ΑΡΧΑΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ-ΕΝΟΤΗΤΑ 8

https://www.slideshare.net/popikostaridaki/8-36791471

https://www.slideshare.net/OlgaPaizi/8-21177481

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΧΟΛ. ΒΙΒΛΙΟΥ

http://online.fliphtml5.com/xpqa/ppzb/

ΠΗΓΗ http://eu-mathein.gr/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B1-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B3%CE%BB%CF%8E%CF%83%CF%83%CE%B1-%CE%B3%CE%84%CE%B3%CF%85%CE%BC%CE%BD%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BF%CF%85/

Ενότητα 8η

 Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς 

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελία Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία (εἰ γάρ καί μυθωδέστερόν ἐστιν, ἀλλ’ ἁρμόσει (γιατί αν και μοιάζει με μύθο, ταιριάζει όμως καί ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρός γενέσθαι· ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτνα· τοῦτον δέ ῥεῖν φασιν ἐπί τέ τήν ἄλλην χώραν, αυτό

 λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα, καί δή καί πρός πόλιν τινά τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων. και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί. Τούς μέν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρός φυγήν, [Λένε ακόμη], ότι άλλοι άνθρωποι όρμησαν να φύγουν τήν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας, ζητώντας τη σωτηρία τους, ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων, ένας όμως, κάποιος από τους νεότερους, ὁρῶντα τόν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέρος καί οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν, και δεν μπορούσε να φύγει, ἀλλά ἐγκαταλαμβανόμενον, και ότι μένει αποκλεισμένος, ἀράμενον φέρειν. αφού τον σήκωσε στους ώμους του, τον μετέφερε. Φορτίου δ’, οἶμαι, προσγενομένου Επειδή όμως, όπως νομίζω, προστέθηκε φορτίο, καί αὐτός ἐγκατελήφθη. αποκλείσθηκε και ο ίδιος. Ὅθεν δή καί ἄξιον θεωρῆσαι τό θεῖον, Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει. δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους. Λέγεται γάρ κύκλῳ τόν τόπον ἐκεῖνον Γιατί, λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο περιρρεῦσαι τό πῦρ καί σωθῆναι τούτους μόνους, έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί, ἀφ’ ὧν καί τό χωρίον ἔτι καί νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον· ονομάζεται «χώρος των ευσεβών»· τούς δέ ταχεῖαν τήν ἀποχώρησιν ποιησαμένους αντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα καί τούς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας, κι εκείνοι που εγκατέλειψαν τους γονείς τους, ἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι. 

Γραμματική 1. 

Να σχηματίσεις τους αντίστοιχους τύπους του παθ. μέλλοντα και αορίστου στον πίνακα: 

 ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΠΑΘ. 

ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ 

ΠΑΘ. ΑΟΡΙΣΤΟΣ 

λύομαι κολάζονται σώζονται κολάζεται κρίνεσθαι κωλύομαι φονεύεται 

2. Να συμπληρώσεις το σωστό τύπο των παθητικών ρημάτων που βρίσκονται στην παρένθεση: 

α) Οἱ Κερκυραῖοι ὑπό τῶν Κορινθίων …………..……….…. (διώκομαι, οριστ. αορ)

 β) Πιττακός …………..…….…(ἀδικοῦμαι, μτχ. αορ) ὑπό τινος κολάσαι ἀφῆκεν.

 γ) Οἱ νέοι ἐν τοῖς διδασκαλείοις ………………….…….. (παιδεύομαι, οριστ. μελλ.)

 δ) Τῶ Ξενοφῶντι ………………………. (άγγέλλομαι, οριστ. αορ) ὅτι οἱ πολέμιοι φεύγοιεν. 

ε) Λέγεται τούτους μόνους ………….……… (σώζομαι, απαρ. αορ)

 στ) Ἤλπιζον ………………..………. (λαμβάνομαι, απαρ. μελλ) την πόλιν πολιορκίᾳ. ζ) Ὁ παῖς ὑπό τοῦ διδασκάλου μουσικήν ……………………………. (διδάσκομαι, οριστ. μελλ). 

3. Να διατυπώσεις τις επόμενες προτάσεις αλλάζοντας τον παθητικό μέλλοντα σε αόριστο ή το αντίστροφο:

 α) Ἡ πόλις ἡμῶν οὐ σωθήσεται

 β) Νομίζομεν τινας ἐπί τῶ εὐωνύμῳ τοξευθῆναι.

 γ) Ὑμεῖς ὑπό τῶν στρατιωτῶν ἐσώθητε. 

δ) Οὐ πεισθήσονται τοῖς λόγοις. 

ε) Κολασθήσονται οἱ ἀδικοῦντες.

 στ) Ὑπό τῶν διδασκάλων ἐπαιδεύθημεν.

 4.

α) Να προσθέσεις τους τύπους των εγκλίσεων που λείπουν στον πίνακα: ΟΡΙΣΤΙΚΗ 

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

 ΕΥΚΤΙΚΗ 

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

 ἐγώ ἐλύθην σύ ἐλύθης οὗτος ληφθήσεται ἡμεῖς ἐδιδάχθημεν ὑμεῖς ἐπαιδεύθητε οὗτοι ἐπράχθησαν 

β) Να γράψεις και τα απαρέμφατα των παραπάνω ρημάτων στον παθητικό μέλλοντα και αόριστο:

 5. Να διατυπώσεις τις επόμενες προτάσεις αλλάζοντας τον παθητικό μέλλοντα σε αόριστο ή το αντίστροφο:

 α) Ἡ πόλις ἡμῶν οὐ σωθήσεται

 β) Νομίζομεν τινας ἐπί τῶ εὐωνύμῳ τοξευθῆναι.

 γ) Ὑμεῖς ὑπό τῶν στρατιωτῶν ἐσώθητε. 

δ) Οὐ πεισθήσονται τοῖς λόγοις. 

ε) Κολασθήσονται οἱ ἀδικοῦντες. 

στ) Ὑπό τῶν διδασκάλων ἐπαιδεύθημεν.

 ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ 

1. Να υπογραμμίσεις το ποιητικό αίτιο στις παρακάτω προτάσεις:

 1. Ὑπό Ξέρξου κήρυκες ἐπέμφθησαν. 

2. Τά πραχθέντα ὑπό τούτων οὐ δύναμαι εἰπεῖν. 

3. Ἥδε ἡ τάφρος ὑπό στρατιωτῶν ὠρύχθη.

 4. Τισσαφέρνει αἱ πόλεις ἐκ βασιλἐως ἐδόθησαν 

5. Πολλαί θεραπεῖαι τοῖς ἱατροῖς εὔρηνται. 

6. Ταῦτα ὡμολόγητο ἡμῖν τε και σοί.

 2. Να μετατρέψεις την ενεργητική σύνταξη σε παθητική:

  Οἱ ἁλιεῖς ἰχθῦς ἀλιεύουσιν 

 Οἱ φρουροί την πόλιν ἔσωσαν.

  Ὁ βασιλεύς κελεύει τους Ἕλληνας τά ὅπλα παραδοῦναι. 

 Ἐνίκησαν οἱ ἡμέτεροι πρόγονοι τους τούτων προγόνους. 

 Οἱ στρατιῶται ἐθαύμαζαν τόν Κῦρον.

  Οἱ ὁπλῖται την φυλακήν κατέλαβον.

  Σωκράτης ἐδίδαξεν τοῖς Ἀθηναίοις τήν ἀρετήν.

  Οἱ πολέμιοι ἔλυσαν τάς σπονδάς. 

3. Να μετατρέψεις την παθητική σύνταξη σε ενεργητική:

 i.Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἐκολάσθησαν ὑπό τῶν ἀδικηθέντων. 

ii.Λακεδαιμόνιοι οὐδέποτε ὑπ’ ἀνθρώπων ἐκρατήθησαν.

 iii.Ἡμεῖς ὑπό τῶν στρατιωτῶν ἐσώθημεν.

 iv.Ταῦτα ὑφ’ ἡμῶν ἐπράχθησαν. 

v.Ἕλλην τις ὑπό τῶν πολεμίων ἐτοξεύθη.

 vi.Τοῦτο ὑπό τοῦ Ξενοφῶντος ἐγράφη.

ΠΗΓΗ http://users.sch.gr/panosloupasis/arxaia_g_gym_enotita_8.pdf

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α – 

Γ΄ ΓΥΜΝΑ΢ΙΟΥ Παναγιώτης 

Λουπάσης - Φιλόλογος 

΢ελίδα 1

 ΕΝΟΣΗΣΑ 8

 Θεωρητικά στοιχεία

 ΣΑ ΠΑΘΗΣΙΚΑ ΡΗΜΑΣΑ

 Σα παθητικά ρήματα φανερώνουν ότι το υποκείμενο τους δέχεται μια ενέργεια από κάποιο άλλο πρόσωπο ή πράγμα, δηλαδή παθαίνει κάτι. Ο μετασχηματισμός της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική λέγεται παθητικοποίηση. Αυτή γίνεται μόνο όταν το ρήμα της αρχικής πρότασης είναι ενεργητικής διάθεσης και μεταβατικό (έχει δηλαδή αντικείμενο). Κατά την παθητικοποίηση γίνονται οι ακόλουθες αλλαγές: 1. Σο υποκείμενο της ενεργητικής πρότασης γίνεται στην παθητική προθετικό σύνολο και ονομάζεται ποιητικό αίτιο.(βλ. παρακάτω) 2. Σο αντικείμενο γίνεται υποκείμενο (σε ονομαστική). 3. Σο ενεργητικό ρήμα τρέπεται σε παθητικό στον αντίστοιχο τύπο/ίδιου χρόνου. Τ Ρ Α π.χ. Οἱ Ἕλληνες ἐνίκησαν τοὺς Πέρσας : τοὺς Πέρσας → Οἱ Πέρσαι ἐνίκησαν → ἐνικήθησαν Οἱ Ἕλληνες → ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων Σελική μορφή της πρότασης σε παθητική σύνταξη: Οἱ Πέρσαι ἐνικήθησαν ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων. ΣΟ ΠΟΙΗΣΙΚΟ ΑΙΣΙΟ Σο ποιητικό αίτιο είναι το αναγκαίο συμπλήρωμα του παθητικού ρήματος, γιατί δείχνει αυτό(ν) που προκαλεί τη μεταβολή που επέρχεται στην 

 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α – Γ΄ ΓΥΜΝΑ΢ΙΟΥ Παναγιώτης Λουπάσης - Φιλόλογος ΢ελίδα 2 κατάσταση του νέου υποκειμένου. Παρουσιάζεται στο λόγο με τις εξής μορφές: α. με την πρόθεση ὑπό + γενική (και σπανιότερα με τις προθέσεις ἀπό, ἐκ, παρά, πρός + γενική) β. με απρόθετη δοτική ονόματος ή αντωνυμίας, συνήθως όταν υπάρχει ρήμα συντελικού χρόνου (παρακείμενος, υπερσυντ., συντελ. μελλ.) ή ρηματικό επίθετο σε –τος και –τέος. π.χ. Ὁ Περικλῆς στρατηγὸς ὑπὸ τῶν Ἀθηναίων ᾑρέθη. Σοῖς παλαιοῖς ποιηταῖς δεδήλωται τοῦτο.

 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α – Γ΄ ΓΥΜΝΑ΢ΙΟΥ Παναγιώτης Λουπάσης - Φιλόλογος ΢ελίδα 3 Ασκήσεις 1. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική: - Ὁ βασιλεὺς ἔπεμψε κήρυκας. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<.. . -Οἱ τριάκοντα ἐφόνευσαν πολλοὺς πολίτας. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<.. . - Οἱ Ἀθηναῖοι φυλάξουσι τὸν λιμένα. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<.. . - Ὁ δικαστὴς κολασάτω τὸν φονέα. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<.. . - Οἱ Ἕλληνες ἐνίκησαν τοὺς Πέρσας. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<.. . - Οἱ Ἀθηναῖοι ἐξέλεξαν τὸν Περικλέα στρατηγόν. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<.. . - Μίνως ἐπαίδευσε τὸν Ῥαδάμανθυν. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<.. . - Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἐφόνευσαν τοὺς τριακοσίους. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< - Κῦρος τοὺς τοξότας ἔταξε παρὰ τ῵ ποταμ῵. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< - Οἱ λόγοι ἐκείνου ἐτάραξαν τὰς ψυχὰς τῶν συμμάχων. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< - Οἱ Πλαταιεῖς τοὺς τριακοσίους ἐφόνευσαν. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<.. - Οὗτος τὴν πόλιν ἔσωσε καὶ ἡμᾶς. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< - Ζεὺς ἔπλασε τὸν ἄνθρωπον γυμνὸν καὶ ἀνυπόδητον. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 2. Να προσθέσετε στον πίνακα τους τύπους που λείπουν. Οριστική Τποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή ἐγὼ ἐλύθην σὺ ἐσῴθης οὗτος ἀχθήσεται ἡμεῖς ἐπορεύθημεν ὑμεῖς ἐπαιδεύθητε οὗτοι ἐπράχθησαν οὗτοι ταχθήσονται ὑμεῖς κολασθήσεσθε

 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α – Γ΄ ΓΥΜΝΑ΢ΙΟΥ Παναγιώτης Λουπάσης - Φιλόλογος

 ΢ελίδα 5 3. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τους τύπους των παθητικών χρόνων που ζητούνται. - Ὑπὸ Ξέρξου κήρυκες ___________ (πέμπομαι, οριστ. αορ.). - Τὰ ___________ ὑπὸ τούτων οὐ δύναμαι εἰπεῖν (πράττομαι, μτχ. αορ.). - Ἥδε ἡ τάφρος ὑπὸ στρατιωτῶν ___________ (ὀρύττομαι, οριστ. αορ.). - Εἵλοντο στρατηγόν, ἵνα ἡ πόλις ___________ (ἀπαλλάττομαι, υποτ. αορ.) τοῦ κινδύνου. - Λέγεται δύο λόχους στρατιωτῶν ___________ (κωλύομαι, απαρμφ. αορ.) ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν διέρχεσθαι τὸν ποταμόν. - Ἐβουλεύοντο κατὰ γῆν ἤ κατὰ θάλατταν χρὴ ___________ (πορεύομαι, απαρμφ. αορ.). - Ἀρίων ὁ κιθαρῳδὸς ὑπὸ δελφῖνος ___________ (σῴζομαι οριστ. αορ.). - Οἱ βόες ὑπὸ τῶν γεωργῶν ___________ (λύομαι, οριστ. μελλ.). - Εἶπεν ὅτι τοῦτο ὑπὸ Κύλωνος ___________ (πράττομαι, ευκτ. αορ.). - Οἱ προδόται ___________ (κολάζομαι, οριστ. μελλ.) ὑπὸ τῶν Βοιωτῶν. 4. Να βρείτε και να υπογραμμίσετε τους παθητικούς τύπους και να τους μεταφέρετε στον άλλο αριθμό: - Ἔλεγον ὅτι οἱ ἀθληταὶ κριθήσοιντο ὑπὸ τῶν Ἑλλανοδικῶν. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< . - Ποίαν ἄλλην μαρτυρίαν θέλετε, ἵνα πεισθῆτε; 

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α – Γ΄ ΓΥΜΝΑ΢ΙΟΥ Παναγιώτης Λουπάσης - Φιλόλογος ΢ελίδα 6 <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< . - Κωλυθέντες διαβαίνειν τὸν ποταμὸν εἰς ἄλλην ὁδὸν ἐπορεύθησαν. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< . - Πολλοὶ ἐφονεύθησαν ὑπὸ τῶν τοξοτῶν. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< . - Ἐπιστολὴ ἐγράφη ὑπὸ τοῦ παιδὸς. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< . - Μνήσθητί μου, Κύριε. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< . 5. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική: - Πολλοὶ ἐφονεύθησαν ὑπὸ τῶν τοξοτῶν. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< . - Ἐπιστολὴ ἐγράφη ὑπὸ τοῦ παιδὸς. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< . - Οἱ ἀθληταὶ ἐκρίθησαν ὑπὸ τῶν Ἑλλανοδικῶν. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< . - Ἀρίων ὁ κιθαρῳδὸς ὑπὸ δελφῖνος ἐσῴθη. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< - Οἱ βόες ὑπὸ τῶν γεωργῶν ἐλύθησαν. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<.

 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α – Γ΄ ΓΥΜΝΑ΢ΙΟΥ Παναγιώτης Λουπάσης - Φιλόλογος ΢ελίδα 7 6. Να συμπληρωθούν οι ακόλουθες προτάσεις με τους κατάλληλους τύπους παθητικών χρόνων των ρημάτων που είναι στην παρένθεση και να επισημανθεί το ποιητικό αίτιο, όπου υπάρχει: α) Ἐν῵ αἱ ἄλλαι παρθένοι <<<<<<(διασῴζομαι, ορ. παθ. αόρ.) τὴν Περσεφόνην ἡ γῆ κατέπιεν. β) Ἐβούλετο <<<<<<(πείθομαι, απαρ. παθ. αόρ.) τοῖς φρονίμως κρίνουσιν. γ) Τίς οὐκ ἄν <<<<<< (ὀργίζομαι, μτχ. παθ. αόρ.) ἰδὼν ἄνδρα σύμμαχον<<<<<< (ὑβρίζομαι, μτχ. παθ. αόρ.); δ) <<<<<<< (πορεύομαι, προστ. παθ. αόρ.) οὖν παῖδες, πρὸς τὴν μητέρα καὶ ταῦτα ἀγγείλατε αὐτῇ. ε) Ἤλπιζον <<<<<<<(κηρύττομαι, απαρ. παθ. μέλλ.) πάντα ταῦτα τοῖς Κύρου στρατιώταις. στ) Ἐὰν ὑφ’ ἡμῶν τοῦτο <<<<<<(πράττομαι, υποτ. παθ. αόρ.), οὐδεὶς τῶν θεῶν ἔσται ἡμῖν εὐμενής. ζ) <<<<<< (διδάσκομαι, προσ. παθ. αόρ.) δὲ καὶ τοῖς παισίν. η) Ταῦτα Θεμιστογένει <<<<<<<(γράφομαι, ορισ. παθ. παρακ.). θ) Οὕτω πράττων, σὺ ὑπὸ πάντων καλὸς κἀγαθὸς <<<<<<<(ὀνομάζομαι, ορ. παθ. μέλλ.). ι) Ὁ δὲ Ἰησοῦς <<<<<< (ἀποκρίνομαι, μτχ. παθ. αόρ.) τ῵ Πιλάτῳ λέγει αὐτ῵. 7. ΢τα ακόλουθα δύο αρχαία ανέκδοτα υπάρχουν μερικοί παθητικοί τύποι. Να τους βρείτε και να τους αναγνωρίσετε. α) Σχολαστικὸς νοσῶν συνετάξατο τ῵ ἰατρ῵ (= έκανε συμφωνία με το γιατρό), εἰ θεραπευθείη, μισθὸν δώσειν. Ὡς οὖν οἶνον ἐν τ῵ πυρέττειν πίνοντι 

 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α – Γ΄ ΓΥΜΝΑ΢ΙΟΥ Παναγιώτης Λουπάσης - Φιλόλογος ΢ελίδα 8 αὐτ῵ ἐπετίμα (= έψεγε) ἡ γυνή. Σὺ δὲ βούλει με ὑγιάναντα, ἔφη, ἀναγκασθῆναι τ῵ ἰατρ῵ τὸν μισθόν ἐκτῖσαι (= να πληρώσω); β) Κυμαῖος τοῦ πατρὸς αὐτοῦ ἀποδημήσαντος (= αφού ξενιτεύτηκε), εἰς βαρὺ ἔγκλημα πεσὼν θανάτῳ κατεδικάσθη. Ἀπιὼν δὲ (= όταν έφευγε από το δικαστήριο) παρεκάλει πάντας, ἵνα ὁ πατὴρ μὴ γν῵ (= να μη μάθει), ἐπεὶ μέλλει αὐτ῵ θανασίμους πληγὰς ἐπιφέρειν! 8. Να σχηματίσετε τους τύπους παθητικού μέλλοντα που σας ζητούνται για κάθε ρήμα. τρίβομαι: <<<<<<<< (β΄ ενικό οριστικής) <<<<<<<< (β΄ πληθυντικό ευκτικής) <<<<<<<<. (απαρέμφατο) <<<<<<<< (μετοχή θηλυκού γένους) διώκομαι: <<<<<<<< (α΄ πληθυντικό οριστικής) <<<<<<<< (α΄ ενικό ευκτικής) <<<<<<<< (γ΄ ενικό ευκτικής) <<<<<<<< (απαρέμφατο) πείθομαι: <<<<<<<< (α΄ πληθυντικό οριστικής) <<<<<<<< (γ΄ πληθυντικό οριστικής) <<<<<<<< (γ΄ πληθυντικό ευκτικής) <<<<<<<.. (μετοχή αρσενικού γένους) 

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α – Γ΄ ΓΥΜΝΑ΢ΙΟΥ Παναγιώτης Λουπάσης - Φιλόλογος ΢ελίδα 9 9. Να συμπληρώσετε τους εγκλιτικούς τύπους του παθητικού αορίστου που λείπουν από τον παρακάτω πίνακα. ΟΡΙ΢ΣΙΚΗ ΤΠΟΣΑΚΣΙΚΗ ΕΤΚΣΙΚΗ ΠΡΟ΢ΣΑΚΣΙΚΗ <<<<.. <<<<.<< πεισθείητε <<<<<<. <<<<.. <<<<<< <<<<< πλήγητε <<<<.. γραφῶσι(ν) <<<<.. <<<<<< <<<<.. ἀποβληθῇς <<..<< <<<<<< ἐξεπλάγης <<<<<. <<<<< <<<<<. <<<<<. εὑρεθῇ <<<<<. <<<<<<.. <<<<.. <<<<< ἀνατραπείης <<<<<< <<<<.. <<<<<.. <<<<<.. μνήσθητι ἀνετράφησαν <<<<< <<<<<< <<<<<..

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ( ΕΝΟΤΗΤΑ 8)

http://alldayschool.blogspot.com/2013/01/blog-post_5288.html

Α.ΜΕΡΟΣ:Αφόρμηση
  1.Προβολή βίντεο- ερωτήσεις.

  2  .΄΄Εὐχαί γονέων στηρίζουσι θεμέλια οἴκων’’

     ‘’Τοιοῦτος γίγνου περί τους γονεῖς, οἵους ἄν  εὔξαιο  περί σεαυτόν γενέσθαι τούς  ἐαυτοῦ                            παῖδας. ’’

Μπορείτε να μεταφράσετε τις παραπάνω γνώμες των αρχαίων προγόνων μας;

ΕΝΟΤΗΤΑ 8: ''Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς''

Β.ΜΕΡΟΣ (συντακτική ανάλυση):

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ γενέσθαι (τίνα;) ………………………………………… ἐκ τῆς Αἴτνης

( εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν, ἀλλ΄ ἁρμόσει καὶ νῦν (τίσι;) ……………………………

ἀκοῦσαι)·

Φασὶν δὲ τοῦτον (ῥύακα) ῥεῖν (ποῦ;) ……………………………………………………….................

………………………………………………..

(Λέγεται) τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν,

. (γιατί;) ………………………………………………..

. ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων φέρειν (τὸν πατέρα) ἀράμενον,

. (γιατί;) ὁρῶντα τὸν πατέρα (τί;) …………………………………

. ……………………………………………..,

. ………………………………………………

Οἶμαι φορτίου δ΄ προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη.

.

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιόν (ἐστι) θεωρῆσαι τὸ θεῖον, ὅτι εὐμενῶς ἔχει (τίσι;) …………………………..

.

. τὸ πῦρ …………………………………………. τὸν τόπον ἐκεῖνον

. καὶ ……………………………………………..

Λέγεται γὰρ(τί;). ἀφ΄ ὧν καὶ τὸ χωρίον ………………………………… ἔτι καὶ νῦν

. χῶρον τῶν εὐσεβῶν·

. ἀπολέσθαι (τίνας;) ……………………………………………………….

. καὶ ἀπολέσθαι (τίνας;)………………………………γονέας ἑαυτῶν.

Να αντιστοιχίσετε τους παρακάτω επιρρηματικούς προσδιορισμούς:

1. ἐν Σικελίᾳ		α. τροπική μετοχή
2. ἐκ τῆς Αἴτνης		β. εμπρ.προσδιορισμός  αφετηρίας
3.πρός φυγήν		γ. επίρρημα του χρόνου
4.ζητοῦντας		δ.  εμπρ.προσδ. του ποιητικού αιτίου
5. ὁρῶντα		ε. επίρρημα κίνησης από τόπο
6. ὑπό τοῦ πυρός		στ. εμπροθ.προσδ. τόπου (στάση)
7. ὅθεν		ζ.  δοτική του τρόπου
8.εὐμενῶς		η.  επίρρημα του τρόπου
9.κύκλῳ		θ. εμπρ. προσδ. του σκοπού
10. νῦν		η. αιτιολογική μετοχή

Γ.ΜΕΡΟΣ(μετάφραση):Να συμπληρώσετε στη διπλανή στήλη τις φράσεις του αρχαιοελ
ληνικού
 κειμένου που αντιστοιχούν  στη νεοελληνική μετάφραση που σας δίνεται:

Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία ,
(γιατί αν και μοιάζει με μύθο, ταιριάζει όμως
να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)
ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτνα·
αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη  χώρα,
και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που  βρίσκονταν εκεί.
[Λένε ακόμη], ότι άλλοι άνθρωποι όρμησαν να φύγουν
ζητώντας τη σωτηρία τους,
ένας όμως, κάποιος από τους νεότερους,
επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέρος
και δεν μπορούσε να φύγει,
και ότι μένει εγκλωβισμένος,
αφού τον σήκωσε στους ώμους του, τον μετέφερε
Επειδή όμως, όπως νομίζω, προστέθηκε φορτίο,
αποκλείσθηκε και ο ίδιος.
Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο
δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους.
Γιατί, λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο
έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί,
από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα
ονομάζεται «χώρος των ευσεβών»·
αντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα
κι εκείνοι που εγκατέλειψαν τους γονείς τους,
χάθηκαν όλοι.  Δ.ΜΕΡΟΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ  ΚΕΙΜΕΝΑ Ο μεγάλος Φιλόσοφος Πρόκλος στο έργο του «Εις τας Πολιτείας Πλάτωνος Υπόμνημα, Β’ 174.  15 – 29» μας αναφέρει: Γράφει ο Πρόκλος……… ……….….οι γονείς μας είναι για εμάς αντίστοιχοι των ηγεμονικών θεών, όντας και αυτοί επικεφαλής της γένεσης και απεικόνιση των γενεσιουργών θεών, δημιούργησαν τα οχήματα και ακόμα απέδωσαν τα εξωτερικά πράγματα κατάλληλα προς τις περιοδικές κινήσεις των ψυχών.…..οι θεοί άλλωστε είναι πατέρες μας και οι πατέρες μας είναι για εμάς θεοί. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι αδελφοί των πατέρων μας ονομάστηκαν θείοι, βάσει του ότι οι πατέρες κατέχουν ως προς αυτούς τάξη θεών. ………..οι πατέρες είναι απεικονίσεις των θεών, οπότε είναι όμοια και τα δικά μας έργα που φανερώνουν ευσέβεια και προς τους δύο – καὶ γὰρ οἱ γονεῖς ἀνάλογον ἡμῶν ἄρχουσι θεοῖς, προεστῶτες καὶ αὐτοὶ τῆς γενέσεως καὶ τοὺς γενεσιουργοὺς ἐνεικονιζόμενοι θεούς, οἳ κατιοῦσιν ἡμῖν καὶ ὀχήματα ἐδημιούργησαν καὶ τὰ ἐκτὸς ἀπέδοσαν πρέποντα ταῖς περιόδοις τῶν ψυχῶν· διὸ τῆς αὐτῆς ἠξίωσεν μοίρας ἑκάτερα τά τε τῶν θεῶν καὶ τὰ τῶν γονέων, εὐσέβειάν τε καὶ δυσσέβειαν τὴν αὐτὴν ἀμφοτέροις ἀποδέδωκεν· ἐπεὶ καὶ οἱ θεοὶ πατέρες ἡμῶν καὶ οἱ πατέρες θεοὶ πρὸς ἡμᾶς. διὸ καὶ οἱ τῶν πατέρων ἀδελφοὶ θεῖοι προσηγορεύθησαν, ὡς τῶν πατέρων θεῶν πρὸς τοὺς ἀφ᾽ ἑαυτῶν τάξιν εἰληχότων· ἀπὸ γὰρ τῶν θεῶν ἡμᾶς οἱ πατέρες ὑπεδέξαντο προϊόντας······πατράσιν οἱ θεοὶ πα······ [ἀ]γάλματα θεῶν εἰσιν οἱ [πατέρες θνητὰ κ]αὶ ὅμοια τὰ εἰς ἀμφοτέρους [ὅσια καὶ] ἀνόσια ἔργα παρ᾽ ἡμῶν)· ….. Επίσης, ο Πλάτων στους «Νόμους, 717.b.7 – 718.a.3», “… […]… Πρέπει να θεωρεί ότι όλα όσα απέκτησε και διαθέτει τα χρωστά σε εκείνους που τον γέννησαν και τον μεγάλωσαν, ώστε να τα χρησιμοποιεί πρόθυμα για την εξυπηρέτηση τους. Πρέπει να τους βοηθά με την περιουσία του, με τη σωματική του δύναμη και με όλη τη δύναμη της ψυχής του. Έτσι ξεπληρώνει τις φροντίδες και τους κόπους που κατέβαλαν για αυτόν, το δάνειο δηλαδή που του έδωσαν όταν ήταν νέος, το οποίο έχουν μεγάλη ανάγκη στα γεράματά τους. Σε όλη του τη ζωή ο άνθρωπος οφείλει να μιλά με σεβασμό στους γονείς του, γιατί τα άστοχα και επιπόλαια λόγια τιμωρούνται αυστηρά. Όλες οι πράξεις μας παρακολουθούνται από την Νέμεσις, την άγγελο της Δίκης. Αν οι γονείς οργιστούν, ο νέος πρέπει να υποχωρεί και να τους αφήνει να ξεσπάσουν με λόγια ή με έργα, χωρίς να τους κρατά κακία. Πρέπει να αντιλαμβάνεται ότι είναι φυσικό να θυμώνει ένας πατέρας όταν πιστεύει ότι το παιδί του τον αδικεί. Κι όταν τελευτήσουν [πεθάνουν] οι γονείς μας, πρέπει να τους κάνουμε την κάλλιστη και σωφρονέστατη ταφή αλλά χωρίς να υστερούμε σε όσα έφτιαχναν οι πρόγονοί μας για τους δικούς τους γονείς. Κάθε χρόνο οφείλουμε να τιμάμε την μνήμη τους και τους προσφέρουμε το μερίδιο που τους ανήκει από τα αγαθά που διαθέτουμε 1.Γιατί ,σύμφωνα με τον Πρόκλο,απαιτείται ο ίδιος σεβασμός στους γονείς, όσο και στους θεούς; 2.Με ποιους τρόπους οφείλουμε να συμπαραστεκόμαστε στους γονείς μας και γιατί; Τί θα συμβεί αν δεν πράξουμε το σωστό, σύμφωνα με τον Πλάτωνα;

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 8 (μετάφραση - συντακτική 

ανάλυση - ασκήσεις)

https://latistor.blogspot.com/2015/06/8.html

Cassiopeia Art

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 8 (μετάφραση - συντακτική ανάλυση
 - ασκήσεις)

Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Με τον λόγο του Κατὰ Λεωκράτους ο Λυκούργος (περ. 390-324 π.Χ.), Αθηναίος πολιτι
κός και ρήτορας, ζήτησε από το δικαστήριο της Ηλιαίας την καταδίκη του συμπολίτη 
του Λεωκράτη. Αυτός εγκατέλειψε την Αθήνα λίγο πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας, 
επειδή φοβήθηκε ότι η πόλη θα έπεφτε στα χέρια των Μακεδόνων, και κατέφυγε στη 
Ρόδο, όπου διέδωσε ότι η πόλη είχε ήδη καταληφθεί. Στον λόγο του ο ρήτορας επισημαίνει 
το χρέος των πολιτών προς το θείο, την πατρίδα, τους νόμους και τους γονείς. Στο από
σπασμα τονίζεται η σημασία του σεβασμού προς τους γονείς.

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν, ἀλλ’ ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι 
τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνηςῥύακα πυρὸς γενέσθαι· τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν
 ἄλλην χώραν, καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων. Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους 
ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν, τὴν αὑτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας, ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων, ὁρῶντα
 τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν, ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμε
νον ὑπὸ τοῦ πυρός, ἀράμενον φέρειν. Φορτίου δ’ οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκα
τελήφθη. Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον, ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμε
νῶςἔχει. Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους 
μόνους, ἀφ’ ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶνῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον· τοὺς
 δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέαςἐγκαταλιπόντας ἅπαντας 
ἀπολέσθαι.

Λυκοῦργος, Κατὰ Λεωκράτους 95-96

Μετάφραση: Λέγεται, λοιπόν, στη Σικελία (γιατί αν και μοιάζει με μύθο, θα είναι κατάλ
ληλο όμως να το ακούσετε τώρα κι όλοι εσείς οι νεότεροι) ότι από την Αίτνα ξεχύθηκε πύρι
νο ρυάκι· αυτό λένε ότι κυλούσε και προς την υπόλοιπη χώρα, και μάλιστα προς κάποια πόλη
 από τις εκεί κατοικημένες. Οι άλλοι, λοιπόν, όρμησαν να φύγουν, ζητώντας τη σωτη
ρία τους, ένας όμως από τους νεότερους, επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν ηλικιωμέ
νος και δεν μπορούσε να φύγει, αλλά είχε παγιδευτεί μέσα στη φωτιά, αφού τον πήρε 
στους ώμους του τον μετέφερε. Επειδή, όμως, νομίζω ότι προστέθηκε φορτίο περικυκλώ
θηκε κι ο ίδιος. Από αυτό το γεγονός αξίζει να παρατηρήσουμε ότι το θείο ευνοεί τους αγα
θούς ανθρώπους. Γιατί λέγεται ότι η λάβα κύλησε ολόγυρα και περικύκλωσε το μέρος εκεί
νο και ότι σώθηκαν μόνο αυτοί, από τους οποίους ακόμη και σήμερα η περιοχή αποκα
λείται «τόπος των ευσεβών»· εκείνοι, όμως, που έφυγαν γρήγορα εγκαταλείποντας τους γο
νείς τους χάθηκαν όλοι.

Ερμηνευτικά σχόλια

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι: Η Αίτνα είναι ενεργό
 ακόμη ηφαίστειο της Σικελίας, κοντά στην πόλη της Κατάνης. Σύμφωνα με αρχαίες μαρτυ
ρίες, μία σφοδρότατη έκρηξη του ηφαιστείου σημειώθηκε περίπου το 475 π.Χ.

τὸ θεῖον τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει: Η αντίληψη για τη σχέση θεών και
 ανθρώπων ήταν διαφορετική κατά καιρούς στην αρχαία Ελλάδα. Έτσι, άλλη σχέση θεού
 και ανθρώπου παρατηρείται στην ομηρική ποίηση, άλλη στον Ηρόδοτο και άλλη στην
 τραγωδία. Ο Λυκούργος εδώ, πάντως, υποστηρίζει την ευρύτερα διαδεδομένη αντίληψη 
ότι οι θεοί βοηθούν τους καλούς και ευσεβείς ανθρώπους. Εντούτοις, για μεγάλο διάστη
μα οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν και στην κληρονομική ενοχή (βλ. ιδίως Αισχύλο και Ηρό
δοτο), σύμφωνα με την οποία ο θεός τιμωρεί όχι τον υπαίτιο αλλά τους απογόνους του.

Ερωτήσεις

1. Ποιο περιστατικό διηγείται ο Λυκούργος, για να καταδείξει ότι οι θεοί τι
μούν τον σεβασμό προς τους γονείς;

Ο Λυκούργος επιλέγει να διηγηθεί ένα περιστατικό, το οποίο, όπως σχολιάζει, μοιάζει με μύ
θο, αλλά το θεωρεί ιδανικό για την ανάδειξη του οφειλόμενου σεβασμού προς τους γο
νείς. Όταν, λοιπόν, εξερράγη το ηφαίστειο της Αίτνας, η λάβα άρχισε να κατακλύ
ζει μια κατοικημένη περιοχή, προκαλώντας πανικό στους ανθρώπους, οι οποίοι άρχισαν να
 τρέχουν για να σώσουν τη ζωή τους. Σε αντίθεση, όμως, με αυτούς, ένας νέος βλέποντας τη
 φωτιά να πλησιάζει τον γέρο πατέρα του που δεν μπορούσε να κινηθεί, έσπευσε να τον βο
ηθήσει. Τον πήρε στους ώμους του και προσπάθησε να τον γλιτώσει, αλλά εξαιτίας τους
 βάρους δεν μπορούσε πια να τρέξει. Βρέθηκαν, έτσι, κι οι δυο εγκλωβισμένοι από τη φλεγό
μενη λάβα. Εντούτοις, κι ενώ φαινόταν πως ήταν πια αδύνατο να σωθούν, η φωτιά κινήθη
κε κυκλικά γύρω από αυτούς, αφανίζοντας τελικά όλους τους υπόλοιπους κατοί
κους, που βιάστηκαν να φύγουν εγκαταλείποντας τους γονείς τους. Γι’ αυτό το λό
γο, μάλιστα, εκείνη η περιοχή ονομάστηκε τόπος των ευσεβών.

Το συμβάν αυτό, που υποδηλώνει θεία παρέμβαση, έρχεται να δείξει πως οι θεοί εκτι
μούν και βοηθούν εκείνους που σέβονται τόσο πολύ τους γονείς τους, ώστε είναι διατεθει
μένοι ακόμη και να κινδυνεύσουν προκειμένου να τους προστατεύσουν.

2. Γνωρίζετε άλλα παραδείγματα σεβασμού προς τους γονείς και, γενικότερα, 
προς τους μεγαλυτέρους από τη μυθολογία ή την Ιστορία;

Ένα σχετικό παράδειγμα σεβασμού δίνεται στα παράλληλα κείμενα και αφορά τον Αινεία. 

Μετά την άλωση της Τροίας, σύμφωνα με την παρακάτω εκδοχή, οι Έλληνες επέτρεψαν 
στον Αινεία και σε άλλους Τρώες να φύγουν παίρνοντας μαζί τους ό,τι μπορούσε να κου
βαλήσει ο καθένας. Ο Αινείας προτίμησε να πάρει στους ώμους του τον γέρο πατέρα του, σε
 αντίθεση με τους άλλους που έπαιρναν χρυσάφι ή άλλα πολύτιμα αντικείμενα.

Τῶν δὲ Ἑλλήνων ὑποσπόνδους τούτους ἀφέντων, καὶ συγχωρησάντων ἑκάστῳ λαβεῖν ὅσα
 δύναιτο τῶν ἰδίων, οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ἄργυρον ἢ χρυσὸν ἤ τινα τῆς ἄλλης πολυτελείας 
ἔλαβον, Αἰνείας δὲ τὸν πατέ
ρα γεγηρακότα τελέως ἀράμενος ἐπὶτοὺς ὤμους ἐξήνεγκεν. Ἐφ’ ᾧ θαυμασθεὶς ὑπὸ 
τῶν Ἑλλήνων ἔλαβεν ἐξουσίαν πάλιν ὃ βούλοιτο τῶν οἴκοθεν ἐκλέξασθαι.Ἀνελομένου
 δὲ αὐτοῦ τὰ ἱερὰ τὰ πατρῷα, πολὺ μᾶλλον ἐπαινεθῆναι συνέβη τὴν ἀρετήν, καὶ 
παρὰ πολεμίων ἐπισημασίας τυγχάνουσαν. Ἐφαίνετο γὰρ ὁ ἀνὴρ ἐν τοῖς μεγίστοις 
κινδύνοις πλείστην φροντίδα πεποιημένος τῆς τε πρὸς γονεῖςὁσιότητος καὶ τῆς πρὸς θεοὺς
 εὐσεβείας.

Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη 7.4.1-4

Μετάφραση: Όταν οι Έλληνες τους άφησαν να φύγουν, αφού συνομολόγησαν συνθή
κη και αφού επέτρεψαν στον καθένα να πάρει όσα μπορούσε από τα δικά του, ενώ όλοι οι άλ
λοι πήραν ασήμι ή χρυσάφι ή κάποιο από τα άλλα πολύτιμα αντικείμενα, ο Αινείας αφού
 σήκωσε στους ώμους του τον πατέρα του που ήταν σε βαθιά γεράματα τον μετέφερε έξω.
 Επειδή θαυμάστηκε γι’ αυτή την πράξη από τους Έλληνες, έλαβε το δικαίωμα να δια
λέξει πάλι ό,τι ήθελε από τα πράγματα της πατρίδας του. Καθώς αυτός προτίμησε τα πατρι
κά ιερά, συνέβη να επαινεθεί ακόμη περισσότερο η αρετή (του), η οποία επιδοκιμάστηκε ακό
μη κι από τους εχθρούς. Γιατί εμφανώς ο άντρας στους μεγαλύτερους κινδύνους έδειξε
 μεγάλη φροντίδα και για τον σεβασμό προς τους γονείς και για την ευσέβεια προς τους θε
ούς.

3. Ενισχύουν, κατά τη γνώμη σας, οι σύγχρονες κοινωνίες τον σεβασμό 
προς τους γονείς και τους μεγαλυτέρους και βοηθούν τα μέλη τους που αντι
μετωπίζουν προσωρινά ή μονιμότερα προβλήματα; Να αναφέρετε συγκεκριμένα
 παραδείγματα.

Στις σημερινές κοινωνίες, μολονότι, θεωρητικά πάντοτε, εκθειάζεται ο σεβασμός προς τους 
γονείς, οι συνθήκες που ωθούν τα παιδιά στη γρήγορη ανεξαρτητοποίηση και αυτοδυνα
μία προκαλούν δυσχέρειες στις σχέσεις γονέων και παιδιών. Επίσης ο σύγχρονος τρόπος ζω
ής επηρεάζει αυτές τις σχέσεις. Απόδειξη οι πολλοί οίκοι ευγηρίας, όπου ουσιαστικά οι ηλικιω
μένοι γονείς εγκαταλείπονται στην επί πληρωμή περιποίηση άλλων. Σε ό,τι αφορά τις περι
πτώσεις ατόμων με προσωρινά ή μονιμότερα προβλήματα υγείας, οι σύγχρονες πολιτισμέ
νες κοινωνίες, τουλάχιστον σε επίπεδο προθέσεων και γενικών προβλέψεων, επιδεικνύ
ουν αυξημένη ευαισθησία· σε ατομικό επίπεδο όμως οι προκαταλήψεις και οι αποκλεισμοί 
εξακολουθούν να ισχύουν. 

Συντακτική ανάλυση

- Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι: Κύρια πρόταση

Λέγεται: Απρόσωπο ρήμα.

γενέσθαι: Ειδικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος.

ῥύακα: Υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία).

πυρὸς: Γενική της ύλης.

ἐν Σικελίᾳ: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τη στάση σε τόπο.

ἐκ τῆς Αἴτνης: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει την προέλευση.

- εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν: Δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση.

ἐστιν: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το τοῦτο.

μυθωδέστερόν: Κατηγορούμενο του εννοούμενου υποκειμένου, καθώς το ρήμα είναι συνδε
τικό.

- ἀλλ’ ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι: Κύρια πρόταση

ἁρμόσει: Απρόσωπο ρήμα.

ἀκοῦσαι: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος.

τοῖς νεωτέροις: Δοτική προσωπική στο απρόσωπο ρήμα. Από αυτήν εννοείται σε αιτιατική
 (τούς νεωτέρους) το υποκείμενο του απαρεμφάτου.

ἅπασι: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο τοῖς νεωτέροις.

νῦν: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

- τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν, καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ 
κατοικουμένων:

φασιν: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το τινες.

ῥεῖν: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος.

τοῦτον: Υποκείμενο του απαρεμφάτου.

ἐπί τὴν χώραν: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου. Δηλώνει την κατεύθυνση.

τὴν ἄλλην: Επιθετικός προσδιορισμός στο χώραν.

πρὸς πόλιν: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου. Δηλώνει την κατεύθυνση.

τινὰ: Επιθετικός προσδιορισμός στο πόλιν.

τῶν κατοικουμένων: Επιθετική μετοχή ως γενική διαιρετική από το τινά. Ως υποκείμενο της
 μετοχής τίθεται το άρθρο της.

ἐκεῖ: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου.

- Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν, τὴν αὑτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας: Κύρια 
πρόταση

φασίν: Εννοείται ως ρήμα της πρότασης. Ως υποκείμενο ρήματος εννοείται το τινες.

ὁρμῆσαι: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος.

τούς ἄλλους: Υποκείμενο του απαρεμφάτου ὁρμῆσαι.

πρὸς φυγήν: Εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού.

ζητοῦντας: Τροπική μετοχή. Ως υποκείμενο της μετοχής τίθεται το τούς ἄλλους.

τὴν σωτηρίαν: Αντικείμενο της μετοχής.

τὴν αὑτῶν: Επιθετικός προσδιορισμός στο σωτηρίαν.

αὑτῶν: Γενική υποκειμενική.

- ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων, ὁρῶντα τὸν πατέ
ρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν, ἀλλὰἐγκαταλαμβανόμενον
 ὑπὸ τοῦ πυρός, ἀράμενον φέρειν: Κύρια πρόταση

φασίν: Εννοείται ως ρήμα της πρότασης. Ως υποκείμενο του ρήματος εννοείται το τινες.

φέρειν: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος.

ἕνα: Υποκείμενο του απαρεμφάτου φέρειν.

τινα: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἕνα.

τῶν νεωτέρων: Γενική διαιρετική από το ἕνα.

ὁρῶντα: Αιτιολογική μετοχή. Υποκείμενο της μετοχής είναι το ἕνα.

τὸν πατέρα: Αντικείμενο της μετοχής ὁρῶντα.

ὄντα - δυνάμενον - ἐγκαταλαμβανόμενον: Κατηγορηματικές μετοχές από το ὁρῶντα. Ως υ
ποκείμενο των μετοχών τίθεται το τὸν πατέρα.

πρεσβύτερον: Κατηγορούμενο στο τόν πατέρα από τη μετοχή ὄντα.

ἀποχωρεῖν: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο της μετοχής δυνάμενον. Ως υποκείμενο του
 απαρεμφάτου τίθεται το τον πατέρα.

ὑπὸ τοῦ πυρός: Εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου.

- οἶμαι: Κύρια παρενθετική πρόταση. Ως υποκείμενο εννοείται το ἐγώ

- Φορτίου προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη: Κύρια πρόταση.

ἐγκατελήφθη: Ρήμα.

αὐτὸς: Υποκείμενο ρήματος.

προσγενομένου: Γενική απόλυτη αιτιολογική μετοχή.

φορτίου: Υποκείμενο της μετοχής.

- Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον: Κύρια πρόταση.

ἄξιον ἐστι: Απρόσωπη έκφραση.

θεωρῆσαι: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο της απρόσωπης έκφρασης. Ως υποκείμενο 
του απαρεμφάτου εννοείται σε αιτιατική, λόγω ετεροπροσωπίας, το ἡμᾶς.

τὸ θεῖον: Αντικείμενο του απαρεμφάτου.

- ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει: Δευτερεύουσα ειδική πρόταση ως
 αντικείμενο του απαρεμφάτου θεωρῆσαι.

ἔχει: Ρήμα. Ως υποκείμενο του ρήματος εννοείται το θεῖον.

τοῖς ἀνδράσιν: Δοτική αντικειμενική μέσω του εὐμενῶς.

τοῖς ἀγαθοῖς: Επιθετικός προσδιορισμός στο τοῖς ἀνδράσιν.

εὐμενῶς: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.

- Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους 
μό
νους: Κύρια πρόταση

Λέγεται: Απρόσωπο ρήμα.

περιρρυῆναι - σωθῆναι: Ειδικά απαρέμφατα ως υποκείμενα του ρήματος.

τὸ πῦρ: Υποκείμενο του απαρεμφάτου περιρρυῆναι.

τὸν τόπον: Αντικείμενο του απαρεμφάτου περιρρυῆναι.

ἐκεῖνον: Επιθετικός προσδιορισμός στο τὸν τόπον.

κύκλῳ: Δοτική του τρόπου.

τούτους: Υποκείμενο του απαρεμφάτου σωθῆναι.

μόνους: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο τούτους.

- ἀφ’ ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶ
ρον: Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο τούτους.

λέγεται: Εννοούμενο απρόσωπο ρήμα.

προσαγορεύεσθαι: Ειδικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος.

τὸ χωρίον: Υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία).

χῶρον: Κατηγορούμενο στο τὸ χωρίον μέσω του συνδετικού προσαγορεύεσθαι.

τῶν εὐσεβῶν: Γενική κτητική.

ἀφ’ ὧν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας.

ἔτι καὶ νῦν: Επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου.

- τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκατα
λιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι: Κύρια πρόταση

Ως ρήμα της πρότασης εννοείται το απρόσωπο λέγεται.

ἀπολέσθαι: Υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος, ειδικό απαρέμφατο.

τούς ποιησαμένους – τούς ἐγκαταλιπόντας: Επιθετικές μετοχές ως υποκείμενα του απα
ρεμφάτου.

τὴν ἀποχώρησιν: Αντικείμενο της μετοχής ποιησαμένους.

ταχεῖαν: Κατηγορούμενο του αντικειμένου τὴν ἀποχώρησιν.

γονέας: Αντικείμενο της μετοχής ἐγκαταλιπόντας.

τοὺς ἑαυτῶν: Επιθετικός προσδιορισμός στο γονέας.

ἑαυτῶν: Γενική κτητική στο γονέας.

ἅπαντας: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στις επιθετικές μετοχές.

Β. Λεξιλογικά – Ετυμολογικά

1. Να συμπληρώσετε την τρίτη στήλη του πίνακα χαρακτηρίζοντας το α΄ συνθετι
κό των λέξεων της πρώτης στήλης σύμφωνα με το παράδειγμα:

Σύνθετες λέξεις

Άκλιτη λέξη ως α΄ συνθετικό

σύνθετη λέξη                        συνθετικά                               το α΄συνθετικό είναι...

ἀποχωρέω, ἀποχωρῶ               ἀπό + χωρέω, χωρῶ                    πρόθεση

ἐπισκοπέω, ἐπισκοπῶ             ἐπί   + σκοπέω, σκοπῶ                 πρόθεση

εὐμενής                                       εὖ   + μένος                                  επίρρημα

εὐσεβής                                       εὖ   + σέβω                                   επίρρημα

κατοικέω, κατοικῶ                  κατά + οἰκέω, οἰκῶ                      πρόθεση

περιρρέω                                   περί  + ῥέω                                     πρόθεση

προσαγορεύω                          πρός + ἀγορεύω                            πρόθεση

προσγίγνομαι                           πρός + γίγνομαι                            πρόθεση

Ασκήσεις

1. α. Να συμπληρώσετε τη δεύτερη στήλη του πίνακα με λέξεις της α.ε. αντώνυμες
 αυτών της πρώτης στήλης:

λέξη                          αντώνυμο

ἄπορος                           εὔπορος

ἀκλεής (= άδοξος)       εὐκλεής

εὐλογέω, εὐλογῶ         κακολογῶ

εὐσεβής                        δυσσεβής

δύσελπις                      εὔελπις

δύσνοια                       εὔνοια

δυσδαίμων                 εὐδαίμων

β. Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της ν.ε. με α΄ συνθετικό το επίρρημα
 εὖ ή το μόριο δυσ- που να αποδίδουν τις παρακάτω φράσεις:

αυτός που είναι δύσκολο να επιλυθεί = δυσεπίλυτος          

αυτός που ηχεί ευχάριστα = εύηχος

αυτός που πείθεται δύσκολα = δύσπιστος      

αυτός που θραύεται εύκολα = εύθραυστος    

αυτός που κινείται με δυσκολία, ο αργός = δυσκίνητος

αυτός που προμηνύει δυσάρεστη έκβαση κάποιου πράγματος = δυσοίωνος

2. α. Χρησιμοποιώντας προθέσεις ως α΄ συνθετικό και το ρήμα ῥέω ως β΄ 
συνθετικό να σχηματίσετε σύνθετα ρήματα της α.ε. και να γράψετε τη σημασία
 τους.

περιρρέω: ρέω γύρω γύρω, ξεφεύγω από κάτι

ἀπορρέω: χύνομαι έξω από...

καταρρέω: ρέω προς τα κάτω, (μεταφορικά: φθίνω)

προσρέω: συγκεντρώνομαι, συναθροίζομαι

ἀναρρέω: ρέω προς τα πίσω, προς τα πάνω, προς τις πηγές

διαρρέω: ρέω (τρέχω) διά μέσου, διολισθαίνω

εἰσρέω: ρέω μέσα σε...

ἐκρέω: ρέω έξω, μακριά

ἐπιρρέω: ρέω στην επιφάνεια κάποιου πράγματος

παραρρέω: ρέω κοντά, ρέω παραπλεύρως

συρρέω: ρέω μαζί με κάτι, σχηματίζω κοινό ρεύμα, χύνομαι στο ίδιο μέρος

ὑπορρέω: ρέω από κάτω, ολισθαίνω απαρατήρητος

β. Να γράψετε στη ν.ε. από δύο σύνθετα ρήματα χρησιμοποιώντας τις προθέ
σεις ἀμφί, ἀντὶ και παρὰ ως α΄συνθετικό.

ἀμφί: αμφιβάλλω, αμφισβητώ

ἀντὶ: αντιλέγω, αντιδικώ

παρά: παραθέτω, παραδίδω  

3. Να συμπληρώσετε στις παρενθέσεις τους αριθμούς των σύνθετων λέξε
ων του πλαισίου οι οποίοι αντιστοιχούν στις σημασίες που δίνονται δίπλα:

1. πυροδότηση          α. αυτός που αντέχει σε υψηλές θερμοκρασίες (2)

2. πυρίμαχος             β. πρόσωπο που του αρέσει να προκαλεί πυρκαγιές (4)

3. πυραγός                γ. αξιωματικός της Πυροσβεστικής (3)

4. πυρομανής  δ. η μέριμνα για την αποτροπή ατυχημάτων που προκαλούνται από φωτιά 
(5)

5. πυρασφάλεια       ε. πρόκληση έκρηξης με χρήση ειδικού μηχανισμού (1)

Γ1. Γραμματική

Οι λέξεις ἐγκατελήφθη και σωθῆναι του κειμένου της Ενότητας είναι τύποι πα
θητικού αορίστου. Ποιο κοινό χαρακτηριστικό παρουσιάζουν;

I. Παθητικοί χρόνοι φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων ρημάτων

Στην α.ε. τα ρήματα στη μέση και παθητική διάθεση έχουν τις ίδιες καταλήξεις. Εξαίρεση
 αποτελούν ο μέλλοντας και ο αόριστος, που σχηματίζουν διαφορετικούς τύπους στην παθη
τική διάθεση· μάλιστα μερικά ρήματα σχηματίζουν δύο ζεύγη παθητικών χρόνων, τους 
πρώτους (α΄) και τους δεύτερους (β΄) παθητικούς χρόνους.

1. Α΄ παθητικός μέλλοντας

                   θέμα             πρόσφυμα        καταλήξεις μέλλοντα μέσης φωνής

οριστική         λυ        -           θή        -           σομαι

ευκτική          λυ        -           θη        -           σοίμην

απαρέμφατο λυ        -           θή        -           σεσθαι

                      λυ          -           θη        -           σόμενος

μετοχή        λυ           -           θη        -           σομένη

                     λυ           -           θη        -           σόμενον

Ευκτική Παθητικού Μέλλοντα Α΄

λυθησοίμην

λυθήσοιο

λυθήσοιτο

λυθησοίμεθα

λυθήσοισθε

λυθήσοιντο

2. Α΄ παθητικός αόριστος

                 αύξηση            θέμα ρήματος   πρόσφυμα

οριστική         ἐ          -           σώ       -           θη        -           ν          ←  καταλήξεις

Κλίση

οριστική      υποτακτική  ευκτική                                προστακτική

ἐ-σώ-θη-ν      σω-θῶ           σω-θείη-ν                                    —

ἐ-σώ-θη-ς       σω-θῇ-ς        σω-θείη-ς                                  σώ-θη-τι

ἐ-σώ-θη          σω-θῇ            σω-θείη                                    σω-θή-τω

ἐ-σώ-θη-μεν  σω-θῶ-μεν   σω-θείη-μεν, σω-θεῖ-μεν          —

ἐ-σώ-θη-τε     σω-θῆ-τε      σω-θείη-τε, σω-θεῖ-τε              σώ-θη-τε

ἐ-σώ-θη-σαν  σω-θῶ-σι      σω-θείη-σαν, σω-θεῖ-εν     σω-θέ-ντων, σω-θή-τωσαν

Απαρέμφατο: σω-θῆ-ναι   Μετοχή: σω-θείς, σω-θεῖσα, σω-θέν

Παρατηρήσεις

Τα αφωνόληκτα ρήματα ακολουθούν τους ίδιους κανόνες σχηματισμού και την ίδια
 κλίση στον παθητικό μέλλοντα και αόριστο, αλλά μεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους
 μπροστά από το -θ- του χρονικού προσφύματος -θη-/-θε-, όπως φαίνεται παρακάτω:

π, β, (πτ) = φ

κ, γ, (ττ), (σσ) = χ

τ, δ, θ, (ζ) = σ

π.χ. λείπομαι = (θ. λειπ-) λειφθήσομαι, ἐλείφθην

    λαμβάνομαι = (θ. λαβ-) ἐλήφθην

    κηρύττομαι = (θ. κηρυκ-) κηρυχθήσομαι, ἐκηρύχθην

    πείθομαι = (θ. πειθ-) πεισθήσομαι, ἐπείσθην

Μερικά ρήματα σχηματίζουν τον παθητικό μέλλοντα και αόριστο α΄ με την
 προσθήκη ενός -σ- πριν από το πρόσφυμα -θη-, παρόλο που δεν είναι οδοντικόλη
κτα,

π.χ. ἀκούομαι → ἀκουσθήσομαι, ᾐκούσθην

κελεύομαι → κελευσθήσομαι, ἐκελεύσθην

3. Β΄ παθητικός μέλλοντας και αόριστος

Μερικά ρήματα σχηματίζουν τον παθητικό μέλλοντα και αόριστο με την προσθήκη μετά το
 θέμα του προσφύματος -η-/-ε- αντί για -θη-/-θε-, π.χ. γραφ-ή-σομαι, ἐγράφ-η-ν. Έτσι
 σχηματίζονται ο β΄ παθητικός μέλλοντας και ο β΄παθητικός αόριστος. Ο παθητικός μέλλο
ντας και αόριστος β΄ κλίνονται όπως και οι αντίστοιχοι πρώτοι παθητικοί χρόνοι με τη
 μόνη διαφορά ότι το β΄ ενικό προστακτικής έχει κατάληξη -θι (αντί για -τι), π.χ. γράφη-θι.

- Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις που λείπουν από τον παρακάτω πίνακα κα
ι να
 τονίσετε τους τύπους:

            οριστική      υποτακτική ευκτική        προστακτική

α΄εν.   ἐγράφ-ην       γραφῶ            γραφείην       —

β΄εν.   ἐγράφης         γραφῇς           γραφείης       γράφηθι

γ΄εν.   ἐγράφη           γραφῇ             γραφείη         γραφήτω

β΄πλ.   ἐγράφητε      γραφῆτε         γραφείητε     γράφητε

Απαρέμφατο: γραφῆναι   Μετοχή: γραφείς, γραφεῖσα, γραφέν

ΙΙ. Αυτοπαθητικές αντωνυμίες

Αυτοπαθητικές είναι οι αντωνυμίες που φανερώνουν ότι το ίδιο το υποκείμενο
 ενεργεί και συγχρόνως δέχεται την ενέργεια (παθαίνει), π.χ. γνῶθι σαυτόν. Επειδή
 οι τύποι της αυτοπαθητικής αντωνυμίας επέχουν στον λόγο θέση αντικειμένου, η αντωνυ
μία σχηματίζει μόνο τις πλάγιες πτώσεις.

Ενικός αριθμός

            α΄πρόσωπο                                   β΄πρόσωπο                γ΄πρόσωπο

          αρσενικό         θηλυκό            αρσενικό         θηλυκό    αρσενικό  θηλυκό          

γεν.     ἐμαυτοῦ         ἐμαυτῆς          σεαυτοῦ         σεαυτῆ     ἑαυτοῦ      ἑαυτῆς           

δοτ.     ἐμαυτῷ           ἐμαυτῇ            σεαυτῷ           σεαυτῇ     ἑαυτῷ       ἑαυτῇ 

αιτ.      ἐμαυτόν         ἐμαυτήν         σεαυτόν         σεαυτή     ἑαυτόν      ἑαυτήν           

                                                                                          ουδέτερο

                                                                                           ---

                                                                                           ---

                                                                                          ἑαυτό

Πληθυντικός αριθμός

            α΄πρόσωπο                           β΄πρόσωπο

            αρσενικό       θηλυκό                     αρσενικό         θηλυκό

γεν.     ἡμῶν αὐτῶν   ἡμῶν αὐτῶν   ὑμῶν αὐτῶν   ὑμῶν αὐτῶν

δοτ.     ἡμῖν αὐτοῖς     ἡμῖν αὐταῖς    ὑμῖν αὐτοῖς     ὑμῖν αὐταῖς

αιτ.      ἡμᾶς αὐτούς   ἡμᾶς αὐτάς     ὑμᾶς αὐτούς   ὑμᾶς αὐτάς

Πληθυντικός αριθμός

            γ΄πρόσωπο

            αρσενικό                                 θηλυκό                                             ουδέτερο

γεν.     ἑαυτῶν ή σφῶν αὐτῶν         ἑαυτῶν ή σφῶν αὐτῶν                      —

δοτ.     ἑαυτοῖς ή σφίσιν αὐτοῖς       ἑαυταῖς ή σφίσιν αὐταῖς                  —

αιτ.      ἑαυτούς ή σφᾶς αὐτούς       ἑαυτάς ή σφᾶς αὐτάς                    ἑαυτά

Γ2. Σύνταξη

Ποιητικό αίτιο και παθητική σύνταξη

- ἐγκαταλαμβάνεται ὑπὸ τοῦ πυρός: Να αναγνωρίσετε τη διάθεση και τον χρόνο
 του ρήματος και να βρείτε τι δηλώνει ο εμπρόθετος προσδιορισμός.

Τα ρήματα παθητικής διάθεσης φανερώνουν ότι το υποκείμενό τους δέχεται μία ενέρ
γεια από ένα άλλο πρόσωπο ή πράγμα. Ο συντακτικός όρος ο οποίος δηλώνει αυτό το πρό
σωπο ή το πράγμα ονομάζεται ποιητικό αίτιο. Στο παράδειγμα του κειμένου το ποιη
τικό αίτιο εκφέρεται με τη συνηθέστερη μορφή του, δηλ. τον εμπρόθετο προσδιορισμό 
ὑπό + γενική(πβ. ν.ε.: Σώθηκε από τον ναυαγοσώστη). Άλλες μορφές ποιητικού αιτίου
 είναι οι ακόλουθες:

ἀπό, ἐκ, παρά, πρός + γενική  

- Ὠφεληθησόμεθα ἀπὸ τῶν ποιητῶν.

- Ἡ νῆσος δῶρον ἐκ βασιλέως ἐδόθη.

- Παρὰ πάντων ὁμολογεῖται ὅτι οἱ καταλύοντες τὸν δῆμον ἐβούλοντο ἐκεῖνον τῶν πολιτῶν
 ἐκποδὼν γενέσθαι.

- Τὴν κιβωτὸν ἤκουσεν ᾐχμαλωτίσθαι πρὸς τῶν πολεμίων.

Απρόθετη δοτική, συνήθως με παρακ., υπερσ. ή συντ. μέλλ. ή με ρηματικό επίθε
το σε -τὸς ή -τέος

Ταῦτα ὡμολόγητο ἡμῖν τε καὶ σοί.

Ὁ ποταμός ἐστιν ἡμῖν διαβατέος.

- Ενώ στην ενεργητική σύνταξη η έμφαση δίνεται στο υποκείμενο που δρα, στην
 παθητική η έμφαση δίνεται στην πράξη:

Ενεργητική σύνταξη

Ὁ βασιλεὺς    ἐδίωκε         τοὺς πολεμίους

υποκείμενο   ρήμα            αντικείμενο

              ενεργ. διάθεσης

Ο βασιλιάς καταδίωκε τους εχθρούς

Παθητική σύνταξη

Οἱ πολέμιοι   ἐδιώκοντο                 ὑπὸ τοῦ βασιλέως

υποκείμενο   ρήμα παθ. διάθεσης    ποιητικό αίτιο

Οι εχθροί καταδιώκονταν από τον βασιλιά

Ασκήσεις

1. Να κλίνετε το ρ. πέμπω στους χρόνους και στις εγκλίσεις που ζητούνται:

Παθητικός Μέλλοντας α΄           

οριστική                               ευκτική      

πεμφθήσομαι                           πεμφθησοίμην

πεμφθήσει/πεμφθήσῃ            πεμφθήσοιο

πεμφθήσεται                            πεμφθήσοιτο

πεμφθησόμεθα                        πεμφθησοίμεθα

πεμφθήσεσθε                           πεμφθήσοισθε

πεμφθήσονται                          πεμφθήσοιντο

Παθητικός Αόριστος α΄

υποτακτική                                    προστακτική

πεμφθῶ                                  ---

πεμφθῇς                                 πέμφθητι

πεμφθῇ                                   πεμφθήτω

πεμφθῶμεν                             ---

πεμφθῆτε                                πέμφθητε

πεμφθῶσι                               πεμφθέντων / πεμφθήτωσαν

2. Να μεταφέρετε τους παρακάτω ρηματικούς τύπους στο ίδιο πρόσωπο παθη
τικού μέλλοντα και αορίστου διατηρώντας σταθερή την έγκλιση:

                           παθητικός μέλλοντας α΄              παθητικός αόριστος α΄

κινδυνεύεται     κινδυνευθήσεται                                 ἐκινδυνεύθη       

παύοιντο           παυ(σ)θήσοιντο                               παυ(σ)θείησαν / παυ(σ)θεῖεν

βουλεύσοιο       βουλευθήσοιο                                      βουλευθείης

πράττεσθαι       πραχθήσεσθαι                                     πραχθῆναι

ψευσάμενος      ψευσθησόμενος                                   ψευσθεῖς

ἱδρύεσθε            ἱδρυθήσεσθε                                          ἱδρύθητε

[Παθητικός Μέλλοντας Α΄

ἱδρυθήσομαι

ἱδρυθήσει/ἱδρυθήσῃ

ἱδρυθήσεται

ἱδρυθησόμεθα

ἱδρυθήσεσθε

ἱδρυθήσονται]

3. Να ελέγξετε τους παρακάτω ρηματικούς τύπους και να διορθώσετε όσους είναι
 λανθασμένοι:

οριστική        υποτακτική            ευκτική              προστακτική

κελευθήσῃ       λειφθεῖς                     κελευθείης           πεμφθήντων

ἐσώθης             σωθῇς                         σωθείης                  σωθῆτι

ἐλείφθησαν     λείφθωσι                     ληφθείησαν          λειφθήτω

διαλέχθημεν   διαλεχθόμεν             διαλεχθείημεν       διαλέχθετε

Απάντηση:

οριστική        υποτακτική            ευκτική                      προστακτική

κελευσθήσῃ    λειφθῇς                      κελευσθείης                   πεμφθέντων

ἐσώθης             σωθῇς                          σωθείης                            σώθητι

ἐλείφθησαν     λειφθῶσι                   λειφθείησαν                    λειφθέντων

διελέχθημεν   διαλεχθῶμεν             διαλεχθείημεν                  διαλέχθητε

4. Να υπογραμμίσετε την έγκλιση στην οποία βρίσκονται οι ρηματικοί τύποι 
που δίνονται και να γράψετε τον χρόνο στον οποίο βρίσκονται και τον αντίστοιχο
 τύπο του ενεστώτα:

                                                                                           Ενεστώτας

παιδευθήσονται (οριστ., ευκτ.) = Παθητικός Μέλλοντας Α΄ / παιδεύονται           

ἱδρυθείης (υποτ., ευκτ.) = Παθητικός Αόριστος Α΄ /  ἱδρύοιο                       

κηρύχθητι (προστ., υποτ.) = Παθητικός Αόριστος Α΄ /  κηρύττου                

πεισθῇ (οριστ., υποτ.)= Παθητικός Αόριστος Α΄ /  πείθηται

5. Στις φράσεις που ακολουθούν να υπογραμμίσετε το ποιητικό αίτιο 
και τον παθητικό τύπο που συμπληρώνει και να γράψετε ποια μορφή έχει:

α. Τῆς μὲν οὖν παιδείας τῆς ὑπὸ τῶν προγόνων καταλειφθείσης (= που κληροδοτή
θηκε) καταφρονεῖτε. = [ὑπὸ + γενική]

β. Ἐλέγετο καὶ τοὺς θεοὺς ὑπὸ Διὸς βασιλεύεσθαι. = [ὑπὸ + γενική]

γ. Ἡ ἐν Ὀλυμπίᾳ πανήγυρις παρὰ πάντων ἀνθρώπων ἀγαπᾶται καὶ θαυμάζεται
. = [παρά + γενική]

δ. Οὐκ ἠθέλησεν ἄλλων ἄρχειν, ἀλλ’ εἵλετ᾿ (= προτίμησε) ἐκ τῆς πόλεως ἀδικηθῆναι. =
 [ἐκ + γενική]

ε. Ὠθούμενοι ὑπ᾿ ἀλλήλων καὶ πατούμενοι, ὑπὸ τοῦ οἰκείου πλήθους ἐφθάρησαν. =
 [ὑπὸ + γενική]

στ. Ὁ χρυσὸς ὑμῖν προτιμητέος ἐστίν. = [δοτική προσωπική ποιητικού αιτίου]

6. Να σχηματίσετε ολοκληρωμένες προτάσεις με τις λέξεις που σας δίνονται,
 αφού τις τοποθετήσετε στον σωστό τύπο:

α. Οἱ Πέρσαι, ὑπό, οἱ βασιλεῖς, ἄρχονται.

= οἱ Πέρσαι ὑπό τῶν βασιλέων ἄρχονται.

β. ἐτιμωρήθη, ὑπό, οἱ πολέμιοι, οὗτος, δικαίως.

= Οὗτος δικαίως ἐτιμωρήθη ὑπό τῶν πολεμίων.

γ. οἱ παῖδες, ὑπό, ὁ παιδοτρίβης, διδάσκονται.

= Οἱ παῖδες ὑπό τοῦ παιδοτρίβου διδάσκονται.

7. Να συμπληρώσετε τα κενά γράφοντας στην κατάλληλη πτώση το
 ουσιαστικό που σας δίνεται σε παρένθεση. Κατόπιν να μεταφέρετε τις προτάσεις
 στην ενεργητική φωνή και να εξηγήσετε πού δίνεται έμφαση μετά την αλλαγή της σύντα
ξης:

α. Αἱ ὑδρίαι παρὰ τῶν ταμιῶν (οἱ ταμίαι) ἐφυλάττοντο.

Ενεργητική σύνταξη: Οἱ ταμίαι τάς ὑδρίας ἐφύλαττον.

β. Ὁ νεανίας ὑπὸ Μενεξένου (Μενέξενος) συλληφθήσεται.

Ενεργητική σύνταξη: Μενέξενος τόν νεανίαν συλλήψεται.

γ. Αἱ εὐεργεσίαι ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων (πάντες ἄνθρωποι) καὶ πάλαι καὶ νῦν πανταχοῦ καὶ
 λέγονται καὶ μνημονεύονται.

Ενεργητική σύνταξη: Πάντες ἄνθρωποι καὶ πάλαι καὶ νῦν πανταχοῦ τάς εὐεργεσίας και λέ
γουσι και μνημονεύουσι.

δ. Ἐπείσθητε ὑπὸ τῶν λόγων (οἱ λόγοι) τοῦ κατηγόρου.

Ενεργητική σύνταξη: Οἱ τοῦ κατηγόρου λόγοι ἔπεισαν ὑμᾶς. 

ε. Ἂν ὑπὸ τῆς γυναικός (ἡ γυνή) ἐξαπατηθῆτε, οὐ μόνον ἔμ᾿ ἀδικήσετε ἀλλὰ καὶ ὑμᾶς αὐ
τούς.

Ενεργητική σύνταξη: Ἂν ἡ γυνή ὑμᾶς ἐξαπατήσῃ, οὐ μόνον ἔμ᾿ ἀδικήσετε ἀλλὰ καὶ ὑμᾶς
 αὐτούς.

στ. Ἡμῶν ἡ πόλις τὸ μὲν παλαιὸν ὑπὸ τῶν τυράννων (οἱ τύραννοι) κατεδουλώ
θη, τὸ δὲ ὕστερον ὑπὸ τῶν τριάκοντα (οἱτριάκοντα).

Ενεργητική σύνταξη: Οἱ τύραννοι τὸ μὲν παλαιὸν τήν πόλιν ἡμῶν κατεδούλωσαν, , τὸ δὲ
 ὕστερον οἱ τριάκοντα.

Με την παθητική σύνταξη η έμφαση δίνεται στην πράξη, ενώ με την ενεργητική στο υποκεί
μενο που δρα.