ΟΙ ΕΥΘΕΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΛΟΓΟ

ΧΡΗΣΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ

http://www.5lykeiovyrona.gr/uplds/file/Neolliniki%20Glossa%20-%20Theoria.pdf

 Με τις ερωτήσεις ο συγγραφέας (αρθρογράφος, δοκιμιογράφος, επιφυλλιδογράφος) προσδίδει αμεσότητα, οικειότητα και παραστατικότητα στο ύφος και διαλογικό χαρακτήρα στο κείμενο, πραγματοποιώντας επίκληση στο συναίσθημα. Επιδιώκει να προσελκύσει την προσοχή, να προβληματίσει, να εγείρει ηθικά διλήμματα, να εκφράσει την ανησυχία του, να ευαισθητοποιήσει, να ωθήσει τους αναγνώστες στη συνειδητοποίηση του προβλήματος, αφυπνίζοντάς τους, ώστε να δραστηριοποιηθούν άμεσα. Συχνά το ερωτηματικό εξυπηρετεί την ανάγκη να επιτευχθεί η συνοχή του λόγου μεταξύ περιόδων και παραγράφων. Διευκολύνει δηλαδή τη μετάβαση σε όσα θα λεχθούν στη συνέχεια.

 ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΩΝ ΕΡΩΤΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ 

Με την τεχνική αυτή ο συγγραφέας (αρθρογράφος, δοκιμιογράφος, επιφυλλιδογράφος) προσδίδει αμεσότητα, ζωντάνια και παραστατικότητα στον λόγο του, καθιστά πιο εύληπτο το νόημα και πιο προσιτό το περιεχόμενο του κειμένου. Ενεργοποιεί το ενδιαφέρον και την περιέργεια του αναγνώστη που αναμένει με αγωνία την απάντηση. Οικειοποιεί το ύφος, προσδίδει διαλογικό χαρακτήρα στο κείμενο. Η τεχνική αυτή παρέχει διευκόλυνση στη μετάβαση από το ένα θέμα στο άλλο και διασφαλίζει τη συνοχή της παραγράφου.

Σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας με τη χρήση ερωτήσεων;

http://giouliblog.blogspot.com/2009/03/blog-post_9119.html

Απάντηση

- διέγερση προβληματισμού

- πρόκληση ανησυχίας

- να προσδώσει ειρωνικό τόνο στο λόγο του

- να δημιουργήσει κλίμα αμεσότητας και την αίσθηση του διαλόγου στον αναγνώστη (θεατρικότητα)

- όταν είναι ρητορικές, να δώσει έμφαση στη θέση του.

- Να συνδέσει δύο διαφορετικές νοηματικές ενότητες ή να εισαγάγει ένα νέο θέμα.

πηγές: 1."Έκθεση-έκφραση " ΟΕΔΒ
2."Θηρεύοντας το Λόγο"Εκδ. όμιλος συγγραφέων καθηγητών
3."Νεοελληνική Γραμματική"Μανόλη Τριανταφυλλίδη, ΟΕΔΒ
4."Βελτιώστε ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΑΣ" Γ. Μηνά

ΟΙ ΕΥΘΕΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΛΟΓΟ

https://filologika.gr/lykio/g-lykiou/genikis-pedias/neoelliniki-glossa/eytheies-erotiseis-sto-logo-analytiki-theoria/

Θεωρία - Αναλυτική παρουσίαση

1. Τι προσδίδουν οι ερωτήσεις στο ύφος ενός κειμένου/ συγγραφέα γενικά;

1. Οι ερωτήσεις προσδίδουν:
   • Προφορικότητα
   • Υποκειμενικότητα
   • Αμεσότητα/ οικειότητα
   • Ζωντάνια/ παραστατικότητα/ δραματικότητα
   • Υφολογική ποικιλία

2. Ποιος είναι ο σκοπός του πομπού, όταν θέτει ερωτήματα;

1. • Να αναπτύξει νοερό διάλογο με το δέκτη.
   • Να εκφράσει την απορία του.
   • Να εκφράσει την ειρωνεία του.
   • Να εκφράσει την αμφιβολία του.
   • Να εκφράσει την αποδοκιμασία του.
   • Να αφυπνίσει, να προβληματίσει, να ενεργοποιήσει το δέκτη.
   • Να προκαλέσει συναισθήματα στο δέκτη (να ευαισθητοποιήσει, να συγκινήσει κ.ο.κ.).

3. Τι είναι οι ρητορικές ερωτήσεις και πώς τις αναγνωρίζουμε μέσα στο λόγο;

Είναι οι ερωτήσεις που διατυπώνονται απλώς ως σχήματα λόγου και όχι για να απαντηθούν, καθώς οι απαντήσεις τους είτε είναι αυτονόητες είτε εντελώς περιττές.

π.χ.

Δεν επιτρέπεται να θεωρήσουμε το αίσθημα τούτο απόληξη. Κανένας μας δεν έχει το δικαίωμα να προεξοφλήσει το μέλλον. Διαλεγόμαστε και θα διαλεγόμαστε επίμονα, ασταμάτητα, γιατί αυτό μας είναι ανάγκη ζωτική, συστατικό μας πάθος. Ο πλησίον δεν είναι μόνο Κόλαση, όπως το έχει πει ο Σαρτρ, είναι και Παράδεισος: ο μόνος μας απτός Παράδεισος. Ποιος ποτέ φαντάστηκε τον Παράδεισο σαν ερημιά, δίχως συγκατοίκους; Αρμονική κατανομή φυσικού και ανθρώπινου στοιχείου ορίζει το παραδεισιακό μας όραμα, κι αυτό δεν είναι τυχαίο: Ξεκινάει από τα βάθη της συλλογικής μνήμης, τότε που η Φύση δεν ήταν καταργημένη από τον άνθρωπο, αλλά εμψυχωμένη από τη διακριτική του παρουσία.

Άθλημα που μας έχει προταθεί ο διάλογος, θα εμπνέει πάντοτε κάθε ευγενική προσπάθεια να ξεπεραστεί η φυλάκιση μέσα στον εαυτό μας.

(Άγγελος Τερζάκης «Κρίση και έλεγχος της εποχής μας»)

Αυτό το νόμο με τις απέραντες εφαρμογές του τον ανακάλυψε πρώτος με τη σκοτεινή του μεγαλοφυία ο Εφέσιος Ηράκλειτος και του έδωσε τη μνημειώδη διατύπωση: πόλεμος πατήρ πάντων. Δική του φαίνεται πως είναι η θαυμαστή εικόνα ότι το βέλος υψώνεται με την αντίσταση του αέρα. Πώς θα μπορούσε να υψωθεί, αν στο δικό του λόγο δεν ερχόταν ν΄αποκριθεί ο αντίλογος του αντιστεκόμενου στοιχείου; Αργότερα ο Πλάτων είδε τη σημασία αυτού του νόμου στην κίνηση του στοχασμού και διαπαιδαγωγημένος από το ζωντανό παράδειγμα του Σωκράτη εμόρφωσε τη διαλεκτική του μέθοδο. Στα νεότερα χρόνια ο Hegel εθεμελίωσε πάνω στο νόμο της διαλεκτικής ολόκληρη τη φιλοσοφία του, τη φυσική και τη μεταφυσική, την ίδια την ιστορία. Αυτή η δυναμική αντίληψη της ζωής, του στοχασμού και της ιστορίας, είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα του ευρωπαϊκού πνεύματος που δεν μπορεί να νιώσει την ανατολίτικη ευδαιμονία της απόλυτης στατικότητας.

 [Ε. Π. Παπανούτσος, Πρόοδος και συντήρηση, (αποσπ.), Εφήμερα,
επίκαιρα, ανεπίκαιρα, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1980, σελ. 148 – 150]

 Και στις δύο περιπτώσεις οι συγγραφείς θέτουν τα ερωτήματα χωρίς στη συνέχεια να δίνουν απαντήσεις σε αυτά.

• Οι απαντήσεις εξυπακούονται και δίνονται νοερά από τον αναγνώστη.
• Οι απαντήσεις των ρητορικών ερωτήσεων είναι συνήθως μονολεκτικές (όχι, κανένας, κ.ο.κ.) και δίνονται απερίφραστα.

Οι ρητορικές ερωτήσεις χρωματίζουν συναισθηματικά το λόγο και συνδέονται με την Επίκληση στο συναίσθημα ως τρόπο πειθούς. 

4. Πότε οι ερωτήσεις βοηθούν στη νοηματική αλληλουχία; 

Ορισμένες φορές οι ερωτήσεις χρησιμοποιούνται από τον πομπό, για να μπορέσουμε να μεταβούμε πιο ομαλά από ένα θέμα σε ένα άλλο. Συνεισφέρουν, με άλλα λόγια,  στη συνοχή (εξωτερική σύνδεση) των λεγομένων και στη συνεκτικότητα (εσωτερική σύνδεση) των νοημάτων.

π.χ.

Παρ’ ότι οι επιστήμονες έχουν προειδοποιήσει εδώ και αρκετά χρόνια για τους επερχόμενους κινδύνους και έχουν συστήσει τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου ως κατάλληλο μέτρο προκειμένου να περιοριστεί ο κίνδυνος της κλιματικής αλλαγής, οι παγκόσμιες εκπομπές όχι μόνο δεν έχουν μειωθεί, αλλά εξακολουθούν να αυξάνονται ολοένα και περισσότερο. Τα στοιχεία για το 2012 έδειχναν ότι οι παγκόσμιες εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου ήταν κατά 47℅ υψηλότερες από ό,τι το 1990, όταν ξεκίνησαν οι διεθνείς διαπραγματεύσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Μόλις δύο χρόνια αργότερα, το 2014, καταγράφεται αύξηση 60℅ σε σχέση με το 1990. Όπως έχει εύστοχα επισημανθεί: «Όσο περισσότερο συζητάμε για την ανάγκη να ελέγξουμε τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, τόσο περισσότερο αυτές αυξάνονται». Γιατί όμως συμβαίνει αυτό το φαινόμενο και ποιος ευθύνεται περισσότερο;

(Εμμανουέλα Δούση, Κλιματική Αλλαγή, Μικρές Εισαγωγές, εκδ. Παπαδόπουλος, σελ. 23)

• Η συγγραφέας στο παραπάνω απόσπασμα εκθέτει το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής και τα στοιχεία που το τεκμηριώνουν. Με την ερώτηση που διατυπώνει στο τέλος, δημιουργεί ένα είδος «γέφυρας» ανάμεσα στο πρόβλημα και στις απαντήσεις που ετοιμάζεται να δώσει. Συνεπώς, η ερώτηση στο τέλος της παραγράφου συμβάλλει στην ομαλότερη διατύπωση των απαντήσεων που ετοιμάζεται να δώσει στην επόμενη παράγραφο (συνοχή). Παράλληλα, δημιουργείται μία νοηματική σύνδεση (συνεκτικότητα), που βασίζεται στη σχέση αιτίου – αποτελέσματος. Έχει διατυπώσει τα αποτελέσματα και στη συνέχεια θα αναφερθεί στις αιτίες.
• Εκτός αυτού, η συγγραφέας επιτυγχάνει να προβληματίσει τον αναγνώστη και να δημιουργήσει νοερό διάλογο μαζί του για το μείζον θέμα της κλιματικής αλλαγής.

Οι ευθείες ερωτήσεις είναι ένα πολύ ισχυρό εκφραστικό μέσο!

5. Σε ποια είδη λόγου μπορεί να συναντήσουμε ερωτήσεις; 

Δεν υπάρχει περιορισμός. Μπορεί να συναντήσουμε ερωτήσεις σε δοκίμια, άρθρα, ομιλίες, επιστημονικά κείμενα, πολιτικό και δικανικό λόγο, διαφήμιση κ.ο.κ. Αυτό που πρέπει να διερευνούμε κάθε φορά είναι ποια είναι η πρόθεση του πομπού.

π.χ.

Αναλογίζομαι τις ηλικίες των θυμάτων της Charlie Hebdo: με λίγες εξαιρέσεις, κυμαίνονται κάπου στα 70 με 80 χρόνια. […] Αντίστροφα, η ηλικία των εκτελεστών κυμαίνεται κάπου ανάμεσα στα 25 – 35. Σημαίνει κάτι αυτή η αριθμολογία; Ενδεχομένως: οι άνθρωποι που δολοφονήθηκαν, μολονότι ηλικιωμένοι, συμβόλιζαν ό,τι πιο φιλελεύθερο, προοδευτικό, ανοιχτό είχε αναδείξει η Ευρώπη, και ειδικά η Γαλλία, από τη δεκαετία του ΄60 κι έπειτα. Τέκνα, λίγο πολύ, του Μάη του ΄68, στηλίτευαν το θρησκευτικό φανατισμό όπως και κάθε είδους φανατισμό. Εκπροσωπούσαν ευρωπαϊκές αξίες στην κορυφαία τους ίσως στιγμή, αξίες που φαίνεται πως η ίδια η Ευρώπη είτε θεωρεί αυτονόητες και δεδομένες είτε τις απαξιώνει.

(Ηλίας Μαγκλίνης, Οι νέοι, οι γέροι και το χιούμορ, εφημ. Καθημερινή, 25/1/2015)

• Το παραπάνω απόσπασμα από άρθρο χαρακτηρίζεται εμφανώς από προσωπικό ύφος/ υποκειμενικότητα. Αυτό φαίνεται από την πρώτη λέξη του άρθρου (ρ. αναλογίζομαι). Ο αρθρογράφος εκθέτει την προσωπική του άποψη σε σχέση με το τρομοκρατικό χτύπημα στους σκιτσογράφους του περιοδικού Charlie Hebdo.
• Η ερώτηση που ακολουθεί συνάδει τόσο με το προσωπικό ύφος, όσο και με την πρόθεσή του να προβληματίσει τον αναγνώστη σε σχέση με την αντίστροφη αναλογία των ηλικιών και του τρόπου σκέψης και δράσης των ατόμων.

π.χ.

Μόλις έγινε ανεξάρτητη η Ελλάδα, ένα από τα πρώτα νομοθετικά διατάγματα που πέρασαν από την ελληνική κυβέρνηση ήταν εκείνο για την προστασία και συντήρηση των εθνικών μνημείων. Είναι αυτό αδιαφορία; Θεωρούμε αυτή την κατηγορία τερατώδη. Θα έχετε σίγουρα ακούσει, αλλά επιτρέψτε μου να επαναλάβω τι είπε ένας γέρος καρδιοπαθής Έλληνας στον J.C. Hobhouse. «Παίρνετε τους θησαυρούς μας. Σας παρακαλώ να τους φυλάξετε καλά. Μια μέρα θα τους ζητήσουμε πίσω». Μπορούμε να πιστέψουμε ότι ο άνθρωπος αυτός μιλούσε για λογαριασμό του; […]

Αν τα μάρμαρα επιστραφούν, αυτό θα αποτελέσει ένα προηγούμενο που μπορεί να οδηγήσει στην εκκένωση των μουσείων. Συγχωρέστε με, αλλά αυτό είναι κοινή κολακεία. Ποιος πρόκειται να ζητήσει και ποιος πρόκειται να επιτρέψει το άδειασμα των μουσείων;

(Αποσπάσματα από την ομιλία της Μελίνας Μερκούρη στην Oxford Union για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα)

• Σε αυτή την ομιλία, πράγματι, καταξιώνονται οι ευθείες ερωτήσεις ως ένα από τα πιο ισχυρά εκφραστικά μέσα!
• Το πρώτο ερώτημα (Είναι αυτό αδιαφορία;) είναι σαφώς ρητορικό και σαφώς η ομιλήτρια επιδιώκει να επηρεάσει συναισθηματικά το ακροατήριο. Σκοπός της είναι να ευαισθητοποιήσει/ συγκινήσει ακόμη και τους πιο ανένδοτους από τους παρευρισκόμενους.
• Το δεύτερο ερώτημα είναι και αυτό ρητορικό (Μπορούμε να πιστέψουμε ότι ο άνθρωπος αυτός μιλούσε για λογαριασμό του;) αποσκοπεί και αυτό στο συναίσθημα του δέκτη. Ένας ηλικιωμένος καρδιοπαθής απευθύνεται στο χρονικογράφο J.C. Hobhouse και τον παρακαλεί με μια αξιοπρεπέστατη λακωνικότητα να επιστρέψει τους θησαυρούς (θησαυρούς μας). Μιλάει εξ ονόματος όλων των Ελλήνων και των επερχόμενων γενεών. Η ομιλήτρια, με την υποβολή του ερωτήματος στο τέλος, «φωτίζει» το αυτονόητο: δε μιλάει για λογαριασμό του!
• Το τρίτο ερώτημα (Ποιος πρόκειται να ζητήσει και ποιος πρόκειται να επιτρέψει το άδειασμα των μουσείων;) είναι σαφώς ειρωνικό. Αναιρεί με τη διπλή επανάληψη της ερωτηματικής αντωνυμίας «ποιος» έναν υπερβολικό έως και ανεδαφικό ισχυρισμό, που κανείς νοήμων άνθρωπος δεν μπορεί να πιστέψει.

Ευθείες Ερωτήσεις - Ασκήσεις Πανελλαδικών

Πανελλήνιες 2003 Ημερήσια Λύκεια

Εννοείται ότι όλα αυτά θέτουν τεράστια προβλήματα. Προβλήματα μεγάλης δυσκολίας που όμως, κατά τη γνώμη μου, μπορούν να λυθούν, με την προϋπόθεση ότι η πλειονότητα των ανθρώπων και των ικανοτήτων τους θα κινητοποιηθεί για τη δημιουργία λύσεων, αντί να προβληματίζεται για το πότε θα μπορέσει να αποκτήσει τρισδιάστατη τηλεόραση. Αυτά είναι τα καθήκοντα που έχουμε μπροστά μας και η τραγωδία της εποχής μας είναι ότι η ανθρωπότητα δε νοιάζεται γι’αυτά. Πόσον καιρό ακόμα η ανθρωπότητα θα κατατρύχεται από τις ματαιότητες και τις ψευδαισθήσεις που ονομάζουμε εμπορεύματα; Μια καταστροφή οποιουδήποτε είδους – οικολογική για παράδειγμα – θα προκαλέσει άραγε μια βίαιη αφύπνιση ή μήπως την εμφάνιση αυταρχικών και ολοκληρωτικών καθεστώτων; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει σε τέτοιου είδους ερωτήματα.

(Κορνήλιος Καστοριάδης, «Η άνοδος της Ασημαντότητας», Διασκευή)

Ερ. Τι επιδιώκει ο συγγραφέας με τη χρήση των ερωτήσεων στην προτελευταία παράγραφο του κειμένου;

Ο συγγραφέας, θέτοντας αυτές τις δύο ερωτήσεις προς το τέλος της παραγράφου, επιδιώκει να αφυπνίσει και να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη για την ευθύνη που έχει και ο ίδιος ως μέρος της ανθρωπότητας απέναντι στα προβλήματα που ανακύπτουν. Επιπλέον, προσδίδει προφορικότητα και υφολογική ποικιλία στο λόγο του. Τέλος, υποδηλώνει τη διάθεσή του να αναπτύξει νοερό διάλογο με το δέκτη.

Πανελλήνιες 2004 Ημερήσια Λύκεια Επαναληπτικές

Τα πράγματα γίνονται κυριολεκτικά δραματικά για τα έθνη που διαθέτουν παρελθόν χιλιετηρίδων, όπως είναι το δικό μας έθνος. Εδώ και η ευθύνη, εθνική και προσωπική, και η δοκιμασία και το χρέος είναι πιο βαριά, πιο επίμονα. Τι θα κάνει; Πώς θα σταθεί υπεύθυνα το δικό μας έθνος αντίκρυ στο παρελθόν του; Ιδού ένα ερώτημα που πρέπει σοβαρά κι επίμονα να μας βασανίσει. Τι θα κάνει μ’αυτό το απροσμέτρητο βάρος της Ιστορίας του; Πώς θ’ αντέξει στην πίεση της εποχής και πώς θα ζήσει με ευθύνη και συνέχεια το παρόν του;

[Κώστας Τσιρόπουλος, «Αυτοψία μιας εποχής», Εκδόσεις των Φίλων (Διακευή)]

Ερ. Τι επιδιώκει ο συγγραφέας με τη χρήση των ερωτήσεων στην τελευταία παράγραφο του κειμένου;

Ο συγγραφέας θέτει σχεδόν καταιγιστικά ερωτήσεις που αφορούν τη στάση του έθνους μας απέναντι στο παρελθόν, την ιστορία του και την ευθύνη του απέναντι στο παρόν. Είναι φανερή η πρόθεσή του να προβληματίσει/ αφυπνίσει και να ενεργοποιήσει τον αναγνώστη. Επιπλέον, προσδίδει αμεσότητα/ οικειότητα και ζωντάνια/ δραματικότητα στο λόγο του. Τέλος, υποδηλώνει τη διάθεσή του να αναπτύξει νοερό διάλογο με τον αναγνώστη.

Πανελλήνιες 2008 Ημερήσια Λύκεια Επαναληπτικές

Η Δημοκρατία περνάει στον καιρό μας και δοκιμασία και κρίση. Το πρόβλημά της είναι η ανάγκη να κυβερνήσει ανθρώπινα σύνολα τεράστια, που ξεπερνάνε τα φυσικά της μέτρα. Γιατί το δημοκρατικό πολίτευμα είναι εφικτό εκεί όπου όλα βρίσκονται στα μέτρα του ανθρώπου, όπου η άσκηση της εξουσίας κι ο έλεγχός της είναι άμεσα ή σχεδόν άμεσα, όπου το άτομο έχει υπόσταση, δεν μεταβάλλεται σ’ απρόσωπη μονάδα μέσα σε αστρονομικό σταθμό. Το αν θα μπορέσει να περισωθεί η Δημοκρατία μέσα στα ωκεάνια ανθρώπινα σύνολα της σημερινής και της αυριανής εποχής, είναι κάτι που θα το ιδούν όσοι επιζήσουν κι αυτοί που θα’ ρθουν. Κρίση όμως περνάει η Δημοκρατία στην αναμέτρησή της με την εσωτερική πραγματικότητα. Πόσοι και πού είναι ώριμοι να τη δεχτούν; Πόσοι έχουν το ανάστημα να τη δικαιώσουν;

(Άγγελου Τερζάκη, Προσανατολισμοί στον αιώνα, Οι Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα 1992, σελ. 181 – 184)

Ερ. Τι επιτυγχάνει ο συγγραφέας με τη χρήση των ερωτήσεων στην τελευταία παράγραφο του κειμένου;

Οι ερωτήσεις που θέτει ο συγγραφέας στο τέλος της παραγράφου είναι ρητορικές. Ουσιαστικά διατυπώνει έμμεσα τον ισχυρισμό του και η απάντηση είναι αυτονόητη. Ο συγγραφέας επιτυγχάνει να προβληματίσει και να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη. Επιπλέον, χρωματίζει συναισθηματικά το λόγο του, προσδίδει δραματικότητα/ παραστατικότητα και τέλος θέτει τις βάσεις ενός νοερού διαλόγου με τον αναγνώστη.

Πανελλήνιες 2013 Ημερήσια Λύκεια

Τη ζωή στη Γη ο άνθρωπος ελάχιστα τη σέβεται, η ζωή όμως σε άλλους κόσμους διεγείρει το ενδιαφέρον και τη φαντασία του. Είναι άραγε περιέργεια, κατακτητική διάθεση ή απλώς ένα διανοητικό παιχνίδι; Ίσως όλα μαζί, ταυτόχρονα όμως κι ένα βαθύ αίσθημα μοναξιάς. Άλλωστε τη ζωή εδώ ο άνθρωπος την έχει καταστήσει πιεστική και ανούσια. Περιμένει λοιπόν ένα χέρι βοηθείας και παρηγοριάς από τους πλανήτες και τα μακρινά άστρα. Ακόμη όμως και αν δεχθούμε με αισιοδοξία ότι η ζωή δεν ανθίζει μόνον στη Γη, αλλά ότι αφθονεί στο Σύμπαν, ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας ορθώνεται. Είναι ανάγκη να συνειδητοποιηθεί – όσο και αν αντιτίθεται στις ενδόμυχες επιθυμίες μας – ότι με τη ζωή αυτή η επικοινωνία εμφανίζεται για το ορατό τουλάχιστον μέλλον, ανέφικτη.

[Γιώργος Γραμματικάκης, Ένας αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής.
Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2013. 2η έκδοση (Διασκευή)]

Ερ. Να αιτιολογήσετε τη χρήση του ερωτηματικού («Είναι άραγε περιέργεια, κατακτητική διάθεση ή απλώς ένα διανοητικό παιχνίδι;»)

Ο συγγραφέας, θέτοντας αυτό το ερώτημα στην αρχή της πρώτης παραγράφου,  δείχνει την πρόθεσή του να αναπτύξει ένα νοερό διάλογο με τον αναγνώστη. Επιπλέον, επιδιώκει να τον προβληματίσει/ να τον κάνει να αναρωτηθεί σε βάθος για το τόσο έντονο ενδιαφέρον του για την εξωγήινη και διαπλανητική ζωή. Τέλος, προσδίδει αμεσότητα/ οικειότητα και δραματικότητα στο λόγο του.

Πανελλαδικές 2017 Ημερήσια Λύκεια

Εάν βέβαια ο Αϊνστάιν είχε ζήσει ολόκληρο τον εικοστό αιώνα, με επαναστάσεις, παγκόσμιους θερμούς και ψυχρούς πολέμους, αλλά και δοξασμένο από τη ραγδαία ανάπτυξη των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας, ίσως προβληματιζόταν περισσότερο. Η προώθηση των φυσικών επιστημών και η έκρηξη της τεχνολογίας, η οποία έχει προσλάβει φρενήρεις ρυθμούς στην εποχή μας, εγείρουν απορίες και συγκλονιστικά ερωτήματα. Η επιστήμη αναπτύσσεται συνήθως σε σχέση με τις πρακτικές ανάγκες των ανθρώπων, ακολουθεί όμως βασικά την εξέλιξη μιας κοινωνίας και αντικατοπτρίζει το συγκεκριμένο πνευματικό και ηθικό της επίπεδο. Όμως, η τεχνολογία, που βελτίωσε σημαντικά τις συνθήκες της ζωής μας, βοήθησε ή εμπόδισε τον άνθρωπο να γίνει περισσότερο άνθρωπος;

(Γρηγόρης Σκαλκέας, Διασκευή από ομιλία στην Ακαδημία Αθηνών)

Ερ. «Όμως η τεχνολογία… περισσότερο άνθρωπος;» Τι επιδιώκει ο συγγραφέας με τη χρήση του ρητορικού ερωτήματος;

Με τη χρήση του ρητορικού ερωτήματος ο συγγραφέας προσδίδει στο λόγο του ζωντάνια/ δραματικότητα. Επιπλέον, απευθύνεται ευθέως στο ακροατήριό του αναπτύσσοντας ένα νοερό διάλογο με αυτό και επιδιώκει να το προβληματίσει/ ευαισθητοποιήσει για την επίδραση της τεχνολογίας στην ηθική ανάπτυξη του ανθρώπου. Τέλος, η ερώτηση συνεισφέρει στη νοηματική αλληλουχία, καθώς βρίσκεται στο τέλος της παραγράφου και στην επόμενη αναπτύσσει τις συνέπειες από την απουσία ανθρωπιστικών αξιών.

Την αναλυτική παρουσίαση της θεωρίας καθώς και τις απαντήσεις στις ασκήσεις πανελληνίων προετοίμασε η εκλεκτή συνάδελφος Μαρία Κασιμάτη, η οποία στη συνέχεια παραχώρησε το υλικό στον ιστότοπό μας  σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.