ΕΠΙΜΕΤΡΟ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ-ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΕΠΙΜΕΤΡΟ
ΠΗΓΗ http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/457/3004,12069/

Ι. Παράλληλα κείμενα

Ενότητα 1

Το χελιδόνισμα της Ρόδου

Οι αρχαίες ρίζες της νεοελληνικής παράδοσης

Δεν ταξιδεύουν μόνο οι λέξεις στον χρόνο αλλά και τα έθιμα. Παρατίθεται παρακάτω έ
να δημώδες άσμα το οποίο τραγουδούσαν παιδιά, καθώς πήγαιναν από σπίτι σε σπί
τι προαναγγέλλοντας τον ερχομό της άνοιξης και έπαιρναν γλυκίσματα. Έχει ιδιαίτε
ρο ενδιαφέρον η επιβίωση αυτού του εθίμου στη νεότερη εποχή, καθώς και η ύπαρ
ξη ανάλογων νεοελληνικών «χελιδονισμάτων». Να συγκρίνετε το αρχαίο άσμα με
το νεοελληνικό τραγούδι από τη Θράκη, όπως το μεταφέρει ο Ν.Γ. Πολίτης:

ἦλθ' ἦλθε χελιδὼν καλὰς ὥρας ἄγουσα, καλοὺς ἐνιαυτούς, ἐπὶ γαστέρα λευκά, ἐπὶ νῶτα μέλαινα. παλάθαν σὺ προκύκλει ἐκ πίονος οἴκου οἴνου τε δέπαστρον τυροῦ τε κάνυστρον· καὶ πύρνα χελιδὼν καὶ λεκιθίταν οὐκ ἀπωθεῖται· πότερ' ἀπίωμες ἢ λαβώμεθα; εἰ μέν τι δώσεις· εἰ δὲ μή, οὐκ ἐάσομες· ἢ τὰν θύραν φέρωμες ἢ τὸ ὑπέρθυρον ἢ τὰν γυναῖκα τὰν ἔσω καθημέναν· μικρὰ μέν ἐστι, ῥᾳδίως νιν οἴσομες. ἂν δή τι φέρῃς, μέγα δή τι φέροις· ἄνοιγ' ἄνοιγε τὰν θύραν χελιδόνι· οὐ γὰρ γέροντές ἐσμεν, ἀλλὰ παιδία. Page, Poetae Melici Graeci απ. 848, 1-19

Ήρθε, ήρθε χελιδόνα ήρθε και άλλη μεληδόνα κάθισε και λάλησε και γλυκά κελάηδησε: «Μάρτη, Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ, κι αν φλεβίσεις κι αν τσικνίσεις, καλοκαίρι θα μυρίσεις. Κι αν χιονίσεις κι αν κακίσεις, πάλιν άνοιξη θ' ανθίσεις». Συ καλή νοικοκυρά, έμπα στο κελάρι σου, δώσε και μιαν ορνιθίτσα φέρε και μια κουλουρίτσα.

Μετάφραση

«Ήλθε το χελιδόνι ήλθε / φέρνει τις καλοκαιριές / και χαρούμενες χρονιές, / κάτασπρη έ
χει την κοιλιά, μαύρη την ουρά. / Ρίξε συκοπιταρίδα / από το αρχοντικό σου, / φέρε κύπελ
λο κρασί / και κανίστρι με τυρί. / Και το ξεροκόμματο, / μα και το αυγόψωμο / αγαπά
το χελιδόνι. Να του δίνουμε ή θα καλοχεριστούμε; / Αν μας δώσεις – Αν μας αρνηθείς, ησυχί
α δε θα βρεις· / ή θα αρπάξουμε την πόρτα ή τ’ ανώφλι της / ή τη νοικοκυρά που ’ναι μες
 στο σπίτι· / είναι μικροκαμωμένη, εύκολα σηκώνεται. / Αν θα μας φιλοδωρήσεις, να ’ναι κά
τι που αξίζει. / Άνοιγε, άνοιγε τη θύρα στα χελιδονάκια· / δεν είμαστε δα γέροι, είμα
στε παιδιά».

(μτφρ. Μ.Ζ.
 Κοπιδά
κης)

Η αξία της ελληνικής γλώσσας

«Μου δόθηκε, αγαπητοί φίλοι, να γράψω σε μια γλώσσα που μιλιέται μόνον από μερι
κά εκατομμύρια ανθρώπων. Παρ' όλα αυτά, μια γλώσσα που μιλιέται επί δυόμισι χιλιά
δες χρόνια χωρίς διακοπή και μ' ελάχιστες διαφορές. Η παράλογη αυτή, φαινομενικά, διάστα
ση αντιστοιχεί και στην υλικοπνευματική οντότητα της χώρας μου. Που είναι μικρή σε έκτα
ση χώρου και απέραντη σε έκταση χρόνου. Και το αναφέρω όχι διόλου για να υπερηφανευ
θώ, αλλά για να δείξω τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας ποιητής, όταν χρησιμοποιεί για 
τα πιο αγαπημένα πράγματα τις ίδιες λέξεις που χρησιμοποιούσαν μια Σαπφώ ή ένας Πίνδα
ρος [...]. Χωρίς να λησμονεί κανείς ότι στο μάκρος είκοσι πέντε αιώνων δεν υπήρξε ούτε έ
νας, επαναλαμβάνω ούτε ένας, που να μη γράφτηκε ποίηση στην ελληνική γλώσσα. Να τι εί
ναι το μεγάλο βάρος παράδοσης που το όργανο αυτό σηκώνει. Το παρουσιάζει ανάγλυφα η νέ
α ελληνική ποίηση».

Ο. Ελύτης, «Λόγος στην Ακαδημία της Στοκχόλμης», Ἐν λευκῷ, Αθήνα 1992, σσ.
325
-327

Ερώτηση

Ποια άποψη εκφράζει ο συγγραφέας του παραπάνω αποσπάσματος; Να στηρίξετε την άπο
ψη αυτή με στοιχεία που θα αντλήσετε από την Ενότητα.

Ενότητα 2

Σε αντίθεση με την εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα, στην οποία ο πατέρας και
 η μητέρα φροντίζουν πρώτοι να δώσουν καλές βάσεις στο παιδί, στη Σπάρτη, όπως
 μας πληροφορεί ο Πλούταρχος στα παρακάτω αποσπάσματα, οι γονείς δεν μπορούσαν
να μεγαλώνουν και να μορφώνουν τα παιδιά τους όπως ήθελαν, αφού, μόλις αυτά γίνο
νταν επτά ετών, ζούσαν σε ομάδες και μάθαιναν τόσα γράμματα όσα τους ήταν αναγκαία.

Πρώτο παράλληλο κείμενο

Τοὺς δὲ Σπαρτιατῶν παῖδας οὐκ ἐπὶ ὠνητοῖς οὐδὲ μισθίοις ἐποιήσατο παιδαγωγοῖς ὁ Λυκοῦρ
γος, οὐδ' ἐξῆν ἑκάστῳ τρέφειν οὐδὲ παιδεύειν ὡς ἐβούλετο τὸν υἱόν, ἀλλὰ πάντας εὐ
θὺς ἑπταετεῖς γενομένους παραλαμβάνων αὐτὸς εἰς ἀγέλας κατελόχιζε, καὶ συννόμους ποιῶν
καὶ συντρόφους μετ' ἀλλήλων εἴθιζε συμπαίζειν καὶ συσχολάζειν.

Πλούταρχος,
 Λυκοῦργος
16.4-5

Γλωσσικά σχόλια

οὐκ ἐπὶ ὠνητοῖς οὐδὲ μισθίοις ἐποιήσατο παιδαγωγοῖς ὁ Λυκοῦργος	ο Λυκούργος δεν όρισε παιδαγω γούς αγορασμένους ή έμμισθους
οὐδ' ἐξῆν (οριστ. παρατ. ρ. ἔξεστι) ἑκάστῳ	ούτε ήταν δυνατό στον καθένα
εὐθὺς ἑπταετεῖς γενομένους	αμέσως μόλις γίνονταν επτά ετών
παραλαμβάνων	αφού τα έπαιρνε
εἰς ἀγέλας κατελόχιζε	κατένεμε σε λόχους
συννόμους ποιῶν	κάνοντάς τους εταίρους (δηλ. συντρόφους)
μετ' ἀλλήλων	μεταξύ τους
εἴθιζε συμπαίζειν καὶ συσχολάζειν	τα συνήθιζε να παίζουν μαζί και να περνούν τον καιρό τους ομαδικά

Δεύτερο παράλληλο κείμενο

Γράμματα μὲν οὖν ἕνεκα τῆς χρείας ἐμάνθανον· ἡ δ' ἄλλη πᾶσα παιδεία πρὸς τὸ ἄρχεσθαι κα
λῶς ἐγίνετο καὶ καρτερεῖν πονοῦντα καὶ νικᾶν μαχόμενον. Διὸ καὶ τῆς ἡλικίας προερχομέ
νης ἐπέτεινον αὐτῶν τὴν ἄσκησιν, ἐν χρῷ τε κείροντες καὶ βαδίζειν ἀνυποδήτους παίζειν
τε γυμνοὺς ὡς τὰ πολλὰ συνεθίζοντες.

Πλούταρχος,
 Λυκοῦργος
 16.6

Γλωσσικά σχόλια

ἕνεκα τῆς χρείας	όσα ήταν αναγκαία, όσα χρειάζονταν
πρὸς τὸ ἄρχεσθαι καλῶς ἐγίνετο	είχε ως σκοπό να τους μάθει την υπακοή στους κυβερνώντες
καρτερεῖν πονοῦντα	να έχουν υπομονή στους κόπους
νικᾶν μαχόμενον	να νικούν στις μάχες
διὸ καὶ τῆς ἡλικίας προερχομένης	γι' αυτό και όσο μεγάλωναν
ἐν χρῷ (ουσ. χρώς: το δέρμα, η επιδερμίδα) τε κείροντες	και κουρεύοντάς τους σύρριζα
καὶ... ὡς τὰ πολλὰ συνεθίζοντες	και συνηθίζοντάς τους ως επί το πλεί στον να...

Ερωτήσεις

1. Ποια χαρακτηριστικά έχει η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Σπάρτη;
2. Με βάση το απόσπασμα της Ενότητας, τα παραπάνω αποσπάσματα από τον Πλούταρχο, αλ
3. λά και τις γνώσεις σας από την αρχαία ιστορία, να συγκρίνετε την εκπαίδευση στην αρχαί
4. α Αθήνα και στην αρχαία Σπάρτη.

Ενότητα 3

Πρώτο παράλληλο κείμενο

Στους παρακάτω στίχους ο Αριστοφάνης περιγράφει διάφορους επαγγελματίες οι οποί
οι ξυπνούν με το λάλημα του πετεινού, για να πάνε στις δουλειές τους.

Οὕτω δ' ἴσχυέ τε καὶ μέγας ἦν τότε καὶ πολύς, ὥστ' ἔτι καὶ νῦν
ὑπὸ τῆς ῥώμης τῆς τότ' ἐκείνης, ὁπόταν μόνον ὄρθριον ᾄσῃ,
ἀναπηδῶσιν πάντες ἐπ' ἔργον, χαλκῆς, κεραμῆς, σκυλοδέψαι,
σκυτῆς, βαλανῆς, ἀλφιταμοιβοί, τορνευτολυρασπιδοπηγοί·
οἱ δὲ βαδίζουσ' ὑποδησάμενοι νύκτωρ.

Ἀριστοφάνης, Ὄρνι
θες
 στ. 488
-492

Μετάφραση

Και ήταν τότε (ο πετεινός) τόσο πανίσχυρος και μέγας και πολύς, ώστε, ακόμα και τώρα, από
 τη δύναμή του την τοτινή και μόνο που θα τραγουδήσει το πρωί αναπηδούν όλοι για δουλει
ά: χαλκιάδες, κανατάδες, ταμπάκηδες, παπουτσήδες, λουτράρηδες, αλευρά
δες, τορνευτολυρασπιδαρμοστάδες. Και άλλοι ποδένονται και περπατούν αξημέρωτα.

(μτφρ.
Φ.Ι. Κακρι
δής)

Δεύτερο παράλληλο κείμενο

Ο Πλούταρχος στο παρακάτω απόσπασμα από τη βιογραφία του Περικλή αναφέρει ότι
 ο Περικλής επιθυμούσε να μετέχει στα αγαθά της πόλης κάθε Αθηναίος.

Ὅπου γὰρ ὕλη μὲν ἦν λίθος, χαλκός, ἐλέφας, χρυσός, ἔβενος, κυπάρισσος, αἱ δὲ ταύ
την ἐκπονοῦσαι καὶ κατεργαζόμεναι τέχναι τέκτονες, πλάσται, χαλκοτύποι, λιθουργοί, βα
φεῖς χρυσοῦ, μαλακτῆρες ἐλέφαντος, ζωγράφοι, ποικιλταί, τορευταί, πομποὶ δὲ τούτων
καὶ κομιστῆρες ἔμποροι καὶ ναῦται καὶ κυβερνῆται κατὰ θάλατταν, οἱ δὲ κατὰ γῆν ἁμαξοπηγοὶ
καὶ ζευγοτρόφοι καὶ ἡνίοχοι καὶ καλωστρόφοι καὶ λινουργοὶ καὶ σκυτοτόμοι καὶ ὁδοποιοὶ
καὶ μεταλλεῖς, ἑκάστη δὲ τέχνη, καθάπερ στρατηγὸς ἴδιον στράτευμα, τὸν θητικὸν ὄχλον
 καὶ ἰδιώτην συντεταγμένον εἶχεν, ὄργανον καὶ σῶμα τῆς ὑπηρεσίας γινόμενον, εἰς πᾶσαν ὡς ἔ
πος εἰπεῖν ἡλικίαν καὶ φύσιν αἱ χρεῖαι διένεμον καὶ διέσπειρον τὴν εὐπορίαν.

Πλούταρχος,
Περικλῆς
 12.6

Γλωσσικά σχόλια

ὅπου γὰρ ὕλη μὲν ἦν	γιατί όπου το υλικό ήταν
ἐλέφας	ελεφαντόδοντο
αἱ δὲ ταύτην ἐκπονοῦσαι καὶ κατεργαζόμεναι τέχναι	και οι τεχνίτες που κατεργάζονταν και επεξεργά ζο νταν το υλικό
τέκτονες	ξυλουργοί ή οικοδόμοι
πλάσται	οι τεχνίτες που επεξεργάζονται (πλάθουν) τον πηλό ή το κερί
χαλκοτύποι	χαλκιάδες, χαλκουργοί
λιθουργοί	λιθοξόοι, μαρμαράδες
μαλακτῆρες ἐλέφαντος	αυτοί που κατεργάζονται το ελεφαντόδοντο
ποικιλταί	διακοσμητές
τορευταί	τορνευτές, αυτοί που επεξεργάζονται ανάγλυ φα έργα
πομποὶ δὲ τούτων καὶ κομιστῆρες	εκείνοι οι οποίοι στέλνουν και προμηθεύ ουν, μεταφέρουν αυτά
κυβερνῆται	κυβερνήτες πλοίων
ἁμαξοπηγοί	αμαξοποιοί
ζευγοτρόφοι	ζευγολάτες
καλωστρόφοι	κατασκευαστές σκοινιών
σκυτοτόμοι	βυρσοδέψες, τσαγκάρηδες
ἑκάστη δὲ τέχνη	κάθε επάγγελμα
καθάπερ	όπως ακριβώς
ἴδιον	το δικό του
τὸν θητικὸν ὄχλον καὶ ἰδιώτην	το πλήθος των μισθωτών και τους ανειδίκευ τους
ὡς ἔπος εἰπεῖν	για να το πω έτσι
αἱ χρεῖαι	οι ανάγκες

Ερωτήσεις

1. Ποια επαγγέλματα αναφέρει ο Αριστοφάνης και ποια ο Πλούταρχος; Ποια από αυ
2. τά διατηρούνται έως τις μέρες μας;
3. Να εντοπίσετε ποια από τα επαγγέλματα που αναφέρονται στα παραπάνω αποσπάσμα
4. τα απαντούν και στο κείμενο της Ενότητας.

Ενότητα 4

Ο Λουκιανός στο έργο του Ἀληθὴς Ἱστορία αναφέρει επίσης την περιπέτεια που είχαν αυ
τός και οι σύντροφοί του στο νησί των Βουκεφάλων. Στο παρακάτω απόσπασμα περιγρά
φει πώς τους συμπεριφέρθηκαν οι Βουκέφαλοι.

Ἐντεῦθεν ἡμᾶς ὑπεδέχετο πέλαγος προσηνὲς καὶ νῆσος οὐ μεγάλη, εὐπρόσιτος, συνοικουμέ
νη· ἐνέμοντο δὲ αὐτὴν ἄνθρωποι ἄγριοι, Βουκέφαλοι, κέρατα ἔχοντες, οἷον παρ' ἡμῖν
τὸν Μινώταυρον ἀναπλάττουσιν. Ἀποβάντες δὲ προῄειμεν ὑδρευσόμενοι καὶ σιτία ληψόμενοι,
εἴ ποθεν δυνηθείημεν· οὐκέτι γὰρ εἴχομεν. Καὶ ὕδωρ μὲν αὐτοῦ πλησίον εὕρομεν, ἄλλο δὲ οὐ
δὲν ἐφαίνετο, πλὴν μυκηθμὸς πολὺς οὐ πόρρωθεν ᾐκούετο. Δόξαντες οὖν ἀγέλην εἶναι βοῶν,
κατ' ὀλίγον προχωροῦντες ἐπέστημεν τοῖς ἀνθρώποις. Οἱ δὲ ἰδόντες ἡμᾶς ἐδίωκον, καὶ τρεῖς
μὲν τῶν ἑταίρων λαμβάνουσιν, οἱ δὲ λοιποὶ πρὸς τὴν θάλατταν καταφεύγομεν.

Λουκιανός,
Ἀληθὴς Ἱστορία
 2.44

Γλωσσικά σχόλια

ἐντεῦθεν	έπειτα
προσηνές	ήρεμο
εὐπρόσιτος	ευκολοπλησίαστος
συνοικουμένη	κατοικημένη
ἐνέμοντο	κατείχαν
οἷον	όπως
παρ' ἡμῖν	σ' εμάς
ἀναπλάττουσιν	φαντάζονται
ἀποβάντες	αφού αποβιβαστήκαμε
προῄειμεν (οριστ. παρατ. ρ. πρόειμι) ὑδρευσόμενοι καὶ σιτία ληψόμενοι	προχωρήσαμε, για να βρούμε νερό και τρο φή
εἴ ποθεν δυνηθείημεν	αν από κάπου μπορούσαμε
οὐκέτι γὰρ εἴχομεν	γιατί δεν είχαμε πια
μυκηθμός	μουγκρητό
οὐ πόρρωθεν	όχι από μακριά (από κοντά)
δόξαντες οὖν	επειδή νομίσαμε, λοιπόν
βοῶν	βοδιών
ἐπέστημεν (οριστ. αορ. ρ. ἐφίσταμαι)	βρεθήκαμε κοντά, συναντήσαμε
τῶν ἑταίρων	από τους συντρόφους

Ερωτήσεις

1. Ποια χαρακτηριστικά είχαν οι Βουκέφαλοι και πώς αντιμετώπισαν τον αφηγητή και 
2. τους συντρόφους του;
3. Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ο κοινός θεματικός άξονας ανάμεσα στο παραπάνω απόσπα
4. σμα και το κείμενο της Ενότητας;
5. 3. Με βάση το κείμενο του Λουκιανού γνωρίζουμε πώς εξελίχθηκε η ιστορία: ο Λουκιανός και
6.  οι σύντροφοί του πήραν τα όπλα, κυνήγησαν με τη σειρά τους τους Βουκέφαλους, σκότω
7. σαν πολλούς και αιχμαλώτισαν ζωντανούς δύο. Στη συνέχεια οι Βουκέφαλοι έστει
8. λαν αντιπροσώπους ζητώντας πίσω τούς δικούς τους και προσφέροντας για λύτρα πολλά τυ
9. ριά, ξερά ψάρια, κρεμμύδια και τέσσερα ελάφια που είχαν τρία πόδια το καθένα. Ανακαλεί
10. τε στη μνήμη σας περιπτώσεις από τα ομηρικά έπη, όπου αντίστοιχα κάποιος δίνει λύτρα, για
11.  να πάρει πίσω ένα δικό του πρόσωπο;

Ενότητα 5

Πρώτο παράλληλο κείμενο

Στο παρακάτω απόσπασμα ο Περικλής εκφράζει την άποψη ότι ήρθε ο καιρός η Αθήνα
να αξιοποιήσει τον πλούτο της, για να κατασκευάσει δημόσια έργα που θα φέρουν, πέρα
 από δόξα, ευπορία στους Αθηναίους, αφού θα δραστηριοποιήσουν όλους τους επαγγελματί
ες. Έτσι, όλοι θα έχουν εργασία και η πόλη θα έχει τη δύναμη να αναπτύσσεται και
να συντηρείται μόνη της.

[...] Δεῖ δὲ τῆς πόλεως κατεσκευασμένης ἱκανῶς τοῖς ἀναγκαίοις πρὸς τὸν πόλεμον, εἰς ταῦτα τ
ὴν εὐπορίαν τρέπειν αὐτῆς, ἀφ' ᾧν δόξα μὲν γενομένων ἀίδιος, εὐπορία δὲ γινομένων ἑτοί
μη παρέσται, παντοδαπῆς ἐργασίας φανείσης καὶ ποικίλων χρειῶν, αἳ πᾶσαν μὲν τέ
χνην ἐγείρουσαι, πᾶσαν δὲ χεῖρα κινοῦσαι, σχεδὸν ὅλην ποιοῦσιν ἔμμισθον τὴν πόλιν, ἐξ αὑ
τῆς ἅμα κοσμουμένην καὶ τρεφομένην.

Πλούταρχος,
 Περικλῆς 12.4

Γλωσσικά σχόλια

δεῖ δὲ τῆς πόλεως κατεσκευασμένης ἱκανῶς τοῖς ἀναγκαίοις πρὸς τὸν πόλεμον εἰς ταῦτα τὴν εὐπορίαν τρέπειν αὐτῆς	πρέπει η πόλη, αφού ετοίμασε σε ικανοποιητικό βαθμό  τα απαραίτητα για τον πόλεμο, σε αυτά τα έργα να διοχετεύσει την ευπορία της (τον πλούτο της)
ἀφ' ὧν δόξα μὲν γενομένων ἀίδιος	τα οποία, αν γίνουν, θα χαρίσουν δόξα αθάνατη
εὐπορία δὲ γινομένων ἑτοίμη παρέσται (οριστ. μέλλ. ρ. πάρειμι)	ενώ όσο θα γίνονται θα υπάρχει πραγματική ευημερία (πλούτος)
παντοδαπῆς ἐργασίας φανείσης καὶ ποικίλων χρειῶν	αφού θα απαιτηθεί κάθε είδους εργασία και θα παραστεί κάθε είδους ανάγκη
αἳ πᾶσαν μὲν τέχνην ἐγείρουσαι	οι οποίες δραστηριοποιώντας κάθε επαγγελματία
πᾶσαν δὲ χεῖρα κινοῦσαι	και κινητοποιώντας (δίνοντας απασχόληση σε) όλα τα χέρια
ἐξ αὑτῆς ἅμα κοσμουμένην καὶ τρεφομένην	και ταυτόχρονα να αναπτύσσεται και να συντηρείται από μόνη της

Δεύτερο παράλληλο κείμενο

Ο Ισοκράτης στον λόγο του Περὶ εἰρήνης προτρέπει τους Αθηναίους να εγκαταλείψουν
 την επεκτατική πολιτική και να περιοριστούν στα όρια του δικού τους κράτους. Ζώ
ντας ειρηνικά και χωρίς πολέμους, οι Αθηναίοι θα γίνονται διαρκώς πλουσιότεροι, αφού
θα έχουν απαλλαγεί από τις εισφορές για τον πόλεμο και θα αναπτυχθεί το εμπόριο.

Ἢν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα καὶ τοιούτους ἡμᾶς αὐτοὺς παράσχωμεν οἵους αἱ κοιναὶ συνθῆ
και προστάττουσιν, μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν, ἀπαλλαγέντες πολέμων
καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς εἰς ἣν νῦν πρὸς ἀλλήλους καθέσταμεν, καθ' ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέ
ραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν, ἀναπεπαυμένοι μὲν τῶν εἰσφορῶν καὶ τῶν τριηραρχιῶν καὶ
τῶν ἄλλων τῶν περὶ τὸν πόλεμον λειτουργιῶν, ἀδεῶς δὲ γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέο
ντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν. Ὀψόμεθα
δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν, μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπό
ρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν.

Ἰσοκράτης,
Περὶ εἰρήνης
 20-21

Γλωσσικά σχόλια

ἢν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα	αν κάνουμε ειρήνη
καὶ τοιούτους ἡμᾶς αὐτοὺς παράσχωμεν	και αν έχουμε τέτοια συμπεριφορά
οἵους αἱ κοιναὶ συνθῆκαι προστάττουσιν	όπως ορίζουν οι κοινές συνθήκες (αναφέρεται σε όσα είχαν οριστεί με την Ανταλκίδεια Ειρή νη που είχε συναφθεί το 387 π.Χ.)
εἰς ἣν νῦν πρὸς ἀλλήλους καθέσταμεν	στην οποία (κοινωνική αναταραχή) έχου με περιέλθει τώρα
πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν	θα αυξάνουμε τον πλούτο
ἀδεῶς	χωρίς φόβο
αἳ... ἐκλελοίπασιν	οι οποίες έχουν εκλείψει
ὀψόμεθα	θα δούμε
διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν	να έχει διπλάσια έσοδα από όσα εισπράττει τώ ρα
μεστὴν δὲ γιγνομένην	και να είναι γεμάτη από
ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν (οριστ. παρακ. ρ. καθίσταμαι)	από τους οποίους τώρα έχει ερημώσει

Ερωτήσεις

1. Με βάση το πρώτο παράλληλο κείμενο, πώς μπορεί η Αθήνα να αυτοσυντηρηθεί κατά
2.  τον Περικλή;
3. Σύμφωνα με τον Ισοκράτη, πώς μπορεί η Αθήνα να διπλασιάσει τα έσοδά της;
4. Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ο κοινός θεματικός άξονας που εντοπίζεται ανάμεσα
5.  στα παραπάνω αποσπάσματα και στο κείμενο της Ενότητας;

Ενότητα 6

Στο παρακάτω απόσπασμα ο Μαντίθεος, γνωρίζοντας ότι ψέγεται για τα αριστοκρατικά
 του φρονήματα, όσο και για την εικόνα του, προσπαθεί να πείσει ότι δεν πρέπει να κρίνε
ται κανείς με βάση την εξωτερική του εμφάνιση αλλά με βάση τα έργα του. Η εξωτερι
κή εμφάνιση αποτελεί απατηλό κριτήριο, αντίθετα τα έργα αναδεικνύουν την πραγματική φύ
ση των ανθρώπων.

Καίτοι χρὴ τοὺς φιλοτίμως καὶ κοσμίως πολιτευομένους ἐκ τῶν τοιούτων σκοπεῖν, ἀλλ' οὐκ εἴ
τις κομᾷ, διὰ τοῦτο μισεῖν· τὰ μὲν γὰρ τοιαῦτα ἐπιτηδεύματα οὔτε τοὺς ἰδιώτας οὔτε τὸ κοι
νὸν τῆς πόλεως βλάπτει, ἐκ δὲ τῶν κινδυνεύειν ἐθελόντων πρὸς τοὺς πολεμίους ἅπαντες ὑ
μεῖς ὠφελεῖσθε. Ὥστε οὐκ ἄξιον ἀπ' ὄψεως, ὦ βουλή, οὔτε φιλεῖν οὔτε μισεῖν οὐδένα, ἀλλ'
ἐκ τῶν ἔργων σκοπεῖν· πολλοὶ μὲν γὰρ μικρὸν διαλεγόμενοι καὶ κοσμίως ἀμπεχόμενοι μεγά
λων κακῶν αἴτιοι γεγόνασιν, ἕτεροι δὲ τῶν τοιούτων ἀμελοῦντες πολλὰ κἀγαθὰ ὑμᾶς εἰ
σιν εἰργασμένοι.

Λυσίας,
Ὑπὲρ Μαντιθέου
 18-19

Γλωσσικά σχόλια

τοὺς φιλοτίμως καὶ κοσμίως πολιτευομένους	όσους πολιτεύονται με φιλοτιμία και σεμνότητα
εἴ τις κομᾷ (ρ. κομάω, κομῶ)	αν κάποιος αφήνει μακριά κόμη, αν έχει μακριά μαλ λιά
τῶν κινδυνεύειν ἐθελόντων	που θέλουν να κινδυνεύουν (στη μάχη), να αγωνίζο νται
ἀπ' ὄψεως	από την εξωτερική εμφάνιση
μικρὸν διαλεγόμενοι	αν και μιλούν λίγο, σεμνά
κοσμίως ἀμπεχόμενοι	αν και ντύνονται ευπρεπώς (ἀμπέχω = περιβάλλω, καλύ πτω, ντύνω)
ἕτεροι δὲ τῶν τοιούτων ἀμελοῦντες	άλλοι όμως που τα παραμελούν αυτά
εἰσιν εἰργασμένοι	έχουν κάνει, έχουν προσφέρει

Ερωτήσεις

1. Πώς πρέπει να κρίνουν οι άνθρωποι τους άλλους, κατά τη γνώμη του Μαντιθέου;
2. Ποια αναλογία μπορείτε να διακρίνετε ανάμεσα στο παραπάνω κείμενο και σε αυτό 
3. της Ενότητας;

Ενότητα 7

Ο Πλούταρχος, ο οποίος συνέγραψε τη βιογραφία του Αλεξάνδρου, παραθέτει δύο εκδο
χές σχετικά με τη λύση του γόρδιου δεσμού.

Οἱ μὲν οὖν πολλοί φασι, τῶν δεσμῶν τυφλὰς ἐχόντων τὰς ἀρχὰς καὶ δι' ἀλλήλων πολ
λάκις σκολιοῖς ἑλιγμοῖς ὑποφερομένων, τὸν Ἀλέξανδρον ἀμηχανοῦντα λῦσαι, διατεμεῖν τῇ μα
χαί
ρᾳ τὸ σύναμμα, καὶ πολλὰς ἐξ αὐτοῦ κοπέντος ἀρχὰς φανῆναι. Ἀριστόβουλος δὲ καὶ πάνυ λέ
γει ῥᾳδίαν αὐτῷ γενέσθαι τὴν λύσιν, ἐξελόντι τοῦ ῥυμοῦ τὸν ἕστορα καλούμενον, ᾧ συνείχε
το
τὸ ζυγόδεσμον, εἶθ' οὕτως ὑφελκύσαντι τὸν ζυγόν.

Πλούταρχος,
 Ἀλέξανδρος
18.3-4

Γλωσσικά σχόλια

φασί	ισχυρίζονται, λένε
τῶν δεσμῶν τυφλὰς ἐχόντων τὰς ἀρχάς	επειδή δε φαίνονταν οι άκρες των σχοινιών
δι' ἀλλήλων πολλάκις σκολιοῖς ἑλιγμοῖς ὑποφερομένων	επειδή είχαν δεθεί με αλλεπάλληλους κόμπους
ἀμηχανοῦντα λῦσαι	επειδή δεν ήξερε να τον λύσει (ἡ ἀμηχανία: έλλειψη μέσων ή πόρων)
τὸ σύναμμα	ο δεσμός
πάνυ	πολύ
ῥᾳδίαν	εύκολη
ἐξελόντι (μτχ. αορ. β΄ ρ. ἐξαιρέω, ἐξαιρῶ) τοῦ ῥυμοῦ τὸν ἕστορα	αφού αφαίρεσε από τον άξονα (το τιμόνι) της άμαξας  τον πάσσαλο
ᾧ συνείχετο τὸ ζυγόδεσμον	με τον οποίο συγκρατιόταν το ζυγόδεσμο  (δηλ. ο ιμά ντας που συνδέ ει τον ζυγό, το ξύλο σε σχήμα σταυρού  που βρίσκεται  στο άκρο του τιμονιού, με τον ρυμό, το τι μό νι)
εἶθ' οὕτως	έπειτα, λοιπόν
ὑφελκύσαντι τὸν ζυγόν	αφού έσυρε μακριά τον ζυγό

Ερώτηση

Ποιες εκδοχές καταγράφει ο Πλούταρχος σχετικά με τη λύση του γόρδιου δεσμού και
ποια συμφωνεί με την άποψη του Αρριανού, όπως παρουσιάζεται στο κείμενο της Ενότη
τας;

Ενότητα 8

Πρώτο παράλληλο κείμενο

Ο Λουκιανός στο έργο του Περὶ παρασίτου πραγματεύεται τον τύπο του παράσιτου,
του ανθρώπου δηλαδή που προσκολλάται σε κάποιον πλούσιο, για να εξασφαλίσει
 το καθημερινό φαγητό του. Σε αυτό το έργο ο παράσιτος Σίμων προσπαθεί να αποδείξει ότι
 η παρασιτική είναι τέχνη, και μάλιστα ανώτερη από τη ρητορική και τη φιλοσοφία.
Στο παρακάτω απόσπασμα εκφράζει την άποψη ότι οι παράσιτοι περιφρονούν τα χρήματα.

Καὶ ὁ μὲν παράσιτος οὕτως ἔχει πρὸς ἀργύριον ὡς οὐκ ἄν τις οὐδὲ πρὸς τὰς ἐν τοῖς αἰγια
λοῖς ψηφῖδας ἀμελῶς ἔχοι, καὶ οὐδὲν αὐτῷ δοκεῖ διαφέρειν τὸ χρυσίον τοῦ πυρός.

Λουκιανός, Περὶ παρασίτου, 
ὅτι τέχνη ἡ παρασιτική
52

Γλωσσικά σχόλια

οὕτως ἔχει πρὸς ἀργύριον ὡς οὐκ ἄν τις οὐδὲ πρὸς τὰς ἐν τοῖς αἰγιαλοῖς ψηφῖδας ἀμελῶς ἔχοι	κρατά απέναντι στα χρήμα τα την ίδια στάση  με κάποιον που θα αδιαφορούσε για τα χαλίκια του γιαλού
οὐδὲν αὐτῷ δοκεῖ διαφέρειν τὸ χρυσίον τοῦ πυρός	σε τίποτε δε διαφέρει γι' αυτόν το χρυσάφι από τα κάρβουνα

Δεύτερο παράλληλο κείμενο

Στον παρακάτω μύθο ο Αίσωπος περιγράφει τι έπαθε ο λύκος που κακολογούσε την αλε
πού στο λιοντάρι.

Λέων γηράσας ἐνόσει κατακεκλιμένος ἐν ἄντρῳ. Παρῆσαν δ' ἐπισκεψόμενα τὸν βασιλέα
πλὴν ἀλώπεκος τἄλλα τῶν ζῲων. Ὁ τοίνυν λύκος λαβόμενος εὐκαιρίας κατηγόρει παρὰ τῷ λέο
ντι τῆς ἀλώπεκος ἅτε δὴ παρ' οὐδὲν τιθεμένης τὸν πάντων αὐτῶν κρατοῦντα καὶ διὰ ταῦτα
μηδ' εἰς ἐπίσκεψιν ἀφιγμένης. Ἐν τοσούτῳ δὲ παρῆν καὶ ἡ ἀλώπηξ καὶ τῶν τελευταίων ἠκροάσα
το τοῦ λύκου ῥημάτων. Ὁ μὲν οὖν λέων κατ' αὐτῆς ἐβρυχᾶτο. Ἡ δ' ἀπολογίας καιρὸν αἰτήσα
σα· καὶ τίς, ἔφη, τῶν συνελθόντων τοσοῦτον ὠφέλησέν σε, ὅσον ἐγὼ πανταχόσε περινοστήσα
σα καὶ θεραπείαν ὑπέρ σου παρ' ἰατρῶν ζητήσασα καὶ μαθοῦσα; Τοῦ δὲ λέοντος εὐθὺς
τὴν θεραπείαν εἰπεῖν κελεύσαντος ἐκείνη φησίν· εἰ λύκον ζῶντα ἐκδείρας τὴν αὐτοῦ δο
ρὰν θερμὴν ἀμφιέσῃ. Καὶ τοῦ λύκου κειμένου ἡ ἀλώπηξ γελῶσα εἶπεν· οὕτως οὐ χρὴ
τὸν δεσπότην πρὸς δυσμένειαν παρακινεῖν ἀλλὰ πρὸς εὐμένειαν. Ὁ μῦθος δηλοῖ, ὅτι ὁ
 καθ' ἑτέρου μηχανώμενος καθ' ἑαυτοῦ τὴν πάγην περιτρέπει.

Μύθος του
 Αισώ
που

Γλωσσικά σχόλια

ἐνόσει κατακεκλιμένος ἐν ἄντρῳ	κειτόταν άρρωστος σε σπηλιά
παρῆσαν δ' ἐπισκεψόμενα τὸν βασιλέα	είχαν πάει να δουν τον βασιλιά
πλὴν ἀλώπεκος	εκτός από την αλεπού
τοίνυν	λοιπόν
παρὰ τῷ λέοντι	στο λιοντάρι
ἅτε δὴ παρ' οὐδὲν τιθεμένης τὸν πάντων αὐτῶν κρατοῦντα	επειδή τάχα δε δίνει δεκάρα για  τον βασιλιά  όλων των ζώων
καὶ διὰ ταῦτα μηδ' εἰς ἐπίσκεψιν ἀφιγμένης	και γι' αυτό ούτε καν τον επισκέφθη κε
ἐν τοσούτῳ δὲ παρῆν	πάνω στην ώρα εμφανίστηκε
ἠκροάσατο (οριστ. αορ. ρ. ἀκροάομαι, ἀκροῶμαι)	άκουσε
τῶν τελευταίων ῥημάτων	τα τελευταία λόγια
κατ' αὐτῆς	εναντίον της
ἀπολογίας καιρὸν αἰτήσασα	αφού ζήτησε την ευκαιρία να απολογηθεί
ἔφη	είπε
τῶν συνελθόντων	από αυτούς που μαζεύτηκαν
πανταχόσε περινοστήσασα (μτχ. αορ. ρ. περινοστέω, περινοστῶ)	που πήγα σε όλα τα μέρη
κελεύσαντος	αφού διέταξε
φησίν	λέει
ἐκδείρας	αφού γδάρεις
τὴν αὐτοῦ δοράν	το δέρμα του, το τομάρι του
εἰ... ἀμφιέσῃ (ρ. ἀμφιέννυμαι)	αν φορέσεις
δηλοῖ	δηλώνει, φανερώνει, διδάσκει
ὁ καθ' ἑτέρου μηχανώμενος καθ' ἑαυτοῦ τὴν πάγην περιτρέπει	όποιος σχεδιάζει κακά εναντίον άλ λου πέφτει ο ίδιος στην παγίδα

Ερωτήσεις

1. Ποια χαρακτηριστικά έχει ο παράσιτος σύμφωνα με το πρώτο απόσπασμα;
2. Ποια παγίδα έστησε ο λύκος στην αλεπού στον μύθο του Αισώπου και ποια κατάληξη είχε
3.  ο λύκος;
4. Ποια, κατά τη γνώμη σας, είναι τα κοινά σημεία ανάμεσα στο κείμενο της Ενότητας και
5.  το δεύτερο παράλληλο κείμενο;

Ενότητα 9

Στο παρακάτω απόσπασμα αποτυπώνεται η αξία της υστεροφημίας για τους πεσόντες
στο πεδίο της μάχης.

Καὶ γάρ τοι ἀγήρατοι μὲν αὐτῶν αἱ μνῆμαι, ζηλωταὶ δὲ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί·
οἳ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί, ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν. Καὶ
γάρ τοι θάπτονται δημοσίᾳ, καὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπ' αὐτοῖς ῥώμης καὶ σοφίας καὶ πλούτου,
ὡς ἀξίους ὄντας τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ τετελευτηκότας ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καὶ τοὺς ἀθανά
τους τιμᾶσθαι. Ἐγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ θανάτου καὶ ζηλῶ [...]

Λυσίας,
Ἐπιτάφιος
 79-81

Γλωσσικά σχόλια

τοι	βέβαια, λοιπόν
ἀγήρατοι	αγέραστες, αθάνατες
ζηλωταί	αξιοθαύμαστες, αξιοζήλευτες
ὡς ἀξίους ὄντας τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ τετελευτηκότας (μτχ. παρακ. ρ. τελευτάω, -ῶ)	επειδή το αξίζουν αυτοί που έχουν σκοτω θεί στον πόλεμο
ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καὶ τοὺς ἀθανάτους τιμᾶσθαι	να τιμώνται με τις ίδιες τιμές που τιμού νται και οι αθάνατοι (θεοί)
μακαρίζω	θεωρώ κάποιον ευτυχή

Ερώτηση

Τι κερδίζουν όσοι πέφτουν ηρωικά στο πεδίο της μάχης, σύμφωνα με το παραπά
νω απόσπασμα;

Ενότητα 10

Πρώτο παράλληλο κείμενο

Στο παρακάτω απόσπασμα αναφέρονται οι αναγκαίες προϋποθέσεις ώστε να υπάρ
ξει πραγματική φιλία μεταξύ δύο ανθρώπων.

Ἀλλ' ἡ φιλία στάσιμόν τι ζητεῖ καὶ βέβαιον ἦθος καὶ ἀμετάπτωτον ἐν μιᾷ χώρᾳ καὶ συνηθείᾳ·
 διὸ καὶ σπάνιον καὶ δυσεύρετόν ἐστι φίλος βέβαιος.

Πλούταρχος,
 Περὶ πολυφιλίας
97b 6-9

Γλωσσικά σχόλια

στάσιμον	σταθερό
βέβαιον	αμετακίνητο, σίγουρο
ἦθος	χαρακτήρας
ἀμετάπτωτον	αμετάβλητο
ἐν μιᾷ χώρᾳ καὶ συνηθείᾳ	στην ίδια θέση και στην ίδια στενή σχέση

Δεύτερο παράλληλο κείμενο

Στο παρακάτω απόσπασμα εξετάζεται αν ένας ευτυχισμένος και αυτάρκης άνθρωπος έ
χει ανάγκη από φίλους ή όχι.

Ἀμφισβητεῖται δὲ καὶ περὶ τὸν εὐδαίμονα, εἰ δεήσεται φίλων ἢ μή. Οὐθὲν γάρ φασι δεῖν φί
λων τοῖς μακαρίοις καὶ αὐτάρκεσιν· ὑπάρχειν γὰρ αὐτοῖς τἀγαθά· αὐτάρκεις οὖν ὄντας οὐδε
νὸς προσδεῖσθαι, τὸν δὲ φίλον, ἕτερον αὐτὸν ὄντα, πορίζειν ἃ δι' αὑτοῦ ἀδυνατεῖ.

Ἀριστοτέλης,
Ἠθικὰ Νικομάχεια
 1169b

Γλωσσικά σχόλια

ἀμφισβητεῖται	υπάρχει διαφωνία
περὶ τὸν εὐδαίμονα	σχετικά με τον ευτυχισμένο
εἰ δεήσεται	αν έχει ανάγκη, χρειάζεται
οὐθὲν γάρ φασι δεῖν φίλων τοῖς μακαρίοις καὶ αὐτάρκεσιν	ισχυρίζονται δηλαδή κάποιοι ότι δε χρειάζο νται φίλους οι ευτυχισμένοι και οι αυτάρκεις
αὐτάρκεις οὖν ὄντας	επειδή, λοιπόν, είναι αυτάρκεις
οὐδενὸς προσδεῖσθαι	δε χρειάζονται κανέναν
ἕτερον αὐτὸν ὄντα	επειδή είναι διαφορετικό άτομο
πορίζειν ἃ δι' αὑτοῦ ἀδυνατεῖ	εξασφαλίζει αυτά τα οποία ο καθέ νας μόνος  του δεν μπορεί να προμηθευτεί

Τρίτο παράλληλο κείμενο

Σε αυτό το απόσπασμα εκφράζεται η άποψη ότι η φιλία είναι αναγκαία στη ζωή του ανθρώ
που και σαφώς προτιμότερη από όλα τα αγαθά.

Μετὰ δὲ ταῦτα περὶ φιλίας ἕποιτ' ἂν διελθεῖν· ἔστι γὰρ ἀρετή τις ἢ μετ' ἀρετῆς, ἔτι
δ' ἀναγκαιότατον εἰς τὸν βίον. Ἄνευ γὰρ φίλων οὐδεὶς ἕλοιτ' ἂν ζῆν, ἔχων τὰ λοιπὰ ἀγαθὰ πά
ντα· καὶ γὰρ πλουτοῦσι καὶ ἀρχὰς καὶ δυναστείας κεκτημένοις δοκεῖ φίλων μάλιστ' εἶναι χρεία.

Ἀριστοτέλης,
 Ἠθικὰ Νικομάχεια
 1155a

Γλωσσικά σχόλια

ἕποιτ' ἄν (δυν. ευκτ. ενεστ. ρ. ἕπομαι) διελθεῖν	θα μπορούσαμε στη συνέχεια να συζητήσουμε
ἔστι γὰρ ἀρετή τις ἢ μετ' ἀρετῆς	γιατί (η φιλία) είναι είδος αρετής ή συνυφασμένη με αυτή
οὐδεὶς ἕλοιτ' ἄν (δυν. ευκτ. αορ. β΄ ρ. αἱρέομαι, -οῦμαι) ζῆν	κανείς δε θα προτιμούσε να ζει
ἔχων τὰ λοιπὰ ἀγαθὰ πάντα	ακόμα κι αν κατέχει όλα τα υπόλοιπα αγαθά
καὶ γὰρ πλουτοῦσι καὶ ἀρχὰς καὶ δυναστείας κεκτημένοις δοκεῖ φίλων μάλιστ' εἶναι χρεία	γιατί και οι πλούσιοι και αυτοί που έχουν αποκτήσει αξιώμα τα και εξουσία θεωρούν ότι είναι πάρα πο λύ μεγάλη ανάγκη να έχουν φίλους

Ερωτήσεις

1. Κάτω από ποιες προϋποθέσεις μπορεί να ανθήσει μια σωστή φιλία, σύμφωνα με το πρώ
2. το απόσπασμα;
3. Να σχολιάσετε την πρώτη περίοδο του δεύτερου παράλληλου κειμένου και να διατυπώσετε 
4. την προσωπική σας γνώμη.
5. Πώς δικαιολογεί ο Αριστοτέλης (βλ. τρίτο παράλληλο κείμενο) την άποψη ότι η φιλί
6. α είναι ἀναγκαιότατον εἰς τὸν βίον;
7. Να εντοπίσετε κοινά θεματικά στοιχεία στο κείμενο της Ενότητας και στα παράλληλα κείμε
8. να.

Ενότητα 11

Στο παρακάτω απόσπασμα ο Πλούταρχος περιγράφει πόσο δύσκολο ήταν να χαλιναγωγή
σει κάποιος ένα άλογο άγριο σαν τον Βουκεφάλα. Ο μόνος που τα κατάφερε ήταν
ο Αλέξανδρος, γεμίζοντας έτσι χαρά και υπερηφάνεια τον πατέρα του Φίλιππο.

Προσδραμὼν (Ἀλέξανδρος) τῷ ἵππῳ καὶ παραλαβὼν τὴν ἡνίαν, ἐπέστρεψε πρὸς τὸν ἥλιον,
ὡς ἔοικεν ἐννοήσας ὅτι τὴν σκιὰν προπίπτουσαν καὶ σαλευομένην ὁρῶν πρὸ αὑτοῦ διαταράτ
τοιτο. [...] Ὡς δ' ἑώρα τὸν ἵππον ἀφεικότα τὴν ἀπειλήν, ὀργῶντα δὲ πρὸς τὸν δρόμον, ἀ
φεὶς ἐδίωκεν, ἤδη φωνῇ θρασυτέρᾳ καὶ ποδὸς κρούσει χρώμενος. Τῶν δὲ περὶ τὸν Φίλιππον
ἦν ἀγωνία καὶ σιγὴ τὸ πρῶτον· ὡς δὲ κάμψας ὑπέστρεψεν ὀρθῶς σοβαρὸς καὶ γεγηθώς, οἱ
μὲν ἄλλοι πάντες ἀνηλάλαξαν, ὁ δὲ πατὴρ καὶ δακρῦσαί τι λέγεται πρὸς τὴν χαράν,
καὶ καταβάντος αὐτοῦ τὴν κεφαλὴν φιλήσας, ὦ παῖ, φάναι, ζήτει σεαυτῷ βασιλείαν
ἴσην· Μακεδονία γάρ σ' οὐ χωρεῖ.

Πλούταρχος,
 Ἀλέξανδρος
 6.5-8

Γλωσσικά σχόλια

προσδραμών (μτχ. αορ. β΄ ρ. προστρέχω)	αφού έτρεξε προς
τὴν ἡνίαν	το χαλινάρι
ἐπέστρεψε πρὸς τὸν ἥλιον	γύρισε προς τον ήλιο
ὡς ἔοικεν ἐννοήσας	αφού αντιλήφθηκε, καθώς φαίνεται
ὅτι τὴν σκιὰν προπίπτουσαν καὶ σαλευομένην ὁρῶν πρὸ αὑτοῦ διαταράττοιτο	ότι (το άλογο) ταραζόταν, επειδή έβλεπε μπρο στά του τη σκιά που έπεφτε και κινού νταν
ἀφεικότα (μτχ. παρακ. ρ. ἀφίημι) τὴν ἀπειλήν	να έχει απαλλαχθεί από την απειλή
ὀργῶντα δέ	και να ορμά
ἀφείς (μτχ. αορ. ρ. ἀφίημι)	αφού το άφησε
φωνῇ θρασυτέρᾳ καὶ ποδὸς κρούσει χρώμενος	φωνάζοντας αποφασιστικά και χτυπώντας  το πόδι
οἱ δὲ περὶ τὸν Φίλιππον	αυτοί που ήταν με τον Φίλιππο
ὡς δὲ κάμψας ὑπέστρεψεν ὀρθῶς	όταν όμως πήρε στροφή και επέστρεψε όρθιος πάνω στο άλογο
σοβαρὸς καὶ γεγηθώς	περήφανος (με θριαμβευτικό ύφος) και χαρούμενος
ἀνηλάλαξαν (οριστ. αορ. ρ. ἀναλαλάζω)	κραύγασαν δυνατά
φάναι (απαρ. ενεστ. ρ. φημί)	ότι είπε
σεαυτῷ	για τον εαυτό σου

Ερωτήσεις

1. Πώς κατάφερε ο Αλέξανδρος να δαμάσει τον Βουκεφάλα, σύμφωνα με το παραπά
2. νω απόσπασμα; Πώς θα χαρακτηρίζατε τον Αλέξανδρο με βάση όσα διαβάσατε;
3. Ποια συμβουλή έδωσε ο Φίλιππος στον γιο του; Την ακολούθησε ο Αλέξανδρος;

Ενότητα 12

Πρώτο παράλληλο κείμενο

Στο παρακάτω απόσπασμα ο Στράβων παραθέτει το σχόλιο του Ποσειδωνίου (φιλόσοφος
 του 2ου/1ου αιώνα π.Χ. από την Απάμεια της Συρίας) σχετικά με την Ατλαντίδα.

Πρὸς ὃ καὶ τὸ τοῦ Πλάτωνος εὖ παρατίθησιν, ὅτι ἐνδέχεται καὶ μὴ πλάσμα εἶναι τὸ περὶ
τῆς νήσου τῆς Ἀτλαντίδος, περὶ ἧς ἐκεῖνος ἱστορῆσαι Σόλωνά φησι πεπυσμένον παρὰ
τῶν Αἰγυπτίων ἱερέων, ὡς ὑπάρχουσά ποτε ἀφανισθείη, τὸ μέγεθος οὐκ ἐλάττων ἠπείρου.

Στράβων,
Γεωγραφικά
 2.3.6

Γλωσσικά σχόλια

πρὸς ὃ καὶ τὸ τοῦ Πλάτωνος εὖ παρατίθησιν	σε σχέση με αυτό ορθώς παραθέτει και την  εκδοχή  του Πλάτωνα
πλάσμα	πλαστή ιστορία
περὶ ἧς	για την οποία
φησί	ισχυρίζεται
πεπυσμένον (μτχ. παρακ. ρ. πυνθάνομαι)	αφού την είχε πληροφορηθεί
ὡς ὑπάρχουσά ποτε ἀφανισθείη	ότι, ενώ υπήρχε κάποτε, εξαφανίστηκε
τὸ μέγεθος οὐκ ἐλάττων ἠπείρου	στο μέγεθος όχι μικρότερη από ήπειρο

Δεύτερο παράλληλο κείμενο

Στο παρακάτω απόσπασμα γίνεται αναφορά στον πόλεμο που είχε διεξαχθεί πολύ πα
λιά ανάμεσα σε εκείνους που κατοικούσαν έξω από τις Ηράκλειες στήλες και εκείνους
 που κατοικούσαν εντός. Στον πόλεμο αυτόν έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο οι βασιλιάδες
 της νήσου Ατλαντίδας.

Πάντων δὴ πρῶτον μνησθῶμεν ὅτι τὸ κεφάλαιον ἦν ἐνακισχίλια ἔτη, ἀφ' οὗ γεγονὼς ἐμηνύ
θη πόλεμος τοῖς θ' ὑπὲρ Ἡρακλείας στήλας ἔξω κατοικοῦσιν καὶ τοῖς ἐντὸς πᾶσιν· ὃν δεῖ
νῦν διαπεραίνειν. Τῶν μὲν οὖν ἥδε ἡ πόλις ἄρξασα καὶ πάντα τὸν πόλεμον διαπολεμήσα
σα ἐλέγετο, τῶν δ' οἱ τῆς Ἀτλαντίδος νήσου βασιλῆς, ἣν δὴ Λιβύης καὶ Ἀσίας μείζω νῆσον οὖ
σαν ἔφαμεν εἶναί ποτε, νῦν δὲ ὑπὸ σεισμῶν δῦσαν ἄπορον πηλὸν τοῖς ἐνθένδε ἐκπλέουσιν ἐπὶ
 τὸ πᾶν πέλαγος, ὥστε μηκέτι πορεύεσθαι, κωλυτὴν παρασχεῖν.

Πλάτων,
Κριτίας
108e-109a

Γλωσσικά σχόλια

πάντων δὴ πρῶτον	πρώτα απ' όλα βέβαια
μνησθῶμεν (υποτ. παθ. αορ. α΄ ρ. μιμνῄσκομαι)	ας θυμηθούμε
ὅτι τὸ κεφάλαιον ἦν ἐνακισχίλια ἔτη	ότι πέρασαν συνολικά εννέα χιλιά δες χρόνια
ἀφ' οὗ γεγονὼς ἐμηνύθη πόλεμος	από τότε που κηρύχθηκε πόλεμος
ὃν δεῖ νῦν διαπεραίνειν	τον πόλεμο αυτόν πρέπει να τον αφηγη θώ μέχρι τέλους
τῶν μὲν οὖν ἥδε ἡ πόλις ἄρξασα καὶ πάντα τὸν πόλεμον διαπολεμήσασα ἐλέγετο	λεγόταν ότι την αρχηγία όσων κατοικούσαν μέσα από τις Ηράκλειες στήλες την είχε αυτή ε δώ η πό λη (δηλ. η Αθήνα) μέχρι το τέλος του πολέμου
τῶν δ' οἱ τῆς Ἀτλαντίδος νήσου βασιλῆς	ενώ των άλλων αρχηγοί ήταν  οι βασιλιάδες της Ατλαντίδας
ἣν δὴ Λιβύης καὶ Ἀσίας μείζω νῆσον οὖσαν ἔφαμεν εἶναί ποτε	η οποία, είπαμε, ήταν κάποτε νη σί  πιο μεγάλο από τη Λιβύη και την Ασία
ὑπὸ σεισμῶν δῦσαν	αφού βυθίστηκε μετά από σεισμούς
ἄπορον πηλὸν τοῖς ἐνθένδε ἐκπλέουσιν ἐπὶ τὸ πᾶν πέλαγος, ὥστε μηκέτι πορεύεσθαι, κωλυτὴν παρασχεῖν	άφησε λάσπη που εμποδί ζει αυτούς που αποπλέουν  από εδώ, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να προχωρήσουν προς το ανοι χτό πέλαγος / προς τον ωκεανό

Ερωτήσεις

1. Συμφωνεί ο Ποσειδώνιος με την άποψη του Πλάτωνα για την Ατλαντίδα, όπως αυτή εκφρά
2. ζεται στο κείμενο της Ενότητας;
3. Ποια επιπλέον στοιχεία παρέχει το δεύτερο απόσπασμα σε σχέση με το κείμενο της Ενότη
4. τας;

Ενότητα 13

Στον λόγο του Ισοκράτη Πρὸς Δημόνικον –που θεωρείται από τους φιλολόγους νό
θος– βρίσκουμε ποικίλες συμβουλές για το πώς πρέπει να ζει ο άνθρωπος. Στο συγκεκριμέ
νο απόσπασμα ο συγγραφέας συμβουλεύει τον Δημόνικο για τα κριτήρια με τα οποία πρέπει
να αξιολογεί τους πραγματικούς φίλους.

Δοκίμαζε τοὺς φίλους ἔκ τε τῆς περὶ τὸν βίον ἀτυχίας καὶ τῆς ἐν τοῖς κινδύνοις κοινωνίας· τὸ
μὲν γὰρ χρυσίον ἐν τῷ πυρὶ βασανίζομεν, τοὺς δὲ φίλους ἐν ταῖς ἀτυχίαις διαγιγνώσκομεν. Οὕ
τως ἄριστα χρήσει τοῖς φίλοις, ἐὰν μὴ προσμένῃς τὰς παρ' ἐκείνων δεήσεις, ἀλλ' αὐτεπάγγελ
τος αὐτοῖς ἐν τοῖς καιροῖς βοηθῇς.

Ἰσοκράτης,
Πρὸς Δημόνικον
25-26

Γλωσσικά σχόλια

ἐκ τῆς ἐν τοῖς κινδύνοις κοινωνίας	από τη συμμετοχή στους κινδύνους
ἐν τῷ πυρὶ βασανίζομεν	στη φωτιά δοκιμάζουμε
διαγιγνώσκομεν	διακρίνουμε, διαπιστώνουμε
χρήσει (οριστ. μέλλ. ρ. χρήομαι, χρῶμαι) τοῖς φίλοις	θα συμπεριφέρεσαι στους φίλους, θα αντιμετωπίζεις
τὰς παρ' ἐκείνων δεήσεις	τα παρακάλια τους
αὐτεπάγγελτος	αυθόρμητα, με δική σου πρωτοβουλία

Ερωτήσεις

1. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του πραγματικού φίλου κατά τον Ισοκράτη;
2. Ποια από τα χαρακτηριστικά που περιγράφονται στο παραπάνω απόσπασμα απαντούν 
3. στο κείμενο της Ενότητας;

Ενότητα 14

Από τον παρακάτω μύθο μαθαίνουμε πώς οι λαγοί συμβιβάστηκαν με το πρόβλημα της δειλί
ας τους.

Λαγωοὶ καταγνόντες ἑαυτῶν δειλίαν ἔγνωσαν δεῖν ἑαυτοὺς κατακρημνίσαι. Παραγενομένων
δὲ αὐτῶν ἐπί τινα κρημνόν, ᾧ λίμνη ὑπέκειτο, οἱ ἐνταῦθα βάτραχοι ἀκούσαντες τῆς ποδοψοφί
ας ἑαυτοὺς εἰς τὰ βάθη τῆς λίμνης ἐδίδοσαν. Εἷς δέ τις τῶν λαγωῶν θεασάμενος αὐτοὺς ἔφη
 πρὸς τοὺς ἑτέρους· ἀλλὰ μηκέτι ἑαυτοὺς κατακρημνίσωμεν· ἰδοὺ γάρ, εὕρηνται καὶ ἡ
μῶν δειλότερα ζῷα. Οὕτω καὶ τοῖς ἀνθρώποις αἱ τῶν ἄλλων συμφοραὶ τῶν ἰδίων δυστυχημά
των παραμυθίαι γίνονται.

Μύθος
του Αισώ
που

Γλωσσικά σχόλια

λαγωοί	οι λαγοί
καταγνόντες (μτχ. αορ. β΄ ρ. καταγιγνώσκω)	όταν ανακάλυψαν / συνειδητοποίη σαν
ἔγνωσαν δεῖν	αποφάσισαν ότι έπρεπε
παραγενομένων δὲ αὐτῶν	όταν όμως αυτοί έφτασαν
ᾧ λίμνη ὑπέκειτο	κάτω από τον οποίο βρισκόταν μια λίμ νη
ἐνταῦθα	εκεί
ἡ ποδοψοφία	το ποδοβολητό
ἑαυτοὺς εἰς τὰ βάθη τῆς λίμνης ἐδίδοσαν	κρύφτηκαν στα βάθη της λίμνης
εἷς	ένας
θεασάμενος	όταν είδε
ἔφη πρὸς τοὺς ἑτέρους	είπε στους άλλους
μηκέτι ἑαυτοὺς κατακρημνίσωμεν	ας μην γκρεμιστούμε τώρα πια
ἰδοὺ γάρ	γιατί να
εὕρηνται (οριστ. παρακ. ρ. εὑρίσκομαι)	έχουν βρεθεί
τῶν ἰδίων δυστυχημάτων	των δικών τους δυστυχιών
παραμυθίαι	παρηγοριές

Ερωτήσεις

1. Ποιο ήταν το πρόβλημα των λαγών και πώς κατάφεραν να το ξεπεράσουν;
2. Υπάρχουν, κατά τη γνώμη σας, κοινά στοιχεία ανάμεσα στο παραπάνω απόσπασμα και
3.  το κείμενο της Ενότητας;

Ενότητα 15

Πρώτο παράλληλο κείμενο

Στην αρχαία ελληνική μυθολογία, όταν κάποιος βρισκόταν σε δύσκολη θέση, ζητούσε από
 τους θεούς να μεταμορφωθεί. Ο μυθογράφος Παρθένιος αναφέρει τη μεταμόρφωση
της Δάφνης στο ομώνυμο φυτό.

Ἀπόλλωνα δὲ Δάφνη ἐπ' αὐτὴν ἰόντα προϊδομένη μάλα ἐρρωμένως ἔφευγεν. Ὡς δὲ συνεδιώκε
το, παρὰ Διὸς αἰτεῖται ἐξ ἀνθρώπων ἀπαλλαγῆναι. Καὶ αὐτήν φασι γενέσθαι τὸ δένδρον
 τὸ ἐπικληθὲν ἀπ' ἐκείνης δάφνην.

Παρθένιος, Ἐρωτικὰ
 Παθήματα
15.4

Γλωσσικά σχόλια

ἐπ' αὐτὴν ἰόντα προϊδομένη	επειδή είδε (τον Απόλλωνα) να κατευθύνεται προς το μέρος  της
μάλα ἐρρωμένως	με μεγάλο σθένος
ὡς δὲ συνεδιώκετο	καθώς όμως καταδιωκόταν
ἀπαλλαγῆναι	να χαθεί, να εξαφανιστεί

Δεύτερο παράλληλο κείμενο

Ο Λατίνος ποιητής Οβίδιος στο έργο του Μεταμορφώσεις παρουσιάζει μια ιστορία όμοια
 με αυτήν του Λευκίππου. Ο Λύκτος ζούσε στην Κρήτη με τη γυναίκα του Τελέθουσα. Ό
ταν αυτή έμεινε έγκυος, της ξεκαθάρισε ότι θα κρατούσαν το παιδί, μόνο αν ήταν αγόρι.
Η γυναίκα, με την καθοδήγηση της θεάς Ίσιδας, αποφάσισε να κρατήσει το παιδί όποιο κι
αν ήταν το φύλο του. Γέννησε τελικά κορίτσι και, για να το γλιτώσει από τον θάνατο, εί
πε ψέματα στον άντρα της ότι ήταν αγόρι και συνέχισε να το ανατρέφει και να το ντύνει
 σαν να ήταν αγόρι. Το όνομα του παιδιού ήταν Ίφις. Μετά από πολλές περιπέτειες η θεά
Ίσις μεταμόρφωσε το παιδί σε αγόρι. Παραθέτουμε αποσπάσματα από την έμμετρη ελληνι
κή μετάφραση του ποιήματος.

Η εντολή του Λύκτου
Ὅτι ἐγγὺς, ὡς λέγεται, τῶν τῆς Κνωσσοῦ ὁρίων, οἷς ἀγχιτέρμων τῆς Φαιστοῦ ἡ βασιλεία κεῖται, ἀνήρ τις Λύκτος τοὔνομα τὴν κατοικίαν εἶχεν, ὃς γένος καίπερ ἄσημον ἐξ ἐλευθέρων ἕλκων, τῆς γενετῆς μὲν μείζονα οὐκ ἐπεδείκνυ πλοῦτον, ἀλλ ὅμως βίον ἔντιμον καὶ ἀψεγῆ ἐβίου. Αὐτῷ, καθάπερ φέρεται, τῆς γυναικὸς κυούσης, καὶ τῶν ᾠδίνων τοῦ δεινοῦ ἐφεστηκότος χρόνου, τοιούτοις ῥήμασιν αὐτῆς τὰς ἀκοὰς ἐκπλήττει·	1091
δύο τινα καὶ βούλομαι καὶ εὔχομαί σοι, γύναι· βραχὺν καὶ οὐ πολύπονον τοῦ τοκετοῦ τὸν χρόνον, καὶ τέκνον ἄρσεν τὸν καρπὸν τῶν ἐλαφρῶν ὠδίνων·	1100

Γλωσσικά σχόλια

οἷς ἀγχιτέρμων	κοντά / γειτονικά στα οποία
ὃς γένος καίπερ ἄσημον ἐξ ἐλευθέρων ἕλκων	ο οποίος, αν και η καταγωγή του ήταν άσημη, είχε γο νείς ελεύθερους
τῆς γενετῆς	απ' ό,τι επέτρεπε η καταγωγή του
τῶν ὠδίνων τοῦ δεινοῦ ἐφεστηκότος χρόνου	όταν έφτασε η δύσκολη ώρα των πόνων του τοκε τού
τοιούτοις ῥήμασιν	με τέτοια λόγια
ἐκπλήττει	τρομάζει, τρομοκρατεί

Το τέχνασμα της Τελέθουσας
[...] ῞Οτε δ ἐπῆλθεν ὁ καιρὸς τῶν χαλεπῶν ᾠδίνων, καὶ ἡ γαστὴρ τοῦ αὔξοντος ἀνεκουφίσθη φόρτου, τῷ ἀγνοοῦντι μὲν πατρὶ θυγάτριόν τι ἔφυ, ἀλλὰ ἡ μήτηρ κρύψασα τὸ τοῦ τεχθέντος γένος, πιστῇ τροφῷ τὸ νήπιον πρὸς τὸ τραφῆναι δίδει, καὶ τὸν ἀγνῶτα σύζυγον κατασοφισαμένη, ἄρρεν αὐτῷ παρίστησι τὸν τῆς κοιλίας γόνον.	1150

Γλωσσικά σχόλια

τῶν χαλεπῶν	των δύσκολων
ἡ γαστήρ	η κοιλιά
ἔφυ	γεννήθηκε
τὸ τοῦ τεχθέντος γένος	το φύλο του παιδιού
ἀγνῶτα	που δε γνώριζε, που αγνοούσε
κατασοφισαμένη	αφού εξαπάτησε με τεχνάσματα

Η μεταμόρφωση του κοριτσιού σε αγόρι
[...] Οὐδ ἡ λευκότης ἡ αὐτὴ ἐν τῷ προσώπῳ μένει· καὶ σθένος προσλαμβάνουσιν αἱ τῶν μελῶν κινήσεις, καὶ θρασυτέρα γίγνεται ἡ τοῦ προσώπου ὄψις, καὶ βαθμηδὸν βραχύτερον τὸ τῶν πλοκάμων μέτρον, ἀλλοία δέ τις δύναμις ἀρρενωπὴ τὴν φύσιν, τὴν πρώτην διαδέχεται τῆς κορασίδος χάριν, καὶ ἄρρην τέλος γίγνεσαι ἐκ γυναικός, ὦ ῏Ιφι.	1300

Ὀβίδιος, Μεταμορφώσεις στ. 1091-1102,

 1150-1156,

1300-1306
 (μτφρ.
 Α.Σ.
 Κάσδαγλης)

Γλωσσικά σχόλια

σθένος προσλαμβάνουσιν	αποκτούν επιπλέον δύναμη
θρασυτέρα	περισσότερο θαρραλέα, πιο τολμηρή
καὶ βαθμηδὸν βραχύτερον τὸ τῶν πλοκάμων μέτρον	και βαθμιαία έγινε πιο κοντό το μήκος  των μαλλιών
ἀλλοία	αλλιώτικη, διαφορετική

Ερωτήσεις

1. Τι ζήτησε η Δάφνη από τον Δία στο πρώτο παράλληλο κείμενο και για ποιο λόγο; Υπάρχει,
2.  κατά τη γνώμη σας, κάποιο κοινό θεματικό μοτίβο ανάμεσα σε αυτό το απόσπασμα και 
3. το κείμενο της Ενότητας;
4. Ποια κοινά θεματικά μοτίβα διαπιστώνετε ότι υπάρχουν ανάμεσα στο κείμενο της Ενότητας 
5. και το δεύτερο παράλληλο κείμενο;

Ενότητα 16

Στο παρακάτω απόσπασμα ο Πλούταρχος περιγράφει τον ξεπεσμό του Διονυσίου
του Νεοτέρου, τυράννου των Συρακουσών, και σχολιάζει τη μεταστροφή της τύχης του.

Τοῦ δὲ Διονυσίου καταπλεύσαντος εἰς Κόρινθον, οὐδεὶς ἦν Ἑλλήνων ὃς οὐχὶ θεάσασθαι
καὶ προσειπεῖν ἐπόθησεν αὐτόν, ἀλλ' οἵ τε χαίροντες ἐπὶ ταῖς συμφοραῖς διὰ μῖσος ἄ
σμενοι συνῆλθον, οἷον ἐρριμμένον ὑπὸ τῆς τύχης πατήσοντες, οἵ τε πρὸς τὴν μεταβο
λὴν τρεπόμενοι καὶ συμπαθοῦντες ἐθεῶντο πολλὴν ἐν ἀσθενέσι τοῖς ἀνθρωπίνοις καὶ προδή
λοις τὴν τῶν ἀδήλων αἰτιῶν καὶ θείων δύναμιν. Οὐδὲν γὰρ οὔτε φύσεως ὁ τότε καιρὸς οὔ
τε τέχνης ὅσον ἐκεῖνο τύχης ἔργον ἐπεδείξατο, τὸν Σικελίας ὀλίγον ἔμπροσθεν τύραννον
ἐν Κορίνθῳ διατρίβοντα περὶ τὸ ὀψοπώλιον, ἢ καθήμενον ἐν μυροπωλίῳ, πίνοντα κεκραμένον
 ἀπὸ τῶν καπηλείων [...]

Πλούταρχος,
Τιμολέων
14.1-3

Γλωσσικά σχόλια

τοῦ δὲ Διονυσίου καταπλεύσαντος	όταν ο Διονύ σιος κατέπλευσε, αποβιβάστηκε
οὐδεὶς ἦν Ἑλλήνων ὃς οὐχὶ θεάσασθαι καὶ προσειπεῖν ἐπόθησεν αὐτόν	όλοι οι Έλληνες είχαν την περιέργεια (λαχτά ρα) να τον δουν και να μιλήσουν μαζί του
ἀλλ οἵ τε χαίροντες ἐπὶ ταῖς συμφοραῖς διὰ μῖσος	άλλοι από μίσος χαίρονταν για τις συμφορές του
ἄσμενοι	ευχαριστημένοι
συνῆλθον	συγκεντρώθηκαν
οἷον ἐρριμμένον (μτχ. παρακ. ρ. ῥίπτομαι) ὑπὸ τῆς τύχης πατήσοντες	σαν για να τον ποδοπατήσουν ριγ μένο κάτω  από την τύχη, την κακοτυχία
οἵ τε τρεπόμενοι	και άλλοι που μεταστράφηκαν, άλ λαξαν γνώμη
πρὸς τὴν μεταβολήν	για την αλλαγή της τύ χης
ἐθεῶντο (οριστ. παρατ. ρ. θεάομαι, θεῶμαι) πολλὴν ἐν ἀσθενέσι τοῖς ἀνθρωπίνοις καὶ προδήλοις τὴν τῶν ἀδήλων αἰτιῶν καὶ θείων δύναμιν	έβλεπαν τη μεγάλη δύνα μη που ασκούν στα ασθενή και ορα τά ανθρώπι να πράγματα οι αθέατες και θείες αιτί ες
οὐδὲν γὰρ οὔτε φύσεως ὁ τότε καιρὸς οὔτε τέχνης ὅσον ἐκεῖνο τύχης ἔργον ἐπεδείξατο	γιατί η τότε εποχή δεν ε ίχε να επιδεί ξει κανέ να έργο, ούτε της φύ σης ούτε της τέχνης, τό σο αξιοπερίεργο όσο το έργο εκείνο της τύχης
ὀλίγον ἔμπροσθεν	λίγο πιο πριν
διατρίβοντα	να περνά τον καιρό του
περὶ τὸ ὀψοπώλιον	γύρω από την αγορά όπου πωλούνται τρόφι μα και ψάρια / την ψαραγορά
κεκραμένον (μτχ. παρακ. ρ. κεράννυμαι – ενν. οἶνον)	κρασί αναμεμειγμένο  με νερό

Ερωτήσεις

1. Πώς κατέληξε να ζει ο Διονύσιος ο Νεότερος;
2. Ποιες φράσεις από το παραπάνω απόσπασμα αναφέρονται στη μεταστροφή της τύχης;
3. Τι συνδέει, κατά τη γνώμη σας, το παραπάνω απόσπασμα με το κείμενο της Ενότητας;
4. Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί ότι ο Σόλων στη συνομιλία του με τον Κροίσο είχε εκφράσει
5.  μια άποψη σχετικά με τον ορισμό του ευτυχισμένου ανθρώπου. Ποιο ήταν το ρητό του Σόλω
6. να στην περίπτωση εκείνη και πώς βρίσκει εφαρμογή στην περίπτωση του Διονυσίου 
7. του Νεοτέρου;

Ενότητα 17

Πρώτο παράλληλο κείμενο

Ο Αιλιανός περιγράφει στο παρακάτω απόσπασμα τον τρόπο με τον οποίο το χταπό
δι συλλαμβάνει τα ψάρια, εξασφαλίζοντας την τροφή του.

Ἐλλοχῶσι δὲ οἱ πολύποδες καὶ τοὺς ἰχθῦς τὸν τρόπον τοῦτον. Ὑπὸ ταῖς πέτραις κάθηνται,
 καὶ ἑαυτοὺς ἐς τὴν ἐκείνων μεταμορφοῦσι χρόαν, καὶ τοῦτο εἶναι δοκοῦσιν, ὅπερ οὖν
καὶ πεφύκασιν αἱ πέτραι. Οἱ τοίνυν ἰχθῦς προσνέουσιν οἱονεὶ τῇ πέτρα τοῖς πολύποσιν, οἳ
δὲ ἀφυλάκτους ὄντας αὐτοὺς περιβάλλουσι ταῖς ἐξ ἑαυτῶν ἄρκυσι ταῖς πλεκτάναις.

Αἰλιανός, Ποικίλη
 Ἱστορία
1.1

Γλωσσικά σχόλια

ἐλλοχῶσι	παραμονεύουν, στήνουν ενέδρα
οἱ πολύποδες	τα χταπόδια
ἑαυτοὺς ἐς τὴν ἐκείνων μεταμορφοῦσι χρόαν	μεταμορφώνονται παίρνοντας το χρώμα εκεί νων  των βράχων
καὶ τοῦτο εἶναι δοκοῦσιν	και φαίνονται ότι είναι αυτό (δηλαδή, βράχοι)
ὅπερ πεφύκασιν	το οποίο είναι από τη φύση τους
προσνέουσιν τοῖς πολύποσιν	πλησιάζουν κολυμπώντας τα χταπόδια
οἱονεὶ τῇ πέτρα	σαν να είναι βράχος
ταῖς ἐξ ἑαυτῶν ἄρκυσι ταῖς πλεκτάναις	με τα δικά τους δίχτυα, δηλαδή τα πλοκάμια

Δεύτερο παράλληλο κείμενο

Ο απόστολος Παύλος κήρυξε την αγάπη προς τον συνάνθρωπο υποστηρίζοντας ότι αυτή
είναι η τέλεια εκπλήρωση των εντολών του Θεού.

Μηδενὶ μηδὲν ὀφείλετε εἰ μὴ τὸ ἀγαπᾶν ἀλλήλους· ὁ γὰρ ἀγαπῶν τὸν ἕτερον νόμον πεπλήρω
κε· τὸ γὰρ οὐ μοιχεύσεις, οὐ φονεύσεις, οὐ κλέψεις, οὐκ ἐπιθυμήσεις, καὶ εἴ τις ἑτέρα ἐντολή,
ἐν τούτῳ τῷ λόγῳ ἀνακεφαλαιοῦται, ἐν τῷ ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν. Ἡ ἀγάπη
 τῷ πλησίον κακὸν οὐκ ἐργάζεται· πλήρωμα οὖν νόμου ἡ ἀγάπη.

Ἀπόστολος Παῦλος, Ἐπιστολὴ 
πρὸς Ῥωμαίους
 13.8-10

Γλωσσικά σχόλια

εἰ μὴ τὸ ἀγαπᾶν ἀλλήλους	εκτός από το να αγαπά ο ένας τον άλλο
ὁ ἀγαπῶν τὸν ἕτερον νόμον πεπλήρωκε	αυτός που αγαπά τον άλλο τηρεί τον νόμο
ἀνακεφαλαιοῦται	συνοψίζεται
κακὸν οὐκ ἐργάζεται	δεν κάνει κακό
πλήρωμα νόμου	εκπλήρωση του νόμου

Ερωτήσεις

1. Ποιες ομοιότητες παρουσιάζει η τεχνική των χταποδιών, όπως περιγράφεται στο πρώ
2. το απόσπασμα, με την τεχνική του κάβουρα που περιγράφεται στο κείμενο της Ενότητας;
3. Να αναζητήσετε κοινά σημεία ανάμεσα στις προτροπές που απευθύνει ο Μέγας µασίλειος 
4. στο κείμενο της Ενότητας και σε αυτές του αποστόλου Παύλου στο δεύτερο παράλ
5. ληλο κείμενο.

Ενότητα 18

Στους μύθους που ακολουθούν γίνεται αναφορά στις επιπτώσεις που υφίσταται κάποιος,
όταν προσπαθεί με ψέματα και τεχνάσματα να εξαπατήσει τους άλλους.

Πρώτο παράλληλο κείμενο

Ἀνὴρ πένης νοσῶν καὶ κακῶς διακείμενος ηὔξατο τοῖς θεοῖς ἑκατόμβην τελέσαι, εἰ περισώσει
αν αὐτόν. Οἱ δὲ ἀπόπειραν αὐτοῦ ποιήσασθαι βουλόμενοι ῥαΐσαι τάχιστα αὐτὸν παρεσκεύα
σαν. Κἀκεῖνος ἐξαναστὰς ἐπειδὴ ἀληθινῶν βοῶν ἠπόρει, στεατίνους ἑκατὸν πλάσας ἐπί
τινος βωμοῦ κατέκαυσεν εἰπών· ἀπέχετε τὴν εὐχήν, ὦ δαίμονες. Οἱ δὲ θεοὶ βουλόμενοι αὐτὸν
ἐν μέρει ἀντιβουκολῆσαι ὄναρ αὐτῷ ἔπεμψαν, παραινοῦντες ἐλθεῖν εἰς τὸν αἰγιαλόν· ἐκεῖ
γὰρ εὑρήσει Ἀττικὰς χιλίας. Καὶ ὃς περιχαρὴς γενόμενος δρομαῖος ἧκεν ἐπὶ τὴν ἠιόνα.Ἔνθα
δὴ λῃσταῖς περιπεσὼν ἀπήχθη καὶ ὑπ' αὐτῶν πωλούμενος εὗρε δραχμὰς χιλίας.

Μύθος
του Αισώ
που

Γλωσσικά σχόλια

πένης	φτωχός
νοσῶν καὶ κακῶς διακείμενος	που ήταν άρρωστος και σε άσχη μη κατάσταση
ηὔξατο (οριστ. αορ. ρ. εὔχομαι) τοῖς θεοῖς	υποσχέθηκε / έταξε στους θεούς
ἑκατόμβην τελέσαι	να προσφέρει θυσία εκατό βοδιών
εἰ περισώσειαν αὐτόν	αν τον έσωζαν
ἀπόπειραν ποιοῦμαί τινος	δοκιμάζω κάποιον
ῥαΐσαι (απαρ. αορ. ρ. ῥαΐζω) τάχιστα αὐτὸν παρεσκεύασαν	τον έκαναν να θεραπευτεί πολύ γρή γορα, τον θεράπευσαν αμέσως
ἐξαναστάς (μτχ. αορ. β΄ ρ. ἐξανίσταμαι)	όταν στάθηκε στα πόδια του, όταν ένιω σε καλά
βοῶν ἠπόρει (οριστ. παρατ. ρ. ἀπορέω, ἀπορῶ)	δεν είχε βόδια
στεατίνους ἑκατὸν πλάσας	αφού έπλασε εκατό από ζύμη
ἀπέχετε τὴν εὐχήν, ὦ δαίμονες	θεοί, λάβετε ό,τι σας έταξα
ἐν μέρει ἀντιβουκολῆσαι	με τη σειρά τους να τον εξαπατή σουν  / περιπαί ξουν
ὄναρ	όνειρο
παραινοῦντες	παρακινώντας
Ἀττικὰς χιλίας	χίλιες αττικές δραχμές
καὶ ὅς	κι αυτός
δρομαῖος ἧκεν	έφτασε τρέχοντας
ἐπὶ τὴν ἠιόνα (ἠιών, ἠιόνος)	στην ακρογιαλιά
ἔνθα δή	εκεί λοιπόν
λῃσταῖς περιπεσών	αφού έπεσε σε ληστές
ὑπ' αὐτῶν πωλούμενος εὗρε δραχμὰς χιλίας	αυτοί τον πούλησαν και έπιασε χίλιες δραχμές (αντί χιλίων δραχμών)

Δεύτερο παράλληλο κείμενο

Ἔθος ἐστὶ τοῖς πλέουσιν ἐπάγεσθαι κύνας Μελιταίους καὶ πιθήκους πρὸς παραμυθίαν τοῦ
πλοῦ. Καὶ δή τις πλεῖν μέλλων πίθηκον συνανήνεγκε. Γενομένων δὲ αὐτῶν κατὰ τὸ Σούνιον
 (ἐστὶ δὲ τοῦτο Ἀθηναίων ἀκρωτήριον) συνέβη χειμῶνα σφοδρὸν γενέσθαι. Περιτραπείσης δὲ
τῆς νηὸς καὶ πάντων διακολυμβώντων καὶ ὁ πίθηκος ἐνήχετο. Δελφὶς δὲ θεασάμενος αὐτὸν
καὶ οἰόμενος ἄνθρωπον εἶναι ὑπεξελθὼν διεκόμιζεν. Ὡς δὲ ἐγένετο κατὰ τὸν Πειραιᾶ, τὸν
τῶν Ἀθηναίων λιμένα, ἐπυνθάνετο τοῦ πιθήκου, εἰ τὸ γένος Ἀθηναῖός ἐστι. Τοῦ δὲ εἰπόντος
καὶ λαμπρῶν γε ἐνταῦθα τετυχηκέναι γονέων, ἐκ δευτέρου ἠρώτα αὐτόν, εἰ ἐπίσταται
τὸν Πειραιᾶ. Καὶ ὃς ὑπολαβὼν αὐτὸν ἄνθρωπον λέγειν ἔφασκε καὶ φίλον αὐτοῦ εἶναι καὶ συνή
θη. Καὶ ὁ δελφὶς ἀγανακτήσας κατὰ τῆς αὐτοῦ ψευδολογίας βαπτίζων αὐτὸν ἀπέπνιξεν.

Μύθος
 του
Αισώ
που

Γλωσσικά σχόλια

ἔθος ἐστί	είναι συνήθεια
ἐπάγεσθαι	να φέρνουν μαζί τους
κύνας Μελιταίους	σκυλιά από τη Μάλτα
πρὸς παραμυθίαν τοῦ πλοῦ	για ανακούφιση, διασκέδαση στο ταξί δι
μέλλων	ο οποίος επρόκειτο
συνανήνεγκε (οριστ. αορ. β΄ ρ. συναναφέρω)	έφερε μαζί του
γενομένων δὲ αὐτῶν	και όταν αυτοί έφτασαν
ἐνήχετο (οριστ. παρατ. ρ. νήχομαι)	κολυμπούσε
οἰόμενος	επειδή νόμιζε
ὑπεξελθὼν διεκόμιζεν	τον πήρε στην πλάτη και τον μετέφερε
ἐπυνθάνετο	ζήτησε να πληροφορηθεί, ρώτησε
εἰ ἐπίσταται	αν γνωρίζει
ὑπολαβών	επειδή θεώρησε
ἔφασκε	άρχισε να λέει
συνήθη	στενός φίλος
βαπτίζων αὐτόν	βυθίζοντάς τον στο νερό

Ερωτήσεις

1. Με ποιον τρόπο προσπάθησε ο άνθρωπος να ξεγελάσει τους θεούς στο πρώτο παράλ
2. ληλο κείμενο και πώς αντέδρασαν αυτοί;
3. Πώς κατάλαβε στο δεύτερο παράλληλο κείμενο το δελφίνι ότι ο πίθηκος έλεγε ψέματα 
4. και
5.  πώς τον τιμώρησε;
6. Ποια κοινά σημεία συνδέουν τα παραπάνω αποσπάσματα με το κείμενο της Ενότη
7. τας;