Παρασκευή 7 Φεβρουαρίου 2020

ΤΟ ΕΠΙΘΕΤΟ ,Η ΚΛΙΣΗ ΤΟΥ

ΠΗΓΗ :http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/klisi_epitheto.htm
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A112/621/4006,17972/

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Η κλίση του Επιθέτου στα Νέα Ελληνικά

Πληροφορίες για το επίθετο

Το επίθετο είναι ένα μέρος του λόγου που κατά κανόνα δίνει ένα χαρακτηριστικό, μια
ιδιότητα ή μια ποιότητα στο ουσιαστικό που προσδιορίζει, π.χ. Η ξύλινη πόρτα. Η σωστή απά
ντηση.

Συμφωνία επιθέτου με το ουσιαστικό

Το επίθετο συμφωνεί με το ουσιαστικό που προσδιορίζει ως προς το γένος, τον αριθμό και
την πτώση.

Θέση του επιθέτου

Η θέση του επιθέτου μέσα στο λόγο ποικίλλει. Συνήθως τοποθετείται στο λόγο πριν από το
ουσιαστικό, αλλά μπορεί να τοποθετείται και μετά από αυτό, π.χ. Ήταν μια ένοπλη ληστεία
που κατέληξε σε φιάσκο, αλλά και Ήταν μια ληστεία ένοπλη που κατέληξε σε φιάσκο. Κάτι
ανάλογο γίνεται, όταν μεταξύ ουσιαστικού και επιθέτου μεσολαβεί το ρήμα είμαι, π.χ. Οι
πλανήτες είναι ετερόφωτοι, αλλά και Ετερόφωτοι είναι οι πλανήτες.

Το επίθετο ως ουσιαστικό

Το επίθετο συχνά χρησιμοποιείται με πρόταξη του άρθρου χωρίς το ουσιαστικό, όταν εν
νοείται από τους συμμετέχοντες στη συζήτηση, π.χ. Τα μικρά να έλθουν μπροστά (εννοεί
ται παιδιά). Οι ηλικιωμένοι να περάσουν δεξιά και οι νέοι στα αριστερά (εννοείται άνθρω
ποι). Στην περίπτωση αυτή τα επίθετα λειτουργούν ως ουσιαστικά. Γενικά, η διάκριση μετα
ξύ επιθέτου και ουσιαστικού δεν είναι πάντα εύκολη, γιατί μπορεί η ίδια λέξη να λειτουργεί
άλλοτε ως επίθετο και άλλοτε ως ουσιαστικό, π.χ.

Τα εισοδήματά του προέρχονται από μισθωτές υπηρεσίες (επίθετο).

Άρχισαν οι διαμαρτυρίες των μισθωτών (ουσιαστικό).

Έφερε νέα πράγματα (επίθετο).

Έφερε καλά νέα (ουσιαστικό).

Σε αυτήν την περίπτωση εντάσσονται και πολλές λέξεις που δηλώνουν διάφορες ιδιότητες
αλλά κυρίως καταγωγή από κάποια γεωγραφική περιοχή ή εθνική καταγωγή. Οι λέξεις αυ
τές αναφέρονται είτε μόνο στο αρσενικό γένος είτε μόνο στο θηλυκό είτε και στα δύο γένη
και σπανιότερα και στα τρία, π.χ. η Αθηναία υπάλληλος (επίθετο), αλλά και η Αθηναία (ου
σιαστικό). Ο Μεξικάνος αθλητής (επίθετο), αλλά και ο Μεξικάνος (ουσιαστικό).

1η άσκηση για τη διάκριση ουσιαστικού από το επίθετο

2η άσκηση για τη διάκριση ουσιαστικού από το επίθετο

Το γένος των επιθέτων

Το γένος των επιθέτων εξαρτάται και καθορίζεται από το γένος των ουσιαστικών που προσδιο
ρίζουν, π.χ. Η νέα ρύθμιση. Ο νέος άνθρωπος. Το νέο παιδί.

Μορφολογία

Τα περισσότερα επίθετα παρουσιάζουν διαφορετική μορφή στο αρσενικό, στο θηλυκό και
στο ουδέτερο γένος. Ορισμένα, τα οποία είναι στην πλειονότητά τους δάνεια από ξένες
γλώσσες, διαθέτουν μόνο έναν τύπο και για τα τρία γένη, π.χ. Ο μπλε τοίχος. Η μπλε
φούστα. Το μπλε δωμάτιο. Η μορφή αυτών των επιθέτων παραμένει αναλλοίωτη σε όλα τα
γένη και τις πτώσεις.

Η κλίση των επιθέτων παρουσιάζει ομοιότητες με την κλίση των ουσιαστικών που έχουν τις
ίδιες καταλήξεις.

Διακρίνονται με βάση τον αριθμό των καταλήξεων που εμφανίζουν για κάθε
γένος σε τρικατάληκτα (π.χ. ο πλούσιος, η πλούσια, το πλούσιο), δικατάληκτα (π.χ. ο ακρι
βής, η ακριβής, το ακριβές) και μονοκατάληκτα (π.χ. ο μπλε, η μπλε, το μπλε)

Με βάση τον αριθμό συλλαβών που διατηρούν στις πτώσεις διακρίνονται σε ισοσύλλαβα
(π.χ. ο διάσημος, του διάσημου) και ανισοσύλλαβα (π.χ. ο παρών, του παρόντος).

Διακρίσεις στη μορφολογία των επιθέ των
μονοκατάλη κτα	δικατάλη κτα	τρι κατάλη κτα
ισοσύλ λαβα	ισοσύλ λαβα ανισοσύλ λαβα	ισο σύλ λαβα ανι σοσύλ λαβα

Ορθογραφία-Τονισμός

Η γενική τάση που υπάρχει στον τονισμό των επιθέτων είναι να παραμένει ο τόνος στην ίδια συλλαβή,
π.χ.
ο άγριος λύκος, του άγριου λύκου, οι άγριοι λύκοι. Μερικές φορές, συνήθως σε τυπικό ύφος,
ο τόνος των επιθέτων που τονίζονται στην προπαραλήγουσα μετακινείται, π.χ. Το βιβλίο των αγρίων
ζώων.

Επίθετα σε -ος, -η, -ο

Αυτή είναι η πιο συνηθισμένη κατηγορία επιθέτων στη νέα ελληνική.

Τα επίθετα αυτής της κατηγορίας είναι οξύτονα (ταπεινός, ταπεινή, ταπεινό), παροξύτονα (άσπρος,
άσπρη, άσπρο) και προπαροξύτονα (άδικος, άδικη, άδικο).

α) Τα περισσότερα επίθετα της κατηγορίας αυτής έχουν σύμφωνο πριν από την κατάληξη, π.χ. άδικ-ος,
ακριβ-ός, ταπειν-ός

β) Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται και τα οξύτονα και προπαροξύτονα που έχουν φωνήεν πριν από
την κατάληξη, όχι όμως [i] ι, υ, ει, οι, π.χ. αραι-ός, στερε-ός, όγδο-ος κ.ά.

Σύμφωνα με το άδικος, άδικη, άδικο κλίνονται και οι μετοχές της παθητικής φωνής σε -ος, -η, -ο, π.χ.
διαβασμένος, γραμμένος, κουρασμένος κ.ά.

Ενικός αριθμός
	αρσενι κό		θηλυ κό		ουδέ τερο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	άδικος άδικου άδικο άδικε	η της την	άδικη άδικης άδικη άδικη	το του το	άδι κο άδι κου άδι κο άδι κο
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	άδικοι άδικων άδικους άδικοι	οι των τις	άδικες άδικων άδικες άδικες	τα των τα	άδι κα άδι κων άδι κα άδι κα

Ενικός αριθμός
	αρσενι κό		θηλυ κό		ουδέ τερο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	διαβα σμένος διαβα σμένου διαβα σμένο διαβα σμένε	η της την	διαβασμέ νη διαβασμέ νης διαβασμέ νη διαβασμέ νη	το του το	δια βα σμένο δια βα σμένου δια βα σμένο δια βα σμένο
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	διαβασμένοι διαβασμένων διαβασμένους διαβασμένοι	οι των τις	διαβασμένες διαβασμένων διαβασμένες διαβασμένες	τα των τα	διαβα σμένα διαβα σμένων διαβα σμένα διαβα σμένα

Μορφολογική ποικιλία

Ο τόνος σχεδόν πάντοτε παραμένει στην ίδια συλλαβή. Όμως, σε ορισμένες περιπτώσεις, στη γενική
του ενι
κού και του πληθυντικού και στην αιτιατική του πληθυντικού αριθμού των προπαροξύτονων επιθέ
των, κυρίως σε στερεότυπες εκφράσεις λόγιας προέλευσης ή σε τυπικό ύφος, ο
τόνος μετακινείται στην παραλήγουσα, π.χ. Επίλυση διαφόρων (αντί διάφορων)
προβλημάτων. Αθωώθηκε εξαιτίας του προτέρου εντίμου (αντί έντιμου) βίου του. Η μετακίνηση του
τόνου στη γενική του ενικού και στη γενική και αιτιατική του πληθυντικού θεωρείται κανονική, όταν
το επίθετο χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό, π.χ. Κάλεσε όλους τους αθανάτους (αντί αθάνατους).
Ρώτησε τον γιατρό για την πορεία της υγείας του αρρώστου (αντί άρρωστου). Η διαφοροποίηση αυ
τή τείνει σήμερα να σχετιστεί στον προφορικό λόγο με τη διαφοροποίηση του ύφους του ομιλητή (τό
νος στην προπαραλήγουσα = ουδέτερο ή οικείο ύφος, τόνος στην παραλήγουσα = τυπικό ύφος).

Τα επίθετα που το θέμα τους λήγει σε -ρ και μερικά επίθετα των οποίων το θέμα λήγει σε φω
νήεν σχηματίζουν σε ορισμένες περιπτώσεις, συνήθως σε στερεότυπες εκφράσεις λόγιας προέλευ
σης, το θηλυκό με κατάληξη -α, π.χ. Οι βουλευτές της αριστεράς (αντί αριστερής) πτέρυγας. Οδηγήθη
κε σε βεβαία (αντί βέβαιη) ήττα.

Ορισμένα επίθετα, που δηλώνουν εθνική προέλευση, παρουσιάζονται στο λόγο με διαφορετι
κό τονισμό, π.χ. Βουλγάρικο τυρί, αλλά και Ο βουλγαρικός στρατός. Η αμερικάνικη κυριαρχία, αλ
λά
και Η αμερικανική βοήθεια. Η διαφοροποίηση αυτή είναι τις περισσότερες φορές τυχαία. Σπανιό
τερα γίνεται για λόγους ύφους. Σ' αυτές τις περιπτώσεις το επίθετο που τονίζεται στη λήγουσα συ
ναντά
ται σε τυπικό ύφος.

Επίθετα σε -ος, -α, -ο

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν όλα τα επίθετα σε -ος που το θέμα τους λήγει σε οποιαδήποτε πραγμά
τωση του φωνήματος [i] (ι, υ, ει, οι), τονιζόμενου ή άτονου, ή σε οποιοδήποτε άλλο τονιζόμενο φωνήε
ν.

Ως προς τη μορφολογία τα επίθετα της ομάδας αυτής διαφέρουν από την ομάδα των επιθέτων
σε -ος,-η, -ο μόνο στους τύπους του θηλυκού του ενικού αριθμού, στην κατάληξη των οποίων υπάρχει
πάντα το -α στη θέση του -η.

Σύμφωνα με το νέος-νέα-νέο κλίνονται τα αιώνιος, γκρίζος, καινούριος, μοντέρνος, σκούρος, καθώς
και τα επίθετα που λήγουν στα επιθήματα -ούχος, -φόρος, -ούργος, π.χ. ταλαντούχος, κερδοφόρος, ρα
διούργος κ.ά.

Σύμφωνα με το τίμιος-τίμια-τίμιο κλίνονται τα άδειος, αστείος, κρύος, σπάνιος, τεράστιος κ.ά. κα
θώς και τα επίθετα σε -ένιος, -ίσιος, π.χ. μαρμαρένιος, βελουδένιος, αρνίσιος, βουνίσιος.

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θηλυ κό		ουδέ τερο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	νέος νέου νέο νέε	η της την	νέα νέας νέα νέα	το του το &bsp;	νέο νέου νέο νέο
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	νέοι νέων νέους νέοι	οι των τις	νέες νέων νέες νέες	τα των τα	νέα νέων νέα νέα

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέ τερο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	τίμιος τίμιου τίμιο τίμιε	η της την	τίμια τίμιας τίμια τίμια	το του το	τίμιο τίμιου τίμιο τίμιο
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	τίμιοι τίμιων τίμιους τίμιοι	οι των τις	τίμιες τίμιων τίμιες τίμιες	τα των τα	τίμια τίμιων τίμια τίμια

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θη λυκό		ουδέ τερο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	κερδοφόρος κερδοφόρου κερδοφόρο κερδοφόρε	η της την	κερδο φόρα κερδο φόρας κερδοφόρα κερδοφόρα	το του το	κε ρ δοφόρο κε ρδοφόρου κε ρδοφόρο κε ρ δοφόρο
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	κερδοφόροι κερδοφόρων κερδοφόρους κερδοφόροι	οι των τις	κερδο φόρες κερδο φόρων κερδο φόρες κερδο φόρες	τα των τα	κε ρδο φόρα κε ρδο φόρων κ ερδο φόρα κ ερδο φόρα

Μορφολογική ποικιλία

Στον τονισμό των επιθέτων σε -ος, -α, -ο συμβαίνει αυτό που συμβαίνει και στα επίθετα σε -ος, -η,
-ο.
Ο τόνος δηλαδή παραμένει σε όλες τις πτώσεις κανονικά στην ίδια συλλαβή. Όμως στη γενική του ενι
κού και πληθυντικού, καθώς και στην αιτιατική του πληθυντικού αριθμού, στα προπαροξύτονα επίθε
τα, σε ορισμένες περιπτώσεις, κυρίως σε τυπικό ύφος, ο τόνος μετακινείται στην παραλήγουσα,
π.χ. Ανακάλυψη πλουσίων (αντί πλούσιων) κοιτασμάτων. Ήταν άτομο μετρίου (αντί μέτριου) αναστή
ματος. Η μετακίνηση του τόνου στη γενική του ενικού και στη γενική και αιτιατική του πληθυ
ντικού θεωρείται κανονική, όταν το επίθετο χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό, π.χ. Υπάρχουν δέκα θέ
σεις ορθίων. Είναι ασφαλισμένος του Δημοσίου. Η διαφοροποίηση αυτή τείνει σήμερα να συσχετι
στεί στον προφορικό λόγο με τη διαφοροποίηση του ύφους του ομιλητή (τόνος στην προπαραλή
γουσα = ουδέτερο και οικείο ύφος, τόνος στην παραλήγουσα = τυπικό ύφος).

Ορισμένα επίθετα της κατηγορίας αυτής, όπως τα βόρειος, έγγειος, ειδοποιός, νότιος, χρησιμο
ποι
ούνται στο λόγο και ως δικατάληκτα, με τους τύπους του θηλυκού να συμπίπτουν με τους τύπους
του
αρσενικού, π.χ. Η Βόρειος Αμερική, αλλά και Η Βόρεια Αμερική. Η έγγειος ιδιοκτησία, αλλά
και– σπανιότερα– Η έγγεια ιδιοκτησία. Το επίθετο ειδοποιός χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστι
κά
στη στερεότυπη έκφραση η ειδοποιός διαφορά.

Επίθετα σε -ος, -ια, -ο

Τα επίθετα της ομάδας αυτής διαφέρουν από την ομάδα των επιθέτων σε -ος, -η, -ο μόνο στους τύπους
του θηλυκού του ενικού αριθμού, οι οποίοι λήγουν σε -ια και όχι σε -η.

Σύμφωνα με το γλυκός-γλυκιά-γλυκό κλίνονται τα γνωστικός, ελαφρός, φτωχός (οξύτονα), φρέσκος
(παροξύτονο), βρόμικος (προπαροξύτονο) κ.ά.

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	γλυκός γλυκού γλυκό γλυκέ	η της την	γλυκιά γλυκιάς γλυκιά γλυκιά	το του το	γλυ κό γλυ κού γλυ κό γλυ κό
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	γλυκοί γλυκών γλυκούς γλυκοί	οι των τις	γλυκές γλυκών γλυκές γλυκές	τα των τα	γλυ κά γλυ κών γλυ κά γλυ κά

Μορφολογική ποικιλία

Τα περισσότερα από τα επίθετα της ομάδας αυτής, όταν χρησιμοποιούνται σε τυπικό
ύφος, σχηματίζουν το θηλυκό του ενικού αριθμού με κατάληξη -η αντί -ια και κλίνονται όπως
το θηλυκό της ομάδας των επιθέτων σε -ος, -η, -ο, π.χ.

Έχει μια κακιά πεθερά, αλλά Διήνυσε μια κακή πορεία.

Είναι μια θηλυκιά αλεπού, αλλά Έχει θηλυκή σκέψη.

Επίθετα σε -ύς, -ιά, -ύ, σε -ύς, -εία, -ύ και σε -ής, -ιά, -ί

Όλα τα επίθετα της ομάδας αυτής είναι οξύτονα.

Οι τύποι της γενικής του ενικού και του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού και του ουδέτερου γένους
χρησιμοποιούνται σπάνια.

Τα επίθετα της ομάδας σε -ύς, -εία, -ύ διατηρούν στους περισσότερους τύπους τη μορφολογία που
είχαν στην αρχαία ελληνική και χρησιμοποιούνται συνήθως σε στερεότυπες εκφράσεις λόγιας προέλευ
σης και σε ύφος τυπικό.

Σύμφωνα με το βαρύς-βαριά-βαρύ κλίνονται τα βαθύς, ελαφρύς, μακρύς, παχύς, φαρδύς κ.ά.

Σύμφωνα με το βραχύς-βραχεία-βραχύ κλίνονται τα αμβλύς, δριμύς, ευθύς, θρασύς, οξύς, ταχύς κ.ά.

Σύμφωνα με το χρυσαφής-χρυσαφιά-χρυσαφί κλίνονται τα βυσσινής, θαλασσής, ουρανής, πορτοκα
λής, σταχτής κ.ά.

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτε ρο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	βαρύς βαριού / βαρύ βαρύ βαρύ	η της την	βαριά βαριάς βαριά βαριά	το του το	βα ρύ βα ριού / βαρύ βα ρύ βα ρύ
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	βαριοί / βαρείς βαριών βαριοί / βαρείς βαριοί / βαρείς	οι των τις	βαριές βαριών βαριές βαριές	τα των τα	βα ριά βα ριών βα ριά βα ριά

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτε ρο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	βραχύς βραχέος βραχύ βραχύ	η της την	βραχεία βραχείας βραχεία βραχεία	το του το	βρα χύ βρα χέος βρα χύ βρα χύ
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	βραχείς βραχέων βραχείς βραχείς	οι των τις	βραχείες βραχέων βραχείες βραχείες	τα των τα	βρα χέα βρα χέων βρα χέα βρα χέα

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτε ρο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	χρυσαφής χρυσαφιού / χρυσαφή χρυσαφή χρυσαφή	η της την	χρυσαφιά χρυσαφιάς χρυσαφιά χρυσαφιά	το του το	χρυ σαφί χρυ σα φιού / χρυσαφί χρυ σαφί χρυ σαφί
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	χρυσαφιοί χρυσαφιών χρυσαφιούς χρυσαφιοί	οι των τις	χρυσαφιές χρυσαφιών χρυσαφιές χρυσαφιές	τα των τα	χρυ σαφιά χρ υ σα φιών χρ υ σα φιά χρυ σαφιά

Μορφολογική ποικιλία

Η γενική του ενικού και πληθυντικού αριθμού, ενώ χρησιμοποιείται σπάνια στο λόγο, παρουσιάζει
μια ποικιλία τύπων, οι οποίοι καθορίζονται είτε από το ύφος του λόγου μέσα στο οποίο
εντάσσονται είτε από την έκφραση στην οποία χρησιμοποιούνται. Χρησιμοποιούνται συχνά σε οι
κείο ή ουδέτερο ύφος τύποι γενικής με καταλήξεις σε -ιού, -ύ και -ιών (του βαριού / βαρύ,
των βαριών), ενώ σε πολύ τυπικό ύφος και σε στερεότυπες εκφράσεις λόγιας προέλευσης εμφανίζο
νται τύποι σε -έος και -έων, π.χ. Καθρεφτίστηκε στα νερά του βαθιού πηγαδιού. Έφτασε στη μέση
του βαθύ κόλπου. Μετατροπή του ευθύ λόγου αλλά και του ευθέος λόγου. Eίναι πυγμάχος βαρέων
βαρών.

Ορισμένα από τα επίθετα της ομάδας σε -ύς, -ιά, -ύ παρουσιάζουν στην ονομαστική, αιτιατι
κή και κλητική του πληθυντικού αριθμού, του αρσενικού και του ουδετέρου, κατά κανόνα σε τυπικό
ύφος, τους μορφολογικούς τύπους που έχουν τα επίθετα σε -ύς, -εία, -ύ, π.χ. Η νέα ελληνι
κή δεν έχει δασείς φθόγγους. Τον διαπέρασαν οι τραχείς ήχοι μιας άρρυθμης μουσικής.

Στην αιτιατική πληθυντικού του χρυσαφής εμφανίζεται σπάνια και μόνο σε τυπικό ύφος β´ τύπος
σε-είς (χρυσαφείς).

Επίθετα σε -ης, -α, -ικο και σε -άς/-ής, -ού, -άδικο/-ήδικο (ανισοσύλλαβα)

Όλα τα αρσενικά και θηλυκά επίθετα της ομάδας των επιθέτων σε -ης, -α, -ικο είναι παροξύτονα, ενώ
τα
αντίστοιχα αρσενικά και θηλυκά της ομάδας επιθέτων σε -άς/-ής, -ού, -άδικο/-ήδικο είναι οξύτονα.

Η γενική πληθυντικού του θηλυκού της ομάδας των επιθέτων σε -ης, -α, -ικο δεν παρουσιάζει τύπο.

Σύμφωνα με το μικρούλης-μικρούλα-μικρούλικο κλίνονται τα: ζαβολιάρης, ζηλιάρης, κοντούλης, παρα
πονιάρης, πεισματάρης κ.ά.

Σύμφωνα με το υπναράς-υπναρού-υπναράδικο κλίνονται τα επίθετα: α) με κατάληξη αρσενικού σε
-άς, π.χ. κοιλαράς, λογάς, παραμυθάς, φωνακλάς κ.ά., β) με κατάληξη αρσενικού σε -τζής, π.χ. καβγα
τζής, τζαμπατζής κ.ά. και γ) με κατάληξη αρσενικού σε -λής, π.χ. μερακλής, μπελαλής κ.ά.

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτε ρο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	μικρούλης μικρούλη μικρούλη μικρούλη	η της την	μικρούλα μικρούλας μικρούλα μικρούλα	το του το	μι κρούλικο μι κρούλικου μι κρούλικο μ ικρούλικο
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	μικρούληδες μικρούληδων μικρούληδες μικρούληδες	οι των τις	μικρούλες μικρούλες μικρούλες	τα των τα	μι κρούλικα μι κρούλικων μικρούλικα μι κρούλικα

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτε ρο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	υπναράς υπναρά υπναρά υπναρά	η της την	υπναρού υπναρούς υπναρού υπναρού	το του το	υ πναράδικο υ πναράδικου υ πναράδικο υ πναράδικο
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	υπναράδες υπναράδων υπναράδες υπναράδες	οι των τις	υπνα ρούδες υπναρούδων υπναρούδες υπναρούδες	τα των τα	υ πναράδικα υ πναράδικων υ πναράδικα υ πναράδικα

Μορφολογική ποικιλία

Ορισμένα επίθετα σε -ούλης, κατά κανόνα υποκοριστικά, σχηματίζουν ουδέτερο και σε
-ούλι, π.χ. φτωχούλης, φτωχούλα, φτωχούλικο και φτωχούλι.

Ορισμένα επίθετα της ομάδας σε -ης, -α, -ικο σχηματίζουν το θηλυκό με κατάληξη -ούσα ή
-ού, π.χ. μαυρομάτης-μαυρομάτα και μαυροματού και μαυροματούσα.

Επίθετα σε -ης, -ης, -ες (δικατάληκτα)

Τα επίθετα που κλίνονται σύμφωνα με το διεθνής-διεθνής-διεθνές κρατούν σε όλες τις πτώσεις τον τό
νο στη λήγουσα.

Τα επίθετα που κλίνονται σύμφωνα με το συνήθης-συνήθης-σύνηθες ανεβάζουν τον τόνο στην προπα
ραλήγουσα, στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική στον ενικό αριθμό του ουδετέρου.

Η κλητική των επιθέτων αυτής της κατηγορίας χρησιμοποιείται πολύ σπάνια.

Σύμφωνα με το διεθνής-διεθνής-διεθνές κλίνονται τα αβλαβής, επιμελής, ειλικρινής, ευτυχής, υγιής
κ.ά.

Σύμφωνα με το συνήθης-συνήθης-σύνηθες κλίνονται τα αυτάρκης, επιμήκης, κακοήθης κ.ά.

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέ τερο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	διεθνής διεθνούς διεθνή διεθνή	η της την	διεθνής διεθνούς διεθνή διεθνή	το του το	διε θνές διε θνούς διε θνές διε θνές
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	διεθνείς διεθνών διεθνείς διεθνείς	οι των τις	διεθνείς διεθνών διεθνείς διεθνείς	τα των τα	διε θνή διε θνών διε θνή διε θνή

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	συνήθης συνήθους συνήθη συνήθη	η της την	συνήθης συνήθους συνήθη συνήθη	το του το	σύνη θες συνή θους σύνη θες σύνη θες
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	συνήθεις συνήθων συνήθεις συνήθεις	οι των τις	συνήθεις συνήθων συνήθεις συνήθεις	τα των τα	συνή θη συνή θων συνή θη συνή θη

Επίθετα σε -ων, -ουσα, -ον

Η κλητική χρησιμοποιείται πολύ σπάνια και σε πολύ ειδικές περιπτώσεις.

Η γενική πληθυντικού του θηλυκού γένους σε ορισμένα από τα επίθετα της κατηγορίας αυτής είναι
πολύ σπάνια.

Σύμφωνα με το ενδιαφέρων-ενδιαφέρουσα-ενδιαφέρον κλίνονται τα δευτερεύων, επείγων, επιβλέ
πων, εποπτεύων,
μέλλων, πρωτεύων κ.ά., δηλαδή όσα τονίζονται στην παραλήγουσα.

Σύμφωνα με το απών-απούσα-απόν κλίνονται τα αιτών, δηλών, αποτυχών, επιλαχών, επιτυχών, πα
ρών, τυχών κ.ά., δηλαδή όσα τονίζονται στην λήγουσα.

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θηλυ κό		ουδέ τερο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	ενδιαφέρων ενδιαφέροντος ενδιαφέροντα ενδιαφέρων	η της την	ενδιαφέ ρουσα ενδιαφέ ρουσας ενδιαφέ ρουσα ενδιαφέ ρουσα	το του το	ενδια φέρον ενδια φέροντος ενδια φέρον ενδια φέρον
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	ενδιαφέροντες ενδιαφερόντων ενδιαφέροντες ενδιαφέροντες	οι των τις	ενδιαφέρουσες ενδιαφερουσών ενδιαφέρουσες ενδιαφέρουσες	τα των τα	ενδια φέροντα ενδια φερόντων ενδια φέροντα ενδια φέροντα

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	απών απόντος απόντα απών	η της την	απούσα απούσας απούσα απούσα	το του το	απόν απόντος απόν απόν
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	απόντες απόντων απόντες απόντες	οι των τις	απούσες απουσών απούσες απούσες	τα των τα	απόντα απόντων απόντα απόντα

Επίθετα σε -ων/-ονας, -ων, -ον (δικατάληκτα)

Τα επίθετα αυτής της κατηγορίας είναι λίγα στη νέα ελληνική γλώσσα.

Η γενική και η κλητική χρησιμοποιούνται πολύ σπάνια.

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	μετριόφρων/μετριόφρονας μετριόφρονος/μετριόφρονα μετριόφρονα μετριόφρων	η της την	μετριόφρων μετριόφρονος μετριόφρονα μετριόφρων	το του το	μετριόφρον μετριόφρονος μετριόφρον μετριόφρον
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	μετριόφρονες μετριοφρόνων μετριόφρονες μετριόφρονες	οι των τις	μετριόφρονες μετριοφρόνων μετριόφρονες μετριόφρονες	τα των τα	μετριόφρονα μετριοφρόνων μετριόφρονα μετριόφρονα

Σύμφωνα με το μετριόφρων/-ονας, μετριόφρων, μετριόφρον κλίνονται τα γενναιόφρων, δεισιδαίμων, εθνικόφρων, εμπειρογνώμων, νοήμων κ.ά.

Mερικά από τα επίθετα της ομάδας αυτής εμφανίζουν στο αρσενικό, σε ουδέτερο ύφος, μόνο την κατάληξη -ων, π.χ. νοήμων, ενώ άλλα μόνο την κατάληξη -ονας, π.χ. εμπειρογνώμονας.

Να συμπληρωθούν οι καταλήξεις των επιθέτων -σε ων/ονας, -ων, -ον και των επιθέτων σε -ων, -ουσα, -ον

Το επίθετο πολύς-πολλή-πολύ

Η γενική ενικού του αρσενικού και του ουδετέρου χρησιμοποιούνται πολύ σπάνια στο λόγο.

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	πολύς πολλού / πολύ πολύ	η της την	πολλή πολλής πολλή	το του το	πολύ πολλού πολύ
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	πολλοί πολλών πολλούς	οι των τις	πολλές πολλών πολλές	τα των τα	πολλά πολλών πολλά

Άκλιτα επίθετα

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν επίθετα που προέρχονται συνήθως από ξένες γλώσσες και παρουσιάζουν τον ίδιο μορφολογικό τύπο σε όλες τις πτώσεις και των τριών γενών. Μερικά από τα επίθετα αυτά είναι τα εξής: κομπλέ, μοβ, μπεζ, μπλε, ριγέ, σικ.

Αρχαιόκλιτα επίθετα

ο δηλωθείς, η δηλωθείσα, το δηλωθέν

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	δηλωθείς δηλωθέντος δηλωθέντα δηλωθείς	η της την	δηλωθείσα δηλωθείσας/ ης δηλωθείσα δηλωθείσα	το του το	δηλωθέν δηλωθέντος δηλωθέν δηλωθέν
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	δηλωθέντες δηλωθέντων δηλωθέντες δηλωθέντες	οι των τις	δηλωθείσες δηλωθεισών δηλωθείσες δηλωθείσες	τα των τα	δηλωθέντα δηλωθέντων δηλωθέντα δηλωθέντα

ο δηλώσας, η δηλώσασα, το δηλώσαν

Ενικός αριθμός
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	δηλώσας δηλώσαντος δηλώσαντα δηλώσας	η της την	δηλώσασα δηλώσασας / δηλωσάσης δηλώσασα δηλώσασα	το του το	δηλώσαν δηλώσαντος δηλώσαν δηλώσαν
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	δηλώσαντες δηλωσάντων δηλώσαντες δηλώσαντες	οι των τις	δηλώσασες δηλωσασών δηλώσασες δηλώσασες	τα των τα	δηλώσαντα δηλωσάντων δηλώσαντα δηλώσαντα

Ασκήσεις

Βιβλιογραφία

	Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α', Β' Γ' Γυμνασίου, Σωφρόνης Χατζησαββίδης - Αθανασία Χατζησαββίδου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α, 2011
	Νεοελληνική Γραμματική, Μανόλης Τριανταφυλλίδης, ΟΕΣΒ, Αθήνα, 1941
	Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας, David Holton - Peter Mackridge - Ειρήνη Φιλιππάκη- Warburton, Πατάκης, Αθήνα, 1999
	Γραμματική της Νέας Ελληνικής, Χρ. Κλαίρης - Γ. Μπαμπινιώτης, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2005
	Γραμματική Ε, Στ Δημοτικού, Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton - Μιχ. Γεωργιαφέντης - Γεώργιος Κοτζόγλου - Μαργαρίτα Λουκά, ΟΕΔΒ, Αθήνα
	Εφαρμοσμένη Γραμματική της Δημοτικής και Συντακτικό, Γιάννη Β. Παπαναστασίου, Αθήνα, 1989
	Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996, κα' έκδοση
	Νεοελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006
	Νεοελληνική Γλώσσα Β' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006
	Νεοελληνική Γλώσσα Γ' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006