ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Οπτική γωνία

https://stefanu.wordpress.com/2007/11/29/63/

[Αναφέρεται στην προοπτική του αφηγητή απέναντι στην ιστορία, τη σχέση του με

την υπόθεση.]

•  Εσωτερική           —*-   Την ιστορία αφηγείται ο βασικός ήρωας ή ένα δευτε-
οπτική γωνία         ρεύον πρόσωπο (αφηγείται μόνο όσα υποπίπτουν στην

αντίληψη του).

•  Εξωτερική            —>-   Ο αφηγητής βρίσκεται έξω από την υπόθεση, αφηγεί-
οπτική γωνία         ται σε τρίτο πρόσωπο.

Οπτική γωνία

Η έννοια της οπτικής γωνίας αφορά το «ποιος βλέπει» την ιστορία, μέσα, δηλαδή, από τα μάτια ποιου προσώπου παρακολουθούμε τα γεγονότα.

ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ
(ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ή ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ)
Οπτική γωνία είναι ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζει και αντιμετωπίζει κάποιος ένα θέμα, ζήτημα, πρόβλημα, μια κατάσταση.

 Υποκειμενική (εσωτερική, προσωπική) οπτική γωνία
 Ο πομπός προσεγγίζει το θέμα από προσωπική σκοπιά και παραθέτει υποκειμενικές κρίσεις.

Αυτές προκύπτουν από προσωπικά βιώματα, προσωπικές αναλύσεις και ερμηνείες ή από τη φαντασία.
Γίνεται χρήση της ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας, της συνυποδηλωτικής σημασίας των λέξεων και του α΄ ρηματικού προσώπου. 
Το ύφος είναι προσωπικό, γλαφυρό, άμεσο, ζωντανό με λογοτεχνικά στοιχεία.

 Αντικειμενική (εξωτερική, ουδέτερη, απρόσωπη) οπτική γωνία 
Ο πομπός προσεγγίζει το θέμα από μια απρόσωπη σκοπιά, είναι ουδέτερος και απροκατάληπτος, δεν καταφεύγει σε υποκειμενικές κρίσεις.
Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την αναφορική λειτουργία της γλώσσας, τη δηλωτική σημασία των λέξεων, το γ΄ ρηματικό πρόσωπο, την παθητική συνήθως σύνταξη και στηρίζεται σε γενικά αποδεκτές αλήθειες και τεκμήρια.
 Το ύφος είναι σοβαρό, επίσημο, τυπικό.

Οπτική Γωνία Αφηγητή

Ανάλογα με την οπτική γωνία του αφηγητή, δηλαδή

• την άμεση ή έμμεση γνώση του για τα γεγονότα
• τη συναισθηματική του φόρτιση
• τον τρόπο σκέψης του
• το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα

επιλέγονται τα γεγονότα που θα συμπεριληφθούν στην αφήγηση (αφηγηματικό υλικό).

Η οπτική γωνία στη λογοτεχνική αφήγηση

Ο αφηγητής εστιάζει στα δρώμενα από μια ορισμένη σκοπιά / θέση. Η θέση αυτή, όπως και ο ίδιος ο αφηγητής, ορίζεται από τον συγγραφέα. Επομένως, η οπτική γωνία στη λογοτεχνία αποτελεί μια αφηγηματική τεχνική. Η αφήγηση μπορεί να γίνει από τις εξής σκοπιές:

1. αφήγηση με μηδενική εστίαση: ο αφηγητής δεν έχει κάποια συγκεκριμένη οπτική γωνία (εστίαση μηδέν), αλλά βλέπει τα δρώμενα καθολικά, από όλες τις θέσεις (αφηγητής – Θεός). Επιπλέον, γνωρίζει τα πάντα για τα πρόσωπα της ιστορίας, ακόμη και τις πιο ενδόμυχες σκέψεις τους. Η απόλυτη αυτή γνώση τον καθιστά έναν παντογνώστη αφηγητή.
2. αφήγηση με εσωτερική εστίαση: ο αφηγητής είναι πρόσωπο της ιστορίας (εστίαση εκ των έσω) και, ως εκ τούτου, έχει περιορισμένη γνώση των πραγμάτων (αφηγητής – άνθρωπος). Συγκεκριμένα, γνωρίζει όσα ακριβώς ξέρουν και τα υπόλοιπα πρόσωπα της ιστορίας.
3. [αφήγηση με εξωτερική εστίαση: ο αφηγητής, είτε είναι πρόσωπο της ιστορίας είτε όχι, έχει μηδαμινή γνώση των πραγμάτων. Στην πραγματικότητα, γνωρίζει λιγότερα από όσα ξέρουν τα υπόλοιπα πρόσωπα της ιστορίας.]

Σε ένα αφηγηματικό κείμενο, η εστίαση και ο αφηγητής ενδέχεται να μεταβάλλονται ανάλογα με τις επιδιώξεις του συγγραφέα.
Ο θεωρητικός της λογοτεχνίας Genette ονομάζει το φαινόμενο αυτό «εναλλαγές στην εστίαση».