπεριφορά τους. Οι περισσότεροι έφηβοι βιώνουν έντονα τις αλλαγές αυτές που συντελούνται μέσα τους, νιώθουν αμηχανία ή ντροπή και φόβο απόρριψης, ιδίως από τη συνάντησή τους με το άλλο φύλο. Αυτή η σχέση με το άλλο φύλο είναι καθοριστικής σημασίας για την ωρίμανση των εφήβων, γιατί συνειδητοποιούν καλύτερα τον δικό τους ρόλο και διαμορφώνουν έτσι την προσωπικότητά τους. Αυτή όμως η επιβεβαίωση δια των άλλων, η προσπάθεια να είναι ξεχωριστοί, αρεστοί και αποδεκτοί τους δημιουργεί άγχος κι ανασφάλεια ή ακόμα μελαγχολική διάθεση και τάσεις αυτοαπόρριψης. Αυτά τα ψυχολογικά προβλήματα τους αποδιοργανώνουν τη ζωή και τους αποσπούν από τα μαθήματά τους ή την οικογένειά τους. Έτσι εξηγείται η υποτονικότητα τους, η απροθυμία τους γενικά και η τάση απομόνωσης. Ο έφηβος κλείνεται στον εαυτό του γιατί νιώθει πιο έντονα ¨ενοχές¨ ή τον φόβο της αποτυχίας στη ζωή του.
                                                                                     (από το θέμα: "Παιδιά - έφηβοι - νέοι")

......................................................................................................................................................


4)   Ένα λάθος που κάνουμε συνήθως όταν μιλάμε για την ισότητα των φύλων, είναι ότι εκφράζουμε την άποψη μας με βάση το φύλο που εκπροσωπούμε, σαν να το υπερασπιζόμαστε από κάποια επιθετική προσβολή από το άλλο φύλο. Έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τη διαιώνιση των στερεοτύπων περί ¨ισχυρού¨ και ¨ασθενούς¨ φύλου, γιατί ο καθένας μας περιχαρακώνεται στα φυσικά χαρίσματα και τα προνόμια του φύλου του, που θεωρεί δεδομένα ή αυτονόητα και υπερασπίζεται ιδεοληπτικά τη θέση του, αδυνατώντας να δει και την άλλη πλευρά. Η θέση μας δηλαδή εξαρτάται από το φύλο μας και θα ήταν διαφορετική αν το φύλο μας ήταν διαφορετικό. Ένα ακόμη λάθος στο θέμα της ισότητας των φύλων είναι ότι περιορίζουμε τη συζήτηση στη σχέση συμβίωσης του άνδρα με τη γυναίκα στο σπίτι και μιλάμε για συζύγους ή συντρόφους έστω, αγνοώντας την υπόλοιπη κοινωνική ζωή ή πολιτική πραγματικότητα, που είναι διαφορετική ή περισσότερο σημαντική και δεν εξαρτάται ασφαλώς από τη σχέση μεμονωμένων ανθρώπων. Επομένως η ισότητα των φύλων αφορά την κοινωνική ισότητα των ανθρώπων και όχι τη σχέση δύο ανθρώπων μόνο.
                                           (από το θέμα: "Ισότητα των φύλων. Ένας αληθινός μύθος")

 {Πώς καταστρέφεται η συνεκτικότητα; Έστω ότι έχουμε ως θέμα για την έκθεσή μας "η καταστροφική του φυσικού περιβάλλοντος", και έστω ότι γράφουμε στην πρώτη παράγραφο τον ορισμό για το τί εννοούμε φυσικό περιβάλλον, στη δεύτερη τα αίτια που οδηγούν στην καταστροφή του, και ξαφνικά στην τρίτη παράγραφο μιλάμε για το οικογενειακό μας περιβάλλον και το πόσο καλό είναι. Τότε με την τρίτη παράγραφο καταστρέψαμε τη συνεκτικότητα των παραγράφων μας. Η συνεκτικότητα, λοιπόν, καταστρέφεται αν σε μια παράγραφο ξεφύγουμε από το κεντρικό θέμα για το οποίο γράφουμε την έκθεσή μας}.

ΕΥΡΥΤΕΡΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ. 

https://docs.google.com/document/d/1ISIxYIPCgbvPHXWCVJNVvPUH0aQTxboJ45kbuFtAuTw/edit

➢ Οργάνωση κειμένου: η οργάνωση ενός ευρύτερου κειμένου είναι απαραίτητο να 

ακολουθεί ένα διάγραμμα με βάση τα δομικά μέρη του που είναι: 

Ο ΠΡΟΛΟΓΟΣ Εδώ παρουσιάζεται α) το θέμα του κειμένου, β) η θέση ή η άποψή μας σχετικά με το θέμα αυτό. (σε μια μικρή σχετικά παράγραφο) ΤΟ ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ Εδώ αναλύεται το θέμα του κειμένου, 

παρουσιάζονται με λεπτομέρειες όλες οι πτυχές του θέματος, παρατίθενται επιχειρήματα, παραδείγματα κλπ, που αποδεικνύουν τη θέση μας. Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ Είναι η τελευταία παράγραφος του 

κειμένου, στην οποία παρουσιάζουμε συνήθως τα συμπεράσματά μας σε σχέση με όσα έχουμε αναλύσει παραπΣΥΝΟΧΗ άνω ή συνοψίζουμε τις θέσεις μας. 

➢ Η αλληλουχία και η συνοχή του κειμένου: 

Αλληλουχία είναι η ομαλή μετάβαση από τη μια σκέψη στην άλλη, από τη μια ιδέα στην άλλη, αλλά και ο τρόπος οργάνωσης των ιδεών αυτών σε παραγράφους, ώστε το κείμενο να έχει σαφές και λογικό νόημα. Η αλληλουχία επιτυγχάνεται με: 

• Τη σαφή διάκριση των τμημάτων του κειμένου, δηλαδή του προλόγου, του κυρίου θέματος, του επιλόγου, ή, στην περίπτωση παραγράφου, της θεματικής πρότασης, των λεπτομερειών, της κατακλείδας. 

• Τη σωστή διάταξη των ιδεών με σειρά 

- χρονολογική, στα αφηγηματικά κείμενα - τοπική, στα περιγραφικά κείμενα - λογική, στα επιχειρηματολογικά κείμενα. Συνοχή είναι ο τρόπος σύνδεσης των προτάσεων, των περιόδων και των παραγράφων μεταξύ τους, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται συνέχεια των νοημάτων στο κείμενο. 

Η συνοχή επιτυγχάνεται: 

• με συνδετικές λέξεις ή φράσεις δηλώνοντας: 

επεξήγηση δηλαδή, πιο συγκεκριμένα, ειδικότερα, με άλλα λόγια, 

εξηγώντας, αυτό σημαίνει κλπ αντίθεση/εναντίωση εξάλλου, εντούτοις, όμως, ενώ, αλλά, αν και, ωστόσο, 

αντίθετα, παρόλο που, από την άλλη πλευρά κλπ συμπέρασμα επομένως, λοιπόν, άρα, συμπερασματικά, συνεπώς, με αποτέλεσμα, το συμπέρασμα είναι, όπως φαίνεται κλπ χρονική σειρά μετά, ύστερα, αργότερα, πριν από αυτό, κατόπιν, έπειτα, 

στο μεταξύ, την ίδια στιγμή κλπ τόπο πάνω, κάτω, αριστερά, δεξιά, ανάμεσα, στη μέση, στο 

βάθος, στην άκρη, στο κέντρο, πέρα, μακριά κλπ αιτία επειδή, εφόσον, γιατί, γι’ αυτό, μια και, λόγω του ότι, 

εξαιτίας, αυτό οφείλεται κλπ παράδειγμα παραδείγματος χάρη, λόγου χάρη, για παράδειγμα, όπως σύγκριση παρόμοια, αντίστοιχα, με τον ίδιο τρόπο έμφαση ιδιαίτερα, μάλιστα, κυρίως, προπάντων, θα θέλαμε να 

τονίσουμε προσθήκη επίσης, επιπλέον, επιπροσθέτως, συμπληρωματικά απαρίθμηση πρώτον, δεύτερον...αρχικά, στην αρχή, ακολούθως, στη 

συνέχεια όρο/ προϋπόθεση με την προϋπόθεση, με τον όρο, με δεδομένο, σ’ αυτή 

την περίπτωση βεβαίωση ή πιθανότητα. βέβαια, ασφαλώς, κατά γενική ομολογία... 

• με έμμεση αναφορά στην προηγούμενη παράγραφο η οποία γίνεται: - με επανάληψη της τελευταίας ιδέας της προηγούμενης 

παραγράφου - με επανάληψη του κεντρικού νοήματος της προηγούμενης παραγράφου -με επανάληψη μιας λέξης ή φράσης της προηγούμενης 

παραγράφου -με παράλειψη μιας λέξης ή φράσης της προηγούμενης παραγράφου 

πχ. Ο καθηγητής μίλησε πολύ αυστηρά στους μαθητές. Προσπάθησε 

να τους δώσει να καταλάβουν το λάθος τους. - με αντικατάσταση μιας λέξης με αντωνυμία, επίρρημα ή με άλλη 

συνώνυμη λέξη. 

πχ. Η μάχη τελείωσε γρήγορα. Η συμπλοκή κράτησε μόλις τρεις ώρες.( συνώνυμη) Η Μαρία είπε στην Ελένη όλη την αλήθεια. Της εξήγησε ότι...(αντικατάσταση με αντωνυμία).

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑΣ ΣΥΝΟΧΗ Συνοχή είναι η μορφική (λεκτική) σύνδεση μεταξύ των φράσεων, προτάσεων, περιόδων, παραγράφων ενός κειμένου που υλοποιείται με τους ακόλουθους τρόπους: 1) Διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις (βλ. παρακάτω) 2) Επανάληψη λέξης της προηγούμενης παραγράφου ή ενότητας 3) Αντωνυμίες: αυτός, άλλος, εκείνος, ο οποίος (που) κ.λπ. 4) Νοηματική συγγένεια ή συνώνυμα: π.χ. πρότυπο, υπόδειγμα 5) Παράλειψη μιας λέξης ή φράσης που ήδη αναφέρθηκε 6) Χρήση υπώνυμων και υπερώνυμων λέξεων 7) Χρήση γενικότερου όρου (π.χ. οι καλλιτέχνες, οι επιστήμονες, οι διανοούμενοι = οι πνευματικοί άνθρωποι) 8) Νοηματική συνάφεια/σύνδεση μεταξύ του περιεχομένου δύο παραγράφων Διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις Δηλώνουν: 1) Αιτιολόγηση: εξαιτίας, επειδή, γιατί, διότι, αφού, μια και, μια που, ένας ακόμη λόγος που, καθώς, εφόσον, αυτό οφείλεται/ εξηγείται/ ερμηνεύεται/ αιτιολογείται …, γι’ αυτό το λόγο 2) Αποτέλεσμα: έτσι που, ώστε, λοιπόν, κατά συνέπεια, γι’ αυτό το λόγο, και γι’ αυτό, ως επακόλουθο, αποτέλεσμα/ απόρροια/ απότοκο όλων αυτών, χάρη σ’ αυτό 3) Αντίθεση-εναντίωση: αλλά, μα, όμως, και όμως, παρά, μόνο, παρόλο, ωστόσο, εντούτοις, μάλιστα, έπειτα, μολαταύτα, εξάλλου, αντίθετα, σε αντίθεση, απεναντίας, διαφορετικά, ειδάλλως, ειδεμή, αλλιώς, αλλιώτικα, από την άλλη πλευρά, πάλι, ενώ, αν και, και αν, μολονότι, αντίστροφα, στον αντίποδα, ενάντια, ακόμη κι αν, παρ’ όλ’ αυτά, όχι μόνο … αλλά και, και που, και ας, όχι μόνο δεν … μα ούτε, όχι μόνο να μη(ν) … αλλά ούτε και να, όχι μόνο να μη(ν) … αλλά να 4) Χρονική σχέση: αρχικά, προηγουμένως, στη συνέχεια, πρώτα, ύστερα, πριν, εντωμεταξύ, έπειτα, τέλος, όταν, καθώς, οπότε, μόλις, αργότερα, ταυτόχρονα 5) Όρο, υπόθεση, προϋπόθεση: αν, εκτός αν, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση ότι, υπό τον όρο 6) Επεξήγηση: δηλαδή, αυτό σημαίνει ότι, ειδικότερα, με άλλα λόγια, ήτοι, συγκεκριμένα, με όσα είπα προηγουμένως εννοούσα, για να γίνω πιο σαφής 7) Έμφαση: το σημαντικότερο απ’ όλα, το κυριότερο, το συγκεκριμένο, είναι αξιοσημείωτο ότι, αξίζει να σημειωθεί πως, εκείνο που προέχει, θα έπρεπε να τονιστεί ότι, είναι αξιοπρόσεκτο ότι, ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι, πρέπει ακόμη να σημειωθεί, θα ήθελα να τονίσω πως/ να επιστήσω την προσοχή σας, ιδιαίτερα, κυρίως 8) Επιβεβαίωση: βέβαια/βεβαίως, φυσικά, αναμφισβήτητα, αναμφίβολα, πράγματι, οπωσδήποτε, μάλιστα 9) Παράδειγμα-διευκρίνιση: παραδείγματος χάρη, λόγου χάρη, για παράδειγμα, όπως το… 10) Σύγκριση-διάζευξη: ή … ή, είτε … είτε, ούτε … ούτε, μήτε … μήτε ΕΚΘΕΣΗ-ΕΚΦΡΑΣΗ ΛΥΚΕΙΟΥ 2 5 ο ΓΕΛ ΒΥΡΩΝΑ Αθηνά Ψαροπούλου 11) Απαρίθμηση, εισαγωγή μιας καινούργιας ιδέας: πρώτο … δεύτερο, καταρχάς, τελικά, το επόμενο επιχείρημα που θα μας απασχολήσει 12) Συμπέρασμα, συγκεφαλαίωση: επομένως, έτσι, λοιπόν, τελικά, για να συνοψίσουμε, συγκεφαλαιώνοντας/ επιλογικά/ συμπερασματικά θα λέγαμε ότι, συνάγεται το συμπέρασμα, ανακεφαλαιώνοντας 13) Γενίκευση: γενικά, γενικότερα, ευρύτερα, τις περισσότερες φορές 14) Προσθήκη: ακόμη, επίσης, επιπρόσθετα, επιπλέον, έπειτα, πρόσθετα, εκτός από αυτό 15) Ταξινόμηση-διαίρεση: αφενός … αφετέρου, από τη μια … από την άλλη, στο πρώτο μέρος … στο δεύτερο μέρος 16) Τοπική σχέση: εδώ, εκεί, μέσα, έξω, κοντά, μακριά, πάνω, κάτω 17) Αναλογία-ομοιότητα: όπως … έτσι, σαν, ομοίως, ανάλογα, παραπλήσια, κάτι ανάλογο συμβαίνει και με …, με/κατά τον ίδιο τρόπο ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ Η συνεκτικότητα αναφέρεται στη νοηματική σύνδεση μεταξύ των περιόδων, παραγράφων ή και τμημάτων ενός κειμένου, αφορά δηλαδή το περιεχόμενο. Οι τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται η συνεκτικότητα ενός κειμένου είναι οι ακόλουθοι: 1) Αιτιολόγηση 2) Αίτιο-αποτέλεσμα 3) Σύγκριση 4) Αντίθεση 5) Προσθήκη (επιχειρήματος, πληροφορίας…) 6) Προϋπόθεση 7) Επεξήγηση 8) Αίτια ενός προβλήματος-προτάσεις για τη λύση του προβλήματος ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ= ΣΥΝΟΧΗ + ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ Η αλληλουχία επιτυγχάνεται με τη σαφή διάκριση των μερών ενός κειμένου (πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος) και των επιμέρους τμημάτων του κυρίου μέρους και με τη σωστή διάταξη των ιδεών. Στα αποδεικτικά κείμενα οι ιδέες οργανώνονται με βάση τη λογική σειρά. Η διάταξη των ιδεών σε ένα τέτοιο κείμενο μπορεί να είναι: α) παραγωγική (από το γενικό στις ειδικές λεπτομέρειες) β) επαγωγική (από τις ειδικές λεπτομέρειες στο γενικό συμπέρασμα). ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ Τα σημεία στίξης αποτελούν έμμεσο σχόλιο, συγκεκριμένα: 1) Θαυμαστικό: δηλώνει θαυμασμό, προσταγή (π.χ. Πήγαινε!), ικανοποίηση, επιδοκιμασία, χαρά, ελπίδα, φόβο, ένα ξαφνικό συναίσθημα, κάτι το απίστευτο 2) Θαυμαστικό σε παρένθεση: δηλώνει απορία, ειρωνεία, αμφισβήτηση, αμφιβολία, έκπληξη 3) Ερωτηματικό: α) στο τέλος ευθείας ερώτησης δηλώνει απορία ή αμφιβολία (π.χ. Ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές του επεισοδίου; Έχουν συνειδητοποιήσει τις διαστάσεις του προβλήματος;) ΕΚΘΕΣΗ-ΕΚΦΡΑΣΗ ΛΥΚΕΙΟΥ 3 5 ο ΓΕΛ ΒΥΡΩΝΑ Αθηνά Ψαροπούλου β) σε ρητορική ερώτηση αντιστοιχεί με ισχυρή κατάφαση (π.χ. Ποιος Έλληνας δεν επιθυμεί την πρόοδο της χώρας του; [εννοείται: όλοι, οι πάντες]) ή εκφράζει την προσωπική άποψη ή στάση αυτού που μιλά (π.χ. Γιατί να τον ακούσω; [μακάρι να μην τον άκουγα]) γ) γενικά, το ερωτηματικό προσδίδει στο κείμενο χαρακτήρα διαλογικής επικοινωνίας ανάμεσα στον πομπό και τον δέκτη, έτσι ο λόγος γίνεται πιο ζωντανός και παραστατικός 4) Ερωτηματικό σε παρένθεση: δηλώνει ειρωνεία, αμφισβήτηση, αμφιβολία 5) Άνω τελεία: α) όταν γίνεται απαρίθμηση/παράθεση στοιχείων (π.χ. Θέλησε να αλλάξει τον τρόπο εξέτασης∙ να αλλάξει τον τρόπο αντιμετώπισης των μαθητών∙ να δώσει νέα πνοή στην τάξη) β) χωρίζει δύο μέρη μιας περιόδου, ιδίως όταν το δεύτερο επεξηγεί το πρώτο (π.χ. η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι ανυπολόγιστη∙ καταστροφή για την οποία ευθύνεται ο ίδιος ο άνθρωπος) ή έρχεται σε αντίθεση με αυτό (π.χ. Αυτό δεν είναι ζωή∙ είναι τυραννία.) 6) Αποσιωπητικά: δηλώνουν αποσιώπηση (που γίνεται σκόπιμα ή για λόγους συντομίας ή για να υπονοηθεί κάτι), έκπληξη, αγανάκτηση, αποδοκιμασία, ειρωνεία, αμφισβήτηση, συγκίνηση, προβληματισμό (ωθούν τον αναγνώστη να εστιάσει την προσοχή του σε αυτό που ακολουθεί: π.χ. γλώσσα είναι… ολόκληρος ο λαός) 7) Εισαγωγικά: μέσα σε εισαγωγικά βρίσκονται: α) τα λόγια κάποιου, όπως ακριβώς τα έχει πει (αυτούσια αναφορά των λόγων κάποιου), β) παροιμίες, ρητά, γ) λέξεις που χρησιμοποιούνται μεταφορικά, δ) λέξη στην οποία θέλουμε να δοθεί έμφαση (π.χ. βαρέθηκα να παριστάνω το «θύμα»), ε) λέξεις με τις οποίες εκφράζεται ειρωνεία (π.χ. η «ειρηνική» επέμβαση είχε χιλιάδες θύματα) ή αμφισβήτηση (π.χ. η κατηγοριοποίηση των μαθητών σε «καλούς» και «κακούς» είναι αντιπαιδαγωγική), στ) ξένη λέξη (π.χ. τα «λούμπεν» στοιχεία της κοινωνίας), ζ) λέξεις ή φράσεις που δεν ανήκουν στην κοινή γλώσσα ή που παίρνουν ένα ιδιαίτερο νόημα στον λόγο (π.χ. «επί ξύλου κρεμάμενος»), η) επιστημονικοί όροι (π.χ. «ιδρυματισμός»), θ) λέξεις της αργκό (π.χ. οι «κολλητοί» των βουλευτών), ι) αρχαίες εκφράσεις ή ρητά, ια) τίτλοι βιβλίων, εφημερίδων, περιοδικών, ονόματα πλοίων, ιβ) ευθύς λόγος (σε περιπτώσεις διαλόγων, όταν δεν γίνεται χρήση παύλας) 8) Άνω και κάτω τελεία: χρησιμοποιείται α) μπροστά από τα λόγια κάποιου που περικλείονται σε εισαγωγικά, β) πριν από αρίθμηση, επεξήγηση, συμπέρασμα (π.χ. Αυτή είναι η καταναλωτική νοοτροπία: επίδειξη, ματαιοδοξία, ναρκισσισμός), γ) όταν ακολουθεί παροιμία, ρητό, γνωμικό, απόφθεγμα 9) Παύλα: α) παίρνει τη θέση της άνω τελείας ή της άνω και κάτω τελείας, δηλώνει δηλαδή επεξήγηση-συμπλήρωση (π.χ. ο άνθρωπος δεν έχει συνειδητοποιήσει τα λάθη του -κι αυτό είναι πράγματι τραγικό) ή αντίθεση (Ξεκίνησαν –μα δεν θα φτάσουν ποτέ!) β) ενώνει δύο λέξεις (π.χ. η σχέση αιτίου-αποτελέσματος) 10) Διπλή παύλα: περικλείει μια λέξη ή φράση που θεωρείται σημαντική, καθώς αποτελεί συμπληρωματικό ή επεξηγηματικό σχόλιο (π.χ. Ο πατέρας μου –ελαφρύ το χώμα που τον σκέπασε- δεν ήθελε να με κάνει ναυτικό.) 11) Παρένθεση: περικλείει μια λέξη ή φράση που λειτουργεί συμπληρωματικά, χωρίς να θεωρείται απαραίτητη για τη νοηματική συνέχεια του λόγου∙ έχει επεξηγηματικό, διασαφητικό ρόλο, ενδέχεται όμως να φανερώνει έντονη αμφισβήτηση και ειρωνεία. Σε παρενθέσεις μπορεί να περιέχονται και εμβόλιμα σχόλια του συγγραφέα. ΕΚΘΕΣΗ-ΕΚΦΡΑΣΗ ΛΥΚΕΙΟΥ 4 5 ο ΓΕΛ ΒΥΡΩΝΑ Αθηνά Ψαροπούλου 12) Αποσιωπητικά μέσα σε αγκύλη: δηλώνουν ότι το κείμενο αποτελεί απόσπασμα και ότι κάτι παραλείπεται στο συγκεκριμένο σημείο. ΧΡΗΣΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ Με τις ερωτήσεις ο συγγραφέας (αρθρογράφος, δοκιμιογράφος, επιφυλλιδογράφος) προσδίδει αμεσότητα, οικειότητα και παραστατικότητα στο ύφος και διαλογικό χαρακτήρα στο κείμενο, πραγματοποιώντας επίκληση στο συναίσθημα. Επιδιώκει να προσελκύσει την προσοχή, να προβληματίσει, να εγείρει ηθικά διλήμματα, να εκφράσει την ανησυχία του, να ευαισθητοποιήσει, να ωθήσει τους αναγνώστες στη συνειδητοποίηση του προβλήματος, αφυπνίζοντάς τους, ώστε να δραστηριοποιηθούν άμεσα. Συχνά το ερωτηματικό εξυπηρετεί την ανάγκη να επιτευχθεί η συνοχή του λόγου μεταξύ περιόδων και παραγράφων. Διευκολύνει δηλαδή τη μετάβαση σε όσα θα λεχθούν στη συνέχεια. ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΩΝ ΕΡΩΤΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ Με την τεχνική αυτή ο συγγραφέας (αρθρογράφος, δοκιμιογράφος, επιφυλλιδογράφος) προσδίδει αμεσότητα, ζωντάνια και παραστατικότητα στον λόγο του, καθιστά πιο εύληπτο το νόημα και πιο προσιτό το περιεχόμενο του κειμένου. Ενεργοποιεί το ενδιαφέρον και την περιέργεια του αναγνώστη που αναμένει με αγωνία την απάντηση. Οικειοποιεί το ύφος, προσδίδει διαλογικό χαρακτήρα στο κείμενο. Η τεχνική αυτή παρέχει διευκόλυνση στη μετάβαση από το ένα θέμα στο άλλο και διασφαλίζει τη συνοχή της παραγράφου. ΕΠΙΛΟΓΗ ΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ α΄ενικό πρόσωπο: εκφράζει την προσωπική κατάθεση σκέψεων, ιδεών, απόψεων, επιχειρημάτων, φανερώνει αίσθημα ευθύνης, δίνει υποκειμενική χροιά στον λόγο και εξομολογητικό τόνο στο κείμενο, δηλώνει τη βιωματική σχέση με τα πράγματα. β΄ενικό πρόσωπο: προσδίδει στον λόγο οικειότητα, αμεσότητα, ζωντάνια, δημιουργεί κλίμα διαλόγου∙ με το β΄ενικό ο συγγραφέας επιδιώκει τη συναισθηματική προσέγγιση του δέκτη (βλ. επίκληση στο συναίσθημα). γ΄ενικό/ πληθυντικό πρόσωπο: εκφράζει αντικειμενική, απρόσωπη στάση, είναι το πρόσωπο με το οποίο ο συντάκτης ενός κειμένου αναφέρεται σε γεγονότα και ιδέες, εκθέτει επιχειρήματα ή κάνει διαπιστώσεις ευρύτερα αποδεκτές. α΄πληθυντικό πρόσωπο: εκφράζει την καθολικότητα ενός φαινομένου, τη συλλογικότητα, ό,τι λέγεται τους αφορά όλους. Προσδίδει αμεσότητα, ζωντάνια και ζεστασιά στον λόγο. Ο συγγραφέας προσεγγίζει συναισθηματικά τον δέκτη (ταυτίζεται μαζί του, συμμερίζεται τις ιδέες και τις ανησυχίες του) και καθιστά τον λόγο του πιο πειστικό, του προσδίδει κύρος και βαρύτητα, γιατί δηλώνει ότι εκπροσωπεί και άλλους, δεν εκφράζει αποκλειστικά προσωπικές θέσεις. Επίσης, υπογραμμίζει την κοινή ευθύνη και επισημαίνει

Συνοχή Παραγράφου: 
Ασκήσεις 
http://lyk-schim.voi.sch.gr/autosch/joomla15/images/yliko_mathimaton/Mosxou/Ekthesi/Theoria_Askiseis_Sinoxi_Keimenou/Askiseis_Sinoxi_Keimenou.pdf
(επιλογή: Β. Μόσχου, φιλόλογος ΓΕΛ Σχηματαρίου) Συνήθως προϋποθέτουµε ότι ένας διανοούµενος πρέπει να είναι ένας άνθρωπος µορφωµένος. Όµως κάθε µορφωµένος δεν είναι και διανοούµενος. Από τον διανοούµενο δεν περιµένει κανείς απλώς να έχει πλούσιες γνώσεις, να είναι καλλιεργηµένος ή να κατέχει µια ειδικότητα. Γιατί ο διανοούµενος είναι, όπως δηλώνει και η λέξη, ένας άνθρωπος, που διανοείται κι αυτό σηµαίνει, ότι είναι ένας άνθρωπος, που δεν δέχεται τα πράγµατα, όπως του προσφέρονται, αλλά τα περνά µέσ’ από τη δοκιµασία της δικής του διάνοιας — είναι µε άλλα λόγια ένα πνεύµα κριτικό όχι µόνο σε ό,τι αφορά τους άλλους αλλά και σ’ ό,τι αφορά τον εαυτό του. όµως, ή, γιατί, αλλά (το πρώτο του κειµένου), µε άλλα λόγια: Ποια νοηµατική σχέση εκφράζει η χρήση καθεµιάς από τις παραπάνω λέξεις στη δεύτερη παράγραφο του κειµένου; Μονάδες 5 (Πανελλήνιες Εξετάσεις 2001) …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Μια λογική απάντηση θα ήταν ότι στους χρόνους μας ο άνθρωπος έγινε πολύ απαιτητικός, χρειάζεται πάρα πολλά πράγματα (μετά το πλυντήριο το διαμέρισμα, και έπειτα το αυτοκίνητο) και για να τα αποκτήσει με έντιμο τρόπο, δε δουλεύει μόνο σκληρά, αλλά αναγκάζεται και να τρέχει από τη μια δουλειά στην άλλη, για να προλάβει. Η μια εργασία, η «κύρια», δεν επαρκεί πλέον για τα έξοδα του σπιτιού, και προπάντων για την ψυχαγωγία που έγινε πανάκριβη στα μεγάλα αστικά κέντρα. Για αυτό το λόγο όλοι αναζητούν και «βοηθητικές» εργασίες για τις ελεύθερες ώρες. Πώς θα τα καταφέρει άμα δεν τρέξει; Ωστόσο, το να συμπιέσει κανείς το χρόνο που δεν αποτελείται από σημαντικά γεγονότα για να επιμηκύνει κάποιον άλλο χρόνο που τον περιμένει πλούσιο σε βιώματα «ποιότητας», είναι μια καλή τακτική: επιστρέφω με το ταχύτερο μέσο στο σπίτι από τη δουλειά μου, για ν’ απολαύσω μουσική μαζί με αγαπητούς φίλους. Τέτοια δεν είναι η βιασύνη του σημερινού ανθρώπου. Αυτή μοιάζει με άγχος. Έτσι το τυχόν κέρδος μας από τη συμπίεση του χρόνου το θυσιάζουμε ανώφελα. Ποια νοηματική σχέση δηλώνουν οι διαρθρωτικές λέξεις – φράσεις του κειμένου: «Για αυτό το λόγο … » (έκτη παράγραφος), «Ωστόσο, … » (έβδομη παράγραφος); Μονάδες 4 (Πανελλαδικές Εξετάσεις 2010) …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Ο διάλογος –είτε προέρχεται από ένα πρόσωπο είτε από περισσότερα– ασκεί στην ψυχή του ακροατή έντονη παιδευτική επίδραση, όπως άλλωστε όλα τα συνταρακτικά συμβάντα. Αυτός –σε αντίθεση με το μονόλογο, που είναι πολλές φορές ανιαρός, πληκτικός και μονότονος– διακρίνεται για την ευλυγισία, την πολλαπλότητα, τη ζωντάνια και τις αντιθέσεις, ώστε να δίνει μια πιο αληθινή εικόνα του κόσμου, με ζωηρότερα χρώματα. Έτσι διατηρεί αδιάπτωτο το ενδιαφέρον των ακροατών. Η κατανόηση της αλήθειας αυτής συνετέλεσε, ώστε να δίνεται κατά τη διδασκαλία μεγαλύτερη βαρύτητα 2 στο διάλογο παρά στο μονόλογο. Ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, καθίσταται όλο και περισσότερο αισθητή η αναγκαιότητά του προς αποδοτικότερη και ουσιαστικότερη μάθηση. Παιδεία, κατά τον Πλάτωνα, είναι η «ολκή» και η αγωγή των παιδιών προς τον «ορθό λόγο». Αυτό επιτυγχάνεται καλύτερα και ευκολότερα με τη συμμετοχή και τη συνεργασία του μαθητευόμενου στο παιδευτικό έργο, επειδή το ενδιαφέρον διατηρείται σε υψηλά επίπεδα, οι δε νοητικές και ψυχικές δυνάμεις των μετεχόντων σ’ αυτόν βρίσκονται σε συνεχή εγρήγορση. Ο μαθητής, συνεπώς, δεν παραμένει παθητικός δέκτης μιας ψυχρής μετάδοσης έτοιμων γνώσεων, αλλά και ο ίδιος ζητάει να βρει την αλήθεια, με το να ερευνά, να εξετάζει, να ερωτά και να ελέγχει. Βρίσκεται γενικά σε διαλεκτική μάχη συχνών εναλλαγών επίθεσης και άμυνας, με αποτέλεσμα να σημειώνεται πνευματική ανύψωση και ψυχική καλλιέργεια. Με τον τρόπο αυτό, ο διάλογος αποκτά ένα δραματικό στοιχείο, αφού τα δρώντα πρόσωπα δοκιμάζουν μια διαλεκτική περιπέτεια, ανάλογη με εκείνη των ηρώων της τραγωδίας, η οποία συνίσταται, κατά τον Αριστοτέλη, σε μεταβολή στο αντίθετο των «πραττομένων». Η περιπέτεια των προσώπων του διαλόγου έγκειται στην αμηχανία, στην οποία αυτά περιπίπτουν με τον ειρωνικό Σωκρατικό έλεγχο. Έτσι η παιδεία καθίσταται μια τάση, που διαπερνά όλο τον ανθρώπινο βίο. Ενώ αντικείμενο της τραγωδίας είναι τα σοβαρά και τα σπουδαία, της κωμωδίας είναι τα γελοία. Οι μορφές αυτές του δράματος βρίσκονται σε αντίθεση μεταξύ τους. Δεν είναι όμως δυνατόν να αποκτήσει κανείς πλήρη γνώση του ενός, χωρίς να γνωρίζει το άλλο. Στις αντιθετικές έννοιες, στις οποίες συγκαταλέγονται η τραγωδία και η κωμωδία, απαιτείται παράλληλη γνώση και των δύο. Από τη διαπίστωση αυτή ο Πλάτωνας συνάγει την αναγκαιότητα εκμάθησης εκείνων των «παιγνίων», που προκαλούν τον γέλωτα. (Το τρίτο είδος είναι το λεγόμενο σατυρικό δράμα). Τόσο η τραγωδία όσο και η κωμωδία έχουν διδακτικό σκοπό, αφού επιδιώκεται να δοθούν ορισμένα μηνύματα. Το ένα είναι αναγκαίο συμπλήρωμα του άλλου. Συστατικά στοιχεία του δράματος είναι ο διάλογος και η μίμηση. Αυτά ενυπάρχουν στο φιλοσοφικό έργο του Πλάτωνα, αφού ο ίδιος αποκαλεί την «πολιτεία» του, όπως είδαμε, μίμηση του άριστου βίου. Με την τραγωδία, την κωμωδία και το σατυρικό δράμα ολοκληρώνεται το δράμα της ζωής. Τα τρία αυτά ποιητικά είδη, τα οποία σε τελευταία ανάλυση γίνονται δύο, πραγματεύονται τα σπουδαία και τα γελοία, τα σοβαρά και τα αστεία. Αυτά, μεταφερόμενα στην εκπαίδευση, αποκαλούνται από τον Πλάτωνα «παιδιά» και «παιδεία», δηλαδή παιχνίδι και σπουδή. Ο Σωκράτης διαλεγόταν παίζοντας και σπουδάζοντας. Η αναγκαιότητα και η χρησιμότητα του γέλιου, κατά τη μάθηση, τεκμηριώνονται από τον Πλάτωνα και κατ’ άλλο τρόπο. Υποστηρίζει συγκεκριμένα ότι, επειδή οι παιδικές ψυχές δεν μπορούν να υποφέρουν για πολύ τη σοβαρότητα και την επιμέλεια, είναι ανάγκη να διανθίζεται το μάθημα με τραγούδια και αστεία. Αυτά δεν είναι αυτοσκοπός αλλά απλώς μέσον, προκειμένου να συντελεστεί η μάθηση ευκολότερα. Κάνει μάλιστα μια παρομοίωση του μαθητή με τον ασθενή. Όπως, δηλαδή, προσπαθούν να δώσουν στον άρρωστο το κατάλληλο φάρμακο με νόστιμα και γλυκά εδέσματα, ενώ ό,τι δεν επιτρέπεται να πάρει (πλην όμως τα επιθυμεί) του προσφέρεται με άνοστα φαγητά, έτσι και κατά τη διδασκαλία είναι απαραίτητο το γέλιο. Με τον τρόπο αυτό, τα παιδιά συνηθίζουν με ορθό τρόπο να ασπάζονται και να υιοθετούν τα καλά και να αποφεύγουν τα κακά. Αναπόσπαστο λοιπόν στοιχείο της παιδευτικής αξίας του διαλόγου, και συνεπώς συστατικό της διδασκαλίας, είναι και το λεγόμενο χιούμορ του δασκάλου, το οποίο θεωρείται ακόμα και σήμερα αναγκαίο για επιτυχή μάθηση, ώστε αποκαλείται παιδαγωγική αρετή. Κι αυτό, γιατί η χαρά και η λύπη είναι πρωταρχική αίσθηση και βασικό κριτήριο ενεργειών των παιδιών. Με βάση αυτές, δημιουργούνται η «αρετή» και η «κακία» στην παιδική ψυχή. Η κατάκτηση δε της αρετής ονομάζεται αληθινή παιδεία. Ποια νοηματική σχέση δηλώνουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις του κειμένου; Ιδιαίτερα (1η παράγραφος), Έτσι (2η παράγραφος), όμως (3ηπαράγραφος), επειδή ( 4 η παράγραφος), δηλαδή (4η παράγραφος). Μονάδες 5((Πανελλαδικές Εξετάσεις 2013) …………………………………………………………………………………………………… 3 …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Περιττό να προστεθεί πως και η ανθρωπιά, καθώς κι ένα σωρό άλλοι όροι, έχει υποστεί τρομακτικές διαστρεβλώσεις. Όποιος είπε πως οι ιδέες είναι καθώς τα υγρά, που παίρνουν το σχήμα του μπουκαλιού τους, είχε, βέβαια, πολύ δίκιο. Και με τους όρους το ίδιο συμβαίνει. Αλλάζουν νόημα, αλλάζουν απόχρωση, κατά τον τρόπο που τους μεταχειρίζεται κανείς και κατά τον σκοπό που επιδιώκει χρησιμοποιώντας τους. Έτσι, μπορούμε να μιλούμε όλοι για ανθρωπιά, αλλά να εννοούμε ολωσδιόλου διαφορετικό πράγμα ο καθένας. Λησμονούμε, ωστόσο, πως η ανθρωπιά είναι κυριότατα βούληση, δεν είναι γνώση, δεν είναι μόνο γνώση. Και δεν είναι λόγος, είναι πράξη. Είναι ένας ολόκληρος εσωτερικός κόσμος, στην τελείωσή του, που ακτινοβολεί παντού. Η ανθρωπιά αποκλείει τη μισαλλοδοξία, την καταφρόνηση του άλλου ανθρώπου· είναι επιεικής και ήπια. Περιέχει πολλή συγκατάβαση και πολλή κατανόηση. Η ανθρωπιά είναι κυκλική παρουσία. Δεν βρίσκεται στραμμένη προς ένα μονάχα σημείο του ορίζοντα. Εκείνος που είναι αληθινά ανθρώπινος δεν μπορεί παρά να είναι, σε κάθε περίσταση, ανθρώπινος. Η ανθρωπιά δεν είναι επάγγελμα, δεν είναι όργανο αυτοπροβολής και επιτυχίας. Είναι απάρνηση. Πρέπει πολλά ν’ αρνηθείς, για να κερδίσεις τα ουσιωδέστερα. Αλλά δεν είναι και παθητική κατάσταση. Ολωσδιόλου αντίθετα, αποτελεί μορφή αδιάκοπης ενέργειας. Είναι πολύ ευκολότερο να γίνεις «μέγας ανήρ» παρά να γίνεις «μεγάλος άνθρωπος». Η Ιστορία είναι γεμάτη παραδείγματα μεγάλων ανδρών. Αλλά έχει πολύ λίγους «ανθρώπους» να παρουσιάσει. Ποια νοηματική σύνδεση εκφράζουν οι διαρθρωτικές λέξεις: έτσι (στην τέταρτη παράγραφο) ωστόσο (στην έκτη παράγραφο). Μονάδες 4 (Πανελλαδικές 2014) …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Με ευχάριστη έκπληξη ανακαλύπτω χάρη σε εσάς πως είμαι ένας επιτυχημένος και, για να κυριολεκτήσω, πως με θεωρείτε σεις οι νέοι σαν επιτυχημένο. Ωστόσο , αναρωτιέμαι ποιος είναι πραγματικά ο φτασμένος, ο επιτυχημένος άνθρωπος στη ζωή. Και αυτή τη στιγμή μου έρχεται στον νου το ερώτημα του Guillaume Apollinaire: «Πότε φτάνει μία ατμομηχανή; Όταν τελειώσει κανονικά το δρομολόγιό της και φτάσει στον σταθμό του προορισμού της χωρίς κανείς να ασχοληθεί μαζί της ή όταν εκτροχιασθεί στον δρόμο και μιλούν όλες οι εφημερίδες γι’ αυτή;». Μήπως αρκεί να βγεις έξω από τα συνηθισμένα μέτρα, από την αφάνεια για να θεωρηθείς ένας επιτυχημένος; Αναμφισβήτητα, η προβολή του εγώ αποτελεί μία φυσιολογική ψυχοβιολογική ανάγκη. Και η τοποθέτησή του σε όσο το δυνατό υψηλότερο υπόβαθρο χαρίζει στο άτομο μία μεγάλη ικανοποίηση που μετατρέπεται σε αγαλλίαση, όταν η κοινή γνώμη ρίξει απάνω του τους προβολείς της. Έτσι, η επιτυχία δεν εξαρτάται μόνο από το ύψος που θα τοποθετήσουμε το εγώ μας αλλά και από τη λάμψη που θα του δώσει μία δημόσια προβολή. Προσωπικά, είτε από ψυχική ιδιοσυστασία είτε από χαρακτήρα και αγωγή, πίστεψα περισσότερο στην αμέτρητη ικανοποίηση που σου προσφέρει μία δύσκολη αναρρίχηση στη ζωή παρά στη χαρά που σου δίνει η εύκολη και γρήγορη άφιξη στην κορυφή. Ποια νοηματική σύνδεση εκφράζουν οι διαρθρωτικές λέξεις; Ωστόσο (στην πρώτη παράγραφο), Όταν (στην πρώτη παράγραφο), Έτσι (στην έβδομη παράγραφο), είτε…είτε (στην όγδοη παράγραφο). (Μονάδες 4) (Πανελλαδικές Ομογενών 2014) …………………………………………………………………………………………………… 4 …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Πρώτα απ’ όλα, γιατί οι χώροι αυτοί, ως τόποι μαζικής συγκέντρωσης, για θρησκευτικούς, πολιτικούς ή ψυχαγωγικούς σκοπούς, εκφράζουν στην αρχιτεκτονική με τον προφανέστερο τρόπο τη δημοκρατική αντίληψη για τη ζωή και την έντονη αίσθηση κοινότητας που χαρακτήρισε τον αρχαίο βίο. Τα σχετικά αρχιτεκτονικά σχήματα εκείνης της δημιουργίας (θέατρα, βουλευτήρια κλπ.) εξακολουθούν μέχρι σήμερα να εξυπηρετούν ανάλογες δραστηριότητες. Τα προβλήματα αυτά δεν πρέπει, βέβαια, με κανέναν τρόπο να οδηγούν σε αρνητική τοποθέτηση για τη σύγχρονη χρήση των κατάλληλων για τη δραστηριότητα αυτή μνημείων. Η επαφή του κοινού με τα μνημεία, και ιδιαίτερα στην περίπτωση αυτή η βίωση από το ευρύ κοινό σύγχρονων προβληματισμών και καλλιτεχνικών εκφράσεων μέσα από το ιστορικό περιβάλλον, είναι ο καλύτερος και αποτελεσματικότερος τρόπος προσέγγισης και οικείωσης της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Αλλά είναι, παράλληλα, και ο δραστικότερος τρόπος δημιουργίας στην ευρύτερη κοινωνία συνείδησης εκτίμησης και προστασίας των μνημείων μας. Η καλλιέργεια, εξάλλου, με διάφορες εκδηλώσεις στο ευρύτερο κοινό της τάσης αυτής απέναντι στα μνημεία θα αποτελέσει ουσιαστική θετική συμβολή, αφενός, στην ολοκληρωμένη προστασία τους (ενεργητική προστασία και από το ευρύ κοινό) και, αφετέρου, στη δημιουργική βίωση των αρχαίων χώρων θέασης. Να αντικαταστήσετε τις διαρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις με άλλες (λέξεις-εκφράσεις) που να διατηρούν τη συνοχή του κειμένου: Πρώτα απ’ όλα (στη δεύτερη παράγραφο) παράλληλα (στην έκτη παράγραφο) εξάλλου (στην ένατη παράγραφο). Μονάδες 6 (Πανελλαδικές 2015) …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Η φιλία, δώρο ακριβό και ευτύχημα σπάνιο, έχει πανάρχαιους τίτλους ευγένειας. Την εχάρηκαν άνθρωποι εκλεκτοί, σε όλα τα γεωγραφικά και τα ιστορικά πλάτη της οικουμένης, και την εγκωμίασαν ποιητές, σοφοί, πολιτικοί με τον τρόπο του ο καθένας, αλλά όλοι με την ίδια συγκίνηση. Άλλωστε, εκτός από την καταγωγή της λέξης (που είναι κατευθείαν παράγωγο του κύριου για την «αγάπη» ρήματος: φιλείν), και μόνο το γεγονός ότι, για να τονίσουμε την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη μας προς τα πιο οικεία μας πρόσωπα, δηλώνουμε ότι τους θεωρούμε «φίλους», μαρτυρεί πόσο ψηλά η κοινή συνείδηση τοποθετεί τη φιλία. Τι είναι η φιλία; «Εύνοια», φυσικά, όπως λέγει ο Αριστοτέλης• να έχεις, δηλαδή, καλές διαθέσεις απέναντι σ’ έναν άνθρωπο, να αισθάνεσαι στοργή γι’ αυτόν, να επιζητείς την συντροφιά του και να θέλεις την ευτυχία του• να είσαι εύνους προς κάποιον και αυτός εύνους προς εσένα• να υπάρχει ανταπόκριση, αμοιβαιότητα στα αισθήματά σας, να τον αγαπάς και να τον τιμάς κι εκείνος, επίσης, να σε αγαπά και να σε τιμά. Γι’ αυτό, όσο τρυφερές κι αν είναι οι σχέσεις μας με τα άψυχα, δεν λέγονται φιλία. Όταν αγαπούμε ένα άψυχο πράγμα, αυτό που αισθανόμαστε δεν είναι φιλία. Του τρίτου είδους ο φιλικός δεσμός είναι η τέλεια, η ουσιαστική και ακατάλυτη φιλία. Τον κάνω συντροφιά, τον τιμώ, τον αγαπώ, με κάνει συντροφιά, με τιμά, με αγαπά, όχι επειδή περιμένω απ’ αυτόν ή εκείνος περιμένει από μένα ωφέλεια (με όλο που βέβαια και μπορώ και θα τον ωφελήσω, όπως και εκείνος επίσης, και μπορεί και θα με ωφελήσει), ούτε επειδή μου 5 είναι ευχάριστος και του είμαι ευχάριστος (με όλο που πραγματικά αισθανόμαστε ευχαρίστηση ο ένας κοντά στον άλλο), αλλά επειδή, όντας ο καθένας μας αυτό που είναι, μοιάζουμε ο ένας στον άλλο –η ομοιότητά μας βρίσκεται στην ανθρώπινη αξία μας, στο υψηλό ποιόν της ανθρωπιάς μας. Η τέλεια, λοιπόν, φιλία είναι συνάντηση και δεσμός δύο προσώπων απάνω στον ίδιο ηθικό άξονα, στην ίδια αξιολογική κλίμακα. Θεμέλιο και εγγύηση της αγάπης τους είναι η «αρετή», και επειδή η αρετή είναι «κτήμα ες αεί» του ανθρώπου, ούτε αλλοτριώνεται, ούτε φθείρεται• οι φιλίες που δημιουργούνται απάνω σ’ αυτή τη βάση είναι σταθερές και μόνιμες, αδιάλυτες. Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις; Άλλωστε (1η παράγραφος), δηλαδή (2η παράγραφος), Όταν (2η παράγραφος), λοιπόν (4η παράγραφος). Μονάδες 4 (Πανελλαδικές 2016) …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Άλλοτε, αυτή η άποψη είχε όντως βάση. Σε κοινωνίες όπου η γραφή (και η ανάγνωση, φυσικά) αποτελούσε προνόμιο πανίσχυρων μειοψηφιών, ο αστοιχείωτος κατείχε αυτόματα μια κατώτερη κοινωνική βαθμίδα. Τα «γράμματα» ήταν μυστική δύναμη, θείο δώρο, κατά συνέπεια, ανήκαν σε λίγους και ισχυρούς. Οι προνομιούχοι, άτομα των μεγάλων ευθυνών και της ραστώνης, δεν είχαν σχέση με τη χειρωναξία, τον πόλεμο, τον όποιο σωματικό μόχθο… Συνέβαινε, δηλαδή, το αντίθετο από αυτό που συμβαίνει σήμερα. Ο εκδημοκρατισμός και η αθρόα κατανομή των αγαθών του πνευματικού πολιτισμού, καταργώντας τα ιερατεία, κατάργησε και τα όρια του πνευματικού προβαδίσματος. Όλα ανήκουν σε όλους. Το βιβλίο διάβηκε θριαμβευτικά το κατώφλι του πληβείου, ώστε κάθε κοινωνία να είναι κοινωνία πολιτών, κοινωνία εργατών και αγοραστών, όπως και κοινωνία αναγνωστών. Δεν υπάρχει σχεδόν άνθρωπος που να μην πέρασε κάποιες ώρες της ζωής του με χαμηλωμένα βλέφαρα, φυλλομετρώντας τις σελίδες κάποιου βιβλίου. Ωστόσο, η τυπογραφική δαψίλεια δεν άργησε να γεννήσει τα αντίθετα αποτελέσματα. Το ζήτημα σήμερα δεν είναι η αγορά, η κατοχή ή η ικανότητα ανάγνωσης του βιβλίου, αλλά κάτι πολύ απλούστερο: ο χρόνος και η αναγκαιότητά του. Βιβλιοθήκες με δέκα, εκατό ή χίλια βιβλία σε κάνουν να αναρωτιέσαι ποιος τα διαβάζει, πόσο τα θυμάται και γιατί θα πρέπει να τα θυμάται. Μόλις τελειώσουν μια τάξη, οι μαθητές πετούν επιδεικτικά στους δρόμους τα αναγνωσματάρια με μεγάλη ανακούφιση. Τα κάτεργα τελείωσαν. Αλλά το φαινόμενο δεν τελειώνει εκεί. Βιβλία που αγαπήσαμε στα νιάτα μας, μετά από κάποιες δεκαετίες, έχουν την ίδια τύχη. Όλες οι ηλικίες νιώθουν τον πειρασμό να μιμηθούν τους μαθητές. Βιβλία που κάποτε είχαν το σπάνιο κύρος της αλήθειας, μετά από μία δεκαετία, υποβιβάζονται σε έναν άψυχο όγκο χαρτί. Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις; Άλλοτε (δεύτερη παράγραφος), δηλαδή (δεύτερη παράγραφος), Ωστόσο (τρίτη παράγραφος). Μονάδες 3 (Επαναληπτικές Πανελλαδικές 2016) …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Με τα χρόνια, άρχισα να συνηθίζω στην ιδέα ότι ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ ή, τουλάχιστον, δεν θα αλλάξει μέσω της λογοτεχνίας. Ταυτόχρονα, δυσκολευόμουν όλο και 6 περισσότερο να φανταστώ έναν κόσμο χωρίς τη λογοτεχνία, χωρίς τη δημιουργική φαντασία κάποιων που με έσωζε από την αφόρητη πλήξη της καθημερινότητας. Αναρωτιέται, βέβαια, κανείς τι κερδίζουμε από την ανάγνωση ενός λογοτεχνικού βιβλίου. Ζητούμε από τους συγγραφείς να μας συναρπάσουν με τις ιστορίες τους, αλλά καλά θα κάνουν να μείνουν στην ικανότητά τους να αφηγούνται και ας αφήσουν σε εμάς το δικαίωμα να εξάγουμε συμπεράσματα. Ποια είναι, λοιπόν, η χρησιμότητα της λογοτεχνίας, αν αυτή δεν μεταφέρει μηνύματα και πρακτικές συμβουλές στους αναγνώστες της; Η απάντηση βρίσκεται στο βασικό εργαλείο της που δεν είναι άλλο από τη γλώσσα. Όργανο επικοινωνίας και έκφρασης, η γλώσσα αποτελεί πιστοποιητικό της ανθρώπινης νοημοσύνης. Είναι στην ουσία το διαβατήριο για την κοινωνική μας ζωή, το ρούχο που φοράμε. Κι όπως συμβαίνει πάντοτε με την ένδυση, το γούστο παίζει τον πρωτεύοντα ρόλο. Αυτό που συνήθως υποτιμούμε στη σχέση μας με τη λογοτεχνία είναι το ζήτημα της αισθητικής. Κι είναι παράξενο, αν σκεφτούμε πως στην εποχή μας όλοι απευθύνονται στην αισθητική μας, προκειμένου να κερδίσουν την καταναλωτική μας εύνοια. Καλαίσθητα καταστήματα, καλαίσθητα προϊόντα, καλαίσθητες ρεκλάμες. Έχουμε εξορίσει την κακογουστιά από τη ζωή μας όχι και από τη λογοτεχνία. Συχνά, άκουγα ορισμένους στον κύκλο μου να λένε πως η λογοτεχνία φαντάζει σήμερα ανεπίκαιρη, σαν πιστόλι με άσφαιρα που δεν βρίσκει στόχο, και χαμογελούσα. Είχα βεβαιωθεί πια: Αυτός ο κόσμος ο αφυδατωμένος από ιδέες, ο στερημένος από κάθε είδους έμπνευση, με τις εύθραυστες δημοκρατίες των οικονομικών κολοσσών και των χρηματιστηρίων, με τις κοινωνίες των καταναλωτών και των συναισθηματικά αναλφάβητων, χρειάζεται όσο τίποτε άλλο την αύρα της λογοτεχνικής δημιουργίας. Στον ίδιο βαθμό, ίσως, που έχει ανάγκη τα δάση, τις καθαρές θάλασσες και το φυσικό περιβάλλον. Β.2.β. Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις; ταυτόχρονα (στην πρώτη παράγραφο), βέβαια (στην τέταρτη παράγραφο), λοιπόν(στην πέμπτη παράγραφο), ίσως (στην έκτη παράγραφο) (μονάδες 4)(Πανελλήνιες Ομογενών 2016) …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Να βρείτε πώς επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ των προτάσεων των ακόλουθων παραγράφων. Η δημοτική γλώσσα μας έχει γραμματική ενότητα. Η ενότητα αυτή έχει την έννοια της συγχώνευσης σ’ ένα ενιαίο γραμματικό σύστημα με φωνητική, μορφολογική και λεξιλογική συνέπεια και ομοιογένεια. Το σημείο αυτό είναι πολύ σημαντικό για την κατανόηση της υφής της δημοτικής. Γιατί θα μπορούσε να προβληθεί το επιχείρημα (που προβλήθηκε) ότι η δημοτική έχει δεχτεί γλωσσικά στοιχεία με ποικίλη προέλευση (λόγια, λαϊκά, ξένα), που την καθιστούν γλώσσα ανομοιογενή — και είναι μερικοί που αυτό, θαρρείς, επιζητούν απ’ αυτή, την ανομοιογένεια. Όμως αν και η δημοτική έχει πραγματικά δεχτεί τα στοιχεία αυτά, ο χαρακτήρας της παραμένει γενικά ομοιογενής – οι κάποιες εξαιρέσεις αποτελούν λεπτομέρειες που δεν αλλοιώνουν τη γενική εικόνα, γιατί όλα τα στοιχεία προσαρμόστηκαν κατά το δυνατόν φωνητικά και ιδίως μορφολογικά στο γραμματικό σύστημα της δημοτικής. Τουλάχιστον αυτή είναι η γενική τάση (…) 7 Κατανάλωση είναι η χρήση αγαθών ή υπηρεσιών για την ικανοποίηση των αναγκών μας. Δεν είναι μόνο η λήψη τροφής ή το κάψιμο των ξύλων, που η εξαφάνιση τους συντελείται μπροστά στα μάτια μας, είναι και το ντύσιμό μας, η κίνηση των μηχανών, η μετάβαση στο σχολείο, η κόμμωσή μας, η επίσκεψη του γιατρού, το ταξίδί μας με αυτοκίνητο ή αεροπλάνο, το διάβασμα βιβλίων ή περιοδικών, η μετάβασή μας στον κινηματογράφο, η παρακολούθηση ενός προγράμματος στην τηλεόραση, η ταχυδρόμηση γράμματος ή οποιοδήποτε πράγμα που απαιτεί εργασία από άλλους ή χρησιμοποιεί, έστω και ανεπαίσθητα, τα συσσωρευμένα «καπιταλιστικά αγαθά». Αλλά το αγαθό που η κατανάλωση του φτάνει σε ποσοστό 100% είναι ο χρόνος. Ο καθένας μας, από τότε που γεννιέται ως να πεθάνει, είναι ένας καταναλωτής του χρόνου. Μπορεί να είμαστε ή να μην είμαστε παραγωγικά στοιχεία, γιατί, όπως οι μέλισσες, έχουμε βασίλισσες, εργάτες και κηφήνες· είμαστε όμως όλοι μας καταναλωτές. Και επειδή αυτή είναι η αλήθεια, ο καθένας μας, είτε συνειδητά είτε υποσυνείδητα, ενδιαφέρεται για το τι αγοράζει και τι χρησιμοποιεί και ακόμη για τον τρόπο που αυτό του προσφέρεται. Η ποίηση μπορεί να διαιρεθεί αδρομερώς σε τρία μέρη: στην επική, στη λυρική και στη δραματική. Οι μορφές αυτές αντανακλούν τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, μέσα στις οποίες εμφανίστηκαν και αναπτύχθηκαν. Έτσι η επική ποίηση εκφράζει το πνεύμα και τα ιδανικά κατά την εποχή της βασιλείας, όπου η αγωνιστική διάθεση και η παλικαριά θεωρούνταν οι μεγαλύτερες αρετές του ανθρώπου. Αντίθετα, την ταραγμένη εποχή, που στα πράγματα βρίσκονταν οι ευπατρίδες αριστοκρατικοί, και κάτω από την απειλή των ναυτικών και των βιομηχάνων, που με τον πλούτο τους κατακτούσαν όλο και περισσότερα πολιτικά δικαιώματα, αναπτύχθηκε η λυρική ποίηση. Αργότερα, την εποχή της δημοκρατίας, δημιουργείται μια νέα μορφή ποίησης, που αγκαλιάζει τις λαχτάρες και τους πόθους ολόκληρου του λαού, η δραματική ποίηση. Άλλο ουσιώδες συστατικό που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες ανέσεις — η επαρκής θέρμανση των σπιτιών – πραγματοποιήθηκε, τουλάχιστο ως ένα μεγάλο βαθμό εξαιτίας της πολιτικής δομής των αρχαίων κοινωνιών. Οι απλοί άνθρωποι ήταν πιο τυχεροί στο ζήτημα αυτό απ’ ό,τι οι ευγενείς. Ζώντας μέσα σε μικρά σπίτια μπορούσαν πιο εύκολα να ζεσταθούν. Ευγενείς, πρίγκιπες, βασιλιάδες και κλήρος, κατοικούσαν σε μεγαλοπρεπή παλάτια που ταίριαζαν στην κοινωνική τους θέση. Για να αποδείξουν την ανωτερότητά τους, έπρεπε να ζουν σε περιβάλλον που να δίνει την αίσθηση του υπερφυσικού. Δέχονταν τους καλεσμένους τους σε μεγάλα σαλόνια σαν γήπεδα πατινάζ. Βάδιζαν σε ιεροπρεπείς πομπές κατά μήκος των διαδρόμων που ήταν μακριοί και δροσεροί σαν σήραγγες των «Άλπεων», ανεβοκατέβαιναν μεγαλοπρεπείς σκάλες που έμοιαζαν καταρράχτες του «Νείλου» αποκρυσταλλωμένοι σε μάρμαρο. Για να ικανοποιήσει όλα του τα κέφια ένα σπουδαίο πρόσωπο την εποχή εκείνη, έπρεπε να σπαταλάει χρόνο και χρήμα για μεγαλοπρεπείς παραστάσεις, συμβολικούς συλλαβόγριφους και πομπώδη μπαλέτα – παραστάσεις που χρειάζονταν πολλά δωμάτια, για να μπορούν να στεγάσουν τους πολυάριθμους καλλιτέχνες και θεατές. Αυτό εξηγεί τις απέραντες διαστάσεις των βασιλικών και πριγκιπικών παλατιών, ακόμη και των επαύλεων των μέσων γαιοκτημόνων.

https://www.slideshare.net/dnaka/h-2












https://www.slideshare.net/evi1986/ss-77232284
Συνοχή Παραγράφου: Ασκήσεις (επιλογή: Β. Μόσχου, φιλόλογος ΓΕΛ Σχηματαρίου) Συνήθως προϋποθέτουµε ότι ένας διανοούµενος πρέπει να είναι ένας άνθρωπος µορφωµένος. Όµως κάθε µορφωµένος δεν είναι και διανοούµενος. Από τον διανοούµενο δεν περιµένει κανείς απλώς να έχει πλούσιες γνώσεις, να είναι καλλιεργηµένος ή να κατέχει µια ειδικότητα. Γιατί ο διανοούµενος είναι, όπως δηλώνει και η λέξη, ένας άνθρωπος, που διανοείται κι αυτό σηµαίνει, ότι είναι ένας άνθρωπος, που δεν δέχεται τα πράγµατα, όπως του προσφέρονται, αλλά τα περνά µέσ’ από τη δοκιµασία της δικής του διάνοιας — είναι µε άλλα λόγια ένα πνεύµα κριτικό όχι µόνο σε ό,τι αφορά τους άλλους αλλά και σ’ ό,τι αφορά τον εαυτό του. όµως, ή, γιατί, αλλά (το πρώτο του κειµένου), µε άλλα λόγια: Ποια νοηµατική σχέση εκφράζει η χρήση καθεµιάς από τις παραπάνω λέξεις στη δεύτερη παράγραφο του κειµένου; Μονάδες 5 (Πανελλήνιες Εξετάσεις 2001) …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Μια λογική απάντηση θα ήταν ότι στους χρόνους μας ο άνθρωπος έγινε πολύ απαιτητικός, χρειάζεται πάρα πολλά πράγματα (μετά το πλυντήριο το διαμέρισμα, και έπειτα το αυτοκίνητο) και για να τα αποκτήσει με έντιμο τρόπο, δε δουλεύει μόνο σκληρά, αλλά αναγκάζεται και να τρέχει από τη μια δουλειά στην άλλη, για να προλάβει. Η μια εργασία, η «κύρια», δεν επαρκεί πλέον για τα έξοδα του σπιτιού, και προπάντων για την ψυχαγωγία που έγινε πανάκριβη στα μεγάλα αστικά κέντρα. Για αυτό το λόγο όλοι αναζητούν και «βοηθητικές» εργασίες για τις ελεύθερες ώρες. Πώς θα τα καταφέρει άμα δεν τρέξει; Ωστόσο, το να συμπιέσει κανείς το χρόνο που δεν αποτελείται από σημαντικά γεγονότα για να επιμηκύνει κάποιον άλλο χρόνο που τον περιμένει πλούσιο σε βιώματα «ποιότητας», είναι μια καλή τακτική: επιστρέφω με το ταχύτερο μέσο στο σπίτι από τη δουλειά μου, για ν’ απολαύσω μουσική μαζί με αγαπητούς φίλους. Τέτοια δεν είναι η βιασύνη του σημερινού ανθρώπου. Αυτή μοιάζει με άγχος. Έτσι το τυχόν κέρδος μας από τη συμπίεση του χρόνου το θυσιάζουμε ανώφελα. Ποια νοηματική σχέση δηλώνουν οι διαρθρωτικές λέξεις – φράσεις του κειμένου: «Για αυτό το λόγο … » (έκτη παράγραφος), «Ωστόσο, … » (έβδομη παράγραφος); Μονάδες 4 (Πανελλαδικές Εξετάσεις 2010) …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Ο διάλογος –είτε προέρχεται από ένα πρόσωπο είτε από περισσότερα– ασκεί στην ψυχή του ακροατή έντονη παιδευτική επίδραση, όπως άλλωστε όλα τα συνταρακτικά συμβάντα. Αυτός –σε αντίθεση με το μονόλογο, που είναι πολλές φορές ανιαρός, πληκτικός και μονότονος– διακρίνεται για την ευλυγισία, την πολλαπλότητα, τη ζωντάνια και τις αντιθέσεις, ώστε να δίνει μια πιο αληθινή εικόνα του κόσμου, με ζωηρότερα χρώματα. Έτσι διατηρεί αδιάπτωτο το ενδιαφέρον των ακροατών. Η κατανόηση της αλήθειας αυτής συνετέλεσε, ώστε να δίνεται κατά τη διδασκαλία μεγαλύτερη βαρύτητα 2 στο διάλογο παρά στο μονόλογο. Ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, καθίσταται όλο και περισσότερο αισθητή η αναγκαιότητά του προς αποδοτικότερη και ουσιαστικότερη μάθηση. Παιδεία, κατά τον Πλάτωνα, είναι η «ολκή» και η αγωγή των παιδιών προς τον «ορθό λόγο». Αυτό επιτυγχάνεται καλύτερα και ευκολότερα με τη συμμετοχή και τη συνεργασία του μαθητευόμενου στο παιδευτικό έργο, επειδή το ενδιαφέρον διατηρείται σε υψηλά επίπεδα, οι δε νοητικές και ψυχικές δυνάμεις των μετεχόντων σ’ αυτόν βρίσκονται σε συνεχή εγρήγορση. Ο μαθητής, συνεπώς, δεν παραμένει παθητικός δέκτης μιας ψυχρής μετάδοσης έτοιμων γνώσεων, αλλά και ο ίδιος ζητάει να βρει την αλήθεια, με το να ερευνά, να εξετάζει, να ερωτά και να ελέγχει. Βρίσκεται γενικά σε διαλεκτική μάχη συχνών εναλλαγών επίθεσης και άμυνας, με αποτέλεσμα να σημειώνεται πνευματική ανύψωση και ψυχική καλλιέργεια. Με τον τρόπο αυτό, ο διάλογος αποκτά ένα δραματικό στοιχείο, αφού τα δρώντα πρόσωπα δοκιμάζουν μια διαλεκτική περιπέτεια, ανάλογη με εκείνη των ηρώων της τραγωδίας, η οποία συνίσταται, κατά τον Αριστοτέλη, σε μεταβολή στο αντίθετο των «πραττομένων». Η περιπέτεια των προσώπων του διαλόγου έγκειται στην αμηχανία, στην οποία αυτά περιπίπτουν με τον ειρωνικό Σωκρατικό έλεγχο. Έτσι η παιδεία καθίσταται μια τάση, που διαπερνά όλο τον ανθρώπινο βίο. Ενώ αντικείμενο της τραγωδίας είναι τα σοβαρά και τα σπουδαία, της κωμωδίας είναι τα γελοία. Οι μορφές αυτές του δράματος βρίσκονται σε αντίθεση μεταξύ τους. Δεν είναι όμως δυνατόν να αποκτήσει κανείς πλήρη γνώση του ενός, χωρίς να γνωρίζει το άλλο. Στις αντιθετικές έννοιες, στις οποίες συγκαταλέγονται η τραγωδία και η κωμωδία, απαιτείται παράλληλη γνώση και των δύο. Από τη διαπίστωση αυτή ο Πλάτωνας συνάγει την αναγκαιότητα εκμάθησης εκείνων των «παιγνίων», που προκαλούν τον γέλωτα. (Το τρίτο είδος είναι το λεγόμενο σατυρικό δράμα). Τόσο η τραγωδία όσο και η κωμωδία έχουν διδακτικό σκοπό, αφού επιδιώκεται να δοθούν ορισμένα μηνύματα. Το ένα είναι αναγκαίο συμπλήρωμα του άλλου. Συστατικά στοιχεία του δράματος είναι ο διάλογος και η μίμηση. Αυτά ενυπάρχουν στο φιλοσοφικό έργο του Πλάτωνα, αφού ο ίδιος αποκαλεί την «πολιτεία» του, όπως είδαμε, μίμηση του άριστου βίου. Με την τραγωδία, την κωμωδία και το σατυρικό δράμα ολοκληρώνεται το δράμα της ζωής. Τα τρία αυτά ποιητικά είδη, τα οποία σε τελευταία ανάλυση γίνονται δύο, πραγματεύονται τα σπουδαία και τα γελοία, τα σοβαρά και τα αστεία. Αυτά, μεταφερόμενα στην εκπαίδευση, αποκαλούνται από τον Πλάτωνα «παιδιά» και «παιδεία», δηλαδή παιχνίδι και σπουδή. Ο Σωκράτης διαλεγόταν παίζοντας και σπουδάζοντας. Η αναγκαιότητα και η χρησιμότητα του γέλιου, κατά τη μάθηση, τεκμηριώνονται από τον Πλάτωνα και κατ’ άλλο τρόπο. Υποστηρίζει συγκεκριμένα ότι, επειδή οι παιδικές ψυχές δεν μπορούν να υποφέρουν για πολύ τη σοβαρότητα και την επιμέλεια, είναι ανάγκη να διανθίζεται το μάθημα με τραγούδια και αστεία. Αυτά δεν είναι αυτοσκοπός αλλά απλώς μέσον, προκειμένου να συντελεστεί η μάθηση ευκολότερα. Κάνει μάλιστα μια παρομοίωση του μαθητή με τον ασθενή. Όπως, δηλαδή, προσπαθούν να δώσουν στον άρρωστο το κατάλληλο φάρμακο με νόστιμα και γλυκά εδέσματα, ενώ ό,τι δεν επιτρέπεται να πάρει (πλην όμως τα επιθυμεί) του προσφέρεται με άνοστα φαγητά, έτσι και κατά τη διδασκαλία είναι απαραίτητο το γέλιο. Με τον τρόπο αυτό, τα παιδιά συνηθίζουν με ορθό τρόπο να ασπάζονται και να υιοθετούν τα καλά και να αποφεύγουν τα κακά. Αναπόσπαστο λοιπόν στοιχείο της παιδευτικής αξίας του διαλόγου, και συνεπώς συστατικό της διδασκαλίας, είναι και το λεγόμενο χιούμορ του δασκάλου, το οποίο θεωρείται ακόμα και σήμερα αναγκαίο για επιτυχή μάθηση, ώστε αποκαλείται παιδαγωγική αρετή. Κι αυτό, γιατί η χαρά και η λύπη είναι πρωταρχική αίσθηση και βασικό κριτήριο ενεργειών των παιδιών. Με βάση αυτές, δημιουργούνται η «αρετή» και η «κακία» στην παιδική ψυχή. Η κατάκτηση δε της αρετής ονομάζεται αληθινή παιδεία. Ποια νοηματική σχέση δηλώνουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις του κειμένου; Ιδιαίτερα (1η παράγραφος), Έτσι (2η παράγραφος), όμως (3ηπαράγραφος), επειδή ( 4 η παράγραφος), δηλαδή (4η παράγραφος). Μονάδες 5((Πανελλαδικές Εξετάσεις 2013) …………………………………………………………………………………………………… 3 …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Περιττό να προστεθεί πως και η ανθρωπιά, καθώς κι ένα σωρό άλλοι όροι, έχει υποστεί τρομακτικές διαστρεβλώσεις. Όποιος είπε πως οι ιδέες είναι καθώς τα υγρά, που παίρνουν το σχήμα του μπουκαλιού τους, είχε, βέβαια, πολύ δίκιο. Και με τους όρους το ίδιο συμβαίνει. Αλλάζουν νόημα, αλλάζουν απόχρωση, κατά τον τρόπο που τους μεταχειρίζεται κανείς και κατά τον σκοπό που επιδιώκει χρησιμοποιώντας τους. Έτσι, μπορούμε να μιλούμε όλοι για ανθρωπιά, αλλά να εννοούμε ολωσδιόλου διαφορετικό πράγμα ο καθένας. Λησμονούμε, ωστόσο, πως η ανθρωπιά είναι κυριότατα βούληση, δεν είναι γνώση, δεν είναι μόνο γνώση. Και δεν είναι λόγος, είναι πράξη. Είναι ένας ολόκληρος εσωτερικός κόσμος, στην τελείωσή του, που ακτινοβολεί παντού. Η ανθρωπιά αποκλείει τη μισαλλοδοξία, την καταφρόνηση του άλλου ανθρώπου· είναι επιεικής και ήπια. Περιέχει πολλή συγκατάβαση και πολλή κατανόηση. Η ανθρωπιά είναι κυκλική παρουσία. Δεν βρίσκεται στραμμένη προς ένα μονάχα σημείο του ορίζοντα. Εκείνος που είναι αληθινά ανθρώπινος δεν μπορεί παρά να είναι, σε κάθε περίσταση, ανθρώπινος. Η ανθρωπιά δεν είναι επάγγελμα, δεν είναι όργανο αυτοπροβολής και επιτυχίας. Είναι απάρνηση. Πρέπει πολλά ν’ αρνηθείς, για να κερδίσεις τα ουσιωδέστερα. Αλλά δεν είναι και παθητική κατάσταση. Ολωσδιόλου αντίθετα, αποτελεί μορφή αδιάκοπης ενέργειας. Είναι πολύ ευκολότερο να γίνεις «μέγας ανήρ» παρά να γίνεις «μεγάλος άνθρωπος». Η Ιστορία είναι γεμάτη παραδείγματα μεγάλων ανδρών. Αλλά έχει πολύ λίγους «ανθρώπους» να παρουσιάσει. Ποια νοηματική σύνδεση εκφράζουν οι διαρθρωτικές λέξεις: έτσι (στην τέταρτη παράγραφο) ωστόσο (στην έκτη παράγραφο). Μονάδες 4 (Πανελλαδικές 2014) …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Με ευχάριστη έκπληξη ανακαλύπτω χάρη σε εσάς πως είμαι ένας επιτυχημένος και, για να κυριολεκτήσω, πως με θεωρείτε σεις οι νέοι σαν επιτυχημένο. Ωστόσο , αναρωτιέμαι ποιος είναι πραγματικά ο φτασμένος, ο επιτυχημένος άνθρωπος στη ζωή. Και αυτή τη στιγμή μου έρχεται στον νου το ερώτημα του Guillaume Apollinaire: «Πότε φτάνει μία ατμομηχανή; Όταν τελειώσει κανονικά το δρομολόγιό της και φτάσει στον σταθμό του προορισμού της χωρίς κανείς να ασχοληθεί μαζί της ή όταν εκτροχιασθεί στον δρόμο και μιλούν όλες οι εφημερίδες γι’ αυτή;». Μήπως αρκεί να βγεις έξω από τα συνηθισμένα μέτρα, από την αφάνεια για να θεωρηθείς ένας επιτυχημένος; Αναμφισβήτητα, η προβολή του εγώ αποτελεί μία φυσιολογική ψυχοβιολογική ανάγκη. Και η τοποθέτησή του σε όσο το δυνατό υψηλότερο υπόβαθρο χαρίζει στο άτομο μία μεγάλη ικανοποίηση που μετατρέπεται σε αγαλλίαση, όταν η κοινή γνώμη ρίξει απάνω του τους προβολείς της. Έτσι, η επιτυχία δεν εξαρτάται μόνο από το ύψος που θα τοποθετήσουμε το εγώ μας αλλά και από τη λάμψη που θα του δώσει μία δημόσια προβολή. Προσωπικά, είτε από ψυχική ιδιοσυστασία είτε από χαρακτήρα και αγωγή, πίστεψα περισσότερο στην αμέτρητη ικανοποίηση που σου προσφέρει μία δύσκολη αναρρίχηση στη ζωή παρά στη χαρά που σου δίνει η εύκολη και γρήγορη άφιξη στην κορυφή. Ποια νοηματική σύνδεση εκφράζουν οι διαρθρωτικές λέξεις; Ωστόσο (στην πρώτη παράγραφο), Όταν (στην πρώτη παράγραφο), Έτσι (στην έβδομη παράγραφο), είτε…είτε (στην όγδοη παράγραφο). (Μονάδες 4) (Πανελλαδικές Ομογενών 2014) …………………………………………………………………………………………………… 4 …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Πρώτα απ’ όλα, γιατί οι χώροι αυτοί, ως τόποι μαζικής συγκέντρωσης, για θρησκευτικούς, πολιτικούς ή ψυχαγωγικούς σκοπούς, εκφράζουν στην αρχιτεκτονική με τον προφανέστερο τρόπο τη δημοκρατική αντίληψη για τη ζωή και την έντονη αίσθηση κοινότητας που χαρακτήρισε τον αρχαίο βίο. Τα σχετικά αρχιτεκτονικά σχήματα εκείνης της δημιουργίας (θέατρα, βουλευτήρια κλπ.) εξακολουθούν μέχρι σήμερα να εξυπηρετούν ανάλογες δραστηριότητες. Τα προβλήματα αυτά δεν πρέπει, βέβαια, με κανέναν τρόπο να οδηγούν σε αρνητική τοποθέτηση για τη σύγχρονη χρήση των κατάλληλων για τη δραστηριότητα αυτή μνημείων. Η επαφή του κοινού με τα μνημεία, και ιδιαίτερα στην περίπτωση αυτή η βίωση από το ευρύ κοινό σύγχρονων προβληματισμών και καλλιτεχνικών εκφράσεων μέσα από το ιστορικό περιβάλλον, είναι ο καλύτερος και αποτελεσματικότερος τρόπος προσέγγισης και οικείωσης της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Αλλά είναι, παράλληλα, και ο δραστικότερος τρόπος δημιουργίας στην ευρύτερη κοινωνία συνείδησης εκτίμησης και προστασίας των μνημείων μας. Η καλλιέργεια, εξάλλου, με διάφορες εκδηλώσεις στο ευρύτερο κοινό της τάσης αυτής απέναντι στα μνημεία θα αποτελέσει ουσιαστική θετική συμβολή, αφενός, στην ολοκληρωμένη προστασία τους (ενεργητική προστασία και από το ευρύ κοινό) και, αφετέρου, στη δημιουργική βίωση των αρχαίων χώρων θέασης. Να αντικαταστήσετε τις διαρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις με άλλες (λέξεις-εκφράσεις) που να διατηρούν τη συνοχή του κειμένου: Πρώτα απ’ όλα (στη δεύτερη παράγραφο) παράλληλα (στην έκτη παράγραφο) εξάλλου (στην ένατη παράγραφο). Μονάδες 6 (Πανελλαδικές 2015) …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Η φιλία, δώρο ακριβό και ευτύχημα σπάνιο, έχει πανάρχαιους τίτλους ευγένειας. Την εχάρηκαν άνθρωποι εκλεκτοί, σε όλα τα γεωγραφικά και τα ιστορικά πλάτη της οικουμένης, και την εγκωμίασαν ποιητές, σοφοί, πολιτικοί με τον τρόπο του ο καθένας, αλλά όλοι με την ίδια συγκίνηση. Άλλωστε, εκτός από την καταγωγή της λέξης (που είναι κατευθείαν παράγωγο του κύριου για την «αγάπη» ρήματος: φιλείν), και μόνο το γεγονός ότι, για να τονίσουμε την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη μας προς τα πιο οικεία μας πρόσωπα, δηλώνουμε ότι τους θεωρούμε «φίλους», μαρτυρεί πόσο ψηλά η κοινή συνείδηση τοποθετεί τη φιλία. Τι είναι η φιλία; «Εύνοια», φυσικά, όπως λέγει ο Αριστοτέλης• να έχεις, δηλαδή, καλές διαθέσεις απέναντι σ’ έναν άνθρωπο, να αισθάνεσαι στοργή γι’ αυτόν, να επιζητείς την συντροφιά του και να θέλεις την ευτυχία του• να είσαι εύνους προς κάποιον και αυτός εύνους προς εσένα• να υπάρχει ανταπόκριση, αμοιβαιότητα στα αισθήματά σας, να τον αγαπάς και να τον τιμάς κι εκείνος, επίσης, να σε αγαπά και να σε τιμά. Γι’ αυτό, όσο τρυφερές κι αν είναι οι σχέσεις μας με τα άψυχα, δεν λέγονται φιλία. Όταν αγαπούμε ένα άψυχο πράγμα, αυτό που αισθανόμαστε δεν είναι φιλία. Του τρίτου είδους ο φιλικός δεσμός είναι η τέλεια, η ουσιαστική και ακατάλυτη φιλία. Τον κάνω συντροφιά, τον τιμώ, τον αγαπώ, με κάνει συντροφιά, με τιμά, με αγαπά, όχι επειδή περιμένω απ’ αυτόν ή εκείνος περιμένει από μένα ωφέλεια (με όλο που βέβαια και μπορώ και θα τον ωφελήσω, όπως και εκείνος επίσης, και μπορεί και θα με ωφελήσει), ούτε επειδή μου 5 είναι ευχάριστος και του είμαι ευχάριστος (με όλο που πραγματικά αισθανόμαστε ευχαρίστηση ο ένας κοντά στον άλλο), αλλά επειδή, όντας ο καθένας μας αυτό που είναι, μοιάζουμε ο ένας στον άλλο –η ομοιότητά μας βρίσκεται στην ανθρώπινη αξία μας, στο υψηλό ποιόν της ανθρωπιάς μας. Η τέλεια, λοιπόν, φιλία είναι συνάντηση και δεσμός δύο προσώπων απάνω στον ίδιο ηθικό άξονα, στην ίδια αξιολογική κλίμακα. Θεμέλιο και εγγύηση της αγάπης τους είναι η «αρετή», και επειδή η αρετή είναι «κτήμα ες αεί» του ανθρώπου, ούτε αλλοτριώνεται, ούτε φθείρεται• οι φιλίες που δημιουργούνται απάνω σ’ αυτή τη βάση είναι σταθερές και μόνιμες, αδιάλυτες. Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις; Άλλωστε (1η παράγραφος), δηλαδή (2η παράγραφος), Όταν (2η παράγραφος), λοιπόν (4η παράγραφος). Μονάδες 4 (Πανελλαδικές 2016) …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Άλλοτε, αυτή η άποψη είχε όντως βάση. Σε κοινωνίες όπου η γραφή (και η ανάγνωση, φυσικά) αποτελούσε προνόμιο πανίσχυρων μειοψηφιών, ο αστοιχείωτος κατείχε αυτόματα μια κατώτερη κοινωνική βαθμίδα. Τα «γράμματα» ήταν μυστική δύναμη, θείο δώρο, κατά συνέπεια, ανήκαν σε λίγους και ισχυρούς. Οι προνομιούχοι, άτομα των μεγάλων ευθυνών και της ραστώνης, δεν είχαν σχέση με τη χειρωναξία, τον πόλεμο, τον όποιο σωματικό μόχθο… Συνέβαινε, δηλαδή, το αντίθετο από αυτό που συμβαίνει σήμερα. Ο εκδημοκρατισμός και η αθρόα κατανομή των αγαθών του πνευματικού πολιτισμού, καταργώντας τα ιερατεία, κατάργησε και τα όρια του πνευματικού προβαδίσματος. Όλα ανήκουν σε όλους. Το βιβλίο διάβηκε θριαμβευτικά το κατώφλι του πληβείου, ώστε κάθε κοινωνία να είναι κοινωνία πολιτών, κοινωνία εργατών και αγοραστών, όπως και κοινωνία αναγνωστών. Δεν υπάρχει σχεδόν άνθρωπος που να μην πέρασε κάποιες ώρες της ζωής του με χαμηλωμένα βλέφαρα, φυλλομετρώντας τις σελίδες κάποιου βιβλίου. Ωστόσο, η τυπογραφική δαψίλεια δεν άργησε να γεννήσει τα αντίθετα αποτελέσματα. Το ζήτημα σήμερα δεν είναι η αγορά, η κατοχή ή η ικανότητα ανάγνωσης του βιβλίου, αλλά κάτι πολύ απλούστερο: ο χρόνος και η αναγκαιότητά του. Βιβλιοθήκες με δέκα, εκατό ή χίλια βιβλία σε κάνουν να αναρωτιέσαι ποιος τα διαβάζει, πόσο τα θυμάται και γιατί θα πρέπει να τα θυμάται. Μόλις τελειώσουν μια τάξη, οι μαθητές πετούν επιδεικτικά στους δρόμους τα αναγνωσματάρια με μεγάλη ανακούφιση. Τα κάτεργα τελείωσαν. Αλλά το φαινόμενο δεν τελειώνει εκεί. Βιβλία που αγαπήσαμε στα νιάτα μας, μετά από κάποιες δεκαετίες, έχουν την ίδια τύχη. Όλες οι ηλικίες νιώθουν τον πειρασμό να μιμηθούν τους μαθητές. Βιβλία που κάποτε είχαν το σπάνιο κύρος της αλήθειας, μετά από μία δεκαετία, υποβιβάζονται σε έναν άψυχο όγκο χαρτί. Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις; Άλλοτε (δεύτερη παράγραφος), δηλαδή (δεύτερη παράγραφος), Ωστόσο (τρίτη παράγραφος). Μονάδες 3 (Επαναληπτικές Πανελλαδικές 2016) …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Με τα χρόνια, άρχισα να συνηθίζω στην ιδέα ότι ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ ή, τουλάχιστον, δεν θα αλλάξει μέσω της λογοτεχνίας. Ταυτόχρονα, δυσκολευόμουν όλο και 6 περισσότερο να φανταστώ έναν κόσμο χωρίς τη λογοτεχνία, χωρίς τη δημιουργική φαντασία κάποιων που με έσωζε από την αφόρητη πλήξη της καθημερινότητας. Αναρωτιέται, βέβαια, κανείς τι κερδίζουμε από την ανάγνωση ενός λογοτεχνικού βιβλίου. Ζητούμε από τους συγγραφείς να μας συναρπάσουν με τις ιστορίες τους, αλλά καλά θα κάνουν να μείνουν στην ικανότητά τους να αφηγούνται και ας αφήσουν σε εμάς το δικαίωμα να εξάγουμε συμπεράσματα. Ποια είναι, λοιπόν, η χρησιμότητα της λογοτεχνίας, αν αυτή δεν μεταφέρει μηνύματα και πρακτικές συμβουλές στους αναγνώστες της; Η απάντηση βρίσκεται στο βασικό εργαλείο της που δεν είναι άλλο από τη γλώσσα. Όργανο επικοινωνίας και έκφρασης, η γλώσσα αποτελεί πιστοποιητικό της ανθρώπινης νοημοσύνης. Είναι στην ουσία το διαβατήριο για την κοινωνική μας ζωή, το ρούχο που φοράμε. Κι όπως συμβαίνει πάντοτε με την ένδυση, το γούστο παίζει τον πρωτεύοντα ρόλο. Αυτό που συνήθως υποτιμούμε στη σχέση μας με τη λογοτεχνία είναι το ζήτημα της αισθητικής. Κι είναι παράξενο, αν σκεφτούμε πως στην εποχή μας όλοι απευθύνονται στην αισθητική μας, προκειμένου να κερδίσουν την καταναλωτική μας εύνοια. Καλαίσθητα καταστήματα, καλαίσθητα προϊόντα, καλαίσθητες ρεκλάμες. Έχουμε εξορίσει την κακογουστιά από τη ζωή μας όχι και από τη λογοτεχνία. Συχνά, άκουγα ορισμένους στον κύκλο μου να λένε πως η λογοτεχνία φαντάζει σήμερα ανεπίκαιρη, σαν πιστόλι με άσφαιρα που δεν βρίσκει στόχο, και χαμογελούσα. Είχα βεβαιωθεί πια: Αυτός ο κόσμος ο αφυδατωμένος από ιδέες, ο στερημένος από κάθε είδους έμπνευση, με τις εύθραυστες δημοκρατίες των οικονομικών κολοσσών και των χρηματιστηρίων, με τις κοινωνίες των καταναλωτών και των συναισθηματικά αναλφάβητων, χρειάζεται όσο τίποτε άλλο την αύρα της λογοτεχνικής δημιουργίας. Στον ίδιο βαθμό, ίσως, που έχει ανάγκη τα δάση, τις καθαρές θάλασσες και το φυσικό περιβάλλον. Β.2.β. Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις; ταυτόχρονα (στην πρώτη παράγραφο), βέβαια (στην τέταρτη παράγραφο), λοιπόν(στην πέμπτη παράγραφο), ίσως (στην έκτη παράγραφο) (μονάδες 4)(Πανελλήνιες Ομογενών 2016) …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Να βρείτε πώς επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ των προτάσεων των ακόλουθων παραγράφων. Η δημοτική γλώσσα μας έχει γραμματική ενότητα. Η ενότητα αυτή έχει την έννοια της συγχώνευσης σ’ ένα ενιαίο γραμματικό σύστημα με φωνητική, μορφολογική και λεξιλογική συνέπεια και ομοιογένεια. Το σημείο αυτό είναι πολύ σημαντικό για την κατανόηση της υφής της δημοτικής. Γιατί θα μπορούσε να προβληθεί το επιχείρημα (που προβλήθηκε) ότι η δημοτική έχει δεχτεί γλωσσικά στοιχεία με ποικίλη προέλευση (λόγια, λαϊκά, ξένα), που την καθιστούν γλώσσα ανομοιογενή — και είναι μερικοί που αυτό, θαρρείς, επιζητούν απ’ αυτή, την ανομοιογένεια. Όμως αν και η δημοτική έχει πραγματικά δεχτεί τα στοιχεία αυτά, ο χαρακτήρας της παραμένει γενικά ομοιογενής – οι κάποιες εξαιρέσεις αποτελούν λεπτομέρειες που δεν αλλοιώνουν τη γενική εικόνα, γιατί όλα τα στοιχεία προσαρμόστηκαν κατά το δυνατόν φωνητικά και ιδίως μορφολογικά στο γραμματικό σύστημα της δημοτικής. Τουλάχιστον αυτή είναι η γενική τάση (…) 7 Κατανάλωση είναι η χρήση αγαθών ή υπηρεσιών για την ικανοποίηση των αναγκών μας. Δεν είναι μόνο η λήψη τροφής ή το κάψιμο των ξύλων, που η εξαφάνιση τους συντελείται μπροστά στα μάτια μας, είναι και το ντύσιμό μας, η κίνηση των μηχανών, η μετάβαση στο σχολείο, η κόμμωσή μας, η επίσκεψη του γιατρού, το ταξίδί μας με αυτοκίνητο ή αεροπλάνο, το διάβασμα βιβλίων ή περιοδικών, η μετάβασή μας στον κινηματογράφο, η παρακολούθηση ενός προγράμματος στην τηλεόραση, η ταχυδρόμηση γράμματος ή οποιοδήποτε πράγμα που απαιτεί εργασία από άλλους ή χρησιμοποιεί, έστω και ανεπαίσθητα, τα συσσωρευμένα «καπιταλιστικά αγαθά». Αλλά το αγαθό που η κατανάλωση του φτάνει σε ποσοστό 100% είναι ο χρόνος. Ο καθένας μας, από τότε που γεννιέται ως να πεθάνει, είναι ένας καταναλωτής του χρόνου. Μπορεί να είμαστε ή να μην είμαστε παραγωγικά στοιχεία, γιατί, όπως οι μέλισσες, έχουμε βασίλισσες, εργάτες και κηφήνες· είμαστε όμως όλοι μας καταναλωτές. Και επειδή αυτή είναι η αλήθεια, ο καθένας μας, είτε συνειδητά είτε υποσυνείδητα, ενδιαφέρεται για το τι αγοράζει και τι χρησιμοποιεί και ακόμη για τον τρόπο που αυτό του προσφέρεται. Η ποίηση μπορεί να διαιρεθεί αδρομερώς σε τρία μέρη: στην επική, στη λυρική και στη δραματική. Οι μορφές αυτές αντανακλούν τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, μέσα στις οποίες εμφανίστηκαν και αναπτύχθηκαν. Έτσι η επική ποίηση εκφράζει το πνεύμα και τα ιδανικά κατά την εποχή της βασιλείας, όπου η αγωνιστική διάθεση και η παλικαριά θεωρούνταν οι μεγαλύτερες αρετές του ανθρώπου. Αντίθετα, την ταραγμένη εποχή, που στα πράγματα βρίσκονταν οι ευπατρίδες αριστοκρατικοί, και κάτω από την απειλή των ναυτικών και των βιομηχάνων, που με τον πλούτο τους κατακτούσαν όλο και περισσότερα πολιτικά δικαιώματα, αναπτύχθηκε η λυρική ποίηση. Αργότερα, την εποχή της δημοκρατίας, δημιουργείται μια νέα μορφή ποίησης, που αγκαλιάζει τις λαχτάρες και τους πόθους ολόκληρου του λαού, η δραματική ποίηση. Άλλο ουσιώδες συστατικό που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες ανέσεις — η επαρκής θέρμανση των σπιτιών – πραγματοποιήθηκε, τουλάχιστο ως ένα μεγάλο βαθμό εξαιτίας της πολιτικής δομής των αρχαίων κοινωνιών. Οι απλοί άνθρωποι ήταν πιο τυχεροί στο ζήτημα αυτό απ’ ό,τι οι ευγενείς. Ζώντας μέσα σε μικρά σπίτια μπορούσαν πιο εύκολα να ζεσταθούν. Ευγενείς, πρίγκιπες, βασιλιάδες και κλήρος, κατοικούσαν σε μεγαλοπρεπή παλάτια που ταίριαζαν στην κοινωνική τους θέση. Για να αποδείξουν την ανωτερότητά τους, έπρεπε να ζουν σε περιβάλλον που να δίνει την αίσθηση του υπερφυσικού. Δέχονταν τους καλεσμένους τους σε μεγάλα σαλόνια σαν γήπεδα πατινάζ. Βάδιζαν σε ιεροπρεπείς πομπές κατά μήκος των διαδρόμων που ήταν μακριοί και δροσεροί σαν σήραγγες των «Άλπεων», ανεβοκατέβαιναν μεγαλοπρεπείς σκάλες που έμοιαζαν καταρράχτες του «Νείλου» αποκρυσταλλωμένοι σε μάρμαρο. Για να ικανοποιήσει όλα του τα κέφια ένα σπουδαίο πρόσωπο την εποχή εκείνη, έπρεπε να σπαταλάει χρόνο και χρήμα για μεγαλοπρεπείς παραστάσεις, συμβολικούς συλλαβόγριφους και πομπώδη μπαλέτα – παραστάσεις που χρειάζονταν πολλά δωμάτια, για να μπορούν να στεγάσουν τους πολυάριθμους καλλιτέχνες και θεατές. Αυτό εξηγεί τις απέραντες διαστάσεις των βασιλικών και πριγκιπικών παλατιών, ακόμη και των επαύλεων των μέσων γαιοκτημόνων.

http://theodwrapappa.blogspot.com/2015/11/4.html

ΣΥΝΟΧΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ / ΚΕΙΜΕΝΟΥ (ΤΡΟΠΟΙ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ)