Η κορασίδα πηγαίνει στο σχολείο… (460-450
π.Χ., Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης)
π.Χ., Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης)
ΠΗΓΗ https://www.slideshare.net/despifor/2-50182398
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ
«Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα».
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
ΠΗΓΗ https://blogs.sch.gr/mtrianti/files/2014/11/%CE%95%CE%9D%CE%9F%CE%A4%CE%97%CE%A4%CE%91-2.pdf
Στην Αθήνα διδάσκουν και συμβουλεύουν τα παιδιά με φροντίδα. Πρώτα – πρώτα και η παραμάνα και η μητέρα και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας φροντίζουν πώς το παιδί θα γίνει πολύ καλό , μαθαίνοντάς του ότι το ένα είναι δίκαιο ενώ το άλλο άδικο ,αυτό είναι καλό ενώ το άλλο άσχημο. Έπειτα , όταν τα παιδιά φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία , οι γονείς τα στέλνουν στα σπίτια των δασκάλων , όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης φροντίζουν να τα μάθουν γράμματα και να καταλαβαίνουν αυτά που είναι γραμμένα και οι δάσκαλοι της μουσικής προσπαθούν να κάνουν τα παιδιά πιο ήρεμα με το να παίζουν λύρα και εξοικειώνουν τις ψυχές τους με το ρυθμό και την αρμονία. Ακόμα τα παιδιά περνούν τον καιρό τους στα γυμναστήρια και τις παλαίστρες , όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής κάνουν τα σώματά τους πιο δυνατά , για μην αναγκάζονται να δειλιάζουν εξαιτίας της κακής σωματικής τους κατάστασης.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ἡ ἐπιμέλεια = η φροντίδα ἐπιμελοῦμαι =φροντίζω ( ν.ε επιμέλεια, αμέλεια ,επιμελής, επιμελητής)
νουθετῶ =συμβουλεύω ( ν.ε νουθεσία )
ἡ τροφός = η παραμάνα
εἰμί =είμαι
ὁ καλός , ἡ καλή , τό καλόν = ο όμορφος –η –ο , ο καλός –ή–ό ὁ
αἰσχρός , ἡ αἰσχρά , τό αἰσχρόν = ο άσχημος –η –ο , ο απρεπής
πέμπω= στέλνω
ὁ γραμματιστής =ο δάσκαλος της γραφής και της ανάγνωσης
ὁ κιθαριστής =ο δάσκαλος της μουσικής
ποιῶ =κάνω
τό γυμνάσιον =σχολή γυμναστικής
ἡ παλαίστρα =σχολή πάλης
φοιτῶ = συχνάζω (ν.ε φοιτητής)
ὁ παιδοτρίβης =ο δάσκαλος της γυμναστικής
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1.Ποιων κυρίως μέριμνα αποτελούσε η εκπαίδευση των παιδιών στην Αρχαία Αθήνα;
2.Ποιοι δάσκαλοι αναλάμβαναν τη μόρφωση των μικρών Αθηναίων και τι δίδασκε ο καθένας;
3.Τι ομοιότητες και τι διαφορές διαπιστώνετε ότι υπάρχουν ανάμεσα στον τρόπο εκπαίδευσης των αρχαίων αθηναίων και το σύγχρονο;
4.Περιγράψτε με τα στοιχεία που συγκεντρώσατε μια συνηθισμένη μέρα στο σχολείο ενός νεαρού Αθηναίου.
Κείμενο
Αρχαία Α’ Γυμνασίου
Ενότητα 2
Ἐν Ἀθήναις τοὺς παῖδας μετ’ ἐπιμελείας διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι. Πρῶτον μὲν καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ ἐπιμελοῦνται ὅπως βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς, διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιον, τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν ἐστι. Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν ἔλθωσιν, οἱ γονεῖς εἰς διδασκάλων πέμπουσιν, ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ ἐπιμελοῦνται ὅπως γράμματα μάθωσιν καὶ τὰ γεγραμμένα ἐννοῶσι, οἱ δὲ κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν ἡμερωτέρους αὐτοὺς ποιεῖν πειρῶνται καὶ τὰς τῶν παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν οἰκειοῦσι. Ἔτι οἱ παῖδες ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις φοιτῶσιν, ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν ποιοῦσι, ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν διὰ τὴν τῶν σωμάτων πονηρίαν.
Πλάτων, Πρωταγόρας 325c-326c (ελεύθερη διασκευή)
Μετάφραση
Στην Αθήνα διδάσκουν και συμβουλεύουν τα παιδιά με φροντίδα. Αρχικά λοιπόν και η παραμάνα και η μητέρα και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας φροντίζουν (για το) πώς θα γίνει πολύ καλό το παιδί διδάσκοντάς του ότι αυτό είναι δίκαιο και το άλλο άδικο και αυτό ωραίο και το άλλο άσχημο. Αργότερα, όταν τα παιδιά φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία, οι γονείς τα στέλνουν στα σπίτια των δασκάλων, όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης φροντίζουν να μάθουν (τα παιδιά) να γράφουν και να καταλαβαίνουν τα γραπτά κείμενα, και οι κιθαριστές με το να παίζουν λύρα (ή αυλό) προσπαθούν να κάνουν τους μαθητές πιο ήρεμους και εξοικειώνουν τις ψυχές τους με τον ρυθμό και την αρμονία. Επίσης, τα παιδιά συχνάζουν στα γυμναστήρια και στις παλαίστρες, όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής κάνουν πιο δυνατά τα σώματά τους (= των παιδιών), για να μην αναγκάζονται να δειλιάζουν εξαιτίας της κακής σωματικής κατάστασής τους.
Κείμενο - Μετάφραση σε Αντιστοίχιση
Ἐν Ἀθήναις διδάσκουσι
καὶ νουθετοῦσι
τοὺς παῖδας μετ’ ἐπιμελείας.
Πρῶτον μὲν
καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ
καὶ παιδαγωγὸς καὶ
αὐτὸς ὁ πατὴρ
ἐπιμελοῦνται ὅπως
γενήσεται βέλτιστος ὁ παῖς,
διδάσκοντες
ὅτι τὸ μέν ἐστι δίκαιον,
τὸ δὲ ἄδικον
καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν.
Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες
ἔλθωσιν εἰς ἡλικίαν,
οἱ γονεῖς πέμπουσιν
εἰς διδασκάλων,
ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ
ἐπιμελοῦνται
ὅπως μάθωσιν γράμματα
καὶ ἐννοῶσι
τὰ γεγραμμένα,
οἱ δὲ κιθαρισταὶ
τῷ κιθαρίζειν
ποιεῖν πειρῶνται
αὐτοὺς ἡμερωτέρους
καὶ οἰκειοῦσι τὰς ψυχὰς τῶν παίδων
πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν.
Ἔτι οἱ παῖδες φοιτῶσιν
ἐν γυμνασίοις
καὶ παλαίστραις,
ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι
ποιοῦσι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν,
ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν
διὰ τὴν πονηρίαν
τῶν σωμάτων.
Στην Αθήνα διδάσκουν
και συμβουλεύουν
τα παιδιά με φροντίδα.
Αρχικά λοιπόν
και η παραμάνα και η μητέρα
και ο παιδαγωγός και
ο ίδιος ο πατέρας
φροντίζουν (για το) πώς
θα γίνει πολύ καλό το παιδί
διδάσκοντάς του
ότι αυτό είναι δίκαιο
και το άλλο άδικο
και αυτό ωραίο και το άλλο άσχημο.
Αργότερα, όταν τα παιδιά
φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία,
οι γονείς τα στέλνουν
στα σπίτια των δασκάλων,
όπου οι δάσκαλοι της γραφής
και της ανάγνωσης
φροντίζουν
να μάθουν (τα παιδιά) να γράφουν
και να καταλαβαίνουν
τα γραπτά κείμενα,
και οι κιθαριστές
με το να παίζουν λύρα (ή αυλό)
προσπαθούν να κάνουν
τους μαθητές πιο ήρεμους
και εξοικειώνουν τις ψυχές τους
με τον ρυθμό και την αρμονία.
Επίσης τα παιδιά συχνάζουν
στα γυμναστήρια
και στις παλαίστρες,
όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής
κάνουν πιο δυνατά τα σώματά τους,
για να μην αναγκάζονται να δειλιάζουν
εξαιτίας της κακής
σωματικής κατάστασής τους.
Απόδοση Nοήματος
Το απόσπασμα από τον Πρωταγόρα του Πλάτωνα που μελετούμε περιγράφει την αγωγή και την εκπαίδευση των μικρών μαθητών στην Αθήνα της κλασικής εποχής. Ο συγγραφέας απαριθμεί τις ειδικότητες δασκάλων που αναλαμβάνουν να εκπαιδεύσουν τα παιδιά και υπογραμμίζει ποιος στόχος επιδιώκεται με τη διδασκαλία κάθε μαθήματος. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το ότι κύριος στόχος της εκπαίδευσης των παιδιών δεν είναι τόσο η απόκτηση γνώσεων, όσο η διαμόρφωση ηθικού χαρακτήρα. Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο είναι η ισόρροπη φροντίδα για την ανάπτυξη του πνεύματος και του σώματος.
Γλωσσικά – Γραμματικά Σχόλια
ἐν: κύρια πρόθεση συντασσόμενη με δοτική (= σε).
Ἀθήναις: δοτ. πληθ. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης αἱ Ἀθήναι, τῶν Ἀθηνῶν (= η Αθήνα). Χρησιμοποιείται μόνο στον πληθυντικό αριθμό, γιατί η πόλη αποτελούνταν από πολλούς δήμους.
τοὺς παῖδας: αιτιατ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ παῖς, τοῦ παιδός (= το παιδί, ο γιος).
μετ’ (= μετά): κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με γενική (= με).
ἐπιμελείας: γεν. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ἐπιμέλεια (= η φροντίδα).
διδάσκουσι: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. διδάσκω (= διδάσκω).
καί: καταφατικός παρατακτικός συμπλεκτικός σύνδεσμος.
νουθετοῦσι: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. νουθετέω, νουθετῶ (= συμβουλεύω, προτρέπω).
πρῶτον: χρονικό επίρρημα (= πρώτα).
μέν: παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος.
τροφός: ονομ. εν. του θηλ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ἡ τροφός (= η παραμάνα).
μήτηρ: ονομ. εν. του θηλ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ἡ μήτηρ, τῆς μητρός (= η μητέρα).
παιδαγωγός: ονομ. εν. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ παιδαγωγός.
αὐτός: ονομ. εν. αρσ. της οριστικής αντωνυμίας αὐτός, αὐτή, αὐτό (= ο ίδιος).
ὁ πατήρ: ονομ. εν. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ πατήρ, τοῦ πατρός (= ο πατέρας).
ἐπιμελοῦνται: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. ἐπιμελέομαι, ἐπιμελοῦμαι(= φροντίζω).
ὅπως: αναφορικό τροπικό επίρρημα (= όπως, πώς).
βέλτιστος: ονομ. εν. αρσ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ἀγαθός, ἀγαθή, ἀγαθὸνστον υπερθετικό βαθμό (βέλτιστος, βελτίστη, βέλτιστον = πάρα πολύ καλός, άριστος).
γενήσεται: γ΄ εν. μέλλ. μέσης φωνής του ρ. γίγνομαι (= γίνομαι).
ὁ παῖς: ονομ. εν. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ παῖς, τοῦ παιδός (= το παιδί, ο γιος).
διδάσκοντες: ονομ. πληθ. αρσ. της μετοχής ενεστώτα ενεργ. φωνής του ρ. διδάσκω.
ὅτι: εδώ ειδικός σύνδεσμος (= ότι).
δίκαιον: ονομ. εν. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου δίκαιος, δικαία, δίκαιον (= δίκαιος, σωστός).
δέ: παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος (= και, αλλά).
ἄδικον: ονομ. εν. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ὁ/ἡ ἄδικος, τὸ ἄδικον (= άδικος).
τόδε: ονομ. εν. ουδ. της δεικτικής αντωνυμίας ὅδε, ἥδε, τόδε (= αυτός εδώ).
καλόν: ονομ. εν. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου καλός, καλή, καλόν (= όμορφος, ωραίος, καλός).
αἰσχρόν: ονομ. εν. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου αἰσχρός, αἰσχρά, αἰσχρόν (= άσχημος, επαίσχυντος, αισχρός, απρεπής).
ἐστί: γ’ εν. ορ. ενεστ. του βοηθητικού ρ. εἰμί (= είμαι, υπάρχω).
εἶτα: χρονικό επίρρημα (= έπειτα).
ἐπειδάν: χρονικός σύνδεσμος (= όταν).
οἱ παῖδες: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ παῖς, τοῦ παιδός (= το παιδί, ο γιος).
εἰς: κύρια πρόθεση συντασσόμενη με αιτιατική (= σε, προς).
ἡλικίαν: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ἡλικία (= η ηλικία).
ἔλθωσιν: γ΄ πληθ. υποτ. αορ. β΄ του ρ. ἔρχομαι (= έρχομαι, φτάνω).
οἱ γονεῖς: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ γονεύς, τοῦ γονέως (= ο γονέας).
διδασκάλων: γεν. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ διδάσκαλος (=ο δάσκαλος).
πέμπουσιν: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. του ρ. πέμπω (= στέλνω).
ἔνθα: αναφορικό τοπικό επίρρημα (= όπου).
οἱ γραμματισταί: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ὁ γραμματιστής (= ο δάσκαλος της γραφής και της ανάγνωσης).
ἐπιμελοῦνται: γ΄πληθ. ορ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. ἐπιμελέομαι, ἐπιμελοῦμαι(= φροντίζω).
γράμματα: αιτιατ. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ γράμμα, τοῦ γράμματος (= το γράμμα).
μάθωσιν: γ΄ πληθ. υποτ. αορ. β΄ του ρ. μανθάνω (= μαθαίνω).
τὰ γεγραμμένα: αιτιατ. πληθ. ουδ. της μετοχής παρακειμένου παθητικής φωνής του ρ. γράφομαι.
ἐννοῶσι: γ΄ πληθ. υποτ. ενεστ. του ρ. ἐννοέω, ἐννοῶ (= κατανοώ).
οἱ κιθαρισταί: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού α’ κλίσης ὁ κιθαριστής (= ο δάσκαλος της μουσικής).
κιθαρίζειν: απαρέμφατο ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. κιθαρίζω (= παίζω μουσική, ειδικότερα κιθάρα).
ἡμερωτέρους: αιτιατ. πληθ. αρσ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ὁ/ἡ ἥμερος, τὸ ἥμερον στον συγκριτικό βαθμό (= πιο ήρεμος, πιο ήπιος).
αὐτούς: αιτιατ. πληθ. αρσ. της επαναληπτικής αντωνυμίας αὐτός, αὐτή, αὐτό (= αυτός).
ποιεῖν: απαρέμφατο ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ποιέω, ποιῶ (= κάνω).
πειρῶνται: γ’ πληθ. ορ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. πειράομαι, πειρῶμαι (= προσπαθώ).
τὰς ψυχάς: αιτιατ. πληθ. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ψυχή.
τῶν παίδων: γεν. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ παῖς, τοῦ παιδός (= το παιδί, ο γιος).
πρός: κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με αιτιατική (= προς, σε).
τὸν ῥυθμόν: αιτιατ. εν. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ ρυθμός (= ο ρυθμός, η συμμετρία, η τάξη).
τὴν ἁρμονίαν: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ἁρμονία.
οἰκειοῦσι: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. οἰκειόω, οἰκειῶ (= εξοικειώνω).
ἔτι: εδώ ποσοτικό επίρρημα (= ακόμα, επιπλέον).
γυμνασίοις: δοτ. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού β΄ κλίσης τὸ γυμνάσιον (= το γυμναστήριο).
παλαίστραις: δοτ. πληθ. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ παλαίστρα (= η παλαίστρα, η σχολή της πάλης).
φοιτῶσιν: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. φοιτάω, φοιτῶ (= συχνάζω, περνώ τον καιρό μου).
οἱ παιδοτρίβαι: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ὁ παιδοτρίβης (= ο δάσκαλος της γυμναστικής).
βελτίω: αιτιατ. πληθ. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ἀγαθός, ἀγαθή, ἀγαθὸνστον συγκριτικό βαθμό (= καλύτερος).
τὰ σώματα: αιτιατ. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ σῶμα, τοῦ σώματος(= το σώμα).
αὐτῶν: γεν. πληθ. αρσ. της επαναληπτικής αντωνυμίας αὐτός, αὐτή, αὐτό (= αυτός).
ποιοῦσι: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ποιέω, ποιῶ (= κάνω).
ἵνα: υποτακτικός τελικός σύνδεσμος (= για να).
μή: αρνητικό μόριο (= δεν, μην).
ἀναγκάζωνται: γ΄ πληθ. υποτ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. ἀναγκάζομαι (= αναγκάζομαι, υποχρεώνομαι).
ἀποδειλιᾶν: απαρέμφατο ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ἀποδειλιάω, ἀποδειλιῶ (= δειλιάζω).
διά : κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με αιτιατική (= εξαιτίας, για).
τὴν πονηρίαν: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ πονηρία(= η κακία, η κακή κατάσταση).
τῶν σωμάτων: γεν. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ σῶμα, τοῦ σώματος(= το σώμα).
Ομόρριζα- Παράγωγα Λέξεων Κειμένου
| α.ε. | μετάφραση | Ομόρριζα-Παράγωγα ν.ε. |
| ἐπιμελοῦμαι | φροντίζω | επιμέλεια, επιμελητής, ατημέλητος |
| νουθετῶ | συμβουλεύω | νουθεσία |
| εἶτα | έπειτα | έπειτα |
| πέμπω | στέλνω | πομπός, πομπή, αποδιοπομπαίος |
| ἐννοῶ | σκέπτομαι, καταλαβαίνω | έννοια, εννοιολογικός, διάνοια, κατανοώ |
| πειρῶμαι | προσπαθώ | πειρατής, πείραμα, πειραματικός, απόπειρα |
| φοιτῶ | συχνάζω | φοιτητής, φοιτητικός, φοίτηση, αποφοιτώ |
Απαντήσεις στις Ερωτήσεις του Σχολικού Βιβλίου
- Ποιοι είχαν την ευθύνη για τα πρώτα στάδια της αγωγής των παιδιών στην αρχαία Αθήνα;
Αρχικά, υπεύθυνοι για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα ήταν η παραμάνα, η μητέρα, ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας του παιδιού. Αυτοί φρόντιζαν να διδάσκουν στο παιδί πώς να επιλέγει το καλό και το δίκαιο και να αποφεύγει το κακό και το άδικο. Με αυτόν τον τρόπο κατάφερναν να κάνουν το παιδί όσο πιο καλό γινόταν.
- Σε ποια σχολεία φοιτούσαν οι μικροί Αθηναίοι, από ποιες ειδικότητες δασκάλων εκπαιδεύονταν και τι μάθαιναν από τον καθένα;
Όταν οι Αθηναίοι έφταναν στην κατάλληλη ηλικία, πήγαιναν στα σπίτια των δασκάλων, τα σχολεία και τα γυμναστήρια. Στα σχολεία οι γραμματιστές ήταν αυτοί που τους μάθαιναν γραφή και ανάγνωση, πώς δηλαδή να γράφουν και να κατανοούν τα γραπτά κείμενα. Επίσης οι κιθαριστές τους μάθαιναν να παίζουν λύρα ή αυλό, τραγούδι και χορό. Τέλος, στο γυμναστήριο οι παιδοτρίβες γύμναζαν τα σώματα των νεαρών Αθηναίων, ώστε να νιώθουν ρωμαλέοι και να μη δειλιάζουν.
Γ. Φθόγγοι και γράμματα
Αρχαία Α’ Γυμνασίου 2 Ενότητα
1. Θεωρία
Όπως η νέα ελληνική (ν.ε.), έτσι και η αρχαία (α.ε.), ο μακρινός της πρόγονος, αποτυπώνεται με γράμματα και συμπλέγματα γραμμάτων που παριστάνουν ήχους, φωνές, τους φθόγγους της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.
Φωνήεντα
Βάση και επίκεντρο της αρχαίας ελληνικής φωνητικής είναι τα φωνήεντα, δηλαδή οι φθόγγοι που, όπως λέει και το όνομά τους, προφέρονται ηχηρά, δυνατά.
Τα φωνήεντα της α.ε., όπως και αυτά της ν.ε., είναι επτά. Διακρίνονται μάλιστα σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με τη διάρκεια της προφοράς τους. Έτσι έχουμε:
φωνήεντα μακρά, το η και το ω, που η προφορά τους διαρκούσε περισσότερο, περίπου σαν να ήταν δύο φθόγγοι,
φωνήεντα βραχέα, το ε και το ο, που η προφορά τους ήταν κοφτή και θεωρούμε σχηματικά ότι διαρκούσαν ένα «χρόνο»
και φωνήεντα δίχρονα, τα α, ι και υ, τα οποία ανάλογα με το φωνητικό περιβάλλον τους προφέρονταν άλλοτε μακρά και άλλοτε βραχέα.
Τα σύμφωνα
Όπως υποδηλώνει και το όνομά τους, οι υπόλοιποι φθόγγοι της α.ε. που παριστάνονται στη γραφή με ένα σύμβολο, τα σύμφωνα, δεν έχουν ιδιαίτερη υπόσταση, μεγάλη δύναμη, στην προφορά, αλλά συμφωνούνται, εκφωνούνται δηλαδή μαζί, με τα φωνήεντα.
Ο παρακάτω πίνακας σας δίνει μια ιδέα για τα σύμφωνα της α.ε. και την προφορά τους:
| Ψιλά | Μέσα | Δασέα | |||
| Σύμφωνα | Άφωνα | Ουρανικά | κ (k) | γ (g) | χ (kh) |
| Χειλικά | π (p) | β (b) | φ (ph) | ||
| Οδοντικά | τ (t) | δ (d) | θ (th) | ||
| Ημίφωνα | Ένρινα | μ (m) | ν (n) | ||
| Υγρά | λ (l) | ρ (rh) | |||
| Συριστικό | σ/-ς (s) | ||||
| Διπλά | ζ (zd ή dz) | ξ (ks) | ψ (ps) | ||
Απάντηση στην Άσκηση του Σχολικού Βιβλίου
Να σημειώσετε επάνω από τις συλλαβές των παρακάτω λέξεων το σημείο ˉ για τις μακρόχρονες και το σημείο ˘ για τις βραχύχρονες:
ζω (μακρόχρονη) – ή (μακρόχρονη), ἥ (μακρόχρονη) – βη (μακρόχρονη), ἡ(μακρόχρονη) – δε (βραχύχρονη) –ως (μακρόχρονη), κοι (μακρόχρονη) – νός(βραχύχρονη), κρό (βραχύχρονη) –τος (βραχύχρονη), νω (μακρόχρονη) – θρός(βραχύχρονη), νό (βραχύχρονη) – μος (βραχύχρονη), οἰ (μακρόχρονη) – ω(μακρόχρονη) – νός (βραχύχρονη), μή (μακρόχρονη) – τηρ (μακρόχρονη), παῖ(μακρόχρονη) – δες (βραχύχρονη), γο (βραχύχρονη) – νεῖς (μακρόχρονη), πρῶ(μακρόχρονη) – τον (βραχύχρονη).
Παράλληλα Κείμενα
Προκειμένου να σχηματίσουμε πληρέστερη άποψη για την παιδεία στην αρχαία Ελλάδα, στο Επίμετρο της παρούσας Ενότητας παρατίθενται δύο αποσπάσματα από τον Πλούταρχο. Ο ιστορικός βιογραφώντας τον Σπαρτιάτη νομοθέτη Λυκούργο αναφέρεται στον τρόπο διαπαιδαγώγησης των μικρών Σπαρτιατών.
Πρώτο παράλληλο κείμενο
Τοὺς δὲ Σπαρτιατῶν παῖδας οὐκ ἐπὶ ὠνητοῖς οὐδὲ μισθίοις ἐποιήσατο παιδαγωγοῖς ὁ Λυκοῦργος͵ οὐδ΄ ἐξῆν ἑκάστῳ τρέφειν οὐδὲ παιδεύειν ὡς ἐβούλετο τὸν υἱόν͵ ἀλλὰ πάντας εὐθὺς ἑπταετεῖς γενομένους παραλαμβάνων αὐτὸς εἰς ἀγέλας κατελόχιζε͵ καὶ συννόμους ποιῶν καὶ συντρόφους μετ΄ ἀλλήλων εἴθιζε συμπαίζειν καὶ συσχολάζειν.
Πλούταρχος, Λυκοῦργος 16.4-5
Απόδοση κειμένου στη νέα ελληνική
Ο Λυκούργος δεν όρισε παιδαγωγούς αγορασμένους ή έμμισθους στα παιδιά των Σπαρτιατών ούτε επιτρεπόταν στον καθένα να ανατρέφει και να διαπαιδαγωγεί όπως επιθυμούσε τον γιο του, αλλά, αφού τα έπαιρνε όλα, αμέσως μόλις γίνονταν επτά ετών, τα κατένεμε σε λόχους και κάνοντάς τα εταίρους και συντρόφους μεταξύ τους τα συνήθιζε να παίζουν μαζί και να περνούν τον καιρό τους ομαδικά.
Δεύτερο παράλληλο κείμενο
Γράμματα μὲν οὖν ἕνεκα τῆς χρείας ἐμάνθανον· ἡ δ΄ ἄλλη πᾶσα παιδεία πρὸς τὸ ἄρχεσθαι καλῶς ἐγίνετο καὶ καρτερεῖν πονοῦντα καὶ νικᾶν μαχόμενον. Διὸ καὶ τῆς ἡλικίας προερχομένης ἐπέτεινον αὐτῶν τὴν ἄσκησιν͵ ἐν χρῷ τε κείροντες καὶ βαδίζειν ἀνυποδήτους παίζειν τε γυμνοὺς ὡς τὰ πολλὰ συνεθίζοντες.
Πλούταρχος, Λυκοῦργος 16.6
Απόδοση κειμένου στη νέα ελληνική
Γράμματα λοιπόν μάθαιναν μόνο όσα ήταν αναγκαία· όλη η υπόλοιπη εκπαίδευσή τους είχε ως στόχο να τα μάθει να κυβερνιούνται σωστά και να έχουν υπομονή στους κόπους και να νικούν στις μάχες. Γι’ αυτό και, όσο μεγάλωναν, δυσκόλευαν την εκγύμνασή τους και κουρεύοντάς τα σύρριζα και συνηθίζοντάς τα ως επί το πλείστον να περπατούν ξυπόλητα και να παίζουν γυμνά.
Απαντήσεις στις Ερωτήσεις
Ποια χαρακτηριστικά έχει η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Σπάρτη;
Στην αρχαία Σπάρτη, σε αντίθεση με όσα είδαμε ότι ίσχυαν στην Αθήνα, η εκπαίδευση των παιδιών δεν αποτελούσε ευθύνη των γονέων. Η διαπαιδαγώγηση των μικρών Σπαρτιατών ήταν αποκλειστικό μέλημα της πολιτείας. Όταν τα παιδιά γίνονταν εφτά χρονών, έφευγαν από τα σπίτια τους και ζούσαν σε ομάδες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μαθαίνουν να ζουν συντροφικά. Στη Σπάρτη ήταν αναγκαίο να συνηθίζουν τα παιδιά σε αυτόν τον τρόπο ζωής, ώστε να είναι ενωμένα σαν μια γροθιά μεταξύ τους και στις μάχες.
Ένα εύλογο ερώτημα που προκύπτει σχετικά με την εκπαίδευση των νεαρών Σπαρτιατών είναι τι διδάσκονταν. Είναι αναμενόμενο και σε αυτόν τον τομέα να κυριαρχεί το πνεύμα της ομαδικότητας. Γι’ αυτό μάθαιναν όσα γράμματα τους ήταν απολύτως αναγκαία. Τα σημαντικότερα μαθήματα γι’ αυτούς ήταν η υπακοή στους κυβερνώντες (με σκοπό τον σεβασμό και την πειθαρχία προς τους ανωτέρους και την ώρα της μάχης), η καρτερία στους κόπους (ανθεκτικότητα σώματος) και, τέλος, η επιθυμία να νικούν στις μάχες (ανδρεία, μαχητικότητα και αγωνιστικό φρόνημα). Ο τρόπος αγωγής τους γινόταν βαθμιαία όλο και πιο σκληρός. Αυτό το πετύχαιναν με διάφορες τεχνικές, ώστε να παραγάγουν τους πιο πειθαρχημένους, δυνατούς και ανδρείους στρατιώτες.
Με βάση το απόσπασμα της Ενότητας, τα παραπάνω αποσπάσματα από τον Πλούταρχο, αλλά και τις γνώσεις σας από την αρχαία ιστορία, να συγκρίνετε την εκπαίδευση στην αρχαία Αθήνα και στην αρχαία Σπάρτη.
Όπως σε κάθε εποχή, έτσι και στον αρχαίο κόσμο ο τρόπος αγωγής αποτυπώνει το πρότυπο του ιδανικού πολίτη. Είναι γνωστό ότι η Αθήνα και η Σπάρτη είχαν τελείως διαφορετικό προσανατολισμό σε αυτό το ζήτημα, γι΄ αυτό και τα εκπαιδευτικά τους συστήματα ήταν τελείως διαφορετικά. Παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον να συγκρίνουμε αυτά τα δύο συστήματα, ώστε να καταλάβουμε τις διαφορές των δύο πολιτισμών, που, αν και αναπτύχθηκαν την ίδια χρονική περίοδο στην Ελλάδα, δεν ταυτίζονται σε κανένα σημείο.
Γραμματική
Φθόγγοι και γράμματα
ΠΗΓΗ
Το αλφάβητο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας έχει 24 γράμματα,
όπως και της Νέας Ελληνικής, με τα οποία παριστάνονται οι φθόγγοι (= φωνές) της γλώσσας.
Από αυτά, τα επτά ονομάζονται φωνήεντα
και τα δεκαεπτά σύμφωνα.
Τα φωνήεντα, ανάλογα με τη διάρκεια της προφοράς τους,
διαιρούνται σε:
μακρά (μακρόχρονα)
βραχέα ( βραχύχρονα)
δίχρονα
-Τα βραχύχρονα προφέρονταν σε σύντομο (βραχύ) χρόνο, όπως και σήμερα.
-Τα μακρόχρονα προφέρονταν σε πιο μακρύ χρόνο, περίπου το διπλάσιο.
Το η ακουγόταν περίπου σαν δυο ε (εε)
και το ω σαν δυο ο (οο).
-Τα δίχρονα άλλοτε προφέρονταν ως βραχύχρονα (η βραχύτητα δηλώνεται με το σημείο ˘ πάνω από το γράμμα) και άλλοτε ως μακρόχρονα (με το σημείο - πάνω από το γράμμα).
Τα γράμματα ζ, ξ, ψ ονομάζονται διπλά,
γιατί το καθένα από αυτά προέρχεται από συγχώνευση δύο γραμμάτων:
το ζ από το σ + δ (Αθήνασδε = Αθήναζε) < από το σ + δ] (φροντίδίω = φροντίζω)
το ξ από το κ + σ (κόρακς = κόραξ) < από το γ + σ (πτέρυγς = πτέρυξ) < από το χ + σ (δνυχς = δνυξ)
το ψ από το π + σ (γυπς = γυψ) < από το β + σ (Άραβς = ‘Aραψ) < από το φ + σ (γράφσω = γράψω).
-Κάθε δίφθογγος αποτελείται από δύο φωνήεντα που προφέρονται μαζί σε μία συλλαβή.
Οι κύριες σχηματίζονται από συνδυασμούς φωνηέντων με τα φωνήεντα ι και υ.
Οι καταχρηστικές σχηματίζονται από το συνδυασμό των φωνηέντων α, η, ω με το ι που γράφεται κάτω από το φωνήεν και ονομάζεται υπογεγραμμένη.
-Οι δίφθογγοι, εκτός κάποιων εξαιρέσεων, είναι μακρόχρονες.
1. Να σημειώσετε τα μακρόχρονα, τα βραχύχρονα και τα δίχρονα φωνήεντα στις παρακάτω φράσεις:
Δύο φίλοι τήν αὐτήν ὁδόν ἐβαδιζον.
Πιστόν φίλον ἐν κινδύνοις γιγνώσκεις.
Ὤ φίλε, ὁ θεός τούς ἀγαθούς ἀνθρώπους οὐ λείπει.
Ἐν ταί νήσοις τόν ἀρχαῖον οἱ κάτοικοι ἀμπέλους ἐθεράπευον.
2. Να γράψετε τα διπλά (ξ, ψ, ζ) που προέρχονται από το χαρακτήρα του θέματος και την κατάληξη –ς των παρακάτω λέξεων:
Πίνακ -ς
Βήχ - ς
Φλόγ - ς
Όνυχ – ς
Αθήνας – δε
Άραβ-ς
3. Να τονίσετε και να βάλετε πνεύμα όπου χρειάζεται στις ακόλουθες λέξεις:
Φιλανθρωπος, θεοι, θεοις, θεους, κωμαι, πλειστοι, θηκη, θηκαι, πλειστων, μηλον,
μηλα, κηποι, κηποις, ουτω, ειδος, τοσαυτη, χωραις, παυε, πειθομαι, δωρον, τοσουτος,
διδασκαλων, ιστος, οσιος, μοιραι, ουτοι, ζωμεν.
4. Να τονίσετε τις παρακάτω προτάσεις:
Οι θεοι και καλον και κακον πλουτον τοις ναυταις παρεχουσιν.
Πονος τω στρατιωτη αλλα και τοις στρατηγοις αρμοζει.
Φιλους εχων νομιζε πλουτον εχειν.
Εν Σπαρτη οι παιδες ουποτε ερημοι αρχοντων ησαν.
Η αχαριστια μαλα δικαιως ην μισητη τοις Περσαις.
Εν Θετταλια οι ποταμοι εν ταις πηγαις μικροι εισιν.
Και την αχαριστιαν δε των νεων εκολαζον οι Περσαι.
Ω κακε λεον, δικαιως οι θηρευται ιμασι δεσμευουσι σε.
Οι θεαται θαυμαζουσι τας αρετας των νεανιων και τας ευεξιας και τολμας και φιλοτιμιαν των αγωνιστων.
Λυπης ιατρος τοις ανθρωποις χρονος εστιν.
Απαντήσεις στις ερωτήσεις κατανόησης του σχολικού βιβλίου
1. Ποιοι είχαν την ευθύνη για τα πρώτα στάδια αγωγής των παιδιών στην αρχαία Αθήνα;
Στα πρώτα στάδια της ζωής των παιδιών, τα φρόντιζαν και τα διαπαιδαγωγούσαν η τροφός τους, η μητέρα τους, ο παιδαγωγός και ο πατέρας. Τα πρόσωπα αυτά φρόντιζαν το ήθος των παιδιών και τους μάθαιναν αξίες, όπως το καλό, το δίκαιο, το όμορφο και τη διάκριση τους από το κακό, το άδικο και το άσχημο.
2. Σε ποια σχολεία φοιτούσαν οι μικροί Αθηναίοι, από ποιες ειδικότητες δασκάλων εκπαιδεύονταν και τι μάθαιναν από τον καθένα;
Στην αρχαιότητα δεν υπήρχαν σχολεία, οι μικροί Αθηναίοι όταν έφταναν στην κατάλληλη ηλικία, αναλάμβαναν την εκπαίδευση τους διδάσκαλοι οι οποίοι πήγαιναν στα σπίτια.
Οι δάσκαλοι μάθαιναν στους μαθητές γράμματα και τα βοηθούσαν να καταλαβαίνουν τα γραμμένα. Δάσκαλοι της μουσικής δίδασκαν τα παιδιά λύρα και χορό και τα εξοικείωναν με τον ρυθμό και την αρμονία.
Ενώ δάσκαλοι της γυμναστικής εκπαίδευαν τα σώματά τους για να είναι δυνατά και υγιή και για να μην αντιδρούν με δειλία σε δύσκολες συνθήκες
ΠΗΓΗ https://blogs.sch.gr/mtrianti/files/2014/11/%CE%95%CE%9D%CE%9F%CE%A4%CE%97%CE%A4%CE%91-2.pdf
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ
«Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα».
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Στην Αθήνα διδάσκουν και συμβουλεύουν τα παιδιά με φροντίδα. Πρώτα – πρώτα και η παραμάνα και η μητέρα και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας φροντίζουν πώς το παιδί θα γίνει πολύ καλό , μαθαίνοντάς του ότι το ένα είναι δίκαιο ενώ το άλλο άδικο ,αυτό είναι καλό ενώ το άλλο άσχημο. Έπειτα , όταν τα παιδιά φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία , οι γονείς τα στέλνουν στα σπίτια των δασκάλων , όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης φροντίζουν να τα μάθουν γράμματα και να καταλαβαίνουν αυτά που είναι γραμμένα και οι δάσκαλοι της μουσικής προσπαθούν να κάνουν τα παιδιά πιο ήρεμα με το να παίζουν λύρα και εξοικειώνουν τις ψυχές τους με το ρυθμό και την αρμονία. Ακόμα τα παιδιά περνούν τον καιρό τους στα γυμναστήρια και τις παλαίστρες , όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής κάνουν τα σώματά τους πιο δυνατά , για μην αναγκάζονται να δειλιάζουν εξαιτίας της κακής σωματικής τους κατάστασης
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ἡ ἐπιμέλεια = η φροντίδα ἐπιμελοῦμαι =φροντίζω ( ν.ε επιμέλεια, αμέλεια ,επιμελής, επιμελητής )
νουθετῶ =συμβουλεύω ( ν.ε νουθεσία )
ἡ τροφός = η παραμάνα
εἰμί =είμαι
ὁ καλός , ἡ καλή , τό καλόν = ο όμορφος –η –ο , ο καλός –ή–ό
ὁ αἰσχρός , ἡ αἰσχρά , τό αἰσχρόν = ο άσχημος –η –ο , ο απρεπής
πέμπω= στέλνω
ὁ γραμματιστής =ο δάσκαλος της γραφής και της ανάγνωσης
ὁ κιθαριστής =ο δάσκαλος της μουσικής
ποιῶ =κάνω
τό γυμνάσιον =σχολή γυμναστικής
ἡ παλαίστρα =σχολή πάλης
φοιτῶ = συχνάζω (ν.ε φοιτητής)
ὁ παιδοτρίβης =ο δάσκαλος της γυμναστικής
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1.Ποιών κυρίως μέριμνα αποτελούσε η εκπαίδευση των παιδιών στην Αρχαία Αθήνα; 2.Ποιοί δάσκαλοι αναλάμβαναν τη μόρφωση των μικρών Αθηναίων και τι δίδασκε ο καθένας;
3.Τι ομοιότητες και τι διαφορές διαπιστώνετε ότι υπάρχουν ανάμεσα στον τρόπο εκπαίδευσης των αρχαίων αθηναίων και το σύγχρονο;
4.Περιγράψτε με τα στοιχεία που συγκεντρώσατε μια συνηθισμένη μέρα στο σχολείο ενός νεαρού Αθηναίου.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Ονοματεπώνυμο
Ημερομηνία
Να συμπληρωθούν τα κενά:
1. Μακρόχρονα ή μακρά φωνήεντα είναι τα φωνήεντα ………… , ……………, ενώ τα φωνήεντα ο, ε λέγονται ………………………….. ή ………………………………….
2. Δίχρονα φωνήεντα είναι τα φωνήεντα ………, ………… , ……. . Λέγονται έτσι , γιατί άλλοτε είναι ……………………………… και άλλοτε είναι ……………………………….. 3. Τα σύμφωνα διακρίνονται σε ………………………… , ……………………………….και …………………………….
4. Τα ουρανικά σύμφωνα είναι :………………. , ……………………., ……………………….
5. Τα χειλικά σύμφωνα είναι : ……………… ,…………………, ……………………..
6. Τα οδοντικά σύμφωνα είναι: ………………………, ……………………….., ………………..
7. Από τα παραπάνω τα σύμφωνα κ , π , τ ονομάζονται …………………………, τα σύμφωνα γ, β, δ λέγονται …………………………και τα σύμφωνα χ, φ, θ λέγονται ……………
8. Τα ένρινα σύμφωνα είναι :………………., ………………….
9. Τα υγρά σύμφωνα είναι : …………………, …………..
10. Το σύμφωνο σ(ς) λέγεται ……………………….
11. Τα διπλά σύμφωνα είναι :………………………, ………………………., ……………………..
12. Οι δίφθογγοι διακρίνονται σε ………………………… και …………………………….. 13. Οι ……………………….δίφθογγοι είναι : αι ……………..……………………………………….. , ενώ οι ………………………………………. είναι ………. , …………., …………….
14. Το ι που «υπογράφεται» κάτω από τα φωνήεντα α , η και ω λέγεται ……………………………
15. Όλες οι δίφθογγοι είναι …………………………………., εκτός από τις διφθόγγους ……….. και ……………, όταν είναι εντελώς στο τέλος της λέξης (τότε είναι ………………………..)
ΠΗΓΗ https://blogs.sch.gr/mtrianti/files/2014/11/%CE%A6%CE%A5%CE%9B%CE%9B%CE%9F-%CE%95%CE%A1%CE%93%CE%91%CE%A3%CE%99%CE%91%CE%A3.pdf
ΔΕΣ
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a02xm.htm
Η κορασίδα πηγαίνει στο σχολείο…
(460-450 π.Χ., Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης)
Νέοι γυμνάζονται υπό την επίβλεψη ενός παιδοτρίβη (από ανάγλυφη βάση κούρου, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας)
Σε αυτό το πινακίδιο-«τετράδιο» των πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων ο γραμματοδιδάσκαλος έχει γράψει δύο γνωμικά, για να τα αντιγράψει ο μαθητής: «Σοφοῦ παρ’ ἀνδρὸς προσδέχου συμβουλίαν» και «Μὴ πᾶσιν εἰκῇ τοῖς φίλοις πιστεύεται (αντί του ορθού «πιστεύετε»!)»
(Μαθητική πινακίδα από την Αίγυπτο (2ος αι. μ.Χ.), Βρετανικό Μουσείο).
ΔΕΣ ΚΑΙ http://arxaiagymlk.weebly.com/epsilonnuomicrontauetataualpha-22.html
Γραμματική
Φθόγγοι και γράμματα
ΠΗΓΗ
Το αλφάβητο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας έχει 24 γράμματα,
όπως και της Νέας Ελληνικής, με τα οποία παριστάνονται οι φθόγγοι (= φωνές) της γλώσσας.
Από αυτά, τα επτά ονομάζονται φωνήεντα
και τα δεκαεπτά σύμφωνα.
Τα φωνήεντα, ανάλογα με τη διάρκεια της προφοράς τους,
διαιρούνται σε:
μακρά (μακρόχρονα)
βραχέα ( βραχύχρονα)
δίχρονα
-Τα βραχύχρονα προφέρονταν σε σύντομο (βραχύ) χρόνο, όπως και σήμερα.
-Τα μακρόχρονα προφέρονταν σε πιο μακρύ χρόνο, περίπου το διπλάσιο.
Το η ακουγόταν περίπου σαν δυο ε (εε)
και το ω σαν δυο ο (οο).
-Τα δίχρονα άλλοτε προφέρονταν ως βραχύχρονα (η βραχύτητα δηλώνεται με το σημείο ˘ πάνω από το γράμμα) και άλλοτε ως μακρόχρονα (με το σημείο - πάνω από το γράμμα).
Τα γράμματα ζ, ξ, ψ ονομάζονται διπλά,
γιατί το καθένα από αυτά προέρχεται από συγχώνευση δύο γραμμάτων:
το ζ από το σ + δ (Αθήνασδε = Αθήναζε) < από το σ + δ] (φροντίδίω = φροντίζω)
το ξ από το κ + σ (κόρακς = κόραξ) < από το γ + σ (πτέρυγς = πτέρυξ) < από το χ + σ (δνυχς = δνυξ)
το ψ από το π + σ (γυπς = γυψ) < από το β + σ (Άραβς = ‘Aραψ) < από το φ + σ (γράφσω = γράψω).
-Κάθε δίφθογγος αποτελείται από δύο φωνήεντα που προφέρονται μαζί σε μία συλλαβή.
Οι κύριες σχηματίζονται από συνδυασμούς φωνηέντων με τα φωνήεντα ι και υ.
Οι καταχρηστικές σχηματίζονται από το συνδυασμό των φωνηέντων α, η, ω με το ι που γράφεται κάτω από το φωνήεν και ονομάζεται υπογεγραμμένη.
-Οι δίφθογγοι, εκτός κάποιων εξαιρέσεων, είναι μακρόχρονες.
1. Να σημειώσετε τα μακρόχρονα, τα βραχύχρονα και τα δίχρονα φωνήεντα στις παρακάτω φράσεις:
Δύο φίλοι τήν αὐτήν ὁδόν ἐβαδιζον.
Πιστόν φίλον ἐν κινδύνοις γιγνώσκεις.
Ὤ φίλε, ὁ θεός τούς ἀγαθούς ἀνθρώπους οὐ λείπει.
Ἐν ταί νήσοις τόν ἀρχαῖον οἱ κάτοικοι ἀμπέλους ἐθεράπευον.
2. Να γράψετε τα διπλά (ξ, ψ, ζ) που προέρχονται από το χαρακτήρα του θέματος και την κατάληξη –ς των παρακάτω λέξεων:
Πίνακ -ς
Βήχ - ς
Φλόγ - ς
Όνυχ – ς
Αθήνας – δε
Άραβ-ς
3. Να τονίσετε και να βάλετε πνεύμα όπου χρειάζεται στις ακόλουθες λέξεις:
Φιλανθρωπος, θεοι, θεοις, θεους, κωμαι, πλειστοι, θηκη, θηκαι, πλειστων, μηλον,
μηλα, κηποι, κηποις, ουτω, ειδος, τοσαυτη, χωραις, παυε, πειθομαι, δωρον, τοσουτος,
διδασκαλων, ιστος, οσιος, μοιραι, ουτοι, ζωμεν.
4. Να τονίσετε τις παρακάτω προτάσεις:
Οι θεοι και καλον και κακον πλουτον τοις ναυταις παρεχουσιν.
Πονος τω στρατιωτη αλλα και τοις στρατηγοις αρμοζει.
Φιλους εχων νομιζε πλουτον εχειν.
Εν Σπαρτη οι παιδες ουποτε ερημοι αρχοντων ησαν.
Η αχαριστια μαλα δικαιως ην μισητη τοις Περσαις.
Εν Θετταλια οι ποταμοι εν ταις πηγαις μικροι εισιν.
Και την αχαριστιαν δε των νεων εκολαζον οι Περσαι.
Ω κακε λεον, δικαιως οι θηρευται ιμασι δεσμευουσι σε.
Οι θεαται θαυμαζουσι τας αρετας των νεανιων και τας ευεξιας και τολμας και φιλοτιμιαν των αγωνιστων.
Λυπης ιατρος τοις ανθρωποις χρονος εστιν.
Απαντήσεις στις ερωτήσεις κατανόησης του σχολικού βιβλίου
1. Ποιοι είχαν την ευθύνη για τα πρώτα στάδια αγωγής των παιδιών στην αρχαία Αθήνα;
Στα πρώτα στάδια της ζωής των παιδιών, τα φρόντιζαν και τα διαπαιδαγωγούσαν η τροφός τους, η μητέρα τους, ο παιδαγωγός και ο πατέρας. Τα πρόσωπα αυτά φρόντιζαν το ήθος των παιδιών και τους μάθαιναν αξίες, όπως το καλό, το δίκαιο, το όμορφο και τη διάκριση τους από το κακό, το άδικο και το άσχημο.
2. Σε ποια σχολεία φοιτούσαν οι μικροί Αθηναίοι, από ποιες ειδικότητες δασκάλων εκπαιδεύονταν και τι μάθαιναν από τον καθένα;
Στην αρχαιότητα δεν υπήρχαν σχολεία, οι μικροί Αθηναίοι όταν έφταναν στην κατάλληλη ηλικία, αναλάμβαναν την εκπαίδευση τους διδάσκαλοι οι οποίοι πήγαιναν στα σπίτια.
Οι δάσκαλοι μάθαιναν στους μαθητές γράμματα και τα βοηθούσαν να καταλαβαίνουν τα γραμμένα. Δάσκαλοι της μουσικής δίδασκαν τα παιδιά λύρα και χορό και τα εξοικείωναν με τον ρυθμό και την αρμονία.
Ενώ δάσκαλοι της γυμναστικής εκπαίδευαν τα σώματά τους για να είναι δυνατά και υγιή και για να μην αντιδρούν με δειλία σε δύσκολες συνθήκες
ΠΗΓΗ https://blogs.sch.gr/mtrianti/files/2014/11/%CE%95%CE%9D%CE%9F%CE%A4%CE%97%CE%A4%CE%91-2.pdf
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ
«Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα».
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Στην Αθήνα διδάσκουν και συμβουλεύουν τα παιδιά με φροντίδα. Πρώτα – πρώτα και η παραμάνα και η μητέρα και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας φροντίζουν πώς το παιδί θα γίνει πολύ καλό , μαθαίνοντάς του ότι το ένα είναι δίκαιο ενώ το άλλο άδικο ,αυτό είναι καλό ενώ το άλλο άσχημο. Έπειτα , όταν τα παιδιά φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία , οι γονείς τα στέλνουν στα σπίτια των δασκάλων , όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης φροντίζουν να τα μάθουν γράμματα και να καταλαβαίνουν αυτά που είναι γραμμένα και οι δάσκαλοι της μουσικής προσπαθούν να κάνουν τα παιδιά πιο ήρεμα με το να παίζουν λύρα και εξοικειώνουν τις ψυχές τους με το ρυθμό και την αρμονία. Ακόμα τα παιδιά περνούν τον καιρό τους στα γυμναστήρια και τις παλαίστρες , όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής κάνουν τα σώματά τους πιο δυνατά , για μην αναγκάζονται να δειλιάζουν εξαιτίας της κακής σωματικής τους κατάστασης
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ἡ ἐπιμέλεια = η φροντίδα ἐπιμελοῦμαι =φροντίζω ( ν.ε επιμέλεια, αμέλεια ,επιμελής, επιμελητής )
νουθετῶ =συμβουλεύω ( ν.ε νουθεσία )
ἡ τροφός = η παραμάνα
εἰμί =είμαι
ὁ καλός , ἡ καλή , τό καλόν = ο όμορφος –η –ο , ο καλός –ή–ό
ὁ αἰσχρός , ἡ αἰσχρά , τό αἰσχρόν = ο άσχημος –η –ο , ο απρεπής
πέμπω= στέλνω
ὁ γραμματιστής =ο δάσκαλος της γραφής και της ανάγνωσης
ὁ κιθαριστής =ο δάσκαλος της μουσικής
ποιῶ =κάνω
τό γυμνάσιον =σχολή γυμναστικής
ἡ παλαίστρα =σχολή πάλης
φοιτῶ = συχνάζω (ν.ε φοιτητής)
ὁ παιδοτρίβης =ο δάσκαλος της γυμναστικής
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1.Ποιών κυρίως μέριμνα αποτελούσε η εκπαίδευση των παιδιών στην Αρχαία Αθήνα; 2.Ποιοί δάσκαλοι αναλάμβαναν τη μόρφωση των μικρών Αθηναίων και τι δίδασκε ο καθένας;
3.Τι ομοιότητες και τι διαφορές διαπιστώνετε ότι υπάρχουν ανάμεσα στον τρόπο εκπαίδευσης των αρχαίων αθηναίων και το σύγχρονο;
4.Περιγράψτε με τα στοιχεία που συγκεντρώσατε μια συνηθισμένη μέρα στο σχολείο ενός νεαρού Αθηναίου.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Ονοματεπώνυμο
Ημερομηνία
Να συμπληρωθούν τα κενά:
1. Μακρόχρονα ή μακρά φωνήεντα είναι τα φωνήεντα ………… , ……………, ενώ τα φωνήεντα ο, ε λέγονται ………………………….. ή ………………………………….
2. Δίχρονα φωνήεντα είναι τα φωνήεντα ………, ………… , ……. . Λέγονται έτσι , γιατί άλλοτε είναι ……………………………… και άλλοτε είναι ……………………………….. 3. Τα σύμφωνα διακρίνονται σε ………………………… , ……………………………….και …………………………….
4. Τα ουρανικά σύμφωνα είναι :………………. , ……………………., ……………………….
5. Τα χειλικά σύμφωνα είναι : ……………… ,…………………, ……………………..
6. Τα οδοντικά σύμφωνα είναι: ………………………, ……………………….., ………………..
7. Από τα παραπάνω τα σύμφωνα κ , π , τ ονομάζονται …………………………, τα σύμφωνα γ, β, δ λέγονται …………………………και τα σύμφωνα χ, φ, θ λέγονται ……………
8. Τα ένρινα σύμφωνα είναι :………………., ………………….
9. Τα υγρά σύμφωνα είναι : …………………, …………..
10. Το σύμφωνο σ(ς) λέγεται ……………………….
11. Τα διπλά σύμφωνα είναι :………………………, ………………………., ……………………..
12. Οι δίφθογγοι διακρίνονται σε ………………………… και …………………………….. 13. Οι ……………………….δίφθογγοι είναι : αι ……………..……………………………………….. , ενώ οι ………………………………………. είναι ………. , …………., …………….
14. Το ι που «υπογράφεται» κάτω από τα φωνήεντα α , η και ω λέγεται ……………………………
15. Όλες οι δίφθογγοι είναι …………………………………., εκτός από τις διφθόγγους ……….. και ……………, όταν είναι εντελώς στο τέλος της λέξης (τότε είναι ………………………..)
ΠΗΓΗ https://blogs.sch.gr/mtrianti/files/2014/11/%CE%A6%CE%A5%CE%9B%CE%9B%CE%9F-%CE%95%CE%A1%CE%93%CE%91%CE%A3%CE%99%CE%91%CE%A3.pdf
ΔΕΣ
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a02xm.htm
Στην εξωτερική όψη της κύλικας του Δούριδος (περ. 480 π.Χ.) απεικονίζονται σκηνές από την καθημερινή ζωή του σχολείου της εποχής. Στο κέντρο ο δάσκαλος κρατά ανοιχτή πινακίδα γραφής, όπου ετοιμάζεται να χαράξει γράμματα στην κερωμένη επιφάνεια, ενώ ο μαθητής στέκεται όρθιος. Αριστερά ένας δάσκαλος κάθεται σε δίφρο και παραδίδει μάθημα δίαυλο στον όρθιο μαθητή. Στην άκρη δεξιά παρακολουθεί τη σκηνή ο παιδαγωγός (Αρχαιολογικό Μουσείο Βερολίνου).
Στην εξωτερική όψη της κύλικας του Δούριδος (περ. 480 π.Χ.) απεικονίζονται σκηνές από την καθημερινή ζωή του σχολείου της εποχής. Στο κέντρο ο δάσκαλος κρατά ανοιχτό παπύρινο κύλινδρο, όπου διακρίνεται η αρχή ποιήματος, ενώ ο μαθητής στέκεται όρθιος. Αριστερά ένας άλλος δάσκαλος κάθεται σε δίφρο και παραδίδει μάθημα λύρας στον επίσης καθισμένο μαθητή. Στην άκρη δεξιά παρακολουθεί τη σκηνή ο παιδαγωγός (Αρχαιολογικό Μουσείο Βερολίνου).
Εισαγωγικό σημείωμα
Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα αποτέλεσε πρότυπο για πολλές αρχαίες ελληνικές πόλεις. Ιδεώδες της ήταν να γίνουν οι νέοι «καλοὶ κἀγαθοί». Αυτό επιτυγχανόταν με την άσκηση του σώματός τους, ώστε αυτό να αποκτήσει ευρωστία και ομορφιά, και της ψυχής τους, ώστε να γίνουν ενάρετοι.
Η κορασίδα πηγαίνει στο σχολείο…
(460-450 π.Χ., Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης)
Ἐν Ἀθήναις τοὺς παῖδας μετ’ ἐπιμελείας διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι. Πρῶτον μὲν καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ ἐπιμελοῦνται ὅπως βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς, διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιον, τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν ἐστι. Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν ἔλθωσιν, οἱ γονεῖς εἰς διδασκάλων πέμπουσιν, ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ ἐπιμελοῦνται ὅπως γράμματα μάθωσιν καὶ τὰ γεγραμμένα ἐννοῶσι, οἱ δὲ κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν ἡμερωτέρους αὐτοὺς ποιεῖν πειρῶνται καὶ τὰς τῶν παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν οἰκειοῦσι. Ἔτι οἱ παῖδες ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις φοιτῶσιν, ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν ποιοῦσι, ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν διὰ τὴν τῶν σωμάτων πονηρίαν.
Ερμηνευτικά σχόλια
Στην Αθήνα της κλασικής εποχής η εκπαίδευση και η διαπαιδαγώγηση των νέων ενδιέφεραν οπωσδήποτε την επίσημη Πολιτεία, αλλά δεν αποτελούσαν δικό της μέλημα, όπως αποτελούν σήμερα. Η εκπαίδευση των παιδιών αποτελούσε μέριμνα κυρίως των γονέων. Τα κορίτσια δεν αποκτούσαν ιδιαίτερες γνώσεις πέρα από αυτές που θα τους επέτρεπαν να διαχειρίζονται σωστά τις υποθέσεις του σπιτιού τους, όταν θα αποκτούσαν οικογένεια.
Τρεις κατηγορίες δασκάλων αναλάμβαναν τη στοιχειώδη μόρφωση των αγοριών στην Αθήνα: ο γραμματιστής, ο κιθαριστής και ο παιδοτρίβης. Αυτοί δίδασκαν στα παιδιά γραφή, μουσική και γυμναστική αντίστοιχα, δίνοντας έμφαση όχι μόνο στη σωματική ευεξία και τη μουσική καλλιέργεια, αλλά και στην ψυχική, πνευματική και ηθική διαπαιδαγώγηση.
Νέοι γυμνάζονται υπό την επίβλεψη ενός παιδοτρίβη (από ανάγλυφη βάση κούρου, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας)
Σε αυτό το πινακίδιο-«τετράδιο» των πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων ο γραμματοδιδάσκαλος έχει γράψει δύο γνωμικά, για να τα αντιγράψει ο μαθητής: «Σοφοῦ παρ’ ἀνδρὸς προσδέχου συμβουλίαν» και «Μὴ πᾶσιν εἰκῇ τοῖς φίλοις πιστεύεται (αντί του ορθού «πιστεύετε»!)»
(Μαθητική πινακίδα από την Αίγυπτο (2ος αι. μ.Χ.), Βρετανικό Μουσείο).
Ερωτήσεις
1. Ποιοι είχαν την ευθύνη για τα πρώτα στάδια της αγωγής των παιδιών στην αρχαία Αθήνα;
2. Σε ποια σχολεία φοιτούσαν οι μικροί Αθηναίοι, από ποιες ειδικότητες δασκάλων εκπαιδεύονταν και τι μάθαιναν από τον καθένα;
Α' τάξη, 2η ενότητα, Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα
Πλάτων, Πρωταγόρας 325c - 326c (ελεύθερη διασκευή
>
Η κορασίδα πηγαίνει στο σχολείο…
(460-450 π.Χ., Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης)
Νέοι γυμνάζονται υπό την επίβλεψη ενός παιδοτρίβη (από ανάγλυφη βάση κούρου, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας)
Σε αυτό το πινακίδιο-«τετράδιο» των πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων ο γραμματοδιδάσκαλος έχει γράψει δύο γνωμικά, για να τα αντιγράψει ο μαθητής: «Σοφοῦ παρ’ ἀνδρὸς προσδέχου συμβουλίαν» και «Μὴ πᾶσιν εἰκῇ τοῖς φίλοις πιστεύεται (αντί του ορθού «πιστεύετε»!)»
(Μαθητική πινακίδα από την Αίγυπτο (2ος αι. μ.Χ.), Βρετανικό Μουσείο).
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a02xm.htm
Στην εξωτερική όψη της κύλικας του Δούριδος (περ. 480 π.Χ.) απεικονίζονται σκηνές από την καθημερινή ζωή του σχολείου της εποχής. Στο κέντρο ο δάσκαλος κρατά ανοιχτή πινακίδα γραφής, όπου ετοιμάζεται να χαράξει γράμματα στην κερωμένη επιφάνεια, ενώ ο μαθητής στέκεται όρθιος. Αριστερά ένας δάσκαλος κάθεται σε δίφρο και παραδίδει μάθημα δίαυλο στον όρθιο μαθητή. Στην άκρη δεξιά παρακολουθεί τη σκηνή ο παιδαγωγός (Αρχαιολογικό Μουσείο Βερολίνου).
Στην εξωτερική όψη της κύλικας του Δούριδος (περ. 480 π.Χ.) απεικονίζονται σκηνές από την καθημερινή ζωή του σχολείου της εποχής. Στο κέντρο ο δάσκαλος κρατά ανοιχτό παπύρινο κύλινδρο, όπου διακρίνεται η αρχή ποιήματος, ενώ ο μαθητής στέκεται όρθιος. Αριστερά ένας άλλος δάσκαλος κάθεται σε δίφρο και παραδίδει μάθημα λύρας στον επίσης καθισμένο μαθητή. Στην άκρη δεξιά παρακολουθεί τη σκηνή ο παιδαγωγός (Αρχαιολογικό Μουσείο Βερολίνου).
Εισαγωγικό σημείωμα
Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα αποτέλεσε πρότυπο για πολλές αρχαίες ελληνικές πόλεις. Ιδεώδες της ήταν να γίνουν οι νέοι «καλοὶ κἀγαθοί». Αυτό επιτυγχανόταν με την άσκηση του σώματός τους, ώστε αυτό να αποκτήσει ευρωστία και ομορφιά, και της ψυχής τους, ώστε να γίνουν ενάρετοι.
Η κορασίδα πηγαίνει στο σχολείο…
(460-450 π.Χ., Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης)
Ἐν Ἀθήναις τοὺς παῖδας μετ’ ἐπιμελείας διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι. Πρῶτον μὲν καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ ἐπιμελοῦνται ὅπως βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς, διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιον, τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν ἐστι. Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν ἔλθωσιν, οἱ γονεῖς εἰς διδασκάλων πέμπουσιν, ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ ἐπιμελοῦνται ὅπως γράμματα μάθωσιν καὶ τὰ γεγραμμένα ἐννοῶσι, οἱ δὲ κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν ἡμερωτέρους αὐτοὺς ποιεῖν πειρῶνται καὶ τὰς τῶν παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν οἰκειοῦσι. Ἔτι οἱ παῖδες ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις φοιτῶσιν, ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν ποιοῦσι, ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν διὰ τὴν τῶν σωμάτων πονηρίαν.
Ερμηνευτικά σχόλια
Στην Αθήνα της κλασικής εποχής η εκπαίδευση και η διαπαιδαγώγηση των νέων ενδιέφεραν οπωσδήποτε την επίσημη Πολιτεία, αλλά δεν αποτελούσαν δικό της μέλημα, όπως αποτελούν σήμερα. Η εκπαίδευση των παιδιών αποτελούσε μέριμνα κυρίως των γονέων. Τα κορίτσια δεν αποκτούσαν ιδιαίτερες γνώσεις πέρα από αυτές που θα τους επέτρεπαν να διαχειρίζονται σωστά τις υποθέσεις του σπιτιού τους, όταν θα αποκτούσαν οικογένεια.
Τρεις κατηγορίες δασκάλων αναλάμβαναν τη στοιχειώδη μόρφωση των αγοριών στην Αθήνα: ο γραμματιστής, ο κιθαριστής και ο παιδοτρίβης. Αυτοί δίδασκαν στα παιδιά γραφή, μουσική και γυμναστική αντίστοιχα, δίνοντας έμφαση όχι μόνο στη σωματική ευεξία και τη μουσική καλλιέργεια, αλλά και στην ψυχική, πνευματική και ηθική διαπαιδαγώγηση.
Νέοι γυμνάζονται υπό την επίβλεψη ενός παιδοτρίβη (από ανάγλυφη βάση κούρου, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας)
Σε αυτό το πινακίδιο-«τετράδιο» των πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων ο γραμματοδιδάσκαλος έχει γράψει δύο γνωμικά, για να τα αντιγράψει ο μαθητής: «Σοφοῦ παρ’ ἀνδρὸς προσδέχου συμβουλίαν» και «Μὴ πᾶσιν εἰκῇ τοῖς φίλοις πιστεύεται (αντί του ορθού «πιστεύετε»!)»
(Μαθητική πινακίδα από την Αίγυπτο (2ος αι. μ.Χ.), Βρετανικό Μουσείο).
Ερωτήσεις
1. Ποιοι είχαν την ευθύνη για τα πρώτα στάδια της αγωγής των παιδιών στην αρχαία Αθήνα;
2. Σε ποια σχολεία φοιτούσαν οι μικροί Αθηναίοι, από ποιες ειδικότητες δασκάλων εκπαιδεύονταν και τι μάθαιναν από τον καθένα;
ΔΕΣ ΚΑΙ http://arxaiagymlk.weebly.com/epsilonnuomicrontauetataualpha-22.html
Ενότητα 2η Η εκπαίδευση
των παιδιών στην αρχαία Αθήνα
Ἐν Ἀθήναις τοὺς παῖδας μετ’ ἐπιμελείας
|
Στην Αθήνα τα παιδιά με φροντίδα
|
διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι.
|
διδάσκουν και συμβουλεύουν.
|
Πρῶτον μὲν καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ
|
Πρώτα απ' όλους και η παραμάνα και η μητέ
ρα |
καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ
ἐπιμελοῦνται,
|
και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας
φροντί
ζουν |
ὅπως βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς,
|
πώς θα γίνει το παιδί ακόμα καλύτερο
|
διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιόν ,
|
διδάσκοντας ότι το ένα είναι δίκαιο,
|
τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ
αἰσχρόν ἐστι.
|
το άλλο άδικο, αυτό ωραίο, το άλλο άσχημο.
|
Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν
ἔλθωσιν,
|
Έπειτα, τα παιδιά όταν φτάσουν στην κατάλ
ληλη ηλικία |
οἱ γονεῖς εἰς (οἴκους) διδασκάλων πέμπουσιν
|
οι γονείς τα στέλνουν στα σπίτια των
δασκά
λων, |
ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ ἐπιμελοῦνται
|
όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνω
σης φροντίζουν |
ὅπως γράμματα μάθωσιν καὶ τὰ γεγραμμένα
ἐννοῶσι,
|
να μάθουν γράμματα και να καταλαβαίνουν
όσα είναι γραμμένα, |
οἱ δὲ κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν ἡμερωτέρους
αὐτοὺς ποιεῖν πειρῶνται
|
ενώ οι κιθαριστές με το να παίζουν λύρα
προσπαθούν να τα κάνουν πιο ήμερα
|
καὶ τὰς τῶν παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ
τὴν ἁρμονίαν οἰκειοῦσι.
|
και εξοικειώνουν την ψυχή τους στο ρυθμό
και την αρμονία. |
Ἔτι οἱ παῖδες ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις
φοιτῶσιν,
|
Επιπλέον, τα παιδιά συχνάζουν στα
και στις παλαίστρες, |
ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν
ποιοῦσι,
|
όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής κάνουν τα
σώματά τους πιο δυνατά,
|
ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν
|
για να μην αναγκάζονται να δειλιάζουν
|
διὰ τὴν τῶν σωμάτων πονηρίαν.
|
εξαιτίας της κακής σωματικής κατάστασης.
|
© Ελληνικός Πολιτισμός
- Γιάννης Παπαθανασίου-Κατερίνα
Πρανδέκου
Παράλληλα κείμενα
Σε
αντίθεση με την εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα, στην οποία ο πατέρας
και
η μητέρα φροντίζουν πρώτοι να δώσουν καλές βάσεις στο παιδί, στη Σπάρτη, όπως μας πληροφορεί ο Πλούταρχος στα παρακάτω αποσπάσματα, οι γονείς δεν μπορούσαν να μεγαλώνουν και να μορφώνουν τα παιδιά τους όπως ήθελαν, αφού, μόλις αυτά γίνονταν επτά ετών, ζούσαν σε ομάδες
και μάθαιναν τόσα γράμματα όσα τους ήταν αναγκαία.
η μητέρα φροντίζουν πρώτοι να δώσουν καλές βάσεις στο παιδί, στη Σπάρτη, όπως μας πληροφορεί ο Πλούταρχος στα παρακάτω αποσπάσματα, οι γονείς δεν μπορούσαν να μεγαλώνουν και να μορφώνουν τα παιδιά τους όπως ήθελαν, αφού, μόλις αυτά γίνονταν επτά ετών, ζούσαν σε ομάδες
και μάθαιναν τόσα γράμματα όσα τους ήταν αναγκαία.
Πρώτο παράλληλο κείμενο
Τοὺς δὲ Σπαρτιατῶν παῖδας
οὐκ ἐπὶ ὠνητοῖς οὐδὲ μισθίοις ἐποιήσατο παιδαγωγοῖς ὁ Λυκοῦργος, οὐδ' ἐξῆν
ἑκάστῳ τρέφειν οὐδὲ παιδεύειν ὡς ἐβούλετο τὸν υἱόν, ἀλλὰ πάντας εὐθὺς
ἑπταετεῖς γενομένους παραλαμβάνων αὐτὸς εἰς ἀγέλας κατελόχιζε, καὶ συννόμους
ποιῶν καὶ συντρόφους μετ' ἀλλήλων εἴθιζε συμπαίζειν καὶ συσχολάζειν.
Πλούταρχος, Λυκοῦργος 16.4-5
|
Μετάφραση
Ο Λυκούργος στα παιδιά των
Σπαρτιατών δεν όρισε παιδαγωγούς αγορασμένους ή έμμισθους ούτε ήταν δυνατό
στον καθένα να ανατρέφει και να εκπαιδεύει, όπως ήθελε το γιο του, αλλά μόλις
γίνονταν όλοι επτά χρονών, αφού τους έπαιρνε ο ίδιος, τους κατένεμε σε λόχους
και κάνοντάς τους συντρόφους και οικείους μεταξύ τους, τους συνήθιζε να
παίζουν μαζί και να περνούν τον καιρό τους ομαδικά.
|
Δεύτερο παράλληλο κείμενο
Γράμματα μὲν οὖν ἕνεκα τῆς
χρείας ἐμάνθανον· ἡ δ' ἄλλη πᾶσα παιδεία πρὸς τὸ ἄρχεσθαι καλῶς ἐγίνετο καὶ
καρτερεῖν πονοῦντα καὶ νικᾶν μαχόμενον. Διὸ καὶ τῆς ἡλικίας προερχομένης
ἐπέτεινον αὐτῶν τὴν ἄσκησιν, ἐν χρῷ τε κείροντες καὶ βαδίζειν ἀνυποδήτους
παίζειν τε γυμνοὺς ὡς τὰ πολλὰ συνεθίζοντες.
Πλούταρχος, Λυκοῦργος 16.6
|
Μετάφραση
Μάθαιναν λοιπόν γράμματα όσα
χρειάζονταν· και η μόρφωσή τους είχε σκοπό να τους μάθει την υπακοή στους
κυβερνώντες και να έχουν υπομονή στους κόπους και να νικούν στις μάχες. Γι'
αυτό και όσο μεγάλωναν αύξαναν τις ασκήσεις τους, κουρεύοντάς τους σύρριζα
και συνηθίζοντάς τους ως επί το πλείστον να βαδίζουν ξιπόλητοι και να παίζουν
γυμνοί.
|
Στην εξωτερική όψη της κύλικας του Δούριδος (περ. 480 π.Χ.) απεικονίζονται σκηνές από την καθημερινή ζωή του σχολείου της εποχής. Στο κέντρο ο δάσκαλος κρατά ανοιχτό παπύρινο κύλινδρο, όπου διακρίνεται η αρχή ποιήματος, ενώ ο μαθητής στέκεται όρθιος. Αριστερά ένας άλλος δάσκαλος κάθεται σε δίφρο και παραδίδει μάθημα λύρας στον επίσης καθισμένο μαθητή. Στην άκρη δεξιά παρακολουθεί τη σκηνή ο παιδαγωγός (Αρχαιολογικό Μουσείο Βερολίνου).
Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαίαΑθήνα
A. Κείμενο
Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα αποτέλεσε πρότυπο
για πολλές αρχαίες ελληνικές πόλεις. Ιδεώδες της ήταν να γίνουν οι νέοι «καλοὶ κἀγαθοί». Αυτό επιτυγχανόταν με την άσκηση του σώματός τους, ώστε αυτό να αποκτήσει ευρωστία και ομορφιά, και της ψυχής τους, ώστε να γίνουν ενάρετοι. 
Ἐν Ἀθήναις τοὺς παῖδας μετ’ ἐπιμελείας διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι. Πρῶτον μὲν καὶ τρο
φὸς καὶ μήτηρ καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ ἐπιμελοῦνται ὅπως βέλτιστος γενήσε ται ὁ παῖς, διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιον, τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν ἐστι. Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν ἔλθωσιν, οἱ γονεῖς εἰς διδασκάλων πέ μπουσιν, ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ ἐπιμελοῦνται ὅπως γράμματα μάθωσιν καὶ τὰ γεγραμ μένα ἐννοῶσι, οἱ δὲ κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν ἡμερωτέρους αὐτοὺς ποιεῖν πειρῶνται καὶ τὰς τῶν παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν οἰκειοῦσι. Ἔτι οἱ παῖ δες ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις φοιτῶσιν, ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν ποιοῦσι, ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν διὰ τὴν τῶν σωμάτων πονηρίαν. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ερμηνευτικά σχόλια
Στην Αθήνα της κλασικής εποχής η εκπαίδευση και η διαπαι
δαγώγηση των νέων ενδιέφεραν οπωσδήποτε την επίσημη Πολιτεία, αλλά δεν αποτελούσαν δικό της μέλημα, όπως αποτελούν σήμερα. Η εκπαίδευση των παιδιών αποτελούσε μέριμνα κυρίως των γονέων. Τα κορίτσια δεν αποκτούσαν ιδιαίτερες γνώσεις πέρα από αυτές που θα τους επέτρεπαν να διαχειρίζονται σωστά τις υποθέσεις του σπιτιού τους, όταν θα αποκτούσαν οικογένεια.
Ερωτήσεις
Β. Πώς έγραφαν οιαρχαίοιΈλληνες;
Παρατηρήστε την επιγραφή που ακολουθεί και τη μεταγραφή της:
ΣΕΜΑ
ΦΡ Α ΣΙΚΛΕΙΑ ΚΟΡΕ ΚΕΚΛΕ ΣΟΜΑΙ ΑΙΕΙ ΑΝΤΙ ΓΑΜΟ ΠΑ ΡΑ ΘΕΟΝ ΤΟΥΤΟ ΛΑΧΟΣ ΟΝΟΜΑ Σῆμα Φρασικλείας· κόρη κεκλή σομαι αἰεί , ἀντὶ γάμου π αρὰ θεῶν τοῦτο λα χ οῦσ' ὄνομα.
Ποια συμπεράσματα βγάζετε για τη λεγόμενη «μεγαλογράμματη» ή «κεφαλαιογράμ
ματη» γραφή;
Η μικρογράμματη γραφή (η οποία συνδέεται με τη συστηματική χρήση τόνων, πνευ
μάτων και κενών μεταξύ των λέξεων) εισάγεται τον 9ο αι. μ.Χ.
Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποίησαν τρεις κυρίως τρόπους γραφής: α) από δεξιά προς
τα αριστερά, β) βουστροφηδόν (βλ. επιγραφή παρακάτω), και γ) από αριστερά προς τα δε ξιά (όπως και σήμερα). 
Επιγραφή των μέσων του 7ου αι. π.Χ. από τη Δήλο (Εθνικό Αρχαιολογικό
Μουσείο Αθήνας) χαραγμένη βουστροφηδόν (δηλ. από τα αριστερά προς τα δεξιά στην πρώτη σειρά, από τα δεξιά προς τα αριστερά στη δεύτερη κ.ο.κ.) στον αριστερό μηρό αγάλματος της Άρτεμης: Νικάνδρη μ’ ἀνέθεκεν ἑκηβόλῳ ἰοχεαίρῃ κόρῃ, Δεινοδίκεω τοῦ Ναξίου, ἔξοχος ἀλέων, Δεινομένεος δὲ κασιγνήτη, Φράξου δ' ἄλοχος νῦν (μτφρ.: Η Νικάνδρα με αφιέρωσε στη θεά που χτυπά από μακριά και χαίρεται με τα βέλη, η κόρη του Δεινοδίκου από τη Νάξο, η πιο σπουδαία ανάμεσα στις άλλες, αδερφή του Δεινομένους και τώρα σύζυγος του Φράξου.). 
Το παραπάνω επίγραμμα σε αττικό αλφάβητο είναι χαραγμένο στη βάση ενός επι
τύμβιου κούρου (περ. 530 π.Χ.) που βρέθηκε στην Ανάβυσσο της Αττικής (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας): Στῆθι καὶ οἴκτιρον Κροῖσον παρὰ σῆμα θανόντος, ὅν ποτ' ἐνὶ προμάχοις ὤλεσε θοῦρος Ἄρης (μτφρ.: Στάσου και θρήνησε δίπλα στον τάφο του νεκρού Κροίσου. Ο ορμητικός Άρης τον θανάτωσε, ενώ πολεμούσε στην πρώτη γραμμή).   «Όστρακα» (θραύσματα αγγείων) με ονόματα πολιτικών της Αθήνας που προτάθη καν από τον αθηναϊκό δήμο, για να πάρουν τον δρόμο της εξορίας (Μουσείο Αγοράς Αθήνας). Ο οστρακισμός αποτελούσε από τον 6ο αι. π.Χ. θεσμό της αθη ναϊκής δημοκρατίας που απέβλεπε στην προστασία του πολιτεύματος από πολί τες που συγκέντρωναν επικίνδυνα μεγάλη δύναμη. Μία φορά τον χρόνο οι Αθη ναίοι πολίτες αποφάσιζαν για τη σκοπιμότητα διεξαγωγής της διαδικασίας. Εάν η απόφαση ήταν καταφατική, σε μυστική ψηφοφορία που λάμβανε χώρα στην Εκκλησία του Δήμου χάραζε ο καθένας σε ένα θραύσμα αγγείου το όνομα του πο λιτικού άντρα που θεωρούσε τον πλέον επικίνδυνο. Στη συνέχεια ο πολιτικός του οποίου το όνομα είχε χαραχτεί στα περισσότερα όστρακα απομακρυνόταν για δέκα χρόνια από την πόλη. Γ. Φθόγγοι και γράμματα
Οι φθόγγοι της α.ε. παριστάνονται με 24 γράμματα, που είναι τα ίδια με αυτά
της ν.ε. [1] Οι φθόγγοι της α.ε. διαιρούνται σε φωνήεντα και σε σύμφωνα. Φωνήεντα
 Σύμφωνα
Δίφθογγοι
Άσκηση
Να σημειώσετε επάνω από τις συλλαβές των παρακάτω λέξεων το σημείο ˉ
για τις μακρόχρονες και το σημείο ˘ για τις βραχύχρονες: ζω-ή, ἥ-βη (= η νεότητα), ἡ-δέ-ως (= με ευχαρίστηση), κοι-νός, κρό-τος, νω-θρός, νό-μος, οἰ-ω-νός (= μαντικό πτηνό ή σημείο), μή-τηρ, παῖ-δες, γο-νεῖς, πρῶ-τον.
Βακτηρία γάρ ἐστι παιδεία βίου
Μένανδρος, Γνῶμαι Μονόστιχοι Η παιδεία είναι στήριγμα στη ζωή.
[1] Αρχικά το ελληνικό αλφάβητο περιλάμβανε και το γράμμα βαῦ ή δίγαμμα (F), που
προφερόταν σαν «β» ή σαν μισό «ου», όπως όταν προφέρουμε τη λέξη «Ουάσιγκτον». Επίσης, στην παλαιότατη α.ε. υπήρχε και ο φθόγγος γιοτ (που δε μας σώθηκε το σύμβολό του και ο οποίος παριστάνεται με το λατ. j), που ακουγόταν όπως ο φθόγγος «ι» στη λέξη «παιδιά». ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ |
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/457/3003,12052/
Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα αποτέλεσε πρότυπο για
πολλές
αρχαίες ελληνικές πόλεις. Ιδεώδες της ήταν να γίνουν οι νέοι «καλοὶ
κἀγαθοί». Αυτό επιτυγχανόταν με την άσκηση του σώματός τους, ώστε
αυτό
να αποκτήσει ευρωστία και ομορφιά, και της ψυχής τους, ώστε να γίνουν
ενάρετοι.
πολλές
αρχαίες ελληνικές πόλεις. Ιδεώδες της ήταν να γίνουν οι νέοι «καλοὶ
κἀγαθοί». Αυτό επιτυγχανόταν με την άσκηση του σώματός τους, ώστε
αυτό
να αποκτήσει ευρωστία και ομορφιά, και της ψυχής τους, ώστε να γίνουν
ενάρετοι.
Το κείμενο
Ἐν Ἀθήναις τοὺς παῖδας μετ’ ἐπιμελείας διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι. Πρῶτον
μὲν καὶτροφὸς καὶ μήτηρ καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ ἐπιμελοῦνται
ὅπως
βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς, διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιον, τὸ δὲ ἄδικον καὶ
τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲαἰσχρόν ἐστι. Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν ἔλ
θωσιν, οἱ γονεῖς εἰς διδασκάλων πέμπουσιν, ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ ἐπιμελοῦ
νται ὅπως γράμματα μάθωσιν καὶ τὰγεγραμμένα ἐννοῶσι, οἱ δὲ κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν ἡμερωτέρους αὐτοὺς ποιεῖν πειρῶνται καὶ τὰς
τῶν παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν οἰκειοῦσι. Ἔτι οἱ παῖδες
ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις φοιτῶσιν, ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι βελτίω τὰ σώματα
αὐτῶν ποιοῦσι, ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν διὰ τὴν τῶν σωμάτων πονηρίαν.
μὲν καὶτροφὸς καὶ μήτηρ καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ ἐπιμελοῦνται
ὅπως
βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς, διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιον, τὸ δὲ ἄδικον καὶ
τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲαἰσχρόν ἐστι. Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν ἔλ
θωσιν, οἱ γονεῖς εἰς διδασκάλων πέμπουσιν, ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ ἐπιμελοῦ
νται ὅπως γράμματα μάθωσιν καὶ τὰγεγραμμένα ἐννοῶσι, οἱ δὲ κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν ἡμερωτέρους αὐτοὺς ποιεῖν πειρῶνται καὶ τὰς
τῶν παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν οἰκειοῦσι. Ἔτι οἱ παῖδες
ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις φοιτῶσιν, ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι βελτίω τὰ σώματα
αὐτῶν ποιοῦσι, ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν διὰ τὴν τῶν σωμάτων πονηρίαν.
Πλάτων, Πρωταγόρας
325c
(ελεύ
θε
ρη διασκ
ευή)
325c
(ελεύ
θε
ρη διασκ
ευή)
 |
| ΤΡΟΦΟΣ |
Μετάφραση
Στην Αθήνα διδάσκουν και συμβουλεύουν τα παιδιά επιμελημένα. Αρχικά
και η παραμάνα
και η μητέρα και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας φροντίζουν πώς θα
γίνει το παιδί πολύ καλό, διδάσκοντας ότι το ένα είναι δίκαιο, το άλλο άδικο
κι (ότι) αυτό είναι ωραίο το άλλο όμως άσχημο. Και έπειτα , όταν τα παιδιά
φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία, οι γονείς τα στέλνουν στα σπίτια των δασκά
λων, όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης μεριμνούν να τα μάθουν
γράμματα και να καταλαβαίνουν όσα έχουν γραφτεί, ενώ οι δάσκαλοι της μουσι
κής με το να παίζουν λύρα προσπαθούν να τα κάνουν πιο ήμερα και εξοικειώ
νουν τις ψυχές των παιδιών με τον ρυθμό και την αρμονία.
γίνει το παιδί πολύ καλό, διδάσκοντας ότι το ένα είναι δίκαιο, το άλλο άδικο
κι (ότι) αυτό είναι ωραίο το άλλο όμως άσχημο. Και έπειτα , όταν τα παιδιά
φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία, οι γονείς τα στέλνουν στα σπίτια των δασκά
λων, όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης μεριμνούν να τα μάθουν
γράμματα και να καταλαβαίνουν όσα έχουν γραφτεί, ενώ οι δάσκαλοι της μουσι
κής με το να παίζουν λύρα προσπαθούν να τα κάνουν πιο ήμερα και εξοικειώ
νουν τις ψυχές των παιδιών με τον ρυθμό και την αρμονία.
Επιπλέον, τα παιδιά συχνάζουν σε γυμναστήρια και παλαίστρες, όπου οι γυμνα
στές κάνουν πιο δυνατά τα σώματά τους, για να μην αναγκάζονται να δειλιάζουν
εξαιτίας της κακής σωματικής κατάστασης .
στές κάνουν πιο δυνατά τα σώματά τους, για να μην αναγκάζονται να δειλιάζουν
εξαιτίας της κακής σωματικής κατάστασης .
Δες το σχεδιάγραμμα της ενότητας
ΠΑΙΧΝΙΔΙ
http://prwtokoudouni.weebly.com/uploads/2/1/5/3/21535154/%CE%B1%CF%81%
CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B1_%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4
%CE%B1.swf
Φθόγγοι και γράμματα
Και η αρχαία ελληνική έχει 24 φθόγγους που χωρίζονται σε φωνήεντα
και σύμφωνα
και σύμφωνα
Προφορά αρχαίας ελληνικής, λέξεις
υλικό που βασίζεται στην εργασία της Ελένης Αντωνοπούλου (πύλη για
την ελληνική γλώσσα http://www.greek-language.gr/greekLan...
την ελληνική γλώσσα http://www.greek-language.gr/greekLan...
Πώς έγραφαν οι Αρχαίοι Έλληνες;
Τα πρώτα γράμματα από αλφάβητα ελληνικών πόλ
εων
εων
Βουστροφηδόν είναι τρόπος γραφής με εναλλασσόμενη φορά. Ο
όρος χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τους αρχαίους Έλληνες για να περι
γράψουν την ιδιάζουσα αρχαϊκή ελληνική γραφή που φαίνεται να εγκαταλείφθηκε τον 7ο με 6ο π.Χ. αιώνα.
| Κείμενο με κανονικό τρόπο γραφής | ||
|---|---|---|
 | ΦΑΝΟΔΙΚΟ ΕΜΙΤΟΡΜΟΚ ΡΑΤΕΟΣΤΟ ΠΡΟΚΟΝΝΗ ΣΙΟΚΡΗΤΗΡ ΑΔΕ:ΚΑΙΥΠΟΚ ΡΗΤΗΡΙΟΝ:Κ ΑΙΗΘΜΟΝ:ΕΣΠ ΡΥΤΑΝΗΙΟΝ ΕΔΩΚΕΝ:ΣΥΚΕ ΕΥΣΙΝ | Φανοδίκο ἐμὶ τὀρ μοκ- ράτεος το͂ Προκοννη- σίο κρητῆρ- α δὲ καὶ ὐποκ- ρητήριον κ- αὶ ἠθμὸν ἐς π- ρυτανήιον ἔδωκεν Συκε- εῦσιν. |
Η επιγραφή λέει: «Είμαι [η στήλη] του Φανοδίκου [υιού] του
Ερμο
κράτους από την Προκόννησο [ο οποίος] δώρισε έναν κρατή
ρα
και
μια βάση κρατήρα και ένα στραγγιστήρι στο Πρυτανείο των Σι
γει
έων»
Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia
/metafraseis%20a%20gym/a02xm.htm
/metafraseis%20a%20gym/a02xm.htm
Αρχαία Α' Γυμνασίου : ΕΝΟΤΗΤΑ 2
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
Μετάφραση
Στην Αθήνα διδάσκουν και νουθετούν τα παιδιά με φροντίδα. Πρώτα και η παραμάνα και η μητέρα και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας φροντίζουν πώς θα γίνει το παιδί πολύ καλό διδάσκοντας ότι το ένα είναι δίκαιο, το άλλο άδικο, αυτό μεν ωραίο και το άλλο άσχημο. Έπειτα, όταν φτάσουν τα παιδιά στην κατάλληλη ηλικία οι γονείς στα σπίτια των δασκάλων τα στέλνουν, όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης φροντίζουν, ώστε να μάθουν γράμματα και όσα είναι γραμμένα να καταλαβαίνουν, ενώ οι κιθαριστές με το να παίζουν λύρα προσπαθούν να τα κάνουν πιο ήμερα και εξοικειώνουν την ψυχή των παιδιών στο ρυθμό και την αρμονία. Επιπλέον, τα παιδιά στα γυμναστήρια και στις παλαίστρες συχνάζουν, όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής κάνουν πιο δυνατά τα σώματά τους, για να μην αναγκάζονται να δειλιάζουν εξαιτίας της κακής σωματικής κατάστασης.
ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΑ - ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΑ
Άσκηση (2)
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Μακρά ή Μακρόχρονα, Βραχέα ή Βραχύχρονα, Δίχρονα
Τα επτά φωνήεντα της αρχαίας ελληνικής είναι τα: α, ε, η, ι, υ, ο, ω και χω
ρίζονται σε τρεις κατηγορίες:
ρίζονται σε τρεις κατηγορίες:
Βραχέα ή βραχύχρονα. Είναι τα: ε, ο. Λέγονται έτσι γιατί εί
χαν βραχεία (σύντομη) προφορά, προφέρονταν σε βραχύ(σύντομο) χρό
νο, δηλαδή: ε = ε, ο = ο.
χαν βραχεία (σύντομη) προφορά, προφέρονταν σε βραχύ(σύντομο) χρό
νο, δηλαδή: ε = ε, ο = ο.
Μακρά ή μακρόχρονα. Είναι τα: η, ω. Λέγονται έτσι γιατί είχαν μα
κριά προφορά, προφέρονταν σε μακρύτερο, πιο μεγάλοχρόνο, δηλαδή:
το η προφερόταν σαν δύο εε, ενώ το ω σαν δύο οο.
κριά προφορά, προφέρονταν σε μακρύτερο, πιο μεγάλοχρόνο, δηλαδή:
το η προφερόταν σαν δύο εε, ενώ το ω σαν δύο οο.
Η λέξη τέλος προφερόταν τέλος. Η λέξη κήπων προφερόταν κεέποον
Άλλωστε το ω το λέμε ωμέγα, είναι ένα ο μέγα,
ενώ το ο το λέμε όμικρον, γιατί είναι ένα ο μικρό
Δίχρονα. Όπως φαίνεται από τα παραπάνω, τα φωνήεντα: α, ι, υ προ
φέρονταν με δύο χρόνους, άλλοτε ως βραχύχρονα (α = α ι = ι υ = ου) κι
άλλοτε ως μακρόχρονα, (α = αα ι =ιι υ =ουου) γι' αυτό και ονομάζονται
δίχρονα.
φέρονταν με δύο χρόνους, άλλοτε ως βραχύχρονα (α = α ι = ι υ = ου) κι
άλλοτε ως μακρόχρονα, (α = αα ι =ιι υ =ουου) γι' αυτό και ονομάζονται
δίχρονα.
Πότε όμως ένα δίχρονο είναι βραχύ και πότε είναι μακρό;
Στην κλίση των ουσιαστικών και των επιθέτων διευκρινίζεται πότε ένα
δίχρονο είναι μακρό ή βραχύ ανάλογα με την κλιτική κατηγορία στην οποί
α ανήκει.
δίχρονο είναι μακρό ή βραχύ ανάλογα με την κλιτική κατηγορία στην οποί
α ανήκει.
Για τα ρήματα δες στο τέλος της σελίδας.
Καταλήγουμε έτσι στον εξής πίνακα:
| Βραχέα | Μακρά | Δίχρο να |
| ε, ο | η, ω | α, ι, υ |
• Μπορείς επίσης να ακούσεις την προφορά περισσότερων λέξεων εδώ
• Επίσης, μπορείς να ακούσεις την προφορά των γραμμάτων, των διφθόγ
γων αλλά και ολόκληρων κειμένων εδώ (στο τέλος της σελίδας)
γων αλλά και ολόκληρων κειμένων εδώ (στο τέλος της σελίδας)
Εκτός όμως από τα φωνήεντα υπάρχουν και οι δίφθογγοι που είναι συ
νο
λικά έντεκα:
νο
λικά έντεκα:
οκτώ κύριοι: αι, ει, οι, υι, αυ, ευ, ου, ηυ
τρεις καταχρηστικοί: ᾳ, ῃ, ῳ
α) Γενικά οι δίφθογγοι είναι μακρόχρονοι.
β) Υπάρχει βέβαια και η εξαίρεση! Οι δίφθογγοι αι και οι όταν βρίσκονται
στο τέλος της λέξης θεωρούνται ως βραχύχρονοι.
στο τέλος της λέξης θεωρούνται ως βραχύχρονοι.
γ) Υπάρχει όμως κι η εξαίρεση της εξαίρεσης! Όταν οι δίφθογγοι αι
και οι είναι καταλήξεις της ευκτικής ή βρίσκονται στο τέλος των
επιρρημάτων και των επιφωνημάτων είναι και πάλι μακρόχρονοι.
και οι είναι καταλήξεις της ευκτικής ή βρίσκονται στο τέλος των
επιρρημάτων και των επιφωνημάτων είναι και πάλι μακρόχρονοι.
Παραδείγματα για κατανόηση
α) Στη λέξη οἶκος, ο δίφθογγος οι είναι μακρόχρονος.
β) Στη λέξη οἶκοι, που είναι ουσιαστικό, ο δίφθογγος οι είναι μακρόχρο
νος, ενώ ο δίφθογγος οι είναι βραχύχρονος γιατί βρίσκεται στο τέλος της
λέξης.
νος, ενώ ο δίφθογγος οι είναι βραχύχρονος γιατί βρίσκεται στο τέλος της
λέξης.
γ) Στη λέξη παιδεύσοι, ο δίφθογγος οι είναι μακρόχρονος, γιατί είναι κα
τάληξη ευκτικής.
τάληξη ευκτικής.
Στη λέξη οἴκοι ο πρώτος δίφθογγος οι είναι μακρόχρονος, αλλά και ο δί
φθογγος οι είναι μακρόχρονος γιατί βρίσκεται στο τέλος επιρρήματος.
(Πρόσεξες ότι το αρχικό οι οἴκοι παίρνει ψιλή και οξεία σ' αντίθεση με το
οἶκοι του β' παραδείγματος που παίρνει δασεία και περισπωμένη!)
φθογγος οι είναι μακρόχρονος γιατί βρίσκεται στο τέλος επιρρήματος.
(Πρόσεξες ότι το αρχικό οι οἴκοι παίρνει ψιλή και οξεία σ' αντίθεση με το
οἶκοι του β' παραδείγματος που παίρνει δασεία και περισπωμένη!)
Στη λέξη εὐοῖ ο δίφθογγος οι είναι μακρόχρονος γιατί βρίσκεται στο τέλος
επιφωνήματος.
επιφωνήματος.
Καταλήγουμε στον εξής πίνακα:
| Βραχέα | Μακρά | Δίχρονα |
| ε, ο αι, οι * (*στο τέλος κλιτής λέξης, εκτός από τα επιρρήματα και τα επιφωνήματα.) | η, ω αι, ει, οι, υι, αυ, ευ, ου, ηυ, ᾳ, ῃ, ῳ |
α, ι, υ
|
Οι γνώσεις για τα μακρόχρονα και τα βραχύχρονα είναι απαραίτητες στον τονισμό.
Συλλαβές - Συλλαβισμός
Μια συλλαβή, από το χρόνο του φωνήεντος που έχει λέγεται:
- βραχύχρονη: αν έχει βραχύχρονο φωνήεν, π.χ. νέ-ος, λό-γος, κῆ-ποι
- φύσει μακρόχρονη: αν έχει μακρόχρονο φωνήεν, π.χ. θή-κη, τρώ-
- γω, κοί-τη, κῆ-
- ποι
- θέσει μακρόχρονη: αν έχει βραχύχρονο φωνήεν, αλλά ύστερα απ'
- αυτό ακολουθούν
- στην
- ίδια λέ
- ξη δύο ή πε
- ρισσότερα σύμφωνα
- ή
- έ
- να διπλό (ζ, ξ, ψ),
- π.χ.
- άλ-
- λος, θε
- ρ-μός, τό-ξον
Παραδείγματα για τις βραχύχρονες, φύσει μακρόχρονες και θέσει μακρό
χρονες συλλαβές.
χρονες συλλαβές.
- πλοῖ-ον, λέ-γω, λέ-γοι, ἐ-πει-δή, ἐ-χθρός, ὄ-ζω, ἄλ-λο-τε, ἄν-θρω-
- πος, ἄν-θρω-ποι,
- ἔ-
- σκεμ-μαι
Σημείωση: Οι θέσει μακρόχρονες συλλαβές στον τονισμό λογαριάζονται
ως βραχύχρονες.
ως βραχύχρονες.
1. Τα σε –ζω (-άζω, -ίζω, -ύζω) έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας βρα
χύ. Εξαιρούνται τα γρύζω, κράζω·
χύ. Εξαιρούνται τα γρύζω, κράζω·
π.χ. σχίζω > σχίζε // κράζω > κρᾶζε
2. Τα σε –πτω (π.χ. βλάπτω) έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας βραχύ.
Εξαιρούνται τα κύπτω, πίπτω, ῥίπτω·
Εξαιρούνται τα κύπτω, πίπτω, ῥίπτω·
π.χ. βλάπτω > βλάψον // ῥίπτω > ῥῖψον
3. Τα σε –ττω ή -σσω (π.χ. τάττω) έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας
βραχύ. Εξαιρούνται τα θράττω, κηρύττω, πράττω, φρίττω·
βραχύ. Εξαιρούνται τα θράττω, κηρύττω, πράττω, φρίττω·
π.χ. τάττω > τάξον // πράττω > πρᾶξον
4. Τα υπόλοιπα αφωνόληκτα (π.χ. γράφω) έχουν το δίχρονο της παραλή
γουσας βραχύ. Εξαιρούνται τα βρίθω, θλίβω, νίφω, τρίβω, φρύνω, ψύ
χω·
γουσας βραχύ. Εξαιρούνται τα βρίθω, θλίβω, νίφω, τρίβω, φρύνω, ψύ
χω·
π.χ. γράφω > γράψον // τρίβω > τρῖψον
5. Τα σε –λλω, -άνω, -νυμι, έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας βρα
χύ·
χύ·
π.χ. πάλλω > πάλλε
6. Τα σε –ίω έχω το ι μακρό. Εξαιρούνται τα ἐπαΐω, ἐσθίω
7. Τα σε –ύω έχουν το υ μακρό. Εξαιρούνται τα ἀνύω, ἀρύω, βρύω, ἐλκύ
ω, ἐρύω, μεθύω, πτύω·
ω, ἐρύω, μεθύω, πτύω·
π.χ. δακρύω > δεδακρῦσθαι, ἀνύω > ἠνύσθαι
8. Τα σε –ρω και –νω έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας μακρό. Εξαι
ρούνται τα τίνω και φθίνω·
ρούνται τα τίνω και φθίνω·
π.χ. σύρω > σῦρε // φθίνω > φθίνε
1. Γραμματική της Αρ
χαί
ας
Ελλη
νικής, Μιχ
. Χ. Οικονόμου,
ΟΕΔΒ
χαί
ας
Ελλη
νικής, Μιχ
. Χ. Οικονόμου,
ΟΕΔΒ
2. Γραμματική της Αρ
χαί
ας Ελ
ληνικής Γλώσ
σης, Αχ. Τζάρτζανος,
ΟΕΔΒ
χαί
ας Ελ
ληνικής Γλώσ
σης, Αχ. Τζάρτζανος,
ΟΕΔΒ
3. Γραμματική Αρχαίας
Ελλη
νικής, Λι
ναρδής Ιωάννης,
εκδ. Χατζηθωμά, Θεσ
σα
λονί
κη, 2007
Ελλη
νικής, Λι
ναρδής Ιωάννης,
εκδ. Χατζηθωμά, Θεσ
σα
λονί
κη, 2007
Αρχαία Α’ Γυμνασίου
Ενότητα 2
Κείμενο
Ἐν Ἀθήναις τοὺς παῖδας μετ’ ἐπιμελείας διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι. Πρῶτον μὲν καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ ἐπιμελοῦνται ὅπως βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς, διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιον, τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν ἐστι. Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν ἔλθωσιν, οἱ γονεῖς εἰς διδασκάλων πέμπουσιν, ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ ἐπιμελοῦνται ὅπως γράμματα μάθωσιν καὶ τὰ γεγραμμένα ἐννοῶσι, οἱ δὲ κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν ἡμερωτέρους αὐτοὺς ποιεῖν πειρῶνται καὶ τὰς τῶν παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν οἰκειοῦσι. Ἔτι οἱ παῖδες ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις φοιτῶσιν, ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν ποιοῦσι, ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν διὰ τὴν τῶν σωμάτων πονηρίαν.
Πλάτων, Πρωταγόρας 325c-326c (ελεύθερη διασκευή)
Μετάφραση
Στην Αθήνα διδάσκουν και συμβουλεύουν τα παιδιά με φροντίδα. Αρχικά λοιπόν και η παραμάνα και η μητέρα και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας φροντίζουν (για το) πώς θα γίνει πολύ καλό το παιδί διδάσκοντάς του ότι αυτό είναι δίκαιο και το άλλο άδικο και αυτό ωραίο και το άλλο άσχημο. Αργότερα, όταν τα παιδιά φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία, οι γονείς τα στέλνουν στα σπίτια των δασκάλων, όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης φροντίζουν να μάθουν (τα παιδιά) να γράφουν και να καταλαβαίνουν τα γραπτά κείμενα, και οι κιθαριστές με το να παίζουν λύρα (ή αυλό) προσπαθούν να κάνουν τους μαθητές πιο ήρεμους και εξοικειώνουν τις ψυχές τους με τον ρυθμό και την αρμονία. Επίσης, τα παιδιά συχνάζουν στα γυμναστήρια και στις παλαίστρες, όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής κάνουν πιο δυνατά τα σώματά τους (= των παιδιών), για να μην αναγκάζονται να δειλιάζουν εξαιτίας της κακής σωματικής κατάστασής τους.
Κείμενο - Μετάφραση σε Αντιστοίχιση
Ἐν Ἀθήναις διδάσκουσι
καὶ νουθετοῦσι
τοὺς παῖδας μετ’ ἐπιμελείας.
Πρῶτον μὲν
καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ
καὶ παιδαγωγὸς καὶ
αὐτὸς ὁ πατὴρ
ἐπιμελοῦνται ὅπως
γενήσεται βέλτιστος ὁ παῖς,
διδάσκοντες
ὅτι τὸ μέν ἐστι δίκαιον,
τὸ δὲ ἄδικον
καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν.
Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες
ἔλθωσιν εἰς ἡλικίαν,
οἱ γονεῖς πέμπουσιν
εἰς διδασκάλων,
ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ
ἐπιμελοῦνται
ὅπως μάθωσιν γράμματα
καὶ ἐννοῶσι
τὰ γεγραμμένα,
οἱ δὲ κιθαρισταὶ
τῷ κιθαρίζειν
ποιεῖν πειρῶνται
αὐτοὺς ἡμερωτέρους
καὶ οἰκειοῦσι τὰς ψυχὰς τῶν παίδων
πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν.
Ἔτι οἱ παῖδες φοιτῶσιν
ἐν γυμνασίοις
καὶ παλαίστραις,
ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι
ποιοῦσι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν,
ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν
διὰ τὴν πονηρίαν
τῶν σωμάτων.
Στην Αθήνα διδάσκουν
και συμβουλεύουν
τα παιδιά με φροντίδα.
Αρχικά λοιπόν
και η παραμάνα και η μητέρα
και ο παιδαγωγός και
ο ίδιος ο πατέρας
φροντίζουν (για το) πώς
θα γίνει πολύ καλό το παιδί
διδάσκοντάς του
ότι αυτό είναι δίκαιο
και το άλλο άδικο
και αυτό ωραίο και το άλλο άσχημο.
Αργότερα, όταν τα παιδιά
φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία,
οι γονείς τα στέλνουν
στα σπίτια των δασκάλων,
όπου οι δάσκαλοι της γραφής
και της ανάγνωσης
φροντίζουν
να μάθουν (τα παιδιά) να γράφουν
και να καταλαβαίνουν
τα γραπτά κείμενα,
και οι κιθαριστές
με το να παίζουν λύρα (ή αυλό)
προσπαθούν να κάνουν
τους μαθητές πιο ήρεμους
και εξοικειώνουν τις ψυχές τους
με τον ρυθμό και την αρμονία.
Επίσης τα παιδιά συχνάζουν
στα γυμναστήρια
και στις παλαίστρες,
όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής
κάνουν πιο δυνατά τα σώματά τους,
για να μην αναγκάζονται να δειλιάζουν
εξαιτίας της κακής
σωματικής κατάστασής τους.
Απόδοση Nοήματος
Το απόσπασμα από τον Πρωταγόρα του Πλάτωνα που μελετούμε περιγράφει την αγωγή και την εκπαίδευση των μικρών μαθητών στην Αθήνα της κλασικής εποχής. Ο συγγραφέας απαριθμεί τις ειδικότητες δασκάλων που αναλαμβάνουν να εκπαιδεύσουν τα παιδιά και υπογραμμίζει ποιος στόχος επιδιώκεται με τη διδασκαλία κάθε μαθήματος. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το ότι κύριος στόχος της εκπαίδευσης των παιδιών δεν είναι τόσο η απόκτηση γνώσεων, όσο η διαμόρφωση ηθικού χαρακτήρα. Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο είναι η ισόρροπη φροντίδα για την ανάπτυξη του πνεύματος και του σώματος.
Γλωσσικά – Γραμματικά Σχόλια
ἐν: κύρια πρόθεση συντασσόμενη με δοτική (= σε).
Ἀθήναις: δοτ. πληθ. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης αἱ Ἀθήναι, τῶν Ἀθηνῶν (= η Αθήνα). Χρησιμοποιείται μόνο στον πληθυντικό αριθμό, γιατί η πόλη αποτελούνταν από πολλούς δήμους.
τοὺς παῖδας: αιτιατ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ παῖς, τοῦ παιδός (= το παιδί, ο γιος).
μετ’ (= μετά): κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με γενική (= με).
ἐπιμελείας: γεν. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ἐπιμέλεια (= η φροντίδα).
διδάσκουσι: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. διδάσκω (= διδάσκω).
καί: καταφατικός παρατακτικός συμπλεκτικός σύνδεσμος.
νουθετοῦσι: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. νουθετέω, νουθετῶ (= συμβουλεύω, προτρέπω).
πρῶτον: χρονικό επίρρημα (= πρώτα).
μέν: παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος.
τροφός: ονομ. εν. του θηλ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ἡ τροφός (= η παραμάνα).
μήτηρ: ονομ. εν. του θηλ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ἡ μήτηρ, τῆς μητρός (= η μητέρα).
παιδαγωγός: ονομ. εν. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ παιδαγωγός.
αὐτός: ονομ. εν. αρσ. της οριστικής αντωνυμίας αὐτός, αὐτή, αὐτό (= ο ίδιος).
ὁ πατήρ: ονομ. εν. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ πατήρ, τοῦ πατρός (= ο πατέρας).
ἐπιμελοῦνται: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. ἐπιμελέομαι, ἐπιμελοῦμαι(= φροντίζω).
ὅπως: αναφορικό τροπικό επίρρημα (= όπως, πώς).
βέλτιστος: ονομ. εν. αρσ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ἀγαθός, ἀγαθή, ἀγαθὸνστον υπερθετικό βαθμό (βέλτιστος, βελτίστη, βέλτιστον = πάρα πολύ καλός, άριστος).
γενήσεται: γ΄ εν. μέλλ. μέσης φωνής του ρ. γίγνομαι (= γίνομαι).
ὁ παῖς: ονομ. εν. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ παῖς, τοῦ παιδός (= το παιδί, ο γιος).
διδάσκοντες: ονομ. πληθ. αρσ. της μετοχής ενεστώτα ενεργ. φωνής του ρ. διδάσκω.
ὅτι: εδώ ειδικός σύνδεσμος (= ότι).
δίκαιον: ονομ. εν. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου δίκαιος, δικαία, δίκαιον (= δίκαιος, σωστός).
δέ: παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος (= και, αλλά).
ἄδικον: ονομ. εν. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ὁ/ἡ ἄδικος, τὸ ἄδικον (= άδικος).
τόδε: ονομ. εν. ουδ. της δεικτικής αντωνυμίας ὅδε, ἥδε, τόδε (= αυτός εδώ).
καλόν: ονομ. εν. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου καλός, καλή, καλόν (= όμορφος, ωραίος, καλός).
αἰσχρόν: ονομ. εν. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου αἰσχρός, αἰσχρά, αἰσχρόν (= άσχημος, επαίσχυντος, αισχρός, απρεπής).
ἐστί: γ’ εν. ορ. ενεστ. του βοηθητικού ρ. εἰμί (= είμαι, υπάρχω).
εἶτα: χρονικό επίρρημα (= έπειτα).
ἐπειδάν: χρονικός σύνδεσμος (= όταν).
οἱ παῖδες: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ παῖς, τοῦ παιδός (= το παιδί, ο γιος).
εἰς: κύρια πρόθεση συντασσόμενη με αιτιατική (= σε, προς).
ἡλικίαν: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ἡλικία (= η ηλικία).
ἔλθωσιν: γ΄ πληθ. υποτ. αορ. β΄ του ρ. ἔρχομαι (= έρχομαι, φτάνω).
οἱ γονεῖς: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ γονεύς, τοῦ γονέως (= ο γονέας).
διδασκάλων: γεν. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ διδάσκαλος (=ο δάσκαλος).
πέμπουσιν: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. του ρ. πέμπω (= στέλνω).
ἔνθα: αναφορικό τοπικό επίρρημα (= όπου).
οἱ γραμματισταί: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ὁ γραμματιστής (= ο δάσκαλος της γραφής και της ανάγνωσης).
ἐπιμελοῦνται: γ΄πληθ. ορ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. ἐπιμελέομαι, ἐπιμελοῦμαι(= φροντίζω).
γράμματα: αιτιατ. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ γράμμα, τοῦ γράμματος (= το γράμμα).
μάθωσιν: γ΄ πληθ. υποτ. αορ. β΄ του ρ. μανθάνω (= μαθαίνω).
τὰ γεγραμμένα: αιτιατ. πληθ. ουδ. της μετοχής παρακειμένου παθητικής φωνής του ρ. γράφομαι.
ἐννοῶσι: γ΄ πληθ. υποτ. ενεστ. του ρ. ἐννοέω, ἐννοῶ (= κατανοώ).
οἱ κιθαρισταί: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού α’ κλίσης ὁ κιθαριστής (= ο δάσκαλος της μουσικής).
κιθαρίζειν: απαρέμφατο ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. κιθαρίζω (= παίζω μουσική, ειδικότερα κιθάρα).
ἡμερωτέρους: αιτιατ. πληθ. αρσ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ὁ/ἡ ἥμερος, τὸ ἥμερον στον συγκριτικό βαθμό (= πιο ήρεμος, πιο ήπιος).
αὐτούς: αιτιατ. πληθ. αρσ. της επαναληπτικής αντωνυμίας αὐτός, αὐτή, αὐτό (= αυτός).
ποιεῖν: απαρέμφατο ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ποιέω, ποιῶ (= κάνω).
πειρῶνται: γ’ πληθ. ορ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. πειράομαι, πειρῶμαι (= προσπαθώ).
τὰς ψυχάς: αιτιατ. πληθ. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ψυχή.
τῶν παίδων: γεν. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ παῖς, τοῦ παιδός (= το παιδί, ο γιος).
πρός: κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με αιτιατική (= προς, σε).
τὸν ῥυθμόν: αιτιατ. εν. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ ρυθμός (= ο ρυθμός, η συμμετρία, η τάξη).
τὴν ἁρμονίαν: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ἁρμονία.
οἰκειοῦσι: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. οἰκειόω, οἰκειῶ (= εξοικειώνω).
ἔτι: εδώ ποσοτικό επίρρημα (= ακόμα, επιπλέον).
γυμνασίοις: δοτ. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού β΄ κλίσης τὸ γυμνάσιον (= το γυμναστήριο).
παλαίστραις: δοτ. πληθ. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ παλαίστρα (= η παλαίστρα, η σχολή της πάλης).
φοιτῶσιν: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. φοιτάω, φοιτῶ (= συχνάζω, περνώ τον καιρό μου).
οἱ παιδοτρίβαι: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ὁ παιδοτρίβης (= ο δάσκαλος της γυμναστικής).
βελτίω: αιτιατ. πληθ. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ἀγαθός, ἀγαθή, ἀγαθὸνστον συγκριτικό βαθμό (= καλύτερος).
τὰ σώματα: αιτιατ. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ σῶμα, τοῦ σώματος(= το σώμα).
αὐτῶν: γεν. πληθ. αρσ. της επαναληπτικής αντωνυμίας αὐτός, αὐτή, αὐτό (= αυτός).
ποιοῦσι: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ποιέω, ποιῶ (= κάνω).
ἵνα: υποτακτικός τελικός σύνδεσμος (= για να).
μή: αρνητικό μόριο (= δεν, μην).
ἀναγκάζωνται: γ΄ πληθ. υποτ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. ἀναγκάζομαι (= αναγκάζομαι, υποχρεώνομαι).
ἀποδειλιᾶν: απαρέμφατο ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ἀποδειλιάω, ἀποδειλιῶ (= δειλιάζω).
διά : κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με αιτιατική (= εξαιτίας, για).
τὴν πονηρίαν: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ πονηρία(= η κακία, η κακή κατάσταση).
τῶν σωμάτων: γεν. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ σῶμα, τοῦ σώματος(= το σώμα).
Ομόρριζα- Παράγωγα Λέξεων Κειμένου
| α.ε. | μετάφραση | Ομόρριζα-Παράγωγα ν.ε. |
| ἐπιμελοῦμαι | φροντίζω | επιμέλεια, επιμελητής, ατημέλητος |
| νουθετῶ | συμβουλεύω | νουθεσία |
| εἶτα | έπειτα | έπειτα |
| πέμπω | στέλνω | πομπός, πομπή, αποδιοπομπαίος |
| ἐννοῶ | σκέπτομαι, καταλαβαίνω | έννοια, εννοιολογικός, διάνοια, κατανοώ |
| πειρῶμαι | προσπαθώ | πειρατής, πείραμα, πειραματικός, απόπειρα |
| φοιτῶ | συχνάζω | φοιτητής, φοιτητικός, φοίτηση, αποφοιτώ |
Απαντήσεις στις Ερωτήσεις του Σχολικού Βιβλίου
- Ποιοι είχαν την ευθύνη για τα πρώτα στάδια της αγωγής των παιδιών στην αρχαία Αθήνα;
Αρχικά, υπεύθυνοι για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα ήταν η παραμάνα, η μητέρα, ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας του παιδιού. Αυτοί φρόντιζαν να διδάσκουν στο παιδί πώς να επιλέγει το καλό και το δίκαιο και να αποφεύγει το κακό και το άδικο. Με αυτόν τον τρόπο κατάφερναν να κάνουν το παιδί όσο πιο καλό γινόταν.
- Σε ποια σχολεία φοιτούσαν οι μικροί Αθηναίοι, από ποιες ειδικότητες δασκάλων εκπαιδεύονταν και τι μάθαιναν από τον καθένα;
Όταν οι Αθηναίοι έφταναν στην κατάλληλη ηλικία, πήγαιναν στα σπίτια των δασκάλων, τα σχολεία και τα γυμναστήρια. Στα σχολεία οι γραμματιστές ήταν αυτοί που τους μάθαιναν γραφή και ανάγνωση, πώς δηλαδή να γράφουν και να κατανοούν τα γραπτά κείμενα. Επίσης οι κιθαριστές τους μάθαιναν να παίζουν λύρα ή αυλό, τραγούδι και χορό. Τέλος, στο γυμναστήριο οι παιδοτρίβες γύμναζαν τα σώματα των νεαρών Αθηναίων, ώστε να νιώθουν ρωμαλέοι και να μη δειλιάζουν.
Γ. Φθόγγοι και γράμματα
Αρχαία Α’ Γυμνασίου 2 Ενότητα
1. Θεωρία
Όπως η νέα ελληνική (ν.ε.), έτσι και η αρχαία (α.ε.), ο μακρινός της πρόγονος, αποτυπώνεται με γράμματα και συμπλέγματα γραμμάτων που παριστάνουν ήχους, φωνές, τους φθόγγους της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.
Φωνήεντα
Βάση και επίκεντρο της αρχαίας ελληνικής φωνητικής είναι τα φωνήεντα, δηλαδή οι φθόγγοι που, όπως λέει και το όνομά τους, προφέρονται ηχηρά, δυνατά.
Τα φωνήεντα της α.ε., όπως και αυτά της ν.ε., είναι επτά. Διακρίνονται μάλιστα σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με τη διάρκεια της προφοράς τους. Έτσι έχουμε:
φωνήεντα μακρά, το η και το ω, που η προφορά τους διαρκούσε περισσότερο, περίπου σαν να ήταν δύο φθόγγοι,
φωνήεντα βραχέα, το ε και το ο, που η προφορά τους ήταν κοφτή και θεωρούμε σχηματικά ότι διαρκούσαν ένα «χρόνο»
και φωνήεντα δίχρονα, τα α, ι και υ, τα οποία ανάλογα με το φωνητικό περιβάλλον τους προφέρονταν άλλοτε μακρά και άλλοτε βραχέα.
Τα σύμφωνα
Όπως υποδηλώνει και το όνομά τους, οι υπόλοιποι φθόγγοι της α.ε. που παριστάνονται στη γραφή με ένα σύμβολο, τα σύμφωνα, δεν έχουν ιδιαίτερη υπόσταση, μεγάλη δύναμη, στην προφορά, αλλά συμφωνούνται, εκφωνούνται δηλαδή μαζί, με τα φωνήεντα.
Ο παρακάτω πίνακας σας δίνει μια ιδέα για τα σύμφωνα της α.ε. και την προφορά τους:
| Ψιλά | Μέσα | Δασέα | |||
| Σύμφωνα | Άφωνα | Ουρανικά | κ (k) | γ (g) | χ (kh) |
| Χειλικά | π (p) | β (b) | φ (ph) | ||
| Οδοντικά | τ (t) | δ (d) | θ (th) | ||
| Ημίφωνα | Ένρινα | μ (m) | ν (n) | ||
| Υγρά | λ (l) | ρ (rh) | |||
| Συριστικό | σ/-ς (s) | ||||
| Διπλά | ζ (zd ή dz) | ξ (ks) | ψ (ps) | ||
Απάντηση στην Άσκηση του Σχολικού Βιβλίου
Να σημειώσετε επάνω από τις συλλαβές των παρακάτω λέξεων το σημείο ˉ για τις μακρόχρονες και το σημείο ˘ για τις βραχύχρονες:
ζω (μακρόχρονη) – ή (μακρόχρονη), ἥ (μακρόχρονη) – βη (μακρόχρονη), ἡ(μακρόχρονη) – δε (βραχύχρονη) –ως (μακρόχρονη), κοι (μακρόχρονη) – νός(βραχύχρονη), κρό (βραχύχρονη) –τος (βραχύχρονη), νω (μακρόχρονη) – θρός(βραχύχρονη), νό (βραχύχρονη) – μος (βραχύχρονη), οἰ (μακρόχρονη) – ω(μακρόχρονη) – νός (βραχύχρονη), μή (μακρόχρονη) – τηρ (μακρόχρονη), παῖ(μακρόχρονη) – δες (βραχύχρονη), γο (βραχύχρονη) – νεῖς (μακρόχρονη), πρῶ(μακρόχρονη) – τον (βραχύχρονη).
Παράλληλα Κείμενα
Προκειμένου να σχηματίσουμε πληρέστερη άποψη για την παιδεία στην αρχαία Ελλάδα, στο Επίμετρο της παρούσας Ενότητας παρατίθενται δύο αποσπάσματα από τον Πλούταρχο. Ο ιστορικός βιογραφώντας τον Σπαρτιάτη νομοθέτη Λυκούργο αναφέρεται στον τρόπο διαπαιδαγώγησης των μικρών Σπαρτιατών.
Πρώτο παράλληλο κείμενο
Τοὺς δὲ Σπαρτιατῶν παῖδας οὐκ ἐπὶ ὠνητοῖς οὐδὲ μισθίοις ἐποιήσατο παιδαγωγοῖς ὁ Λυκοῦργος͵ οὐδ΄ ἐξῆν ἑκάστῳ τρέφειν οὐδὲ παιδεύειν ὡς ἐβούλετο τὸν υἱόν͵ ἀλλὰ πάντας εὐθὺς ἑπταετεῖς γενομένους παραλαμβάνων αὐτὸς εἰς ἀγέλας κατελόχιζε͵ καὶ συννόμους ποιῶν καὶ συντρόφους μετ΄ ἀλλήλων εἴθιζε συμπαίζειν καὶ συσχολάζειν.
Πλούταρχος, Λυκοῦργος 16.4-5
Απόδοση κειμένου στη νέα ελληνική
Ο Λυκούργος δεν όρισε παιδαγωγούς αγορασμένους ή έμμισθους στα παιδιά των Σπαρτιατών ούτε επιτρεπόταν στον καθένα να ανατρέφει και να διαπαιδαγωγεί όπως επιθυμούσε τον γιο του, αλλά, αφού τα έπαιρνε όλα, αμέσως μόλις γίνονταν επτά ετών, τα κατένεμε σε λόχους και κάνοντάς τα εταίρους και συντρόφους μεταξύ τους τα συνήθιζε να παίζουν μαζί και να περνούν τον καιρό τους ομαδικά.
Δεύτερο παράλληλο κείμενο
Γράμματα μὲν οὖν ἕνεκα τῆς χρείας ἐμάνθανον· ἡ δ΄ ἄλλη πᾶσα παιδεία πρὸς τὸ ἄρχεσθαι καλῶς ἐγίνετο καὶ καρτερεῖν πονοῦντα καὶ νικᾶν μαχόμενον. Διὸ καὶ τῆς ἡλικίας προερχομένης ἐπέτεινον αὐτῶν τὴν ἄσκησιν͵ ἐν χρῷ τε κείροντες καὶ βαδίζειν ἀνυποδήτους παίζειν τε γυμνοὺς ὡς τὰ πολλὰ συνεθίζοντες.
Πλούταρχος, Λυκοῦργος 16.6
Απόδοση κειμένου στη νέα ελληνική
Γράμματα λοιπόν μάθαιναν μόνο όσα ήταν αναγκαία· όλη η υπόλοιπη εκπαίδευσή τους είχε ως στόχο να τα μάθει να κυβερνιούνται σωστά και να έχουν υπομονή στους κόπους και να νικούν στις μάχες. Γι’ αυτό και, όσο μεγάλωναν, δυσκόλευαν την εκγύμνασή τους και κουρεύοντάς τα σύρριζα και συνηθίζοντάς τα ως επί το πλείστον να περπατούν ξυπόλητα και να παίζουν γυμνά.
Απαντήσεις στις Ερωτήσεις
Ποια χαρακτηριστικά έχει η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Σπάρτη;
Στην αρχαία Σπάρτη, σε αντίθεση με όσα είδαμε ότι ίσχυαν στην Αθήνα, η εκπαίδευση των παιδιών δεν αποτελούσε ευθύνη των γονέων. Η διαπαιδαγώγηση των μικρών Σπαρτιατών ήταν αποκλειστικό μέλημα της πολιτείας. Όταν τα παιδιά γίνονταν εφτά χρονών, έφευγαν από τα σπίτια τους και ζούσαν σε ομάδες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μαθαίνουν να ζουν συντροφικά. Στη Σπάρτη ήταν αναγκαίο να συνηθίζουν τα παιδιά σε αυτόν τον τρόπο ζωής, ώστε να είναι ενωμένα σαν μια γροθιά μεταξύ τους και στις μάχες.
Ένα εύλογο ερώτημα που προκύπτει σχετικά με την εκπαίδευση των νεαρών Σπαρτιατών είναι τι διδάσκονταν. Είναι αναμενόμενο και σε αυτόν τον τομέα να κυριαρχεί το πνεύμα της ομαδικότητας. Γι’ αυτό μάθαιναν όσα γράμματα τους ήταν απολύτως αναγκαία. Τα σημαντικότερα μαθήματα γι’ αυτούς ήταν η υπακοή στους κυβερνώντες (με σκοπό τον σεβασμό και την πειθαρχία προς τους ανωτέρους και την ώρα της μάχης), η καρτερία στους κόπους (ανθεκτικότητα σώματος) και, τέλος, η επιθυμία να νικούν στις μάχες (ανδρεία, μαχητικότητα και αγωνιστικό φρόνημα). Ο τρόπος αγωγής τους γινόταν βαθμιαία όλο και πιο σκληρός. Αυτό το πετύχαιναν με διάφορες τεχνικές, ώστε να παραγάγουν τους πιο πειθαρχημένους, δυνατούς και ανδρείους στρατιώτες.
Με βάση το απόσπασμα της Ενότητας, τα παραπάνω αποσπάσματα από τον Πλούταρχο, αλλά και τις γνώσεις σας από την αρχαία ιστορία, να συγκρίνετε την εκπαίδευση στην αρχαία Αθήνα και στην αρχαία Σπάρτη.
Όπως σε κάθε εποχή, έτσι και στον αρχαίο κόσμο ο τρόπος αγωγής αποτυπώνει το πρότυπο του ιδανικού πολίτη. Είναι γνωστό ότι η Αθήνα και η Σπάρτη είχαν τελείως διαφορετικό προσανατολισμό σε αυτό το ζήτημα, γι΄ αυτό και τα εκπαιδευτικά τους συστήματα ήταν τελείως διαφορετικά. Παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον να συγκρίνουμε αυτά τα δύο συστήματα, ώστε να καταλάβουμε τις διαφορές των δύο πολιτισμών, που, αν και αναπτύχθηκαν την ίδια χρονική περίοδο στην Ελλάδα, δεν ταυτίζονται σε κανένα σημείο.
http://eu-mathein.gr/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B1-%CE%B1-%CE%B3%CF%85%CE%BC%CE%BD%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BF%CF%85/
Φθόγγοι και γράμματα
Το αλφάβητο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας έχει 24 γράμματα, όπως και της Νέας Ελληνικής, με τα οποία παριστάνονται οι φθόγγοι (= φωνές) της γλώσσας
. Από αυτά, τα επτά ονομάζονται φωνήεντα και τα δεκαεπτά σύμφωνα.
Τα φωνήεντα, ανάλογα με τη διάρκεια της προφοράς τους, διαιρούνται σε: μακρά (μακρόχρονα) βραχέα ( βραχύχρονα) δίχρονα
-Τα βραχύχρονα προφέρονταν σε σύντομο (βραχύ) χρόνο, όπως και σήμερα.
-Τα μακρόχρονα προφέρονταν σε πιο μακρύ χρόνο, περίπου το διπλάσιο. Το η ακουγόταν περίπου σαν δυο ε (εε) και το ω σαν δυο ο (οο).
-Τα δίχρονα άλλοτε προφέρονταν ως βραχύχρονα (η βραχύτητα δηλώνεται με το σημείο ˘ πάνω από το γράμμα) και άλλοτε ως μακρόχρονα (με το σημείο - πάνω από το γράμμα).
Τα γράμματα ζ, ξ, ψ ονομάζονται διπλά, γιατί το καθένα από αυτά προέρχεται από συγχώνευση δύο γραμμάτων:
το ζ από το σ + δ (Αθήνασδε = Αθήναζε) < από το σ + δ] (φροντίδίω = φροντίζω)
το ξ από το κ + σ (κόρακς = κόραξ) < από το γ + σ (πτέρυγς = πτέρυξ) < από το χ + σ (δνυχς = δνυξ) το ψ από το π + σ (γυπς = γυψ) < από το β + σ (Άραβς = ‘Aραψ) < από το φ + σ (γράφσω = γράψω).
-Κάθε δίφθογγος αποτελείται από δύο φωνήεντα που προφέρονται μαζί σε μία συλλαβή.
Οι κύριες σχηματίζονται από συνδυασμούς φωνηέντων με τα φωνήεντα ι και υ.
Οι καταχρηστικές σχηματίζονται από το συνδυασμό των φωνηέντων α, η, ω με το ι που γράφεται κάτω από το φωνήεν και ονομάζεται υπογεγραμμένη.
-Οι δίφθογγοι, εκτός κάποιων εξαιρέσεων, είναι μακρόχρονες.
1. Να σημειώσετε τα μακρόχρονα, τα βραχύχρονα και τα δίχρονα φωνήεντα στις παρακάτω φράσεις:
Δύο φίλοι τήν αὐτήν ὁδόν ἐβαδιζον.
Πιστόν φίλον ἐν κινδύνοις γιγνώσκεις.
Ὤ φίλε, ὁ θεός τούς ἀγαθούς ἀνθρώπους οὐ λείπει.
Ἐν ταί νήσοις τόν ἀρχαῖον οἱ κάτοικοι ἀμπέλους ἐθεράπευον.
2. Να γράψετε τα διπλά (ξ, ψ, ζ) που προέρχονται από το χαρακτήρα του θέματος και την κατάληξη –ς των παρακάτω λέξεων:
Πίνακ -ς Βήχ - ς Φλόγ - ς Όνυχ – ς Αθήνας – δε Άραβ-ς
3. Να τονίσετε και να βάλετε πνεύμα όπου χρειάζεται στις ακόλουθες λέξεις:
Φιλανθρωπος, θεοι, θεοις, θεους, κωμαι, πλειστοι, θηκη, θηκαι, πλειστων, μηλον, μηλα, κηποι,
κηποις, ουτω, ειδος, τοσαυτη, χωραις, παυε, πειθομαι, δωρον, τοσουτος, διδασκαλων, ιστος, οσιος,
μοιραι, ουτοι, ζωμεν
4. Να τονίσετε τις παρακάτω προτάσεις:
Οι θεοι και καλον και κακον πλουτον τοις ναυταις παρεχουσιν.
Πονος τω στρατιωτη αλλα και τοις στρατηγοις αρμοζει.
Φιλους εχων νομιζε πλουτον εχειν.
Εν Σπαρτη οι παιδες ουποτε ερημοι αρχοντων ησαν.
Η αχαριστια μαλα δικαιως ην μισητη τοις Περσαις.
Εν Θετταλια οι ποταμοι εν ταις πηγαις μικροι εισιν.
Και την αχαριστιαν δε των νεων εκολαζον οι Περσαι.
Ω κακε λεον, δικαιως οι θηρευται ιμασι δεσμευουσι σε.
Οι θεαται θαυμαζουσι τας αρετας των νεανιων και τας ευεξιας και τολμας και φιλοτιμιαν των αγωνιστων.
Λυπης ιατρος τοις ανθρωποις χρονος εστιν.
ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ
Π.Δ. 319, ΦΕΚ 261 Α/27-11-2000
Άρθρο 3
Ο τρόπος εξέτασης της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας κατά Κλάδο του μαθήματος ορίζεται ως ακολούθως :
Α. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα :
1. Στην Α' τάξη Γυμνασίου δίνεται στους μαθητές ένα από τα διδαγμένα κείμενα, -χωρίς το εισαγωγικό σημείωμα και τα γλωσσικά σχόλια του βιβλίου που το συνοδεύουν και ζητούνται να απαντηθούν:
α) Δύο (2) ασκήσεις γραμματικής που βαθμολογούνται με δυόμισι (2.5) μονάδες η καθεμία [σύνολο πέντε (5) μονάδες].
β) Μία (1) άσκηση συντακτικού που βαθμολογείται με δύο (2) μονάδες.
γ) Δύο (2) ασκήσεις λεξιλογικές - σημασιολογικές που βαθμολογούνται με δυόμισι (2.5) μονάδες η καθεμία [σύνολο πέντε (5) μονάδες].
δ) Δύο (2) ερωτήσεις κατανόησης περιεχομένου που βαθμολογούνται με τέσσερις (4) μονάδες η καθεμία [σύνολο οκτώ (8) μονάδες].
Οι ερωτήσεις αυτές μπορούν να αναλύονται σε δύο ισοδύναμα υποερωτήματα η κάθε μία.
2. Στη Β' τάξη Γυμνασίου δίνεται στους μαθητές ένα από τα διδαγμένα κείμενα, χωρίς το εισαγωγικό σημείωμα και τα γλωσσικά σχόλια του βιβλίου που το συνοδεύουν, και ζητούνται να απαντηθούν:
α) Δύο (2) ασκήσεις γραμματικής που βαθμολογούνται με δυόμισι (2.5) μονάδες η καθεμία [σύνολο πέντε (5) μονάδες].
β) Δύο (2) ασκήσεις συντακτικού που βαθμολογούνται με δυόμισι (2.5) μονάδες η καθεμία [σύνολο πέντε (5) μονάδες].
γ) Δύο (2) ασκήσεις λεξιλογικές που βαθμολογούνται με δύο (2) μονάδες η καθεμία [σύνολο τέσσερις (4) μονάδες].
δ) Τρεις (3) ερωτήσεις περιεχομένου από τις οποίες :
- δύο αναφέρονται στην κατανόηση του κειμένου που δίνεται για εξέταση και
- μία ζητεί τη σύγκριση σύντομου παράλληλου κειμένου (από αυτά των οποίων έχει γίνει σχετική επεξεργασία κατά τη διδακτική διαδικασία) με το εξεταζόμενο.
Κάθε επιμέρους ερώτηση βαθμολογείται με δύο (2) μονάδες (2χ3=6).
3. Στη Γ' τάξη δίνεται στους μαθητές ένα (1) από τα διδαγμένα κείμενα, χωρίς το εισαγωγικό σημείωμα και τα γλωσσικά σχόλια, αυτούσιο ή διασκευασμένο, και ζητούνται:
α) Η μετάφραση 8-10 στίχων του, η οποία βαθμολογείται με τέσσερις (4) μονάδες.
β) Δύο (2) ασκήσεις γραμματικής οι οποίες βαθμολογούνται με δύο (2) μονάδες η καθεμία [σύνολο τέσσερις (4) μονάδες],
γ) Δύο (2) ασκήσεις συντακτικού οι οποίες βαθμολογούνται με δύο (2) μονάδες η καθεμία [σύνολο τέσσερις (4) μονάδες].
δ) Δύο (2) ασκήσεις λεξιλογικές - σημασιολογικές οι οποίες βαθμολογούνται με δύο (2) μονάδες η καθεμία [σύνολο τέσσερις (4) μονάδες].
ε) Δύο (2) ασκήσεις κατανόησης περιεχομένου. Από αυτές η μία μπορεί να ζητεί τη σύγκριση σύντομου παράλληλου κειμένου (από αυτά των οποίων έχει γίνει σχετική επεξεργασία κατά τη διδακτική διαδικασία) με το εξεταζόμενο. Οι απαντήσεις βαθμολογούνται με δύο (2) μονάδες η καθεμία [σύνολο τέσσερις (4) μονάδες].
Β.Αρχαία Ελληνικά Κείμενα από μετάφραση :
Δίνεται διδαγμένο κείμενο (20-30 στίχων) σε φωτοτυπία και οι μαθητές καλούνται να απαντήσουν σε τέσσερις ερωτήσεις :
Ερώτηση 1η Αφορά το γραμματειακό είδος και το συγγραφέα του κειμένου την εποχή και το έργο του συγγραφέα). Η ερώτηση βαθμολογείται με τέσσερις (4) μονάδες.
Ερώτηση 2η . Αφορά το περιεχόμενο του κειμένου που εξετάζεται (κατανόηση ή σύντομη αποτίμηση φράσεων ή τμημάτων του κειμένου ή διερεύνηση θεμάτων- προβλημάτων ή περίληψη). Η ερώτηση βαθμολογείται με τέσσερις (4) μονάδες.
Ερώτηση 3η. Αφορά τη δομή του κειμένου και μπορεί να αναλύεται σε δύε ισοδύναμα υποερωτήματα. όπως :
α. Χωρισμός σε μικρότερες ενότητες με κριτήρια αφηγηματικά η θεματικά και απόδοση πλαγιότιτλων.
β. Εντοπισμός και αξιολόγηση του ρόλου των εκφραστικών -τρόπων .αφηγηματικής και περιγραφικής τεχνικής :
- οπτική της αφήγησης (πρωτοπρόσωπη, τριτοπρόσωπη, μικτή)
- διάλογο, μονόλογος, ειρωνεία, σχόλιο
- λειτουργία του χρόνου (προοικονομίες και επιβραδύνσεις)
- σχήματα λόγου (παρομοίωση, μεταφορά κ.α)
Η ερώτηση βαθμολογείται με έξη (6) μονάδες (3+3).
Ερώτηση 4η . Μπορεί να αναλύεται σε δύο ισοδύναμα υποερωτήματα που αναφέρονται
α) σε χαρακτηρισμούς προσώπων (στάσεις, σκέψεις, δράσεις, συναισθήματα. αξίες, ιδέες, συμπεριφορά των προσώπων του κειμένου και αντίκτυπος στα άλλα κειμενικά πρόσωπα).
β) σε συγκέντρωση, ταξινόμηση και αξιολόγηση στοιχείων του πολιτισμού που εντοπίζονται στο κείμενο (θεσμοί, ήθη και έθιμα, αξίες, ιδέες, οικονομία, υλικά αγαθά, κ.α.) ή στη σύγκριση ενός παράλληλου κειμένου με το κύριο κείμενο όσον αφορά ιδέες, αξίες ή στάσεις και συμπεριφορά προσώπων που εντοπίζονται σ' αυτά. Η σύγκριση μπορεί να ζητηθεί μόνο στη Γ' τάξη Γυμνασίου, όπου οι μαθητές/τριες καλούνται να μελετήσουν τα κείμενα και να δημιουργήσουν το δικό τους κείμενο σε 80-120 λέξεις σε προσεγμένο - γλωσσικά και ορθογραφικά - λόγο. Η ερώτηση βαθμολογείται με έξη (6) μονάδες (3+3).
[Οι ενότητες που έχουν διδαχθεί περιληπτικά δεν αποτελούν αντικείμενο εξέτασης, όπως και το υποστηρικτικό υλικό από το βιβλίο «Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας» εγκύκλιοι 123868/Γ2/1-11-07 και 62605/Γ2/14-5-2008].
