Παρασκευή 3 Δεκεμβρίου 2021

Επί Ασπαλάθων...,Γιώργος Σεφέρης-Λογοτεχνία Β Λυκείου

http://ebooks.edu.gr › ebook › show.php › DSB106

Γ. Σεφέρης, Επί Ασπαλάθων...

«Επί Ασπαλάθων...»

ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ποίημα του Σεφέρη και δημοσιεύτηκε στο Βήμα (23-9-71) τρεις μέρες μετά το θάνατό του στην περίοδο της δικτατορίας. Το ποίημα βασίζεται σε μια περικοπή του Πλάτωνα (Πολιτεία 614 κ.ε.) πον αναφέρεται στη μεταθανάτια τιμωρία των αδίκων και ιδιαίτερα του Αρδιαίου. Ο Αρδιαίος, τύραννος σε μια πόλη της Παμφυλίας, ανάμεσα σε άλλες ανόσιες πράξεις είχε σκοτώσει τον πατέρα του και τον μεγαλύτερο αδερφό του. Γι' αυτό και η τιμωρία του, καθώς και άλλων τυράννων, στον άλλο κόσμο στάθηκε φοβερή. 'Οταν εξέτισαν την καθιερωμένη ποινή που επιβαλλόταν στους αδίκους και ετοιμάζονταν να βγουν στο φως, το στόμιο δεν τους δεχόταν αλλά έβγαζε ένα μουγγρητό. «Την ίδια ώρα άντρες άγριοι και όλο φωτιά που βρίσκονταν εκεί και ήξεραν τι σημαίνει αυτό το μουγγρητό, τον Αρδιαίο και μερικούς άλλους, αφού τους έδεσαν τα χέρια και τα πόδια και το κεφάλι, αφού τους έριξαν κάτω και τους έγδαραν, άρχισαν να τους σέρνουν έξω από το δρόμο και να τους ξεσκίζουν επάνω στ' ασπαλάθια και σε όλους όσοι περνούσαν από εκεί εξηγούσαν τις αιτίες που τα παθαίνουν αυτά και έλεγαν πως τους πηγαίνουν να τους ρίξουν στα Τάρταρα». (Πλ. Πολιτεία 616).

	Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού πάλι με την άνοιξη. Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες το κόκκινο χώμα κι ασπάλαθοι*
5	δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια
	και τους κίτρινους ανθούς. Απόμακρα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας αντηχούν
		ακόμη...

	Γαλήνη. — Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον; Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ, χαμένη στου μυαλού
10	τ' αυλάκια·*
	τ' όνομα του κίτρινου θάμνου δεν άλλαξε από εκείνους τους καιρούς. Το βράδυ βρήκα την περικοπή:* «τον έδεσαν χειροπόδαρα» μας λέει
15	«τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν
	τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο, κουρέλι».

	Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του
20	ο Παμφύλιος Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος.

			31 του Μάρτη 1971

ασπάλαθοι: θάμνοι με μεγάλα αγκάθια και κίτρινα λουλούδια.
στου μυαλού τ' αυλάκια: στη μνήμη.
περικοπή: εννοεί το χωρίο 616 της Πολιτείας.

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

Γιώργου Σεφέρη Επί ασπαλάθων, Μουσική Σταμάτης Σπανουδάκης

https://www.youtube.com/watch?v=mdNx_0OW4EM

Γιώργος Σεφέρης

Έλληνας ποιητής, δοκιμιογράφος, μεταφραστής και
διπλωμάτης. Από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, τιμήθηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1963.

Γιώργος Σεφέρης (1900 – 1971)
Έλληνας ποιητής, δοκιμιογράφος, μεταφραστής και διπλωμάτης. Από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1963. Γραμματολογικά ανήκει στη «Γενιά του '30».
Ο Γεώργιος Σεφεριάδης, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου του 1900 στη Σμύρνη. Ήταν το μεγαλύτερο παιδί του Στυλιανού Σεφεριάδη (1873-1951) - δικηγόρου, σημαντικού κοινωνικού παράγοντα της Σμύρνης και ανθρώπου με λογοτεχνικές ανησυχίες - και της Δέσποινας Τενεκίδη με καταγωγή από τη Νάξο. Το ζευγάρι είχε άλλα δυο παιδιά, τον Άγγελο (1905-1950) και την Ιωάννα (1902-2000), σύζυγο του φιλόσοφου και πολιτικού Κωνσταντίνου Τσάτσου.
Ο Σεφέρης ξεκίνησε τις εγκύκλιες σπουδές του το 1906 στη Σμύρνη και τις ολοκλήρωσε το 1918 στην Αθήνα, όπου είχε εγκατασταθεί η οικογένειά του από το 1914. Στη συνέχεια γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, από την οποία αποφοίτησε με διδακτορικό το 1924. Τα χρόνια παραμονής του στο Παρίσι ήταν καθοριστικά για τη διαμόρφωση της ποιητικής του φυσιογνωμίας. Ήταν η εποχή που το κίνημα του μοντερνισμού βρισκόταν στην ακμή του.
Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα διορίστηκε υπάλληλος του Υπουργείου Εξωτερικών (1926), αρχίζοντας έτσι μια λαμπρή καριέρα στο διπλωματικό σώμα, που κορυφώθηκε το 1957, με την τοποθέτησή του ως πρεσβευτή της Ελλάδας στη Μεγάλη Βρετανία. Παρέμεινε στο Λονδίνο έως το 1962, οπότε και συνταξιοδοτήθηκε. Στις 10 Απριλίου του 1941, μία ημέρα μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς, είχε νυμφευτεί στην Πλάκα τη Μαρώ Ζάννου, με την οποία δεν απέκτησε παιδιά.

Στα ελληνικά γράμματα ο Γιώργος Σεφέρης εμφανίστηκε το 1931, με την ποιητική συλλογή Στροφή, η οποία από την πρώτη στιγμή της κυκλοφορίας της προκάλεσε το ενδιαφέρον της λογοτεχνικής κοινότητας της Αθήνας, με θετικές και αρνητικές αντιδράσεις. Οι θαυμαστές του -Γιώργος Θεοτοκάς, Γιώργος Κατσίμπαλης και Ανδρέας Καραντώνης- υποστήριξαν ότι η Στροφή εγκαινιάζει μια καινούργια εποχή για την ελληνική ποίηση, ενώ οι επικριτές του, όπως ο Άλκης Θρύλος και ο Τάκης Παπατσώνης, ισχυρίστηκαν ότι η ποίηση του Σεφέρη είναι σκοτεινή και εγκεφαλική, χωρίς πραγματικό συναίσθημα. Με την πάροδο του χρόνου, η Στροφή απέκτησε τεράστιο συμβολικό βάρος, επειδή θεωρήθηκε από την κριτική ότι έστρεψε την ελληνική ποίηση από την παραδοσιακή στη μοντέρνα γραφή. Ο Μοντερνισμός του Σεφέρη, παρατηρεί ο Γιώργος Θεοτοκάς, υπήρξε «ένας μοντερνισμός τολμηρός, αλλά που κρατούσε το νήμα της παράδοσης, με αίσθημα ευθύνης και με σεβασμό για τη γλώσσα».
Ο θόρυβος που δημιουργήθηκε, αλλά και το ειδικό βάρος των Κατσίμπαλη και Καραντώνη στα λογοτεχνικά πράγματα, τον βοήθησε να επιβληθεί ως ένας πολλά υποσχόμενος νέος ποιητής. Η καθιέρωση του Σεφέρη ως μείζονος ποιητή έγινε το 1935, με την ποιητική συλλογή Μυθιστόρημα. Σ’ αυτό το έργο βλέπουμε πλήρως διαμορφωμένα τα σύμβολα που συνθέτουν την ποιητική μυθολογία του Σεφέρη: το «ταξίδι», οι «πέτρες», τα «μάρμαρα», τα «αγάλματα», η «θάλασσα», ο «Οδυσσέας» κ.ά.
Εκτός από το πλούσιο ποιητικό έργο του, ο Σεφέρης διακρίθηκε και στον δοκιμιακό λόγο, με μία σειρά ρηξικέλευθων κριτικών δοκιμίων, στα οποία τόνισε τη σημασία της ελληνικής παράδοσης και ανέδειξε το έργο περιθωριακών μορφών της, όπως του Γιάννη Μακρυγιάννη και του Θεόφιλου. Το μεταφραστικό του έργο είναι μικρό σε ποσότητα, αλλά σημαντικό. Μετέφρασε δύο έργα του αμερικανού ποιητή Τ.Σ. Έλιοτ (Έρημη Χώρα και Φονικό στην Εκκλησιά), ενώ μετέφερε στη νέα ελληνική δύο έργα της Βίβλου (Άσμα Ασμάτων και Αποκάλυψη του Ιωάννη). Ο Τ.Σ. Έλιοτ, ηγετική φυσιογνωμία της μοντερνιστικής ποίησης του 20ου αιώνα, ήταν ο ποιητής που τον επηρέασε όσο κανένας άλλος.

Παραλαμβάνοντας το βραβείο Νόμπελ
Από τη δεκαετία του '50 το έργο του Σεφέρη μεταφράστηκε και εκτιμήθηκε στο εξωτερικό. Συνεπεία αυτού ήταν η βράβευσή του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας τον Δεκέμβριο του 1963, «για το υπέροχο λυρικό ύφος του, που είναι εμπνευσμένο από ένα βαθύ αίσθημα για το ελληνικό πολιτιστικό ιδεώδες», όπως αναφέρεται στο σκεπτικό της Σουηδικής Ακαδημίας.
Κατά τη διάρκεια της επτάχρονης δικτατορίας, έσπασε τη σιωπή του στις 28 Μαρτίου του 1969 και στηλίτευσε τη χούντα με την περίφημη δήλωσή του στο ραδιόφωνο του BBC. «Είναι μια κατάσταση υποχρεωτικής νάρκης, όπου όσες πνευματικές αξίες κατορθώσαμε να κρατήσουμε ζωντανές, με πόνους και με κόπους, πάνε κι αυτές να καταποντισθούν μέσα στα ελώδη στεκάμενα νερά» τόνισε μεταξύ άλλων.

Στις αρχές Αυγούστου του 1971 ο Γιώργος Σεφέρης εισάγεται στον Ευαγγελισμό και εγχειρίζεται στον δωδεκαδάκτυλο. Θα πεθάνει από μετεγχειρητικές επιπλοκές τα ξημερώματα της 20ης Σεπτεμβρίου του 1971. Η κηδεία του, δύο ημέρες αργότερα, θα είναι πάνδημη και θα λάβει αντιδικτατορικό χαρακτήρα. Στη νεκρώσιμη πομπή προς το Α' Νεκροταφείο, μπροστά στην Πύλη του Αδριανού, το πλήθος σταματά την κυκλοφορία και αρχίζει να τραγουδά το απαγορευμένο τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη σε στίχους Σεφέρη Άρνηση (Στο περιγιάλι το κρυφό, όπως είναι πιο γνωστό). Στις 23 Σεπτεμβρίου, δημοσιεύεται στην εφημερίδα Το Βήμα, το τελευταίο ποίημα του Γιώργου Σεφέρη Επί Ασπαλάθων, που έγραψε στις 31 Μαρτίου 1971 και αποτελεί μία ακόμη καταγγελία κατά της δικτατορίας.
Αρκετοί συνθέτες έχουν ενσκήψει στο έργο του Σεφέρη και μελοποιήσει ποιήματά του, όπως οι Μίκης Θεοδωράκης, Νίκος Μαμαγκάκης, Μίλτος Πασχαλίδης, Αδελφοί Κατσιμίχα, Ηλίας Ανδριόπουλος, Δήμος Μούτσης, Αργύρης Μπακιρτζής, Δημήτρης Αγραφιώτης, Θεόδωρος Αντωνίου, Λεωνίδας Ζώρας, Θεόδωρος Καρυωτάκης, Περικλής Κούκος, Γιώργος Κουρουπός, Γεώργιος Πονηρίδης, Θάνος Μικρούτσικος και Τζον Τάβενερ.

https://www.youtube.com/watch?v=OeFwwou0ixI

Η δήλωση του κατά της χούντας
Διαβάστε: Γιώργος Σεφέρης - Αποφθέγματα

Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/697
© SanSimera.gr

Έλληνες του Πνεύματος και της Τέχνης: Γιώργος Σεφέρης

https://www.youtube.com/watch?v=V92VPDYHg5Q

Γιώργος Σεφέρης: Ο ήχος του νοήματος | SNFCC

Νάσος Βαγενάς: H γενιά του '30 και ο Σεφέρης

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ: Ηχογράφηση από την κηδεία του Σεφέρη το 1971

ΕΙΚΟΝΕΣ

"Επί Ασπαλάθων..." Γ. Σεφέρης

Είναι το τελευταίο ποίημα του Σεφέρη και δημοσιεύτηκε στο Βήμα (23.9.71) τρεις μέρες μετά το θάνατό του στην περίοδο της δικτατορίας. Το ποίημα βασίζεται σε μια περικοπή του Πλάτωνα (Πολιτεία 614 κ.ε.) που αναφέρεται στη μεταθανάτια τιμωρία των αδίκων και ιδιαίτερα του Αρδιαίου. Ο Αρδιαίος, τύραννος σε μια πόλη, είχε σκοτώσει τον πατέρα του και τον μεγαλύτερο του αδερφό του. Γι' αυτό και η τιμωρία του, καθώς και των άλλων τυράννων, στον άλλο κόσμο στάθηκε φοβερή. Όταν εξέτισαν την καθιερωμένη ποινή που επιβαλλόταν στους αδίκους και ετοιμαζόταν να βγουν στο φως, το στόμιο δεν τους δεχόταν αλλά έβγαζε ένα μουγκρητό. "Την ίδια ώρα άντρες άγριοι και όλο φωτιά που βρισκόταν εκεί και ήξεραν τι σημαίνει αυτό το μουγκρητό, τον Αρδιαίο και μερικούς άλλους αφού τους έδεσαν τα χέρια και τα πόδια και το κεφάλι, αφού τους έριξαν κάτω και τους έγδαραν, άρχισαν να τους σέρνουν έξω από το δρόμο και να τους ξεσκίζουν επάνω στ' ασπαλάθια και σε όλους όσοι περνούσαν από εκεί εξηγούσαν τις αιτίες που τα παθαίνουν αυτά και έλεγαν πως τους πηγαίνουν να τους ρίξουν στα Τάρταρα". (Πλ. Πολιτεία 616).

https://www.sarantakos.com/seferis/seferhs_epiaspal.htm

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Η μέρα του Ευαγγελισμού είναι και η μέρα της εθνικής μας γιορτής. Τη μέρα αυτή ο ποιητής αποφεύγοντας τους ψεύτικους εορτασμούς και τους πομπώδεις πανηγυρικούς της δικτατορίας προτίμησε να επισκεφτεί το Σούνιο, να ζήσει πιο κοντά στην ελληνική φύση και παράδοση. Να διαβάσετε τους στίχους 1-7 και να παρατηρήσετε: α) Πώς εικονίζεται το τοπίο, β) πώς «βλέπει» ο ποιητής τα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα; (Να αναλύσετε τη μεταφορά).
Με ποιο τρόπο γίνεται η μετάβαση στον Αρδιαίο;
Ποιοι συνειρμοί γίνονται στο μυαλό του ποιητή;
Πώς συνδέεται το ποίημα με την εποχή που γράφτηκε;
Ποια διάθεση του ποιητή φανερώνει το ποίημα;
Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου
ΠΗΓΗ:https://fliphtml5.com/xpqa/vfef/basic
1. Η μέρα του Ευαγγελισμού είναι και η μέρα της εθνικής μας γιορτής. Τη μέρα αυτή ο ποιητής αποφεύγοντας τους ψεύτικους εορτασμούς και τους πομπώδεις πανηγυρικούς της δικτατορίας προτίμησε να επισκεφτεί το Σούνιο, να ζήσει πιο κοντά στην ελληνική φύση και παράδοση.
Να διαβάσετε τους στίχους 1-7 και να παρατηρήσετε:
α) Πώς εικονίζεται το τοπίο,
β) πώς «βλέπει» ο ποιητής τα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα; (Να αναλύσετε τη μεταφορά).
Α)Ο ποιητής επιλέγει να περάσει την ημέρα του εορτασμού του Ευαγγελισμού στον Σούνιο, μακριά από το κέντρο της Αθήνας. Το τοπίο που αντικρίζει είναι στολισμένο με μεγάλες πέτρες, με σκουριασμένο χρώμα, κόκκινο χώμα, ασπάλαθους που ξεπ- ροβάλλουν τα κίτρινα άνθη τους και τον Ναό του Ποσειδώνα με τις κολώνες που συνθέτουν το ανοιξιάτικο σκηνικό. Η εικόνα αυτή μας παραπέμπει σε ένα λιτό και απλό σκηνικό, όπως ακριβώς είναι το Σούνιο, στο οποίο η βλάστηση είναι ελάχιστη. Το τοπίο αυτό θα προσφέρει τη γαλήνη στον ποιητή, αλλά και τη συνειρμική σκέψη από τους ασπάλαθους. Παρατηρούμε ότι η περιγραφή των ασπαλάθων είναι πιο λεπτομερής, ώστε να μας οδηγήσει κατευθείαν μετά ο Σεφέρης στον πλατωνικό μύθο του Αρδιαίου.
Β)Σχετικά με τον ναό του Ποσειδώνα, δημιουργείται μια ακόμη συνειρμική εικόνα. Συγκεκριμένα, ο ποιητής βλέπει τις κολώνες του ναού και του θυμίζουν τις χορδές από μια άρπα που παίζει σιγανά ακόμα μουσική. Η εικόνα της άρπας μας παραπέμ- πει στα αγωνιστικά εμβατήρια, αλλά και στις ένδοξες στιγμές των αρχαίων Ελλήνων που χρησιμοποιούσαν εκείνο το σημείο σαν παρατηρητήριο για τον Σαρωνικό κόλπο.
Κάποτε λοιπόν οι Έλληνες κρατούσαν τα οχυρά τους ασφαλή και πρόσεχαν τους εχθρούς τους.
Σε αντίθεση με την εποχή του ποιητή που έχει επέλθει η υποδούλωση και η ανελευθερία.
2. Με ποιο τρόπο γίνεται η μετάβαση στον Αρδιαίο;
Η μετάβαση του ποιητή στον τύραννο Αρδιαίο γίνεται μέσω επάλληλων συνειρμών από το περιβάλλον στο οποίο βρέθηκε ο ίδιος. Το βασικό ερέθισμα για το συνειρμό αυτό ήταν οι θάμνοι των ασπαλάθων.
Το γεγονός ότι το όνομα του θάμνου δεν έχει αλλάξει από την αρχαιότητα, μετέφερε το μυαλό και τη σκέψη του ποιητή σε εκείνες τις εποχές και πιο συγκεκριμένα στον Πλάτωνα. Με αυτό τον τρόπο κατέληξε στον μύθο του Αρδιαίου.
3. Ποιοι συνειρμοί γίνονται στο μυαλό του ποιητή; Μέσα από το τοπίο που αντικρίζει ο Σεφέρης στο Σούνιο, του δημιουργείται ο συ- νειρμός για τον τύραννο Αρδιαίο. Οι αρχαίες κολώνες του ναού του Ποσειδώνα και οι θάμνοι των ασπαλάθων, παραπέμπουν τον ποιητή στην αρχαιότητα και συγκεκριμένα στο έργο του Πλάτωνα «Πολιτεία», όπου αναφέρεται σε ένα σημείο για τον τύραννο από την Παμφυλία της Μικράς Ασίας.
Ο Αρδιαίος τιμωρήθηκε για την αυταρχική συμπεριφορά του και τις αμαρτίες του.
Όταν ήρθε η στιγμή να βγει στο φως και να κριθεί για τη ζωή του, το στόμιο δεν τον δέχτηκε και έβγαλε ένα μουγκρητό. Τότε όσοι νεκροί ήταν γύρω του, αντιλήφθηκαν ότι το μουγκρητό σήμαινε πως πρόκειται για έναν μισητό άνθρωπο που κουβαλούσε φοβερές αμαρτίες στην πλάτη του.
Για αυτό το λόγο τον άρπαξαν και τον έσυραν πάνω στα αγκάθια των ασπαλάθων, εξηγώντας σε όσους ήταν παρόντες τα αμαρτήματα του τυράννου.
4. Πώς συνδέεται το ποίημα με την εποχή που γράφτηκε;
Η εποχή που έζησε ο ποιητής και που συνέθεσε το ποίημα, ήταν η εποχή της δικτατορίας στην Ελλάδα.
Παρόλα αυτά το ποίημα αναφέρεται ελάχιστα στη σύγχρονη με τον ποιητή εποχή, και περισσότερο στην εποχή της αρχαίας Ελλάδας.
Αυτό που θέλει να επιτύχει ο Σεφέρης είναι να μας μεταδώσει την άποψή του για την εποχή του μέσω συνειρμών.
Μέσω του προσώπου του Αρδιαίου, ο ποιητής θίγει τους «τυράννους» της δικής του εποχής, που καταδυναστεύουν τους Έλληνες και στερούν την ελευθερία τους.
Μέσα από το μύθο, ο ποιητής τονίζει πως οι τύραννοι όλων των εποχών θα έχουν άδοξο τέλος και θα τιμωρηθούν όπως τους αξίζει.
5. Ποια διάθεση του ποιητή φανερώνει το ποίημα;
Είναι φανερό πως σε όλο το ποίημα υποφώσκει η διάθεση του ποιητή να σχολιάσει την πολιτική κατάσταση της εποχής του.
Ενώ αρχικά φαίνεται να βρίσκεται σε χαλαρή διάθεση απολαμβάνοντας το τοπίο και την εξόρμηση του, μετά γίνεται πιο καυστικός όταν μιλάει για τον τύραννο Αρδιαίο.
Αρχικά θα λέγαμε ότι ο ποιητής επέλεξε το Σούνιο για να γιορτάσει την ημέρα του Ευαγγελισμού, προκειμένου να αποφύγει τους υπερβολικούς εορτασμούς από τους δικτάτορες στο κέντρο της Αθήνας.
Το Σούνιο του προσφέρει τη γαλήνη, αλλά μετά από λίγο του δημιουργεί εικόνες και συνειρμούς που του προκαλούν αντίδραση και του υπενθυμίζουν τη δεινή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα.

file:///C:/Users/dwrap/Desktop/epiaspalathon.pdf

«ΕΠΙ ΑΣΠΑΛΑΘΩΝ» Γιώργος Σεφέρης

http://www.youtube.com/watch?v=lUu2yS2B064

Το ποίημα αυτό του Σεφέρη αναφέρεται στον τύραννο της Παμφυλίας Αρδιαίο.

Ο Πλάτωνας αναφέρει ότι ήταν ιδιαίτερα σκληρός και άδικος - ανάμεσα στ’ άλλα είχε σκοτώσει τον πατέρα του και τον αδελφό του.

Η τιμωρία του ήταν το ίδια σκληρή· του έδεσαν τα χέρια, τα πόδια και το κεφάλι, τον έριξαν κάτω και τον έγδαραν, τον έσυραν στο δρόμο και τον ξέσκισαν επάνω στους θάμνους - στ’ ασπαλάθια.

Είναι λοιπόν φανερό ότι, αναφερόμενος στον τύραννο της Παμφυλίας, ο Σεφέρης είχε στο νου του αυτούς που κυβερνούσαν την Ελλάδα στις μέρες του, τους σύγχρονούς του τυράννους.

Τη μέρα του Ευαγγελισμού ο ποιητής προτίμησε να πάει στο Σούνιο.

Γύρω από τις πέτρες υπήρχαν λίγα πράσινα φύλλα, κόκκινο χώμα και ασπάλαθοι που είχαν έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια και τους κίτρινους ανθούς. Πιο μακριά οι αρχαίες κολόνες θύμιζαν χορδές μιας άρπας που αντηχούν ακόμη.

Το τοπίο αυτό τον γέμισε γαλήνη.

Θυμήθηκε τότε μια λέξη στον Πλάτωνα, το όνομα του κίτριου θάμνου, που έμεινε το ίδιο από τα αρχαία χρόνια.

Γυρίζοντας στο σπίτι του, το βράδυ βρήκε την περικοπή.

Έλεγε ότι έδεσαν τον Αρδιαίο χειροπόδαρα, τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν, τον καταξέσκισαν πάνω στους ασπάλαθους και τον πέταξαν στον Τάρταρο, κουρέλι. Έτσι πλήρωσε τις αδικίες που είχε κάνει ο Παμφύλιος τύραννος.

α. Νοηματική απόδοση

Στο ποίημα διακρίνουμε τρεις ενότητες:

1η ενότητα (στ. 1-7): Το τοπίο στο Σούνιο.

2η ενότητα (στ. 8-18): Περιγραφή της τιμωρίας του Αρδιαίου.

3η ενότητα (στ. 19-20): Επιμύθιο (συμπέρασμα).

ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Εικόνες:

«Ήταν ωραίο το Σούνιο... αντηχούν ακόμη...» Στους στίχους αυτούς ο ποιητής περιγράφει το τοπίο στο Σούνιο τη μέρα του Ευαγγελισμού. Είναι μια θαυμάσια εικόνα, οπτική και ακουστική - εκτός από το τοπίο, είναι αισθητός ο ήχος της άρπας που αντηχεί ακόμη. «τον έδεσαν... κουρέλι": Στη σκληρή εικόνα περιγράφεται η τιμωρiα του Αρδιαίου.

2. Μεταφορές:

«Απόμακρα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας αντηχούν ακόμη...»: Ο αρχαίες κολόνες, τα απομεινάρια του ναού του Ποσειδώνα, μοιάζουν με χορδές άρπας που αντηχούν ακόμη.

Η κληρονομιά των αρχαίων, οι ιδέες και τα μηνύματα είναι ακόμη ζωντανά. «σκουριασμένες πέτρες»: από το γκρίζο χρώμα τους.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

1η:

Η μέρα του Ευαγγελισμού είναι και η μέρα της εθνικής μας γιορτής.

Τη μέρα αυτή ο ποιητής, αποφεύγοντας τους ψεύτικους εορτασμούς και τους πομπώδεις πανηγυρικούς της δικτατορίας, προτίμησε να επισκεφτεί το Σούνιο, να ζήσει πιο κοντά στην ελληνική φύση και παράδοση.

Να διαβάσετε τους στίχους 1-7 και να παρατηρήσετε:

α) Πώς εικονίζεται το τοπίο;

β) Πώς «βλέπει» ο ποιητής το ερείπιο του ναού του Ποσειδώνα; (Να αναλύσετε τη μεταφορά).

α) Στους στίχους αυτούς το φυσικό τοπίο εικονίζεται απλό και λιτό, όπως είναι στην πραγματικότητα το τοπίο της Αττικής· τα πράσινα φύλλα λίγα, οι πέτρες γκρίζες, το χώμα κόκκινο και εδώ κι εκεί κάποιοι θάμνοι. Ο ποιητής περιγράφει ιδιαίτερα λεπτομερειακά τους ασπάλαθους, γιατί έτσι προετοιμάζει το κύρια θέμα του ποιήματος, την τιμωρία του Αρδιαίου. β) Ο ποιητής παρομοιάζει τα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα με χορδές άρπας που ηχούν ακόμη. Μ’ αυτόν τον τρόπο τονίζει το πόσο ζωντανή είναι ακόμη και σήμερα η αρχαία παράδοση.

Τα μηνύματα και οι ιδέες των προγόνων μας είναι ακόμη ζωντανές.

Αυτή η θαυμάσια μεταφορά σκοπεύει στην προετοιμασία του κυρίου θέματος, αφού, όπως τιμωρήθηκε ο Αρδιαiος, έτσι θα τιμωρηθούν και οι σύγχρονοι τύραννοι - το μήνυμα των αρχαίων διατηρεί την επικαιρότητά του.

Αυτή η ιδέα παρουσιάζεται με μια οπτική και ακουστική εικόνα.

2η: Με ποιο τρόπο γίνεται η μετάβαση στον Αρδιαίο;

Ο ποιητής μεταβαίνει στον Αρδιαίο συνειρμικά.

Αρχικά βλέπει το θάμνο - η εικόνα είναι οπτική.

Ξέρει ότι το όνομά του είναι «ασπάλαθας» και θυμάται ότι το όνομα αυτό «δεν άλλαξε από εκείνους τους καιρούς», από την αρχαιότητα.

Έτσι το μυαλό του πήγε στον Αρδιαίο, τον αρχαίο τύραννο, που τον τιμώρησαν καταξεσκίζοντάς τον πάνω στους θάμνους.

3η: Ποιοι συνειρμοί γίνονται στο μυαλό του ποιητή;

Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, το αρχικό ερέθισμα είναι η εικόνα του θάμνου.

Οι αρχαίες κολόνες στρέφουν το μυαλό του προς την αρχαιότητα.

Θυμάται ότι η ονομασία «ασπάλαθος» δεν έχει αλλάξει από εκείνα τα χρόνια. Τη λέξη αυτή την είχε διαβάσει κάπου στον Πλάτωνα, εκεί είχε διαβάσει για τον τύραννο Αρδιαίο και για την τιμωρία του.

Όμως οι χορδές της αρχαίας άρπας αντηχούν ακόμη - οι ιδέες και η κληρονομιά των αρχαίων είναι ακόμη ζωντανές.

Όπως τιμωρήθηκε ο Αρδιαίος, έτσι θα τιμωρηθούν και οι σύγχρονοι τύραννοι της πατρίδας του.

Αυτοί οι συνειρμοί γίνονται μέσα στο μυαλό του ποιητή.

4η: Πώς συνδέεται το ποίημα με την εποχή που γράφτηκε;

Ο ποιητής δεν αναφέρεται άμεσα στην εποχή του.

Το θέμα του είναι παρμένο από την αρχαία ιστορία μας.

Όμως μέσα από τους συμβολισμούς και μέσα από τα υπονοούμενα είναι φανερό ότι ο ποιητής ενδιαφέρεται για όσα συμβαίνουν γύρω του και δυσανασχετεί με το τυραννικό καθεστώς που είχαν εγκαθιδρύσει οι σύγχρονοι δικτάτορες.

Ο Σεφέρης θυμίζει τα διδάγματα της ιστορίας - όλοι οι δικτάτορες, όλοι οι τύραννοι, αργά ή γρήγορα ταπεινώνονται και τιμωρούνται, όπως ακριβώς ο αρχαίος Αρδιαίος.

Αργά ή γρήγορα η αλαζονική τους έπαρση τους οδηγεί στην καταστροφή. Είναι σαφή τα αντιδικτατορικά αισθήματα του ποιητή.

5η: Ποια διάθεση του ποιητή φανερώνει το ποίημα;

Είναι φανερό ότι το αίσθημα της ταπείνωσης κυριαρχούσε στην ψυχή του ποιητή, όταν αποφάσισε να φύγει από την Αθήνα τη μέρα της εθνικής γιορτής.

Αισθανόταν αηδία και αποστροφή για όσα συνέβαιναν γύρω του, με τα κούφια λόγια, τους ανόητους πανηγυρισμούς, την υποκρισία των δικτατόρων και τα άδεια πυροτεχνήματα.

Πηγαίνοντας στο Σούνιο ένιωσε να γαληνεύει - κάτι το τοπίο, κάτι οι αρχαίες κολόνες, το αποτέλεσμα ήταν να ηρεμήσει ψυχικά.

Όμως σύντομα η κατάστασή του ξαναάλλαξε, τη γαλήνη διαδέχθηκε η οργή, καθώς οι θάμνοι, οι ασπάλαθοι του έφεραν στο μυαλό τον Αρδιαίο, τον αρχαίο τύραννο.

Μια επιθυμία απόδοσης δικαιοσύνης πλημμύρισε την ψυχή του ποιητή.

«ΕΠΙ ΑΣΠΑΛΑΘΩΝ» Γιώργος Σεφέρης

http://www.youtube.com/watch?v=lUu2yS2B064

Το ποίημα αυτό του Σεφέρη αναφέρεται στον τύραννο της Παμφυλίας Αρδιαίο.

Το ποίημα γράφτηκε στην περίοδο της δικτατορίας, το Μάρτη του 1971, και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα το Βήμα τρεις μέρες μετά το θάνατο του Σεφέρη, στις 29 του Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς. Είναι λοιπόν φανερό ότι, αναφερόμενος στον τύραννο της Παμφυλίας, ο Σεφέρης είχε στο νου του αυτούς που κυβερνούσαν την Ελλάδα στις μέρες του, τους σύγχρονούς του τυράννους. Τη μέρα του Ευαγγελισμού ο ποιητής προτίμησε να πάει στο Σούνιο. Γύρω από τις πέτρες υπήρχαν λίγα πράσινα φύλλα, κόκκινο χώμα και ασπάλαθοι που είχαν έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια και τους κίτρινους ανθούς. Πιο μακριά οι αρχαίες κολόνες θύμιζαν χορδές μιας άρπας που αντηχούν ακόμη. Το τοπίο αυτό τον γέμισε γαλήνη. Θυμήθηκε τότε μια λέξη στον Πλάτωνα, το όνομα του κίτριου θάμνου, που έμεινε το ίδιο από τα αρχαία χρόνια. Γυρίζοντας στο σπίτι του, το βράδυ βρήκε την περικοπή. Έλεγε ότι έδεσαν τον Αρδιαίο χειροπόδαρα, τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν, τον καταξέσκισαν πάνω στους ασπάλαθους και τον πέταξαν στον Τάρταρο, κουρέλι. Έτσι πλήρωσε τις αδικίες που είχε κάνει ο Παμφύλιος τύραννος. α. Νοηματική απόδοση Στο ποίημα διακρίνουμε τρεις ενότητες: 1π ενότητα (στ. 1-7): Το τοπίο στο Σούνιο. 2η ενότητα (στ. 8-18): Περιγραφή της τιμωρίας του Αρδιαίου. 3η ενότητα (στ. 19-20): Επιμύθιο (συμπέρασμα). 19ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 61. Εικόνες: «Ήταν ωραίο το Σούνιο... αντηχούν ακόμη...» Στους στίχους αυτούς ο ποιητής περιγράφει το τοπίο στο Σούνιο τη μέρα του Ευαγγελισμού. Είναι μια θαυμάσια εικόνα, οπτική και ακουστική - εκτός από το τοπίο, είναι αισθητός ο ήχος της άρπας που αντηχεί ακόμη. «τον έδεσαν... κουρέλι": Στη σκληρή εικόνα περιγράφεται η τιμωρiα του Αρδιαίου. 2. Μεταφορές: «Απόμακρα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας αντηχούν ακόμη...»: Ο αρχαίες κολόνες, τα απομεινάρια του ναού του Ποσειδώνα, μοιάζουν με χορδές άρπας που αντηχούν ακόμη. Η κληρονομιά των αρχαίων, οι ιδέες και τα μηνύματα είναι ακόμη ζωντανά. «σκουριασμένες πέτρες»: από το γκρίζο χρώμα τους.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

1η:

Η μέρα του Ευαγγελισμού είναι και η μέρα της εθνικής μας γιορτής. Τη μέρα αυτή ο ποιητής, αποφεύγοντας τους ψεύτικους εορτασμούς και τους πομπώδεις πανηγυρικούς της δικτατορίας, προτίμησε να επισκεφτεί το Σούνιο, να ζήσει πιο κοντά στην ελληνική φύση και παράδοση. Να διαβάσετε τους στίχους 1-7 και να παρατηρήσετε:

α) Πώς εικονίζεται το τοπίο; β) Πώς «βλέπει» ο ποιητής το ερείπιο του ναού του Ποσειδώνα; (Να αναλύσετε τη μεταφορά).

β) Ο ποιητής παρομοιάζει τα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα με χορδές άρπας που ηχούν ακόμη. Μ’ αυτόν τον τρόπο τονίζει το πόσο ζωντανή είναι ακόμη και σήμερα η αρχαία παράδοση. Τα μηνύματα και οι ιδέες των προγόνων μας είναι ακόμη ζωντανές.

2η: Με ποιο τρόπο γίνεται η μετάβαση στον Αρδιαίο;

Ο ποιητής μεταβαίνει στον Αρδιαίο συνειρμικά. Αρχικά βλέπει το θάμνο - η εικόνα είναι οπτική. Ξέρει ότι το όνομά του είναι «ασπάλαθας» και θυμάται ότι το όνομα αυτό «δεν άλλαξε από εκείνους τους καιρούς», από την αρχαιότητα. Έτσι το μυαλό του πήγε στον Αρδιαίο, τον αρχαίο τύραννο, που τον τιμώρησαν καταξεσκίζοντάς τον πάνω στους θάμνους.

3η: Ποιοι συνειρμοί γίνονται στο μυαλό του ποιητή;

Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, το αρχικό ερέθισμα είναι η εικόνα του θάμνου. Οι αρχαίες κολόνες στρέφουν το μυαλό του προς την αρχαιότητα. Θυμάται ότι η ονομασία «ασπάλαθος» δεν έχει αλλάξει από εκείνα τα χρόνια. Τη λέξη αυτή την είχε διαβάσει κάπου στον Πλάτωνα, εκεί είχε διαβάσει για τον τύραννο Αρδιαίο και για την τιμωρία του. Όμως οι χορδές της αρχαίας άρπας αντηχούν ακόμη - οι ιδέες και η κληρονομιά των αρχαίων είναι ακόμη ζωντανές. Όπως τιμωρήθηκε ο Αρδιαίος, έτσι θα τιμωρηθούν και οι σύγχρονοι τύραννοι της πατρίδας του. Αυτοί οι συνειρμοί γίνονται μέσα στο μυαλό του ποιητή.

4η: Πώς συνδέεται το ποίημα με την εποχή που γράφτηκε; Ο ποιητής δεν αναφέρεται άμεσα στην εποχή του.

Το θέμα του είναι παρμένο από την αρχαία ιστορία μας.Όμως μέσα από τους συμβολισμούς και μέσα από τα υπονοούμενα είναι φανερό ότι ο ποιητής ενδιαφέρεται για όσα συμβαίνουν γύρω του και δυσανασχετεί με το τυραννικό καθεστώς που είχαν εγκαθιδρύσει οι σύγχρονοι δικτάτορες.

Ο Σεφέρης θυμίζει τα διδάγματα της ιστορίας - όλοι οι δικτάτορες, όλοι οι τύραννοι, αργά ή γρήγορα ταπεινώνονται και τιμωρούνται, όπως ακριβώς ο αρχαίος Αρδιαίος. Αργά ή γρήγορα η αλαζονική τους έπαρση τους οδηγεί στην καταστροφή.

Είναι σαφή τα αντιδικτατορικά αισθήματα του ποιητή.

5η: Ποια διάθεση του ποιητή φανερώνει το ποίημα;

Είναι φανερό ότι το αίσθημα της ταπείνωσης κυριαρχούσε στην ψυχή του ποιητή, όταν αποφάσισε να φύγει από την Αθήνα τη μέρα της εθνικής γιορτής. Αισθανόταν αηδία και αποστροφή για όσα συνέβαιναν γύρω του, με τα κούφια λόγια, τους ανόητους πανηγυρισμούς, την υποκρισία των δικτατόρων και τα άδεια πυροτεχνήματα.

Μια επιθυμία απόδοσης δικαιοσύνης πλημμύρισε την ψυχή του ποιητή.

http://www.ert-archives.gr/V3/public/main/pageassetview.aspx?tid=7880&autostart=0

http://archeia.moec.gov.cy/sm/283/epi_aspalathon_seferis.pdf
Κείμενα Νεοελληνίκης Λογοτεχνίας
Δίδακτίκη - ερμηνευτίκη προσεγγίση ποίηματος
«Επί Ασπαλάθων…» - Γιώργου Σεφέρη
1 Διδακτικοί στόχοι
Αναμένεται από τους μαθητές να είναι σε θέση:
Να αντιλαμβάνονται την πολιτική διάσταση του ποιήματος σε σχέση με τα πολιτικά – ιστορικά συμφραζόμενα.
Να επισημαίνουν και να ερμηνεύουν τους συμβολισμούς του ποιήματος και τον συνειρμικό τρόπο σύνθεσής του.
Να ανιχνεύουν στο ποίημα γνωρίσματα της σεφερικής ποίησης (σκηνοθεσία, χρήση αρχαιοελληνικού μύθου, ελληνικότητα, δραματικότητα – τραγικότητα).
Μέσα – υλικά
 Σχολικό εγχειρίδιο (Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Λυκείου, εκδ. «Διόφαντος», σσ. 214-215)
 Περικοπή από το έργο του Πλάτωνα Πολιτεία (616α)
 Δήλωση του Γ. Σεφέρη (φυλλάδιο /βιντεοταινία με ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ) {βλ. παράρτημα}
 Κείμενο του Γ. Παυλόπουλου «Μνήμες από τον Γιώργο Σεφέρη» {βλ. παράρτημα}
 Σχετικές εικόνες
Οργάνωση τάξης
Ενιαία – συνεταιριστική
Μεθοδολογία διδασκαλίας
Ακροαματική, διαλογική – μαιευτική, διερευνητική – συνεργατική
Ενδεικτική πορεία διδασκαλίας
o Δημιουργία κλίματος δεκτικότητας:
 Ένταξη ποιήματος στο συνολικό έργο του Σεφέρη.
 Σχολιασμός ημερομηνίας γραφής – με βάση την αφόρμηση αυτή δίνεται το ιστορικό πλαίσιο.
 Παράλληλα, προβάλλεται το πολιτικό πλαίσιο μέσα από ανάγνωση της Δήλωσης του Σεφέρη (ή μέσα από βιντεοταινία παραγωγής της ΕΡΤ, στην οποία ακούγεται η φωνή του ποιητή να προβαίνει στη δήλωσή του).
1 Η παρούσα πρόταση σχεδιάστηκε από τη διδάσκουσα στο πλαίσιο σεμιναρίων επιμόρφωσης που προσφέρθηκαν από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, κατά το χρονικό διάστημα 2000-2007.
Συγκεκριμένα, ετοιμάστηκε στο πλαίσιο του Προγράμματος Προϋπηρεσιακής Κατάρτισης εκπαιδευτικών (για σεμινάρια με θέμα τη Διδακτική της Λογοτεχνίας). Τελευταία τροποποίηση: 8/9/2015. Μαρία Παπαλεοντίου, Φιλόλογος Π.Ι.Κ. 2
 Ανάγνωση (ή απλή αναφορά) του κειμένου Μνήμες από τον Γιώργο Σεφέρη του Γ. Παυλόπουλου, φίλου του ποιητή, μέσα από το οποίο φαίνεται το πώς ‘γεννήθηκε’ το ποίημα.
 Ανάγνωση του εισαγωγικού σημειώματος και της πλατωνικής περικοπής που περιέχεται σ’ αυτό.
 Συσχέτιση περικοπής με τον τίτλο του ποιήματος και σχολιασμός του τίτλου.
Εποπτικοποίηση της λέξης ασπάλαθοι με προβολή σχετικής εικόνας.
o Μεγαλόφωνη ανάγνωση του ποιήματος με κατάλληλο ύφος από τον εκπαιδευτικό
o Αρίθμηση στίχων για διευκόλυνση της επικοινωνίας.
o Πρώτες αντιδράσεις των μαθητών και πρωτοβάθμια πρόσληψη του ποιητικού ερεθίσματος.
o Νοηματική και εκφραστική επεξεργασία ποιήματος.
Η αποκρυπτογράφηση του ερμητικού λόγου και η αποκωδικοποίηση των συμβολισμών του ποιήματος γίνεται μέσα από τη διακριτική καθοδήγηση του εκπαιδευτικού, τη συνεταιριστική διερεύνηση των μαθητών, την υπογράμμιση βασικών λέξεων /φράσεων, τον σχολιασμό και τη συζήτηση.
Η επεξεργασία και εμβάθυνση του ποιήματος μπορεί να περιστραφεί γύρω από τους ακόλουθους άξονες:
 Η εσωτερική δομή του ποιήματος - τα τρία ποιητικά επίπεδα (η αφηγηματική μνήμη – ιστορική και αρχαία, η μετάπλαση του ποιητικού μύθου σε ποιητική αλληγορία και το παραβολικό σχήμα με το οποίο ολοκληρώνεται το τρίπτυχο ύβρις – άτη – τίσις).
 Η συνειρμική ακολουθία, τα σύμβολα και ο προφητικός χαρακτήρας του ποιήματος.
 Ο τόνος και τα κυρίαρχα συναισθήματα σε κάθε ποιητικό επίπεδο.
 Γνωρίσματα της ποίησης του Σεφέρη (σκηνοθεσία, χρήση αρχαιοελληνικού μύθου, ελληνικότητα, δραματικότητα – τραγικότητα). o
Διακειμενικές αναφορές σε περίπτωση που δεν έχουν γίνει κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας. o Ανασύνθεση ποιήματος και συνολική εκτίμηση.
o Μεγαλόφωνη ανάγνωση ποιήματος από μαθητές/τριες (εναλλαγή ατομικής και εν χορώ ανάγνωσης, ιδίως για το επιλογικό δίστιχο). o Ανάθεση κατ’ οίκον εργασιών.
3 Σχολίασμο ς καί ερμηνευτίκη προσε γγίση του ποίη ματος
Πρόκειται για το κύκνειο άσμα του ποιητή, το οποίο πέρασε μια εκδοτική περιπέτεια, στοιχείο που δηλώνει ότι η ποίηση είναι μια δημόσια πράξη.
Τίτλος πρωτότυπου χειρογράφου: Παμφύλιος, γραμμένο στις 31 του Μάρτη 1971.
Πρωτοδημοσιεύτηκε, σε γαλλική μετάφραση του ποιητή (με τον τίτλο Sur les aspalathes…), στις 27 Αυγούστου 1971 στην εφημερίδα Le Monde. Στα ελληνικά, δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες το Βήμα και τα Νέα, στις 23 Σεπτεμβρίου1971, τρεις μέρες μετά τον θάνατο του ποιητή. Στη συνέχεια, δημοσιεύτηκε στα Νέα Κείμενα (τόμος Β΄, 1972) μαζί με τη γνωστή δήλωση του Σεφέρη (28 Μαρτίου 1969).
Τίτλος:
νοηματικά άφωνος, ανενεργός, προβληματικός.
Ένα αρχαιότροπο παράθεμα, που ηχεί ως αιώνιο ανάθεμα για τους τυράννους.
Δομή ποιήματος:
Το ποίημα διακρίνεται σε τρία άνισα στροφικά σχήματα που λειτουργούν ως τρία ποιητικά επίπεδα:
i. Πρώτη στροφή: μια λυρική τοπιογραφία, προβολή ενός κλασικού ελληνικού τοπίου. Τόνος λιτός, συγκρατημένος, απαλός.
ii. Δεύτερη στροφή: η ανάμνηση της πλατωνικής περικοπής και η περικοπή. Τόνος οργίλος, συναισθηματική έξαρση (αντισεφερικό στοιχείο).
iii. Τρίτη στροφή: εξόδειοι στίχοι – παραβολικό σχήμα της ποιητικής αλληγορίας. Τόνος ήρεμος. Αναλυτικότερος σχολιασμός κάθε στροφής:
Πρώτη στροφή (στίχοι 1-7):
Στην πρώτη στροφή λειτουργεί η αφηγηματική μνήμη (η ιστορική και η αρχαία μνήμη). Σαφείς τοπικοί και χρονικοί δείκτες μάς τοποθετούν στον ποιητικό χωροχρόνο (Σούνιο, μέρα του Ευαγγελισμού, πάλι με την άνοιξη).
Ταυτόχρονα, λέξεις δίσημες και με νοηματικό βάρος μάς υποβάλλουν μια ανάλογη ατμόσφαιρα (Ευαγγελισμός: Επανάσταση του ’21 και καλή αγγελία σε κατάσταση ανελευθερίας,
Άνοιξη: ανάσταση της φύσης και του Έθνους).
Λέξεις δηλωτικές του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού (Σούνιο, αρχαίες κολόνες - που αντηχούν ακόμη σαν χορδές μιας άρπας) αλλά και της ελληνικής φύσης (Λιγοστά πράσινα φύλλα, σκουριασμένες πέτρες, κόκκινο χώμα) συνθέτουν μια λυρική τοπιογραφία.
Τη λυρική εικόνα αμαυρώνουν τα μεγάλα βελόνια των ασπάλαθων με τους κίτρινους ανθούς (με το χρώμα του μίσους).
Η λέξη ασπάλαθοι, τοποθετημένη σε κεντρική θέση μάς προετοιμάζει για την ποιητική αλληγορία που θα ακολουθήσει.
Ολόκληρη, εξάλλου, η πρώτη στροφή λειτουργεί προετοιμαστικά, στοιχείο που συνιστά γνώρισμα της σεφερικής σκηνοθεσίας
. 4 Δεύτερη στροφή (στίχοι 8-18):
Η δεύτερη στροφή εισάγεται με τη λέξη Γαλήνη (μία κατ’ επίφαση γαλήνη) που λειτουργεί ως ποιητική παύση (πρβλ. μουσική παύση) για το πέρασμα σε ένα άλλο επίπεδο.
Το ερώτημα που ακολουθεί επιτείνει τη δραματικότητα, ενώ η απάντηση σ’ αυτό -σε μια συνειρμική ακολουθία- αιτιολογεί την ανάμνηση της πλατωνικής περικοπής (που έρχεται στη μνήμη του μέσα από μια περίτεχνη μεταφορά: στου μυαλού τ’ αυλάκια), καθώς διαπιστώνεται πως δεν άλλαξε από τα αρχαία χρόνια το όνομα του θάμνου.
Ο ποιητικός μύθος μεταπλάθεται σε ποιητική αλληγορία και παραπέμπει στο τώρα.
Η περικοπή λειτουργεί καταιγιστικά και κλιμακώνεται ανατριχιαστικά, με τα ρήματα σε χρόνο αόριστο να δηλώνουν το τετελεσμένο, τοποθετημένα ασύνδετα να ηχούν ως απανωτά ραπίσματα και, τέλος, βαλμένα παρατακτικά να δείχνουν μανία και πείσμα.
Οι ασπάλαθοι εδώ γίνονται το όργανο απονομής της δικαιοσύνης, ενώ ο Τάρταρος δηλώνει το καθαρτήριο, τη σκοτεινή άβυσσο που περιμένει τους κακούργους.
Τρίτη στροφή (στίχοι 19-20):
Η συναισθηματική έξαρση καταλαγιάζει, η αυλαία της αρχαίας τραγωδίας πέφτει, η κάθαρση έχει συντελεσθεί.
Με τη λέξη Έτσι εισάγεται εμφαντικά το παραβολικό σχήμα της ποιητικής αλληγορίας (όπως τότε, έτσι και τώρα).
Το επιλογικό σχόλιο λειτουργεί με γνωμικό τρόπο και διαβεβαιώνει ότι ανάλογο τραγικό τέλος μ’ αυτό του Παμφύλιου Αρδιαίου περιμένει κάθε πανάθλιο τύραννο.
Ο αιώνιος νόμος της τραγωδίας λειτουργεί αδυσώπητα: ύβρις – νέμεσις – τίσις
5 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Δήλωση Γιώργου Σεφέρη κατά της Χούντας Στις 28 Μαρτίου 1969 ο Σεφέρης αποφασίζει να λύσει τη σιωπή του και να μιλήσει ανοιχτά κατά της χούντας των συνταγματαρχών.
Μαγνητοφωνεί μία δήλωση, στην οποία, μεταξύ άλλων, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου στο στρατιωτικό καθεστώς για την τραγωδία στην οποία οδηγούσε την Ελλάδα. Η κασέτα φθάνει λαθραία στο Λονδίνο και αυθημερόν η δήλωσή του μεταδίδεται από την Ελληνική Υπηρεσία του BBC, ενώ αναμεταδίδεται από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Παρισιού και την «Ντόιτσε Βέλε».
Πάει καιρός που πήρα την απόφαση να κρατηθώ έξω από τα πολιτικά του τόπου. Προσπάθησα άλλοτε να το εξηγήσω
 αυτό δε σημαίνει διόλου πως μου είναι αδιάφορη η πολιτική ζωή μας. Έτσι, από τα χρόνια εκείνα, ως τώρα τελευταία, έπαψα κατά κανόνα ν’ αγγίζω τέτοια θέματα. Εξάλλου τα όσα δημοσίεψα ως τις αρχές του 1967 και η κατοπινή στάση μου -δεν έχω δημοσιέψει τίποτε στην Ελλάδα από τότε που φιμώθηκε η ελευθερία- έδειχναν, μου φαίνεται, αρκετά καθαρά τη σκέψη μου.
Μολαταύτα, μήνες τώρα, αισθάνομαι μέσα μου και γύρω μου, ολοένα πιο επιτακτικά, το χρέος να πω ένα λόγο για τη σημερινή κατάστασή μας. Με όλη τη δυνατή συντομία, να τι θα έλεγα: Κλείνουν δυο χρόνια που μας έχει επιβληθεί ένα καθεστώς ολωσδιόλου αντίθετο με τα ιδεώδη για τα οποία πολέμησε ο κόσμος μας και τόσο περίλαμπρα ο λαός μας στον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο.
Είναι μια κατάσταση υποχρεωτικής νάρκης, όπου όσες πνευματικές αξίες κατορθώσαμε να κρατήσουμε ζωντανές, με πόνους και με κόπους, πάνε κι αυτές να καταποντιστούν μέσα στα ελώδη στεκάμενα νερά. Δε θα μου ήταν δύσκολο να καταλάβω πως τέτοιες ζημιές δε λογαριάζουν παρά πολύ για ορισμένους ανθρώπους.
Δυστυχώς, δεν πρόκειται μόνο γι’ αυτόν τον κίνδυνο. Όλοι πια το διδάχτηκαν και το ξέρουν πως στις δικτατορικές καταστάσεις η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία περιμένει αναπότρεπτη στο τέλος.
Το δράμα αυτού του τέλους μάς βασανίζει, συνειδητά ή ασυνείδητα, όπως στους παμπάλαιους χορούς του Αισχύλου. Όσο μένει η ανωμαλία, τόσο προχωρεί το κακό. Είμαι ένας άνθρωπος χωρίς κανένα απολύτως πολιτικό δεσμό και, μπορώ να το πω, μιλώ χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Βλέπω μπροστά μου τον γκρεμό όπου μας οδηγεί η καταπίεση που κάλυψε τον τόπο. Αυτή η ανωμαλία πρέπει να σταματήσει. Είναι εθνική επιταγή. Τώρα, ξαναγυρίζω στη σιωπή μου. Παρακαλώ το Θεό να μη με φέρει άλλη φορά σε παρόμοια ανάγκη να ξαναμιλήσω.
http://www.sansimera.gr/articles/758#ixzz3lhVh1g86
6 «Μνήμες από τον Γιώργο Σεφέρη», Γιώργη Παυλόπουλου {μία μαρτυρία για το πώς ‘γεννήθηκε’ το ποίημα (δημ.: λογοτεχνικό περιοδικό Ύλαντρον, τχ. 1, Νοέμβριος 2011, 29-30)} 7
8 Ο ποιητής και γνωρίσματα του έργου του
Εκπρόσωπος της νεοτερικής ποίησης.
Ανήκει στη γενιά του ’30, η οποία έζησε τη φρίκη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, βίωσε τον πόνο για τη Μικρασιατική Καταστροφή και την πίκρα για τη διάψευση των εθνικών οραμάτων και της Μεγάλης Ιδέας.
Βασικά χαρακτηριστικά της ποίησης του:
Ελληνικότητα: συμπαρουσία μύθου, ιστορίας και μοίρας του ελληνισμού.
 Υπαρξιακός τόνος που μετατίθεται σε μια «χορική» διάσταση.
 Προσωπική μυθολογία: ο μύθος και το προσωπείο (persona) γίνονται επενδύσεις της πιο εμπειρικής πραγματικότητας.
 Δραματική όραση: μια γνήσια τραγικότητα αναδύεται μέσα από δράση - δράμα - δραματική σύγκρουση.
 Ερμητισμός: πυκνός λόγος, πολυσήμαντος και βαθυστόχαστος.
 Δωρική λιτότητα στίχου, χωρίς «μαλάματα» αλλά και χωρίς να χάνει τη μουσικότητά του.
 Σκηνοθεσία: διαγραφή σκηνικού, χωροχρόνου.
 Σύμβολα /μοτίβα:
θάλασσα, πέτρα, άγαλμα, σπίτι, στέρνα, πηγάδι, άλλα σύμβολα από τον κόσμο του Ομήρου.
Βασικές πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
o Διάλεξη Νικήτα Παρίση στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, με θέμα το ποίημα του Γ. Σεφέρη «Επί ασπαλάθων…».
o Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γυμνασίου – Λυκείου, βιβλίο του καθηγητή, τεύχος
2 – Ποίηση, Ο.Ε.Δ.Β., Αθήνα 1989.
Σχεδιασμός διδακτικής πρότασης: Μαρία Παπαλεοντίου, Φιλόλογος Λειτουργός Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου
Γ. ΣΕΦΕΡΗ "Επί ασπαλάθων"
ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ
«ΕΠΙ ΑΣΠΑΛΑΘΩΝ»
Στόχοι:
α) να βιώσουν οι μαθητές την ποιητική του Σεφέρη μέσα από ένα  προσιτό ποιητικό κείμενο, αλλά και τη γενικότερη πολιτική θέση του ποιητή την περίοδο της δικτατορίας
β) να αντιληφθούν οι μαθητές πως «στις δικτατορικές καταστάσεις η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία παραμένει, αναπότρεπτη στο τέλος».
Αφόρμηση:
· Η ερμηνευτική προσέγγιση μπορεί να συνδυαστεί με την πολιτική στάση του ποιητή τον καιρό της απριλιανής δικτατορίας. [Ανάγνωση ενός τουλάχιστον κειμένου του Σεφέρη: δημοσίευση Γενάρη ’67 στη μνήμη του Γ. Θεοτοκά. «Η συνομιλία με τον Φαβρίκιο».
· Χρειάζεται να δοθούν εξηγήσεις για τη στάση του στα πολιτικά πράγματα του τόπου, που καλύπτουν το προηγούμενο χρονικό διάστημα αλλά και την περίοδο λίγο πριν τη δικτατορία του ’67.
· Ο Γ. Σεφέρης κρατάει αποστάσεις από τα πολιτικά πράγματα, όντας κουρασμένος και αηδιασμένος από τους πολιτικούς χειρισμούς. Πιστεύει πως «τις δικτατορίες δεν τις σταματούν τα μανιφέστα των διανοουμένων». Εντούτοις η εύγλωττη σιωπή του μέχρι το 1970 δείχνει το δημοκρατικό του ήθος σε σχέση με άλλους διανοούμενους.

Χρόνος γραφής του ποιήματος
Ο ποιητής αναφέρει ως χρόνο γραφής την 31 Μαρτίου του 1971, ημέρα ανάβασής του στην περιοχή με τη δημοσιογράφο Αν Φιλίπ, χήρα του Ζεράρ Φιλίπ. Από το 1968-71 ο Σεφέρης έγραψε 5 ποιήματα, τα δύο εξαιτίας/ και για τη δικτατορία: α) «Οι γάτες του Άϊ Νικόλα», πριν από τη δημόσια δήλωσή του 27/03/1969 (καταγγελία της δικτατορίας), β) «Επί ασπαλάθων» και άλλο ένα ποίημα με δύο γραφές:
ΑΠΟ ΒΛΑΚΕΙΑ
Ελλάς ^.πυρ! Ελλήνων^. πυρ! Χριστιανών^. πυρ!
Τρεις λέξεις νεκρές. Γιατί τις σκοτώσατε.
Αθήνα Καλοκαίρι- Princeton N. J.
Χριστούγεννα 1968
Είναι, μάλλον, το τελευταίο ποίημα του Σεφέρη πριν από το θάνατό του. Το πρώτο χειρόγραφο είχε το τίτλο «Παμφύλιος». Δημοσιεύθηκε αρχικά σε γαλλική μετάφραση του ίδιου του ποιητή στην παρισινή εφημερίδα Le Monde, στις 27 Αυγούστου 1971. Η πρώτη δημοσίευση στα ελληνικά έγινε στις εφημερίδες «Το Βήμα» και «Τα Νέα» στις 23 Σεπτεμβρίου 1971, 23 ημέρες μετά το θάνατό του. Το 1976 συμπεριλαμβάνεται στο «Τετράδιο Γυμνασμάτων Β΄».
Καθορισμός θέματος:
Πρόκειται για μια πυκνή απόδοση του μυθικού επεισοδίου της τιμωρίας του τυράννου Παμφύλιου Αρδιαίου, που περιγράφει ο Πλάτωνας στην «Πολιτεία» του, εδάφιο 616 α. Με τον Αρδιαίο ο ποιητής κάνει αναφορά στους δικτάτορες της 21^ης Απριλίου 1967. Ο τίτλος, βαλμένος σε εισαγωγικά και με αποσιωπητικά δηλώνει ότι είναι μέρος από χωρίο, που το συναντάμε μέσα στο ποίημα. Η χρήση χωρίων από τα αρχαία ελληνικά είναι προσφιλής συνήθεια και του Κ. Καβάφη. Το δέσιμο του χωρίου με το ποίημα έρχεται έτσι φυσιολογικά, ανακαλώντας ένα στοιχείο εγκεφαλικό.
Το «ασπαλάθων» (ασπάλαθος) είναι το όνομα του θάμνου. Το «επί», επίρρημα, έχει κάποια φόρτιση. Σημαίνει μάλλον «πάνω στους ασπάλαθους». Πάνω, όμως, στους αγκαθωτούς αυτούς θάμνους, ότι μπει πληγώνεται ή τραυματίζεται. Από την αρχή, επομένως, έχουμε κάποια νύξη που επισημαίνει στους μαθητές, για να εξηγηθεί πιο κάτω.

Σχολιασμός

Το ποίημα αποτελείται από δυο ενότητες- επίπεδα. Ο ίδιος ο Σεφέρης το χωρίζει σε τρεις: α) 1-7 στ., β) 8-18 στ. και γ) 19-20 στ.
Α΄ ενότητα

Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού
πάλι με την άνοιξη.
Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες
το κόκκινο χώμα κι  ασπάλαθοι
δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια
και τους κίτρινους ανθούς.
Απόμακρα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας αντηχούν ακόμη…
Ο παρελθοντικός χρόνος στην αρχή του ποιήματος δημιουργεί χρονική απόσταση από το γεγονός, έτσι το ποίημα λειτουργεί μέσω της μνήμης. Ο ποιητής στήνει το σκηνικό του: το ωραίο Σούνιο (τοπίο), η μέρα του Ευαγγελισμού (χρόνος), η άνοιξη, τα λιγοστά πράσινα φύλλα, οι σκουριασμένες πέτρες, το κόκκινο χώμα, οι ασπάλαθοι, στο βάθος οι κολόνες του αρχαιοελληνικού ναού του Ποσειδώνα. Τοπίο λιτό, καθαρά ελληνικό.
Τρεις βράχοι, λίγα καμένα πεύκα κι ένα ρημοκλήσι
και παραπάνω
το ίδιο τοπίο αντιγραμμένο ξαναρχίζει^.
τρεις βράχοι σε σχήμα πύλης, σκουριασμένοι
λίγα καμένα πεύκα, μαύρα και κίτρινα…
Παρόμοια στοιχεία έχει χρησιμοποιήσει και ο Λόρδος Βύρων στο «Δον Ζουάν» («Τα νησιά της Ελλάδας»):

Στου Σουνίου θα καθίσω το μαρμάρινο βράχο,
συντροφιά μου το κύμα του Αιγαίου θα κάνω…
Το λιτό τοπίο, σύμβολο συνήθως της ελληνικής στέρησης, δίνει φόρτιση στο συναίσθημα του ποιητή και ο χώρος του Σουνίου προσφέρει ιδιαίτερη συγκίνηση. Ο ποιητής έχει δυο ερεθίσματα:
α) ένα εξωτερικό που σχετίζεται με την αιτία του περιπάτου του στο Σούνιο- το κλίμα της εποχής (εμβατήρια, παρελάσεις, πανηγυρικοί) που δημιουργούσε η δικτατορία στις εθνικές γιορτές- δε θέλει να φαρμακωθεί βλέποντας τον εξευτελισμό της εθνικής επετείου. Γι’ αυτόν η μέρα σημαίνει «όχι πανηγυρισμούς, αλλά μεταμέλεια για όσα αστόχαστα κάναμε στα χρόνια της λευτεριάς μας»και
β) ένα εσωτερικό: ασπάλαθοι/ δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια/ και τους κίτρινους ανθούς = ο γνωστός θάμνος, με την επικίνδυνη όψη, η λέξη με τις πλατωνικές διασυνδέσεις = αφορμή για τη γραφή του ποιήματος.
Αυτό δείχνει ότι ο Σεφέρης γράφει ξεκινώντας από συγκεκριμένα γεγονότα. Γι’ αυτόν «αποτελούν ημερολογιακές σελίδες, που απηχούν τα ιστορικά γεγονότα της εποχής του, ενός καταπληκτικά ευαίσθητου δέκτη της».
Λέξεις κλειδιά
α) τοπίο-Σούνιο: ωραίος παραδοσιακός τόπος της Αττικής με τα ερείπια του ναού του Ποσειδώνος,
β) Ευαγγελισμός-άνοιξη: λειτουργούν με το γνωστό εθνικό συμβολισμό της λευτεριάς, πάλι με την άνοιξη: φέρνει μνήμες από το το δημοτικό τραγούδι «Ακόμα τούτ’ την άνοιξη/ ραγιάδες…»,
γ) λιγοστά πράσινα… ασπάλαθοι: στίχοι με ένα μέτριο λυρισμό, δημιουργούν απαράμιλλη λεκτική αρμονία- τοπίο πολύ λιτό, αλλά με μεγάλη εκφραστική δύναμη, που απηχεί την πραγματική δυναμικότητα αυτού του χώρου και φυσικά του ελληνισμού, με όλες τις λανθάνουσες ιστορικές δυνάμεις της επιβίωσής του. Τη λιτότητα αυξάνει η ύπαρξη του σεφερικού συμβόλου της πέτρας σύμβολο σκληρότητας και αντοχής, επομένως υπομονής και εγκαρτέρησης,
σκουριασμένες: επιθετικός προσδιορισμός που υπογραμμίζει τα προηγούμενα νοήματα των συμβολισμών. Το «κόκκινο χρώμα», συνδυασμένο με την περιορισμένη βλάστηση, εκφράζει τη στέρηση και τη μοναξιά. Δυο παλιότερες αναφορές:
                                α) … Τώρα βυθίζομαι στην πέτρα.
Ένα μικρό πεύκο στο κόκκινο χώμα,
δεν έχω άλλη συντροφιά…
                                                                           «Μυθιστόρημα ΙΗ»
                                 β) … Πόδια γυμνά στο κόκκινο χώμα…
                                     «Ένας λόφος για το καλοκαίρι»

«ασπάλαθοι...... ανθούς»: κατέχουν το κέντρο της ποιητικής εικόνας και νοηματικά και αισθητικά. Ένταση με πολύ επικίνδυνη όψη, όπως την παρουσιάζει το επίθετα «έτοιμα». Τα βελόνια είναι έτοιμα και προειδοποιούν τους δικτάτορες για τον εκδικητικό ρόλο που θα διαδραματίσουν στο άμεσο μέλλον (ασπάλαθοι = λαϊκά όργανα τιμωρίας, κίτρινοι = χρώμα μίσους κατά το λαό).
δ) το σκηνικό έμπνευσης επενδύει μουσικά ο 7^ος  στίχος: «απόμακρα» = μακρινή ηχώ του αρχαίου κάλλους, «ακόμη» = παρουσία ζωής, ζώσα επιβίωση. Κλασικός ελληνικός στίχος. Η ποιητική παρομοίωση υποβάλλει μυστικά την παρουσία του Απόλλωνα: αρχαίες κολόνες-χορδές άρπας. Η μουσική αυτή σχετίζεται με τ’ ανθρωπιστικά και δημοκρατικά μηνύματα της αρχαιοελληνικής ζωής. Πολιτισμική διαφορά ανάμεσα στο παρόν και στο παρελθόν δηλώνουν οι αρχαίες κολόνες. Αποτελούν βαριά πολιτιστική κληρονομιά, συμβολίζουν το ισχνό και το τραγικό παρόν. Ο στίχος δεν κλείνει. Τα αποσιωπητικά τον κρατούν ανοιχτό δίνοντας διάρκεια στη μουσική και χρονική άνεση, ενώ βοηθάνε τον αναγνώστη να στοχαστεί τα παραπάνω μηνύματα του ανθρωπισμού που περιφρονεί η δικτατορία. Ανάμεσα στον ποιητή και το τοπίο δημιουργείται μια διαλεκτική σχέση- καταφεύγει σ’ αυτό για να βρει κάποια ψυχική υποστήριξη κι αυτό ανταποκρίνεται με όλα τα επικαιρικά του στοιχεία (άνοιξη-ασπάλαθοι) και τα διαχρονικά (αρχαίες κολόνες, σκουριασμένες πέτρες).
Αμοιβαίες ανταποκρίσεις-αντίστοιχοι συμβολισμοί
Ελπίδες ελευθερίας = Ευαγγελισμός-άνοιξη
Ισχνό παρόν, επιβίωση = λιγοστά πράσινα φύλλα, σκουριασμένες πέτρες
Οργή, προειδοποιητική απειλή = ασπάλαθοι δείχνοντας τα μεγάλα τους βελόνια…
Πολιτιστική κληρονομιά = αρχαίες κολόνες
Περιεχόμενο πολιτιστικής κληρονομιάς = χορδές μιας άρπας αντηχούν ακόμη...
Οι αντιστοιχίες δίνουν βίαιη κινητικότητα καθώς θα εμφανιστούν σύμφωνα με τη «μυθολογική μέθοδο» του Σεφέρη και τα πρόσωπα του μύθου. Το πρώτο μέρος είναι το σκηνικό του. Το περιεχόμενο και η μορφή βρίσκονται σε πλήρη υπαινικτική ταύτιση. Στον 7^ο στίχο γίνεται περισσότερο εμφανής η ωραιότητα του Σουνίου. Το κατηγορούμενο «ωραίο» σχετίζεται όχι τόσο με τη φυσική ομορφιά του τοπίου, όσο με την ιδεολογική φόρτιση που δημιούργησε στη συνείδηση του ποιητή.
Β΄ ενότητα
Γαλήνη.
-        Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;
Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ, χαμένη στου μυαλού
τ’ αυλάκια ^.
τ’ όνομα του κίτρινου θάμνου
δεν άλλαξε από εκείνους τους καιρούς.
Το βράδυ βρήκα την περικοπή:
«τον έδεσαν χειροπόδαρα» μας λέει
«τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν
τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν
απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους
και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο, κουρέλι».
Στην ενότητα αυτή η μυθολογική αναφορά γίνεται συγχρόνως και μετουσίωση του πλατωνικού μύθου.
Η πρώτη λέξη «γαλήνη» -συνδετικός κρίκος των δύο επιπέδων που τα διαρθρώνει σπονδυλωτά- σηκώνει όλο το βάρος του σεφερικού στίχου, γιατί τα εσωτερικά στοιχεία του ποιήματος δεν επιτρέπουν ούτε για τον αναγνώστη ούτε για τον ποιητή γαλήνη αλλά ταραχή και αγανάκτηση. Γιατί σ’ αυτή τη θέση η γαλήνη; Επειδή:
α) είναι τόση (και τέτοια) που συνοδεύει τον ποιητή πέρα από το συγκεκριμένο τοπίο της πρώτης παραγράφου,
β) τα αποσιωπητικά του 7^ου στίχου συνεχίζονται με τυπογραφικό κενό, ώστε οι συναισθηματικές απηχήσεις που προκάλεσε το τοπίο να βαθύνουν μ’ αυτή τη σιωπή κι έτσι να γίνει υπαρκτή η γαλήνη,
γ) η δεύτερη παράγραφος, έτσι όπως είναι, μεταδίδει την έντασή της πιο αποτελεσματικά: αρχίζει με τη λέξη «Γαλήνη» και τελειώνει με τη λέξη «κουρέλι».
Η μουσική της άρπας, «άλλου είδους μουσική για τη γιορτή της 25^ης Μαρτίου», από αυτή που συνήθιζαν στα χρόνια της δικτατορίας, αντηχεί και γαληνεύει. Ίσως η γαλήνη έρχεται από τον 18^ο στίχο («τον πέταξαν στον Τάρταρο, κουρέλι»). Πάντως η γαλήνη δεν έρχεται από μόνον από τη φυσική εξωτερική όψη του τοπίου. Τίποτα στο ποίημα δε λειτουργεί εξωτερικά, όλα συμβολίζουν νοήματα και καταστάσεις και βρίσκονται σε ποιητική διέγερση που δε δικαιολογεί τη γαλήνη.
Κατά τον Χρ. Αντωνίου η λέξη «γαλήνη» υποδηλώνει μια κατάσταση πολύ κοντά στο θάνατο, τη γνωστή μέχρι θανάτου πνευματική ένδεια της Ελλάδας του ’67 (στάση σιωπής του ποιητή και άλλων λογοτεχνών, ξεπεσμός της παιδείας, καταστροφή της γλώσσας, ρητορεία χωρίς νόημα, χαφιεδισμός). Όλα, επομένως, δημιουργούν στον ποιητή αηδία, ανυπόφορη ασφυξία –ένας ακόμη λόγος που τον εξαναγκάζει να λύσει τη σιωπή του-, τα επισημαίνει με πολλή θλίψη και τα καταγγέλλει πολλές φορές στο Χειρόγραφο Οκτώβριος ’68.
«Λίγες μέρες αργότερα τα τάνκς και τα κανόνια της στρατοκρατίας μαράνανε τα πάντα, εκτός από το χαφιεδισμό^. Αυτός φούντωνε σε βαθμό ολωσδιόλου ανυποψίαστο…
- Απόμακρη που είναι η Ελλάδα
στον Τόπο των Ελλήνων Χριστιανών».
-  Έχω μια πατρίδα που για να «σωθεί», όπως λένε (αλλά από τι;) έχει βαλθεί να γεννά χαφιέδες, καταδότες…».
Γι’ αυτό η λέξη «γαλήνη» αποτελεί σύμβολο πνευματικού ξεπεσμού σε διαμετρική αντίθεση με τη γεμάτη ανθρωπισμό και πνευματικό σφρίγος μουσική της «άρπας».
Ακολουθεί ένα «άστοχο» ερώτημα: «Τι μπορεί…» και η απάντηση από τον ποιητή. Η μετάβαση στον αρχαίο μύθο γίνεται συνειρμικά. Βλέπει τους θάμνους με τα κίτρινα λουλούδια, ξέρει το όνομα: «ασπάλαθοι^. Η λέξη από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ίδια»- ο Σεφέρης υπογραμμίζει αυτό για να συνδηλώσει την πίστη του για τη γλωσσικά και πνευματική συνέχεια της ελληνικής παράδοσης και την αμετακίνητη ηθική τάξη του κόσμου-, θυμίζει την περίπτωση του τύραννου Αρδιαίου που περιγράφει ο Πλάτωνας στην «Πολιτεία». Το βράδυ βρίσκει την περικοπή. Ο συνειρμός ολοκληρώνεται, το ποιητικό υλικό έχει συγκεντρωθεί. Σε έξι ημέρες έχει καταλήξει στην τελική γραφή του.
Υπάρχει αντιστοιχία μεταξύ περικοπής και ποιήματος. Ο 10^ος στίχος, με τις πολλές συλλαβές μοιάζει να κουβαλάει τη μνήμη και τελειώνει με άνω τελεία. Αυτό έχει μεγάλη σημασία για το Σεφέρη, γιατί έτσι η εικόνα παρατείνεται και συμπληρώνεται με τους 11^ο και 12^ο στίχο. Ο 12^ος στίχος περιλαμβάνει δύο «συναντήσεις φωνηέντων» που συνεκφωνούνται:
ε- α και ο – ε/ «άλλαξε από εκείνους».
Είναι σα να ενώνονται όλα το πρωί της ιστορίας που ακούμε και το βράδυ, οι ασπάλαθοι, ξαναγυρίζουν στο κείμενο (στιχ. 13-18). Η κατακλείδα ή συμπέρασμα εκφέρεται από κάποιον αφηγητή, του οποίου την ύπαρξη δηλώνουν δύο φράσεις από πολύ νωρίτερα: «Τι μπορεί να μου θύμισε» και «το βράδυ βρήκα την περικοπή». Παράλληλα μεταβαίνει γρήγορα στον πληθυντικό «μας λέει», κάνοντας υπόδειξη ότι αυτό αναφέρεται σε όλους και στους Τυράννους, για να ξέρουν τι τους περιμένει. Επειδή το ποίημα αναφέρεται στη μέρα του Ευαγγελισμού, πιθανόν ευαγγελίζεται την ελπίδα της τιμωρίας.
Στο στίχο 17 προσθέτει το επίθετο «αγκαθερούς» σαν αντιστάθμισμα της φρίκης της εικόνας του πρωτότυπου, τη λέξη «κουρέλι» που φανερώνει όλη την οργή του για τους δικτάτορες και την ευχαρίστηση για το παρελθοντικό πάθημα του Αρδιαίου.
Κατακλείδα – συμπέρασμα
Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του
Ο Παμφύλιος Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος.
Ο τόνος είναι αυτός της προειδοποιητικής απειλής, που είναι και το βασικό θέμα του ποιήματος. Οι δύο τελευταίοι στίχοι φανερώνουν και την αιτία του παθήματος, με σημαντικότερη τη λέξη «κρίματα», ποιητική αλληγορία – ομοιότητα στην τιμωρία. Αν και η κάθαρση αρχίζει από τον 5^ο στίχο, ολοκληρώνεται σαν κατακλείδα αυστηρά ιερατική και εξιλεωτική με τους δύο τελευταίους. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στη λέξη «πλέρωνε» (και όχι πλήρωνε) που είναι λέξη λαϊκή σε χρόνο εξακολουθητικό, παρατατικό. Πλήρωνε δηλαδή συνέχεια, στους αιώνες τα κρίματά του. Το επίθετο «πανάθλιος» -δείχνει μια ιδιαίτερα σκληρή γλώσσα- συναντάται στους τρεις τραγικούς και σημαίνει «ο όλος άθλιος, ο λίαν δυστυχής, ο ελεεινός», στα νέα ελληνικά «ο κάκιστος, ο πανάθλιος κακούργος». Οι δύο τελευταίοι στίχοι παίζουν το ρόλο ενός επιλογικού σχολίου για την τύχη του Αρδιαίου.
Καταλήγοντας, το ποίημα βγαλμένο από την ποιητική ευαισθησία ενός μεγάλου ποιητή, δίκαιου αστού και πατριώτη, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ένα αξιόλογο αντιστασιακό ποίημα, με βαθιές αντιδικτατορικές απηχήσεις, παραλληλίζοντάς το δε με το άλλο ποίημα της ίδιας περιόδου «Οι Γάτες του Άϊ Νικόλα» θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε το απόσταγμα της δημοκρατικής συνείδησης του Σεφέρη. Ο Σεφέρης χρησιμοποίησε με επιτυχία την ελλειπτική και κρυπτική- ερμηνευτική μορφή της νέας ποίησης για να περάσει πολλά μηνύματα πολιτικής αντίθεσης για ένα καθεστώς που κατέπνιγε κάθε κριτική αντίθετη με την ιδεολογία του.

Βιβλιογραφία
Χρ.  Δ. Αντωνίου, «Επί ασπαλάθων…» του Γ. Σεφέρη, Τα Εκπαιδευτικά.
Χρ. Αντωνίου, «Μποτίλια στο πέλαγος» του Γ. Σεφέρη, περ. Νέα Παιδεία, τ. 34 (άνοιξη 1985).
Αλεξ. Αργυρίου, 17 Κείμενα για το Γ. Σεφέρη,
Μ. Βίττι, «Φθορά και λόγος». Εισαγωγή στην ποίηση του Σεφέρη, Αθήνα 1978.
Δ. Δασκαλόπουλος, Εργογραφία Σεφέρη (1931-1979), Ε.Λ.Ι.Α., Αθήνα 1979, σ. 166.
Α. Καραντώνης, Ο Ποιητής Γ. Σεφέρης, Αθήνα 1971.

Ερ. Καψωμένος, «Η συντακτική δομή της ποιητικής γλώσσας του Σεφέρη», Θεσσαλονίκη 1975.

Ξ. Α. Κοκόλης, «Επί ασπαλάθων… 1971-1981», εφημ. Η Αυγή, 20.09.1981.

Κ. Μπαλάσκας, «Νεοελληνική Ποίηση», Επικαιρότητα, Αθήνα 1980.
Α. Στέφος, Σεφέρη, «Επί ασπαλάθων…», περ. Φιλόλογος, τ. 18, Θεσσαλονίκη 1979.

ΕΠΙ ΑΣΠΑΛΑΘΩΝ
«ΕΠΙ    ΑΣΠΑΛΑΘΩΝ … »           Γ. ΣΕΦΕΡΗΣ
ΘΕΜΑ :    Η τιμωρία του πανάθλιου Τυράννου Αρδιαίου.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ :   Ο   Αρδιαίος, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Πλάτωνας στην  Πολιτεία , ήταν τύραννος σε μια πόλη της Παμφυλίας (περιοχή της Μ. Ασίας). Ανάμεσα σε πολλά ανοσιουργήματα που διέπραξε, σκότωσε τον πατέρα του και το μεγαλύτερο αδερφό του. Γι΄ αυτό τιμωρήθηκε   πολύ   σκληρά   στον   κάτω κόσμο μαζί με άλλους τυράννους και άδικους ανθρώπους : αφού   όλοι   αυτοί εξέτισαν την καθιερωμένη ποινή, καθώς   έβγαιναν στο   φως, το στόμιο   της εξόδου δεν τους δεχόταν και έβγαζε ένα μουγκρητό. Εκείνη τη στιγμή κάποιοι άντρες άγριοι και γεμάτοι φωτιά, οι οποίοι ήταν εκεί και ήξεραν τη σημασία του μουγκρητού, έδεσαν τα χέρια, τα πόδια και το κεφάλι του Αρδιαίου και των άλλων, τους έριξαν κάτω και τους έγδαραν. Στη   συνέχεια   άρχισαν   να τους σέρνουν έξω από το δρόμο πάνω στα αγκαθωτά ασπαλάθια πηγαίνοντάς τους στα Τάρταρα, στην άβυσσο της αιώνιας τιμωρίας, που   βρίσκεται    πιο βαθιά από τον ΄Αδη και εξηγούσαν στους περαστικούς γιατί παθαίνουν αυτά ο Αρδιαίος και οι άλλοι.
Η λέξη « τύραννος » αρχικά σημαίνει  βασιλιάς (αυτή τη σημασία έχει στον  Οιδίποδα ). Με τον καιρό  η σημασία εκπίπτει και τύραννος είναι  αυτός που  καταλαμβάνει την εξουσία με τη βία και  την ασκεί με σκληρό και βάναυσο  τρόπο, με  αυθαιρεσίες και  παρανομίες. Αυτή τη σημασία έχει η λέξη στον Πλάτωνα.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ   ΤΟΠΟΥ   ΚΑΙ   ΧΡΟΝΟΥ :   (Ερώτηση 4)Ο ποιητής βρίσκεται στο ακρωτήριο του Σουνίου στις 25 Μαρτίου 1971, ημέρα του Ευαγγελισμού, και είναι βέβαια άνοιξη. Το επίρρημα  πάλι   λειτουργεί πολλαπλά : και για την εποχή του έτους και για τον εορτασμό της 25^ης Μαρτίου – ίσως και για το καθεστώς, που εξακολουθεί να υφίσταται. Μια τελευταία σύνδεση του ποιήματος με την εποχή που γράφτηκε είναι η ένδειξη μετά το τέλος του ποιήματος : 31 του Μάρτη 1971. Πέρα όμως από τους σαφείς τοπικούς και χρονικούς προσδιορισμούς, το γενικό αντιτυραννικό πνεύμα του ποιήματος μας παραπέμπει στην εποχή της εφτάχρονης δικτατορίας (1967-1974).

Η   ΦΥΓΗ   ΑΝΗΜΕΡΑ   ΤΟΥ   ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ : Ο ποιητής επισκέπτεται το Σούνιο ανήμερα του Ευαγγελισμού. Η 25^η Μαρτίου είναι ημέρα εθνικής γιορτής : οι ΄Ελληνες γιορτάζουν την έναρξη της επανάστασης του 1821, που τους χάρισε την ελευθερία. Αυτήν όμως την κατέλυσε η δικτατορία, κάτι που είναι δυσβάσταχτο για τον ποιητή. Εξάλλου, οι άνθρωποι του καθεστώτος ευτελίζουν την εθνική γιορτή με στομφώδεις πανηγυρικούς και με πομπώδεις εορταστικές εκδηλώσεις, παραλληλίζοντας την Επανάσταση του 1821 με το καθεστώς που έχουν επιβάλει και που το ονομάζουν και αυτό «επανάσταση» . Ο Σεφέρης για να αποφύγει εκείνη την ατμόσφαιρα και για να νιώσει όπως καταλαβαίνει ο ίδιος το νόημα της ημέρας, επιλέγει τη φυγή στη γαλήνη και στην ερημιά του Σουνίου.

ΟΙ ΔΥΟ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΣΟΥΝΙΟΥ : (Ερώτηση 1)Στην πρώτη στροφική ενότητα (στ. 1-7) ο ποιητής χαρακτηρίζει πρώτα το Σούνιο  ωραίο   και στη συνέχεια παρουσιάζει τα στοιχεία που αιτιολογούν αυτόν το χαρακτηρισμό, δίνοντας δύο όψεις του τοπίου :

Α) Η  πρώτη εικόνα αναφέρεται στο ανοιξιάτικο φυσικό τοπίο και τη συνθέτουν :
ü      Πράσινα φύλλα, που είναι λιγοστά
ü      Σκουριασμένες πέτρες
ü      Κόκκινο χώμα
ü      Ασπάλαθοι : σ΄ αυτούς πέφτει το μεγαλύτερο βάρος γιατί θα παίξουν ουσιαστικό ρόλο στη συνέχεια.

Β) Η  δεύτερη εικόνα εντάσσεται στη φύση, όμως δεν είναι δημιούργημα δικό της, παρά αποτελεί απόηχο της ελληνικής πολιτισμικής παράδοσης, και ειδικά του κλασικού Ελληνισμού, ο οποίος εξακολουθεί να κάνει αισθητή την παρουσία του ως σήμερα. Πρόκειται για τα ερείπια του αρχαίου ναού του Ποσειδώνα στο Σούνιο, που δίνονται όχι μόνο οπτικά αλλά και ηχητικά – με μεταφορικό τρόπο (για το ρήμα  αντηχούν γίνεται ειδικά λόγος σε άλλα σημεία).
Οι εντυπώσεις του ποιητή δεν ανταποκρίνονται σε μιαν αντικειμενικά ωραία πραγματικότητα, αλλά η υποκειμενική ματιά του είναι εκείνη που ωραιοποιεί τα πράγματα και όλα όσα δίνει στις δύο εικόνες έχουν αξία συναισθηματική γι΄ αυτόν, επειδή αποτελούν γνωρίσματα του ελληνικού τοπίου.

q       Τα ερείπια του αρχαίου ναού του Ποσειδώνα τα βλέπει μεταφορικά, σαν  αρχαία άρπα που έχει για   χορδές   τις κολόνες. ΄Ετσι, η   οπτική  εικόνα  γίνεται και  ακουστική. Στην περιγραφή χρησιμοποιείται το ρήμα  αντηχούν  σε  «εξακολουθητικό» ενεστώτα, για να δηλωθεί η επίδραση και η επιβίωση του αρχαίου κλασικού παρελθόντος ως το παρόν.
q       Οι   ασπάλαθοι   : Η   χρήση της χαρακτηριστικής φράσης  «δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια»   θα μπορούσε, σε συσχετισμό με το κεντρικό θέμα του ποιήματος, να σχολιαστεί έτσι : θέμα του ποιήματος είναι η τιμωρία του πανάθλιου τυράννου Αρδιαίου. Στόχος του να υποδείξει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να τιμωρηθούν και οι σύγχρονοι τύραννοι : να συρθούν και αυτοί  επί ασπαλάθων   (επομένως και ο τίτλος του ποιήματος παραπέμπει βέβαια στο παρελθόν, αλλά    υποδεικνύει ή προβλέπει τη μελλοντική τιμωρία των σύγχρονων τυράννων). Για την τιμωρία λοιπόν οι ασπάλαθοι υπάρχουν, αφού φυτρώνουν ακόμη στην ίδια περιοχή και  δείχνουν έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια : θα προξενήσουν βαθιά οδύνη στους τυράννους. Η λέξη  έτοιμα  λειτουργεί και ως  προσήμανση γιατί περιμένουμε να δούμε για ποια λειτουργία ήταν έτοιμα.
q       Τα αποσιωπητικά  : στο τέλος του στίχου 7 ο ποιητής χρησιμοποιεί τα αποσιωπητικά, που έχουν αυτή τη λειτουργία : η θέα των ασπάλαθων και του αρχαίου ναού φέρνει στον ποιητή κάποιες σκέψεις, οι οποίες παραλείπονται, και τα αποσιωπητικά χρησιμοποιούνται για να καλύψουν το φαινομενικό κενό που υπάρχει ανάμεσα στην πρώτη και στη δεύτερη στροφική ενότητα. ΄Ετσι θα λειτουργήσουν οι συνειρμοί που θα οδηγήσουν στην ερώτηση του στίχου 9 και στη συνέχεια στην παρουσίαση του κύριου θέματος του ποιήματος
q       Η γαλήνη  : εδώ διττή σημασία :  η ηρεμία του τοπίου   και μεταφορικά  η ψυχική ηρεμία του ποιητή   που του δίνει την ευκαιρία να αφεθεί σε σκέψεις, με αποτέλεσμα να λειτουργήσει ο νους του συνειρμικά.
q       Η ερώτηση του στίχου 9 και ο συνειρμός : (ερώτηση 2) Η μετάβαση της ποιητικής σκέψης στον Αρδιαίο γίνεται συνειρμικά και με τη χρήση της ερώτησης του ποιητή στον εαυτό του : στο νου του ήρθε ξαφνικά ο Αρδιαίος, προφανώς συνειρμικά, αφού αυτό έγινε ασυνείδητα. Και ο ποιητής αναρωτιέται τι είναι εκείνο που του έφερε στο νου τον Αρδιαίο. Διαπιστώνει λοιπόν ότι η θέα των ασπαλαθιών (οπτική παράσταση) ανέσυρε στη μνήμη του την ίδια λέξη, που τη χρησιμοποιεί ο Πλάτωνας στην  Πολιτεία   (ο συνειρμός λειτούργησε σύμφωνα με το «νόμο της ομοιότητας»)
Α Ρ Α : ΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΑΣΠΑΛΑΘΙΩΝ ® Η ΑΡΧΑΙΑ ΛΕΞΗ «ΑΣΠΑΛΑΘΟΙ» ® Ο   ΑΡΔΙΑΙΟΣ.
Για τη χρήση της ερώτησης ως εκφραστικού μέσου : η ερώτηση, δίνοντας δραματικότητα στο λόγο, χρησιμοποιείται για να ξετυλιχτεί η συνέχεια του συνειρμού. Υποθέτουμε ότι μονολογεί.
Τη φράση  στου μυαλού τ΄ αυλάκια (στ.10) την αντλεί ο ποιητής από τον Αισχύλο (ΕΠΤΑ ΕΠΙ ΘΗΒΑΣ, στ. 593 : βαθύ αυλάκι στο μυαλό…) Ο αρχαίος ποιητής εννοεί την εικόνα που παρουσιάζει ο εγκέφαλος εξωτερικά. Σχετικά με την «αποθήκευση» των παραστάσεων που προσλαμβάνει το μυαλό και αναπλάθει η συνείδηση έχουν διατυπωθεί πολλές θεωρίες : σύμφωνα με μια από αυτές, οι παραστάσεις εγγράφονται στα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου χαράζοντας σ΄ αυτά μικρά  αυλάκια  , όπως περίπου συμβαίνει με τους ήχους στους δίσκους του γραμμοφώνου, και αναπλάθονται με ανάλογο τρόπο.

ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ : (ερώτηση 5) : Υποθέτουμε ότι ο ποιητής έφυγε από την Αθήνα και πήγε στο Σούνιο φορτισμένος με συναισθήματα  αγανάκτησης και  αποστροφής  για το καθεστώς που είχε επιβληθεί στην Ελλάδα, και πόνου για το λαό. Στο Σούνιο, όπου κατέφυγε , του προσφέρουν   ψυχική   γαλήνη   το   φυσικό τοπίο και η θέα των ερειπίων του αρχαίου ναού, ενώ στη συνέχεια είναι φανερή η  ικανοποίησή  του από την τιμωρία του Αρδιαίου.

ΣΤΟΧΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ : Υποδεικνύει ότι πρέπει να τιμωρηθούν και οι σύγχρονοι τύραννοι.

https://sites.google.com/site/epistita/home/logotechnia-b-lykeiou/epi-aspalathon

1. ΚΕΙΜΕΝΟ Γιώργου Σεφέρη: ìΕπί Ασπαλάθων...î (Κ.Ν.Λ. Α΄ Λυκείου, σελ. 222-224) 2. ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Παραδείγµατα ερωτήσεων ελεύθερης ανάπτυξης 1. Ως προς τι προϊδεάζει τον αναγνώστη ο τίτλος του ποιήµατος σε συνδυασµό µε τη χρονολογική του ένδειξη (31 του Μάρτη 1971); 2. α) Ποια πολιτική στάση του Γ. Σεφέρη καταγράφεται στο ποίηµα; β) Γιατί επέλεξε ´...τη µέρα εκείνη του Ευαγγελισµού..ª (1ος στίχος) ως χρονολογία του ποιήµατός του; 3. Υπάρχει επιβεβαιωµένη µαρτυρία για επίσκεψη του Γ. Σεφέρη στο Σούνιο ´την ηµέρα εκείνη του Ευαγγελισµούª του 1971 µε γνωστή συντροφιά. Πώς λειτουργεί στο ποίηµα αυτό το γεγονός; 4. Από πού δέχεται τα ερεθίσµατα - µηνύµατά του ο ποιητής σí αυτήν την ποιητική σύνθεση και µε ποιες έννοιες τα αποδίδει; 5. Ποια είναι τα χρονικά επίπεδα του ποιήµατος και πώς συνδέονται µεταξύ τους; 6. α) Ποιες αισθήσεις του ποιητή έχουν ενεργοποιηθεί; β) Με ποιες πνευµατικές του λειτουργίες συνδέονται στο ποίηµα οι σκηνικές ενότητες; 7. Να παρακολουθήσετε την εξέλιξη της σκέψης του ποιητή µέσα από τις ενότητες του ποιήµατος. 8. Με ποια πρόφαση εισάγεται στο ποίηµα ο Αρδιαίος του Πλατωνικού µύθου (Πολιτεία, 616); 9. α) Ποιο αρχαίο ηθικό σχήµα ακολουθεί ο µύθος και το επιµύθιό του; 1 β) Υπάρχουν άλλα στοιχεία (δάνεια) από την αρχαία τραγωδία; 10. Τι αποκαλύπτει η χρήση του µύθου του Αρδιαίου για την ποιητική πρόθεση και την πολιτική θέση του Γ. Σεφέρη κατά την εποχή που γράφεται το ποίηµα; 11. Ποια λέξη ή φράση είναι ιδιαίτερα τονισµένη µε το κεντρικό µήνυµα του ποιήµατος; Με ποια εικόνα εκφράζεται ποιητικά; 1 Ύβρις, Άτη, Νέµεσις. 86 12. α) Ποια φωνή ακούγεται στο ποίηµα και που απευθύνεται; β) Εµπλέκεται το κοινό στην ποιητική σκηνοθεσία; 13. α) Ποιες αισθήσεις σας κινητοποιούνται και ποιες σκέψεις σας δηµιουργούνται από την α΄ στροφή; β) Εκτιµήστε την εικονοπλαστική ικανότητα του ποιητή. 14. α) Πώς πιστεύετε ότι λειτουργεί ο συγκεκριµένος χώρος του Σουνίου στην ποιητική έµπνευση και γιατί; β) Ποια µηνύµατα δέχεται από τον αρχαίο ναό και πώς τα µεταδίδει; (αναφέρατε τη σχετική εικόνα). 15. Ποια είναι η γνώµη σας για την ερµηνεία του στίχου 8: ´Γαλήνηª; 16. Ποια χαρακτηριστικά της σύγχρονης ποίησης µπορείτε να επισηµάνετε στο ποίηµα; 17. Ποιο θα καθορίζατε ως κυρίαρχο συναίσθηµα του ποιητή κατά το χρόνο της ποιητικής δηµιουργίας; Πώς δικαιολογείται αυτό αντικειµενικά; 18. Ποιο ρόλο πιστεύετε πως µπορεί να διαδραµάτισε η συγκεκριµένη ποιητική δηµιουργία στα πολιτικά και κοινωνικά δρώµενα της εποχής, δεδοµένου του χρόνου συγγραφής και ολοκλήρωσης του ποιήµατος (από 25/3/71 µέχρι 31/3/71) και της δηµοσίευσής του στον ηµερήσιο τύπο στις 23/9/71 (εποµένη της κηδείας του ποιητή); 19. Ποιος ρυθµός του λόγου επικρατεί στους στίχους 14-18 και γιατί; 20. Υπάρχει κάθαρση στο ποίηµα και πώς συνδέεται από τον ποιητή µε τη σύγχρονή του πολιτική πραγµατικότητα; 2.2. Παραδείγµατα ερωτήσεων σύντοµης απάντησης 1. Γιατί, κατά τη γνώµη σας, η ποιητική σύνθεση αρχίζει µε ρήµα παρελθοντικού χρόνου; Πώς συγκλίνει το παρελθόν µε το παρόν στο ποίηµα; 2. Ποιες λεπτοµέρειες περιέχουν οι εικόνες της α΄ στροφής; Με ποια επίθετα αποδίδονται; 3. Ποια είναι η δοµή του ποιήµατος; Από τι υπαγορεύεται η διάρθρωση του ποιήµατος στις συγκεκριµένες ενότητες; 4. Η εικόνα των ασπαλάθων, ´µε τα µεγάλα βελόνιαª σε συνδυασµό µε τον τίτλο του ποιήµατος, τι προοικονοµεί; 5. Πώς συσχετίζεται ο χώρος του Σουνίου µε το χρόνο της ποιητικής έµπνευσης (µέρα του Ευαγγελισµού); 87 6. α) Πού σκηνοθετείται η δράση της δεύτερης στροφής; β) Πώς συνδέεται το περιεχόµενό της µε την πρώτη στροφή; 7. Ο µύθος για τον Αρδιαίο (Πολιτεία Πλάτωνα, 616) παραπέµπει σε σύγχρονα πρόσωπα και καταστάσεις και µε ποιον τρόπο; 8. Να καταγράψετε τα ρήµατα της περικοπής του Πλάτωνα (όπως δίνεται στο ποίηµα) και να βρείτε τη σχέση που τα διέπει. 9. Γιατί χρησιµοποιεί ο ποιητής τη φράση ´πλέρωνε τα κρίµατά τουª (στ. 19); 10. Είναι τυχαία η αναφορά µόνο ονοµάτων στο στίχο 20; 11. α) Ποια είναι η στάση του ποιητή απέναντι στον Αρδιαίο; β) Τι συναισθήµατα γεννιούνται σε σας για την τιµωρία του; 12. Ποια συναισθηµατική φόρτιση περιέχουν οι στίχοι 19-20; 2.3. Συνδυασµός ερωτήσεων σύντοµης απάντησης και ελεύθερης ανάπτυξης 1. α) Ποιος είναι ο ποιητικός χώρος στο ποίηµα; β) Πώς καθοδηγεί την ποιητική έµπνευση ο χώρος σε συνδυασµό µε το χρόνο; 2. α) Ποιο είναι το νόηµα της φράσης: ´πάλι µε την άνοιξηª; β) Ερευνήστε πώς λειτουργεί ο 2ος στίχος σε σχέση µε το στόχο του ποιητή. 3. α) Ποια από τα θέµατα του Γ. Σεφέρη εµπλέκονται στο ποίηµα; 2 β) Να αναλύσετε ένα από τα θέµατα µε αναφορές στο ποίηµα. 4. α) Το επίθετο ´ωραίοª του 1ου στίχου για το Σούνιο από ποιες επιµέρους εικόνες του ποιήµατος ενισχύεται; β) Τι αποκαλύπτει για τον τρόπο που λειτουργεί η ποιητική έµπνευση του ποιητή; 5. Η εικόνα του στίχου 7: ´Απόµακρα οι αρχαίες κολόνες, χορδές µιας άρπας αντηχούν ακόµη...ª πώς συνδέεται µε τον 8ο στίχο; 6. Από ποιες εικόνες ή φράσεις του ποιήµατος προκύπτει η συναισθηµατική σχέση του ποιητή µε το αρχαίο ελληνικό παρελθόν; 7. Σε ποια ποιητική τεχνοτροπία τοποθετείται το ποίηµα σε σχέση µε το περιεχόµενο και τη µορφή του; 8. α) Με ποιες λέξεις (ουσιαστικά και επίθετα) από το ποίηµα ο Γ. Σεφέρης αναφέρεται στην τιµωρία του Αρδιαίου; β) Ποια ψυχική διάθεση αποκαλύπτουν οι λέξεις αυτές; 2 Βλ. εισαγωγικά στον ποιητή, Κ.Ν.Λ. Α΄ Λυκείου, σσ. 225-226. 88 9. Να αναγνωρίσετε τα ìσηµαίνονταî και τα ìσηµαινόµεναî στο µύθο του Αρδιαίου και να αναλύσετε το λειτουργικό τους ρόλο στη σύγχρονη πολιτική πραγµατικότητα. 10. Ποια είναι η επιφανειακή και ποια η βαθύτερη σηµασία των στίχων 18-20; Να την αναπτύξετε. 11. Υπάρχει επιµύθιο; Αν ναι, πώς λειτουργεί στο συγκεκριµένο ποίηµα; 12. Να εξηγήσετε πώς οριοθετεί το συγκεκριµένο ποίηµα το χρέος του πολίτη ποιητή και του ποιητή πολιτικού (διπλωµάτη), καθώς και το ρόλο του ποιητή ιδιαίτερα σε δύσκολους καιρούς. 2.4. Παραδείγµατα ερωτήσεων αντικειµενικού τύπου 2.4.1. Ερωτήσεις σύζευξης Να γράψετε δίπλα από κάθε αριθµό της στήλης Α το γράµµα του στοιχείου της στήλης Β που αντιστοιχεί σí αυτό: (περισσεύει ένα) Α Β 1. ..... ´χαµένη στου µυαλού τí αυλάκιαª α. συνειρµική 2. ..... ´χορδές µιας άρπας αντηχούν ακόµηª παροµοίωση 3. ..... ´δείχνοντας έτοιµα τα µεγάλα τους β. προσωποποίηση βελόνιαª γ. αφαίρεση 4. ..... ´Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις δ. µεταφορά σκουριασµένες πέτρεςª ε. ιαµβικός 5. ..... ´και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο, δεκαπεντασύλλαβος - κουρέλιª στ. υποβλητική εικόνα µε προσδιοριστικά επίθετα 3. ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ 1. Με δεδοµένο ότι το ποίηµα ανήκει στο συµβολισµό και έχει διδακτικό χαρακτήρα, ποια είναι τα στοιχεία που χρησιµοποιούνται αλληγορικά, τι συµβολίζουν και τι διδάσκουν διαχρονικά; 2. Τι νοµίζετε ότι ενεργοποίησε την ποιητική συνείδηση του Γ. Σεφέρη την 25/3/1971: α) Η επέτειος της Εθνεγερσίας του 1821; β) Ο πανηγυρικός γιορτασµός για τα 150 χρόνια από την επανάσταση του 1821 µε ´φαµφάρεςª από εκπροσώπους του δικτατορικού καθεστώτος; 89 γ) Το δηµοκρατικό του φρόνηµα; δ) Η ποιητική του ευαισθησία; ε) Η ενεργός και επιτυχής υπηρεσία του στο διπλωµατικό σώµα; στ) Η προσωπική του ευθύνη και η συγκεκριµένη προϊστορία του; ζ) Το επικείµενο τέλος του, που το προαισθανόταν; η) Άλλοι λόγοι; Να τους ιεραρχήσετε σε ενιαία αναλυτική εργασία. 3. Το ποίηµα ´Επί Ασπαλάθων...ª του Γ. Σεφέρη ως διαθήκη του ποιητή να παραβληθεί µε το δίστιχο του Κ. Παλαµά: ´Τούτο το λόγο θα σας πω. ∆εν έχω άλλο κανένα. Μεθύστε µε τí αθάνατο κρασί του í21ª και µε το ποίηµα του Σικελιανού ´Παλαµάςª (Ηχήστε σάλπιγγες ...). 4. ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΩΝ - ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ 1. Να αναλύσετε σε ένα δοκίµιο το διαχρονικό µήνυµα του ποιήµατος για τον πολιτικό ρόλο και την ευθύνη του Έλληνα πολίτη και του πολιτικού ποιητή, όσον αφορά τη λειτουργία του δηµοκρατικού πολιτεύµατος, συνδυάζοντάς το µε την τραγικότητα της περίπτωσης του Γ. Σεφέρη (πέθανε στις 20/9/1971 και δεν έζησε την αποκατάσταση της ∆ηµοκρατίας - Αύγουστος 1974, αλλά δεν είδε και τη διχοτόµηση της Κύπρου, που τόσο αγάπησε, βλ. ´Ελένηª). 2. Να συνεξετασθεί το ποίηµα σε µια εργασία 400 περίπου λέξεων µε: α) Το δηµοτικό τραγούδι ´Ακόµα τούτí η άνοιξη / ραγιάδες, ραγιάδες, τούτο το καλοκαίρι / Μοριά και Ρούµελη...ª β) Το Ανάγνωσµα η ´Μεγάλη Έξοδοςª από το ´Άξιον Εστίª του Οδυσσέα Ελύτη ως προς τον εθνεγερτικό του χαρακτήρα. 3. Να συσχετίσετε το περιεχόµενο του ποιήµατος µε τη γνωστή πολιτική ∆ήλωση 3 του Γ. Σεφέρη 28/3/1969 στο BBC, καθώς και µε το ποίηµα του ´Οι γάτες του Αϊ-Νικόλαª (1970). Να αναπτύξετε υπό µορφή δοκιµίου το θέµα: ´Ο ρόλος του ποιητικού λόγου του Γ. Σεφέρη και της πολιτικής του στάσης ως έκφραση και όπλο διαµαρτυρίας για την αποκατάσταση του δηµοκρατικού πολιτεύµατος την περίοδο της δικτατορίας του 1967-1974ª. 3 Βλ. Κ.Ν.Λ. Γ΄ Γυµνασίου, σ. 300. 90 5. ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Κριτήριο για ωριαία γραπτή δοκιµασία (45 λεπτά) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ............................................................................ ΤΑΞΗ.............................. ΤΜΗΜΑ............................. ΜΑΘΗΜΑ: Κείµενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γιώργου Σεφέρη, ´Επί Ασπαλάθων...ª ΗΜΕΡ/ΝΙΑ: ............................. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. ´Το βράδυ βρήκα την περικοπή: τον έδεσαν ... κουρέλιª (στ. 13-18): α) Ποιες είναι οι λέξεις κλειδιά στους στίχους αυτούς; Ποια εντύπωση δηµιουργούν; β) Ποιος είναι ο χρόνος και η λειτουργία των ρηµάτων; ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... Μονάδες 5 2. Να αναλύσετε τους δύο τελευταίους στίχους του ποιήµατος. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... Μονάδες 5 3. Οι ασπάλαθοι ως ποιητικό σύµβολο και ως εικόνα του τοπίου: να ερµηνεύσετε τη λειτουργία τους στην αρχιτεκτονική δοµή του ποιήµατος. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... Μονάδες 5 4. Να ξεχωρίσετε τα κυριότερα στοιχεία της Σεφερικής ποίησης (περιεχόµενο - µορφή) και το ρόλο τους στη συγκεκριµένη ποιητική δηµιουργία. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... Μονάδες 5
http://www.kee.gr/attachments/file/363.pdf

https://docplayer.gr/51955862-Kei-mena-neoelliniki-s-logotehni-as-epi-aspalathon-giorgoy-seferi-1.html

Το ποίημα
Το ποίημα «Επί ασπαλάθων...» είναι το τελευταίο που συνέθεσε ο Γιώργος Σεφέρης και αποτελεί μια καταγγελία κατά της δικτατορίας και -πολύ περισσότερο- ένα πρόκριμα για τη βίαιη τιμωρία που θα έπρεπε να αποδοθεί στους μυσαρούς δικτάτορες. Το καθεστώς ανελευθερίας, που διένυε την πέμπτη του χρονιά, προκαλούσε έντονη δυσαρέσκεια στον ποιητή, ο οποίος μέσα από έναν τυχαίο συνειρμό φέρνει στο νου του την τιμωρία που είχε επιβληθεί στον Αρδιαίο -έναν αδελφοκτόνο και πατροκτόνο τύραννο της Παμφυλίας- όπως αυτή καταγράφεται στην Πολιτεία του Πλάτωνα.
Αναλυτικότερα:

Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού
πάλι με την άνοιξη.

Την ημέρα του Ευαγγελισμού, ημέρα που οι δικτάτορες συνήθιζαν να διενεργούν μεγαλειώδεις παρελάσεις, ο ποιητής επιλέγει να επισκεφτεί το Σούνιο, ώστε να αποφύγει όλο το προπαγανδιστικό κλίμα που επικρατούσε στην Αθήνα.
Η αναφορά στην ημέρα του Ευαγγελισμού λειτουργεί μέσα στο ποίημα, όχι μόνο ως χρονικός προσδιορισμός, αλλά και ως έμμεση υπενθύμιση της ιδιαίτερης σημασίας που έχει η συγκεκριμένη ημέρα για τους Έλληνες. Ημέρα εορτασμού της ελληνικής επανάστασης και παράλληλα σημαντική και ελπιδοφόρα ημέρα για το χριστιανισμό. Οι συσχετισμοί που δημιουργούνται στο μυαλό του αναγνώστη -επαναστατική διάθεση και προσμονή χαρμόσυνης είδησης- υπηρετούν άριστα το μήνυμα που επιχειρεί να μεταδώσει ο ποιητής.
Ο τρόπος, άλλωστε, με τον οποίο συντάσσει το δεύτερο στίχο «πάλι με την άνοιξη» παρόλο που σ’ ένα πρώτο επίπεδο συμπληρώνει και αιτιολογεί την αναφορά του πρώτου στίχου «Ήταν ωραίο το Σούνιο», σε δεύτερη ανάγνωση μας φέρνει στο νου τη λαϊκή ρήση «πάλι με χρόνια, με καιρούς...» και λειτουργεί ως μήνυμα αισιοδοξίας, ενώ παράλληλα η αναφορά στην άνοιξη μας παραπέμπει στην αναγέννηση, στο ξύπνημα της φύσης και στην ελπίδα αλλαγής.

Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες
το κόκκινο χώμα κι ασπάλαθοι
δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια
και τους κίτρινους ανθούς.

Η περιγραφή της φύσης του Σουνίου εμπεριέχει και τη σημαντική αναφορά στους ασπάλαθους που αποτελούν το ερέθισμα για τη μνήμη του ποιητή. Πάνω στα μεγάλα βελόνια των ασπάλαθων καταξέσκισαν τον τύραννο Αρδιαίο, πάνω σ’ αυτά θα μπορούσαν να σύρουν και τους σημερινούς τύραννους, είναι η σκέψη που κάνει ο ποιητής.
Ο χώρος του Σουνίου έχει λιγοστά πράσινα φύλλα, αφενός γιατί είμαστε ακόμη στην αρχή της άνοιξης κι αφετέρου γιατί η βλάστηση στην περιοχή δεν είναι ιδιαίτερα πυκνή. Οι πέτρες -το κυρίαρχο στοιχείο του τοπίου- μετά από τις βροχές του χειμώνα μοιάζουν «σκουριασμένες», μια μεταφορική χρήση του επιθέτου για να αποδώσει τη δυσχρωμία των πολυκαιρισμένων πετρωμάτων της περιοχής.

Απόμακρα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας αντηχούν ακόμη ...

Οι κολόνες του ναού του Ποσειδώνα θυμίζουν στον ποιητή τις χορδές μιας άρπας που αντηχεί ακόμη, φέρνοντας μνήμες από εποχές μεγαλείου και αγωνιστικής διάθεσης. Ο ναός, που στα χρόνια της αρχαιότητας ήταν καλά οχυρωμένος, βρισκόταν σ’ ένα σημείο με ιδιαίτερη στρατηγική αξία για τους Αθηναίους, καθώς μπορούσαν από εκεί να ελέγχουν την είσοδο στο Σαρωνικό κόλπο.
Οι κολόνες που έχουν απομείνει σήμερα μπορεί να μην αποκαλύπτουν πλήρως την αλλοτινή ομορφιά του ναού, μας θυμίζουν όμως πάντοτε τις ένδοξες στιγμές που γνώρισε ο λαός μας, αλλά και τους σημαντικούς αγώνες που αναγκάστηκε να πραγματοποιήσει κατά καιρούς.

Γαλήνη.

Ο μονολεκτικός στίχος που εισάγει τη δεύτερη στροφή του ποιήματος έχει ιδιαίτερη αξία, καθώς δημιουργεί μια έντονη αντίθεση σε σχέση τόσο με τη συναισθηματική κατάσταση του ποιητή όσο και με τη γενικότερη κατάσταση που κυριαρχεί στη χώρα. Ο Σεφέρης είναι οργισμένος -στοιχείο που σπάνια εκφράζεται με τόση ένταση στην ποίησή του- και στους επόμενους στίχους θα καταγράψει τις εικόνες της φρικιαστικής τιμωρίας που αντλεί από τον Πλάτωνα και τις θεωρεί απολύτως αρμόζουσες και για τους δικτάτορες της εποχής του.
Η γαλήνη, η ηρεμία που κυριαρχεί στο Σούνιο, επιτρέπει στη σκέψη του ποιητή να περιπλανηθεί στο παρελθόν και να ανασύρει τη μνήμη του πλατωνικού χωρίου.
Η γαλήνη αυτή, βέβαια, μας παραπέμπει στην ησυχία που επικρατεί λίγο προτού ξεσπάσει η μπόρα, καθώς αμέσως μετά πρόκειται να δοθεί με ιδιαίτερη παραστατικότητα η οργή που αισθάνεται ο ποιητής. Η αίσθηση της γαλήνη, επομένως, λειτουργεί ως το μέσο για τη μετάβαση από το σήμερα στο παρελθόν, από την ομορφιά και ηρεμία του τοπίου στην σκληρότητα της τιμωρίας που επιβλήθηκε στον Αρδιαίο.

- Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;
Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ, χαμένη στου μυαλού τ’ αυλάκια·
τ’ όνομα του κίτρινου θάμνου
δεν άλλαξε από εκείνους τους καιρούς.

Η αναφορά στους ασπάλαθους δημιουργεί στη σκέψη του ποιητή τον συνειρμό πάνω στον οποίο δομείται όλο το ποίημα. Το γεγονός ότι η ονομασία του θάμνου αυτού δεν άλλαξε από την αρχαιότητα έως σήμερα, επιτρέπει στον ποιητή να θυμηθεί ένα χωρίο από την Πολιτεία του Πλάτωνα, το οποίο ξαφνικά φαντάξει εξαιρετικά επίκαιρο.

Το βράδυ βρήκα την περικοπή:
«Τον έδεσαν χειροπόδαρα» μας λέει
«τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν
τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν
απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους
και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο, κουρέλι».

Η τιμωρία που επιβλήθηκε στον τύραννο Αρδιαίο, μοιάζει να είναι ιδανική και για τους ανθρώπους που τόλμησαν να στερήσουν την ελευθερία των Ελλήνων και με σκληρότητα και διώξεις τους εμποδίζουν από κάθε αντίδραση. Η πολύχρονη, πλέον, δικτατορία έχει σωρεύσει στην ψυχή του ποιητή, αλλά και των Ελλήνων εν γένει, μια οργή που το ξέσπασμά της θα είναι δυσεπίσχετο. Ο ποιητής παραθέτει το χωρίο του Πλάτωνα με την ελπίδα πως σύντομα οι δικτάτορες θα τύχουν ανάλογης τιμωρίας, ώστε να αντιληφθούν πόσο επώδυνη είναι για τους ανθρώπους αυτή η κατάσταση ανελευθερίας και περιορισμού.
Η εικόνα του τυράννου που γδέρνεται ζωντανός και κατόπιν ξεσκίζεται πάνω στα αγκάθια των ασπάλαθων, είναι εξαιρετικά βίαιη και αποκαλύπτει την ένταση της οργής που αισθάνεται ο ποιητής.
Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι σε αυτό το ποίημα, ο Σεφέρης, πλάι στα στοιχεία που αποτελούν βασικά γνωρίσματα της τεχνικής του, όπως είναι οι αναφορές στην αρχαιότητα και σε αρχαιοελληνικούς μύθους, εμφανίζει μια συναισθηματική φόρτιση πρωτόφαντη.

Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του
ο Παμφύλιος Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος.

Η δίστιχη στροφή που κλείνει το ποίημα έρχεται ως προειδοποίηση ή ως υπενθύμιση προς τους δικτάτορες, πως έτσι πλήρωσε τα κρίματά του ο Αρδιαίος, έτσι όπως θα πρέπει να τα πληρώσετε κι εσείς. Το επιλογικό αυτό μήνυμα του ποιήματος εκφράζει την ελπίδα του ποιητή πως η δικαιοσύνη θα κυριαρχήσει και οι πανάθλιοι και μυσαροί Τύραννοι θα τιμωρηθούν, όπως τιμωρήθηκε και ο Αρδιαίος.

[Είναι το τελευταίο ποίημα του Σεφέρη και δημοσιεύτηκε στο Βήμα (23-9-71) τρεις μέρες μετά το θάνατό του στην περίοδο της δικτατορίας. Το ποίημα βασίζεται σε μια περικοπή του Πλάτωνα (Πολιτεία 614 κ.ε.) που αναφέρεται στη μεταθανάτια τιμωρία των αδίκων και ιδιαίτερα του Αρδιαίου. Ο Αρδιαίος, τύραννος σε μια πόλη της Παμφυλίας, ανάμεσα σε άλλες ανόσιες πράξεις είχε σκοτώσει τον πατέρα του και τον μεγαλύτερο αδερφό του. Γι’ αυτό και η τιμωρία του, καθώς και άλλων τυράννων, στον άλλο κόσμο στάθηκε φοβερή. Όταν εξέτισαν την καθιερωμένη ποινή που επιβαλλόταν στους αδίκους και ετοιμάζονταν να βγουν στο φως, το στόμιο δεν τους δεχόταν αλλά έβγαζε ένα μουγκρητό. «Την ίδια ώρα άντρες άγριοι και όλο φωτιά που βρίσκονταν εκεί και ήξεραν τι σημαίνει αυτό το μουγκρητό, τον Αρδιαίο και μερικούς άλλους, αφού τους έδεσαν τα χέρια και τα πόδια και το κεφάλι, αφού τους έριξαν κάτω και τους έγδαραν, άρχισαν να τους σέρνουν έξω από το δρόμο και να τους ξεσκίζουν επάνω στ’ ασπαλάθια και σε όλους όσοι περνούσαν από εκεί εξηγούσαν τις αιτίες που τα παθαίνουν αυτά και έλεγαν πως τους πηγαίνουν να τους ρίξουν στα Τάρταρα». (Πλ. Πολιτεία 616)]

ΠΗΓΗ:https://latistor.blogspot.com/2011/05/blog-post_29.html

Ασπάλαθοι
Ο ασπάλαθος είναι  παραμεσόγειο είδος και φύεται σε θαμνότοπους χαμηλού υψομέτρου, κυρίως σε ξηρές περιοχές. Ο ασφόδελος έχει ωφεληθεί από τις αλλαγές που έχει επιφέρει ο άνθρωπος στη ζώνη της Μεσογείου: πυρκαγιές, υπερβόσκηση. Τα αγκάθια και η άσχημη γεύση του απωθεί τα πρόβατα και τις κατσίκες και έτσι μπορεί να αναπτυχθεί σε μεγάλους πληθυσμούς. Πρόκειται για φυτό χαμηλού ενδιαφέροντος για τη μελισσοκομία κυρίως λόγω της αδυναμίας των μελισσών να βοσκήσουν στα άνθη του. Οι μέλισσες επισκέπτονται τα άνθη μόνο σε πλήρη νηνεμία.

Με την ονομασία «Ασπάλαθος» το φυτό αναφέρεται από το Διοσκουρίδη. Οι Αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι με τα ακανθωτά κλαδιά του Ασπάλαθου κτυπούσαν και τιμωρούσαν τους τυράννους στον Άδη."Μυθολογικά συνδέθηκε με τη μεταθανάτια τιμωρία των αδίκων και ιδιαίτερα του Αρδιαίου. Τον Αρδιαίο , τύραννο μιας πόλης της Παμφυλίας , καθώς και άλλους τυράννους , όταν εξέτισαν στον κάτω κόσμο την καθιερωμένη ποινή που επιβαλλόταν στους αδίκους και ετοιμαζόταν να βγουν στο φως , το στόμιο δεν τους δεχόταν. Τότε άντρες άγριοι και όλο φωτιά που βρισκόταν εκεί, αφού τους βασάνισαν , άρχισαν να τους σέρνουν έξω από το δρόμο και να τους ξεσκίζουν επάνω στους ασπαλάθους, πριν τους ρίξουν πάλι στα Τάρταρα…

Η διαχρονική ονομασία και σημασία του ασπάλαθου
Το φυτό ασπάλαθος αναφέρεται στους Διόσκουρους. Οι αρχαίοι  Έλληνες πίστευαν ότι με τα αγκαθωτά κλαδιά των ασπαλάθων κτυπούσαν και τιμωρούσαν τους τυράννους στον Άδη. Η ονομασία του φυτού σχετίζεται με τη μεταθανάτια τιμωρία των αδίκων, όπως  και του Αρδιαίου, που ήταν ο τύραννος της πόλης Παμφυλίας. Η ποινή ήταν να σέρνουν τους αδίκους και τους άτιμους, πάνω στους αγκαθωτούς ασπαλάθους.
                Έτσι ο Σεφέρης συγκεκαλυμμένα προειδοποιεί για την επικείμενη σύλληψη και τιμωρία των τυράννων της επταετίας, αφού κανείς άδικος δε γλυτώνει.
Αργυρώ Λαφατζή
Αουρέλα Λάλα

Στοιχεία συμβολισμού στο ποίημα
Στο συμβολισμό τα αντικείμενα εκφράζουν τις ψυχικές καταστάσεις, γίνονται σύμβολα τους. Στο ποίημα του Γ. Σεφέρη υπάρχουν τα εξής στοιχεία συμβολισμού:

Ο Σεφέρης αρχικά χρησιμοποιεί συμβολικά το παράδειγμα της τιμωρίας του αρχαίου τυράννου Αρδιαίου, ώστε να «απειλήσει»  τους σύγχρονους τυράννους -ο Σεφέρης γράφει αυτό το ποίημα σε εποχή δικτατορίας- ότι πρόκειται να πάθουν και αυτοί τα ίδια.

Ο Σεφέρης χρησιμοποιεί συμβολικά τους ασπάλαθους, ένα φυτό με μεγάλα αγκάθια και λουλούδια κίτρινου χρώματος. Ο ποιητής αναφέρει τους ασπάλαθους στην αρχή του ποιήματος παρατηρώντας το τοπίο γύρω του ,αλλά και προς το τέλος του ποιήματος στο σκηνικό της τιμωρίας του Αρδιαίου. Με αυτόν τον τρόπο θέλει να περάσει έμμεσα το μήνυμα ότι η εκδίκηση προς τους τυράννους όπως διαδραματίστηκε στο παρελθόν,  μπορεί να επαναληφθεί και στα δικά του χρόνια. Ακόμη τα μεγάλα αγκάθια των ασπαλάθων συμβολίζουν την απειλή και το κίτρινο χρώμα των λουλουδιών τους συμβολίζουν το μίσος.

Η λέξη «άνοιξη» και «Ευαγγελισμός»  στον πρώτο στίχο του ποιήματος χρησιμοποιούνται ως σύμβολα και συμβολίζουν τις ελπίδες για ελευθερία.  Από την άλλη στο δεύτερο στίχο οι λέξεις «λιγοστά φύλλα» , «σκουριασμένες πέτρες» και «κόκκινο χρώμα» συμβολίζουν την στέρηση, τη μοναξιά και γενικότερα την τότε κατάσταση, από την οπτική γωνία του ποιητή.

Το ποίημα ανήκει στη μοντέρνα ποίηση:
δεν έχει μέτρο, έχει ελεύθερο στίχο,

περιέχει πολλές εικόνες,

επικρατεί η ασάφεια. Ο Γ. Σεφέρης σ' αυτό το ποίημα χρησιμοποιεί εικόνες και σύμβολα για να εκφραστεί και «κρύβει»  πίσω από αυτά αυτό που πραγματικά θέλει να εκφράσει,

χρησιμοποιείται καθημερινό λεξιλόγιο (π.χ. χαμένη στου μυαλού τ’  αυλάκια, πλέρωνε τα κρίματά του) .
Μαργαρίτα Παπαγιαννούλη
Τάνια Παπακώστα

Ευαγγελισμός: Είναι εθνική γιορτή στην οποία γιορτάζουμε την επανάσταση του ΄21. Το χρησιμοποιεί ο ποιητής για να δείξει ότι δεν υπήρχε ελευθερία, όταν ο Σεφέρης έγραψε το ποίημα.

Αρχαίες κολόνες: οι αρχαίες κολόνες προδίδουν τις φασιστικές γιορτές που είχαν ως κύριο θέμα την αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο, με τις οποίες το δικτατορικό καθεστώς προσπαθούσε να τονώσει το εθνικό φρόνημα των Ελλήνων.

Άνοιξη:  συμβολίζει τη χαρά, την απελευθέρωση, τη ζωή, ενώ εκείνη την εποχή επικρατούσε εντελώς το αντίθετο. Λόγω της δικτατορίας είχαν όλα «παγώσει».

Γιώργος Κουτρουλός

Στεργιανή Μπατζικώστα

Σοφία Πανωλή

Το ποίημα «Επί Ασπαλάθων» γράφτηκε το 1971, επί δικτατορίας, και  αναφέρεται στην τιμωρία του τυράννου Αρδιαίου. Στη δήλωσή του ο Σεφέρης καταγγέλλει στο BBC ότι το καθεστώς δε λογαριάζει κανένα και δε νοιάζεται για τίποτα άλλο πέρα από την επιβολή του. Οι συνέπειες είναι βαριές για όσους παρακούν τις εντολές των τυράννων. Υπάρχει καταπίεση και πόνος . Έτσι συσχετίζεται θεματικά το ποίημα του Σεφέρη με την πολιτική κατάσταση της Ελλάδας.

Αθανάσιος Κωστούλας

Ιωάννης Μπατζικώστας

ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΕΦΕΡΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ
«Πάει καιρός που πήρα την απόφαση να κρατηθώ έξω από τα πολιτικά του τόπου. Προσπάθησα άλλοτε να το εξηγήσω. Αυτό δε σημαίνει διόλου πως μου είναι αδιάφορη η πολιτική ζωή μας. Έτσι, από τα χρόνια εκείνα, ως τώρα τελευταία, έπαψα κατά κανόνα να αγγίζω τέτοια θέματα. Εξάλλου τα όσα δημοσίεψα ως τις αρχές του 1967 και η κατοπινή στάση μου – δεν έχω δημοσιέψει τίποτα στην Ελλάδα από τότε που φιμώθηκε η ελευθερία – έδειχναν, μου φαίνεται, αρκετά καθαρά τη σκέψη μου.

Μολαταύτα, μήνες τώρα, αισθάνομαι μέσα μου και γύρω μου, ολοένα πιο επιτακτικά, το χρέος να πω ένα λόγο για τη σημερινή κατάστασή μας. Με όλη τη δυνατή συντομία, να τι θα έλεγα:

Κλείνουν δυο χρόνια που μας έχει επιβληθεί ένα καθεστώς ολωσδιόλου αντίθετο με τα ιδεώδη για τα οποία πολέμησε ο κόσμος μας και τόσο περίλαμπρα ο λαός μας στον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο. Είναι μια κατάσταση υποχρεωτικής νάρκης, όπου όσες πνευματικές αξίες κατορθώσαμε να κρατήσουμε ζωντανές, με πόνους και με κόπους, πάνε κι αυτές να καταποντιστούν μέσα στα ελώδη στεκούμενα νερά. Δε θα μου ήταν δύσκολο να καταλάβω πως τέτοιες ζημιές δε λογαριάζουν πάρα πολύ για ορισμένους ανθρώπους.

Δυστυχώς δεν πρόκειται μόνον γι’ αυτό τον κίνδυνο. Όλοι πια το διδάχτηκαν και το ξέρουν πως στις δικτατορικές καταστάσεις η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία περιμένει αναπότρεπτη στο τέλος. Το δράμα αυτού του τέλους μας βασανίζει, συνειδητά ή ασυνείδητα, όπως στους παμπάλαιους χορούς του Αισχύλου. `Όσο μένει η ανωμαλία, τόσο προχωρεί το κακό.

Είμαι ένας άνθρωπος χωρίς κανένα απολύτως πολιτικό δεσμό και, μπορώ να το πω, μιλώ χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Βλέπω μπροστά μου τον γκρεμό όπου μας οδηγεί η καταπίεση που κάλυψε τον τόπο. Αυτή η ανωμαλία πρέπει να σταματήσει. Είναι εθνική επιταγή.

Τώρα ξαναγυρίζω στη σιωπή μου. Παρακαλώ το Θεό να μη με φέρει άλλη φορά σε παρόμοια ανάγκη να ξαναμιλήσω».

Στο απόσπασμα του Σεφέρη γίνεται διακριτό το ηθικό σχήμα της Ύβρις-Τίσις-Νέμεσις.
Ύβρις: ο Αρδιαίος, τύραννος της Παμφυλίας, όσο καιρό κυβερνούσε τη χώρα του,  διέπραξε στυγερά εγκλήματα, ανάμεσα στα οποία μια πατροκτονία και μια αδελφοκτονία
Τίσις:  η ώρα της κρίσης έφτασε: μετά το θάνατο δε γλυτώνει κανείς

Νέμεσις:    «Τον έδεσαν χειροπόδαρα» μας λέει
                    «τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν
                    τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν
                     απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους
                     και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο, κουρέλι».
                   Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του
                    ο Παμφύλιος Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος.
Νίκη Λαγού
             Λάμπρος Μπατζικώστας
             Νταιάνα Λίκο
            Νίκος Κουτσ

http://contariot.blogspot.com/p/blog-page_8.html

Παρασκευή 3 Δεκεμβρίου 2021

Επί Ασπαλάθων...,Γιώργος Σεφέρης-Λογοτεχνία Β Λυκείου

Γ. Σεφέρης, Επί Ασπαλάθων...

«Επί Ασπαλάθων...»

Γιώργου Σεφέρη Επί ασπαλάθων, Μουσική Σταμάτης Σπανουδάκης

Γιώργος Σεφέρης

Η δήλωση του κατά της χούνταςΔιαβάστε: Γιώργος Σεφέρης - ΑποφθέγματαΠηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/697© SanSimera.gr

Έλληνες του Πνεύματος και της Τέχνης: Γιώργος Σεφέρης

Γιώργος Σεφέρης: Ο ήχος του νοήματος | SNFCC

Νάσος Βαγενάς: H γενιά του '30 και ο Σεφέρης

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ: Ηχογράφηση από την κηδεία του Σεφέρη το 1971

"Επί Ασπαλάθων..." Γ. Σεφέρης

Γ. ΣΕΦΕΡΗ "Επί ασπαλάθων"

ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ

ΕΠΙ ΑΣΠΑΛΑΘΩΝ

Η δήλωση του κατά της χούντας
Διαβάστε: Γιώργος Σεφέρης - Αποφθέγματα

Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/697
© SanSimera.gr