Ν.ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 6

πηγη:http://filologikagymnasium.blogspot.com/2015/05/6.html

ΕΝΟΤΗΤΑ 6^η ΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ  ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ

6.Α Κείμενο Οι δημιουργικές δραστηριότητες

Εκτός από τις ποικίλες υποχρεώσεις που το άτομο έχει στην καθημερινή του ζωή (επαγγελματικές, οικογενειακές, οικονομικές κ.λπ.), συχνά επιζητά να διοχετεύει ένα μέρος του ελεύθερου χρόνου του σε κάποιες δημιουργικές δραστηριότητες που είτε του προσφέρουν εκτόνωση και ξεκούραση είτε το διασκεδάζουν είτε αποτελούν ευκαιρία για διεύρυνση των πνευματικών του οριζόντων, για ανάπτυξη της δημιουργικότητας του ή της κοινωνικότητας του ή ακόμα για ευαισθητοποίηση πάνω σε ποικίλα θέματα και προβλήματα της σύγχρονης ζωής.

Το με ποιες δραστηριότητες επιλέγει το άτομο να ασχοληθεί εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως:

-     τη μόρφωση του'

-     τα ενδιαφέροντα και τα ταλέντα του'

-     τις συνήθειες του'

-     τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες που του προσφέρει το περιβάλλον στο οποίο ζει-

-     την οικονομική του κατάσταση" και το χρόνο που διαθέτει.

Είδη δημιουργικών δραστηριοτήτων

Υπάρχουν πολλά πράγματα με τα οποία το άτομο μπορεί να ασχοληθεί δημιουργικά, όπως: - η μελέτη βιβλίων. Τα βιβλία προσφέρουν γνώσεις, εξάπτουν τη φαντασία, μας ταξιδεύουν σε κόσμους γοητευτικούς και μας δίνουν τη δυνατότητα να βιώσουμε έντονες συγκινήσεις και ποικίλα συναισθήματα. η επαφή με την τέχνη. Το θέατρο, ο κινηματογράφος, ο χορός, η μουσική κ.λπ. φέρνουν σε επαφή τον άνθρωπο με το ωραίο, καλλιεργούν την ευαισθησία του, του χαρίζουν στιγμές αισθητικής απόλαυσης και χαράς, του μεταδίδουν εμπειρίες και τον βοηθούν να σκεφτεί για τη ζωή, τις θετικές και τις αρνητικές πλευρές της'

-     η επαφή με τη φύση είτε σε ατομικό επίπεδο είτε με τη συμμετοχή σε κάποια περιβαλλοντική οργάνωση. Στην πρώτη περίπτωση το άτομο απολαμβάνει την ηρεμία, τη γαλήνη και την αναζωογόνηση που προσφέρει η επαφή με τις ομορφιές της φύσης, ενώ στη δεύτερη γνωρίζει το περιβάλλον του, αποκτά οικολογι­κή συνείδηση και ενεργοποιείται με στόχο την προστασία της φύσης από τους κινδύνους που την απειλούν.

-     ο αθλητισμός. Η ενασχόληση με τον αθλητισμό βοηθά τον άνθρωπο να εκτονωθεί και να ανανεώσει τις δυνάμεις του, ενώ ταυτόχρονα τον φέρνει σε επαφή με άλλους ανθρώπους και τον καλλιεργεί ψυχικά και πνευματικά.

-     τα ταξίδια και οι εκδρομές: Με τα ταξίδια το άτομο αλλάζει παραστάσεις, ξεφεύγει από τη ρουτίνα της καθημερινότητας και γνωρίζει άλλους τόπους, λαούς και πολιτισμούς.

-     η ερασιτεχνική ενασχόληση με κάποιο αντικείμενο (κατασκευές, συλλογές, ψάρεμα κ.λπ.). Τέτοιες δραστηριότητες προσφέρουν ικανοποίηση στον άνθρωπο, του δίνουν τη δυνατότητα να αναπτύξει τα ενδιαφέροντα και τα ταλέντα του και τον κάνουν να νιώθει δημιουργικός.

-     επισκέψεις σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, που βοηθούν να γνωρίσουμε σε βάθος την καλλιτεχνική δημιουργία του παρελθόντος και του παρόντος και να συνειδητοποιήσουμε την ευθύνη που έχουμε να την τιμούμε και να την προστατεύουμε αφού αποτελεί κομμάτι του πολιτισμού μας.

-     οι κοινωνικές δραστηριότητες με τη συμμετοχή σε οργανώσεις, συλλόγους ή ομάδες που ασχολούνται με διάφορα κοινωνικά προβλήματα και την προσφορά βοήθειας σε κοινωνικές ομάδες που πάσχουν, όπως άτομα με ειδικές ανάγκες, ηλικιωμένοι, άποροι, πρόσφυγες κ.λπ. Η εθελοντική εργασία με τη συμμε­τοχή σε τέτοιες οργανώσεις βοηθά το άτομο να συνειδητοποιήσει τις ευθύνες που έχει ως μέλος του κοινωνικού συνόλου και να γευθεί την πληρότητα και την ψυχική και ηθική ικανοποίηση που προσφέρει η ανιδιοτελής βοήθεια προς το συνάνθρωπο.

            Το παιχνίδι μια μορφή δημιουργικής δραστηριότητας αποτελεί και το παιχνίδι. Το παιχνίδι παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη και τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού, γιατί:

-     καλλιεργεί τη φαντασία, την κρίση και τη δημιουργικότητα του'

-     το βοηθά να ανακαλύψει και να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του'

-     του προσφέρει χαρά και απόλαυση.

Ειδικά τα ομαδικά παιχνίδια συμβάλλουν στην κοινωνικοποίηση του παιδιού, δηλαδή βοηθούν στην ομαλή ένταξη του στην κοινωνία, εφόσον:

-           καλλιεργούν το ομαδικό πνεύμα, τη συνεργασία και αισθήματα αλληλεγγύης και συναδελφικότητας.

6.Β ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ -ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΠΤΩΣΕΩΝ

6.Β.1 ΟΙ ΠΤΩΣΕΙΣ ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ
Ονομαστική (απαντά στην ερώτηση ποιος)	α) υποκείμενο των ρημάτων π.χ. Ο παππούς ήταν γεωργός.
	β) κατηγορούμενο του υποκειμένου* π.χ. Ο παππούς ήταν γεωργός.
Γενική (απαντά στην ερώτηση  ποιανού / τίνος)	α) αντικείμενο ορισμένων μεταβατικών ρημάτων π.χ. Τα λαχανικά δεν του αρέσουν. β) έμμεσο αντικείμενο δίπτωτων ρημάτων π.χ. Χάρισε της κοπέλας ένα δαχτυλίδι. γ) γενική προσωπική* π.χ. Του ήταν αδύνατο να το κάνει αυτό. - Να μου προσέχεις τα παιδιά. δ) γενική κατηγορηματική* π.χ. Το σπίτι είναι του πατέρα του. ε) επιρρηματικός προσδιορισμός χρόνου, ποσού, αιτίας, τρόπου, αποτελέσματος* π.χ. Δε θα είναι εδώ του  χρόνου. - Ντύνεται της μόδας.
Αιτιατική (απαντά στην ερώτηση ποιον/ τι)	α) αντικείμενο των περισσότερων μεταβατικών ρημάτων π.χ. Αυτός έσπασε την καρέκλα. β) άμεσο ή έμμεσο αντικείμενο δίπτωτων ρημάτων* π.χ. Ο Γιάννης μαθαίνει τον Πέτρο χορό. γ) κατηγορούμενο του αντικειμένου* π.χ. Τον διόρισαν δάσκαλο. δ) επιρρηματικός προσδιορισμός τόπου, χρόνου, σκοπού, ποσού, μέσου* π.χ. Θα πάει φυλακή πολλά χρόνια. - Βγήκε βόλτα. - Έφυγε τα χαράματα

Ορισμός. Πτώσεις είναι οι διάφορες μορφές που παίρνει στο λόγο μια κλιτή λέξη (εκτός  του ρήματος) - συγκεκριμένα το άρθρο, το ουσιαστικό, το επίθετο, η αντωνυμία  και η μετοχή (της παθητικής φωνής).

Οι πτώσεις είναι τέσσερις (στον ενικό και στον πληθυντικό αριθμό): α) η ονομαστική, η οποία είναι η πτώση που μεταχειριζόμαστε απαντώντας στην ερώτηση ποιος. π.χ. Ο ήλιος λάμπει.

Η μικρή βάρκα βούλιαξε. Κάποια παιδιά φώναξαν.

β) η γενική, η οποία είναι η πτώση που μεταχειριζόμαστε απαντώντας στην ερώτηση τίνος/ποιανού. π.χ. Το φως του ήλιου μάς τύφλωσε. Το κουπί της μικρής βάρκας έσπασε. Ακούστηκαν οι κραυγές κάποιων παιδιών.

 γ) η αιτιατική, η οποία είναι η πτώση που μεταχειριζόμαστε απαντώντας στην ερώτηση ποιον/ τι. π.χ. Κοίταξε τον ήλιο.

δ) η κλητική[1], η οποία είναι η πτώση που μεταχειριζόμαστε όταν καλούμε ή προσφωνούμε κάποιον, π.χ. Ήλιε, εσύ που λάμπεις στον ουρανό... Παιδιά, πού πάτε;

• Ο ρόλος[2] της πτώσης είναι, γενικά, η σύνδεση του ονόματος (που βρίσκεται στη συγκεκριμένη πτώση) με το στοιχείο της πρότασης (ρήμα, άλλο όνομα κ.λπ.) από το οποίο εξαρτάται το όνομα αυτό.

6.Β.2 ΟΙ ΠΤΩΣΕΙΣ ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ

Ο πτώσεις μπορεί να μην εξαρτώνται από το ρήμα της πρότασης, αλλά από ένα άλλο όνομα (κατά κανόνα ουσιαστικό), οπότε δηλώνουν τη σχέση που μπορεί να έχουν οι ονοματικές φράσεις (ΟΦ) μεταξύ τους.

π.χ. εκείνη τη μέρα, τη Δευτέρα ->η ΟΦ τη Δευτέρα προσδιορίζει την ΟΦ εκείνη τη μέρα.

η ζωή του ανθρώπου -* η ΟΦ του ανθρώπου προσδιορίζει την ΟΦ η ζωή. Επομένως, ένα ουσιαστικό μπορεί συχνά να συνδέεται με κάποιο άλλο ουσιαστικό συμπληρώνοντας/προσδιορίζοντας την έννοια του. Στην περίπτωση αυτή το ουσιαστικό λειτουργεί ως ονοματικός προσδιορισμός και έχει δύο μορφές: α) Ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός, όταν βρίσκεται στην ίδια πτώση με το ουσιαστικό που προσδιορίζει.

π.χ. Εκείνη τη μέρα, τη Δευτέρα, άρχισαν όλα. (Η ΟΦ τη Δευτέρα προσδιορίζει την ΟΦ εκείνη τη μέρα και βρίσκεται στην ίδια πτώση με αυτή, στην αιτιατική.) β) Ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός, όταν βρίσκεται σε διαφορετική πτώση από το ουσιαστικό που προσδιορίζει.

π.χ. Η ζωή του ανθρώπου είναι πολύπλευρη. (Η ΟΦ του ανθρώπου προσδιορίζει την ΟΦ Η ζωή και βρίσκεται σε διαφορετική πτώση από αυτή, σε γενική.)

Τα είδη των ομοιόπτωτων ονοματικών προσδιορισμών

Ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί είναι η παράθεση και η επεξήγηση.

!  Παράθεση λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει με ακρίβεια ένα ουσιαστικό αποδίδοντας του ένα ιδιαίτερο και γνωστό γνώρισμά του ή για να το χαρακτηρίσει κάπως.

 π.χ. Τηλεφώνησε η κ. Λαζάρου, η φαρμακοποιός.

            (Προσδιορίζει το όνομα η κ. Λαζάρου αποδίδοντας του ένα ιδιαίτερο και γνωτό γνώρισμα, το ότι είναι φαρμακοποιός.)

Η παράθεση:

•           Συχνά συνοδεύεται από επίθετο (επιθετικό προσδιορισμό) ή από γενική πτώση ουσιαστικού ή αντωνυμίας (συνήθως κτητικής), π.χ. Το Λούβρο, το γνωστό μουσείο, βρίσκεται στο Παρίσι.

Σε λίγο φτάσαμε στην Πάτρα, την πρωτεύουσα της Αχαΐας. Ο Γιώργος, ο αδελφός του, σπουδάζει γιατρός.

•           μπορεί να αναλυθεί σε δευτερεύουσα αναφορική πρόταση. π.χ. Επισκεφτήκαμε και τον πύργο του Άιφελ, το σύμβολο του Παρισιού. (= που είναι το σύμβολο...)

•           χωρίζεται από την ονοματική φράση που προσδιορίζει με κόμμα.

Επεξήγηση λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός που χρησιμοποιείται για να διασαφηνίσει, να διευκρινίσει το ουσιαστικό που προσδιορίζει, όταν έννοια του είναι γενική και κάπως αόριστη, π.χ. Μαζί μας ήρθε και μια φίλη μου, η Κατερίνα

(Το όνομα η Κατερίνα διασαφηνίζει το ουσιαστικό φίλη, εξηγεί δηλαδή ποια ήταν η φίλη μου που ήρθε μαζί μας.)

Η επεξήγηση:

•           εκτός από ουσιαστικά, προσδιορίζει και άλλα μέρη του λόγου (συνήθως δεικτικές αντωνυμίες).

π.χ. Αυτό ήθελαν να μάθουν όλοι, την αλήθεια.

(Το ουσιαστικό την αλήθεια προσδιορίζει την αντωνυμία αυτό, εξηγώντας ποιο είναι «αυτό» που ήθελαν να μάθουν όλοι.)

•           συνοδεύεται συχνά από επίθετο ή από γενική πτώση ουσιαστικού ή αντωνυμίας (συνήθως κτητικής).

π.χ. Άρπαξε το πρώτο πράγμα που βρήκε μπροστά του, ένα μεγάλο μαχαίρι. Όλοι αυτό πρόσεξαν, το πανάκριβο δαχτυλίδι της.

Έμαθαν για το τρομερό γεγονός, την καταστροφή του μνημείου, κι αναστατώθηκαν πολύ.

•           μπορεί να συνοδεύεται από τη λέξη δηλαδή.

π.χ. Όλοι οι μαθητές αυτό περίμεναν, δηλαδή την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων.

•           όπως και η παράθεση, χωρίζεται με κόμμα από την ονοματική φράση που προσδιορίζει.

Διάκριση παράθεσης - επεξήγησης

Για να ξεχωρίζουμε την παράθεση από την επεξήγηση, και το αντίστροφο, πρέπει

να έχουμε υπόψη μας ότι:

> στην παράθεση, από μια λέξη με μερικότερη (ειδικότερη) έννοια πηγαίνουμε σε μια άλλη λέξη με γενικότερη έννοια που χαρακτηρίζει την πρώτη.

π.χ. Θα έρθει και ο Βασίλης, ο καλύτερος του φίλος.

ειδική έννοια    παράθεση: γενική έννοια

πηγαίνουμεΕπομένως:    Παράθεση                               από το ειδικό στο γενικό

> στην επεξήγηση, αντίθετα, από μια λέξη με έννοια γενικότερη πηγαίνουμε σε μια άλλη λέξη με έννοια μερικότερη (ειδικότερη) που επεξηγεί την πρώτη, π.χ. Θα έρθει και ο καλύτερος του φίλος, ο Βασίλης.

                                                                                                                 γενική έννοια        επεξήγηση: μερική έννοια

Επομένως: Επεξήγηση             (από το γενικό στο ειδικό).

> η παράθεση μπορεί να αναλυθεί σε δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, ενώ στην επεξήγηση μπορεί να εννοηθεί η λέξη δηλαδή.

π.χ. Θα έρθει και ο Βασίλης, ο καλύτερος του φίλος. (= που είναι ο καλύτερος του φίλος -> παράθεση) Θα έρθει και ο καλύτερος του φίλος, ο Βασίλης. (= δηλαδή ο Βασίλης -> επεξήγηση)

.•••6.Δ Παράγραφος-Ιlλαγιότιτλοι

Πλαγιότιτλος είναι η περίοδος/πρόταση με την οποία αποδίδουμε σύντομα και περιεκτικά το νόημα μιας παραγράφου.

Για να είναι εύστοχος ο πλαγιότιτλός μας, θα πρέπει κατά την επεξεργασία μιας παραγράφου, αφού σημειώσουμε τα βασικά της μέρη (θεματική περίοδος/πρόταση, λεπτομέρειες/σχόλια, κατακλείδα[3]), να εντοπίσουμε τις βασικές λέξεις, τις λέξεις-κλειδιά, που ουσιαστικά προβάλλουν τα κύρια νοήματα-ιδέες της παραγράφου.

Ετσι, στο Κείμενο 3 της 6^ης ενότητας (σελ.102):

•    οι λέξεις-κλειδιά της παραγράφου θα μπορούσαν να είναι οι εξής: ενστάσεις, η σημαντικότερη ένσταση, ηθική πλευρό, Οι Αμερικανοί, Αραβες τρομοκράτες, απόπειρα προπαγάνδας.

•    ο πλαγιότιτλός της θα μπορούσε να είναι ο εξής: Οι ενστάσεις σχετικά με το παιχνίδι, με σημαντικότερη αυτή που αφορά την προπαγάνδα που γίνεται υπέρ των Αμερικανών.

---

[1] Η κλητική πτώση δεν έχει συνδετικό ρόλο, αλλά χρησιμοποιείται μόνο σε προσφωνήσεις, παρακλήσεις κ.λπ., οπότε δεν έχει άλλη συντακτική λειτουργία.

δες:

https://app.box.com/s/hcqzep2orsnnd3m0d8kkvnrgmj3hytca


Ενότητα 6 η :
Οι δημιουργικές δραστηριότητες στην ζωή μου
 Η ενότητα αυτή είναι πολύ διασκεδαστική.
Θα μιλήσουμε και θα γράψουμε για δραστηριότητες που μας ψυχαγωγούν και μας κάνουν να νιώθουμε δημιουργικοί.
Θα μάθουμε ότι κάθε πτώση του ουσιαστικού παίζει συγκεκριμένο ρόλο μέσα σε μια πρόταση.
 Θα μελετήσουμε την λειτουργία ενός ουσιαστικού, όταν αυτό προσδιορίζει ένα άλλο ουσιαστικό. Θα διδαχτούμε το πώς να σχηματίζουμε παράγωγα ουσιαστικά από άλλα ουσιαστικά, επίθετα ή ρήματα.
Καταληκτικά, θα αναφερθούμε στην δομή μιας παραγράφου και θα μάθουμε να βρίσκουμε πλαγιότιτλους.
Ξεκινάμε αμέσως…
Β’. Λειτουργίες – χρήσεις των πτώσεων του ουσιαστικού
1. Οι πτώσεις ως δείκτες για τη σχέση ουσιαστικού και ρήματος
Πτώσεις είναι οι διάφορες μορφές που παίρνει μια κλιτή λέξη (πλην του ρήματος) στο λόγο. Οι πτώσεις είναι τέσσερις: η ονομαστική, η γενική, η αιτιατική και η κλητική.

 Ενότητα 6η :
Οι δημιουργικές δραστηριότητες στην ζωή μου
Νεοελληνική Γλώσσα A’ Γυμνασίου Φώτης Κατσιμάρδος, Φιλόλογος
 2 Ο ν ο μ α σ τ ι κ ή Για να βρεις τα ουσιαστικά που είναι σε ονομαστική πτώση, απάντησε στην ερώτηση «ποιος; ποια; ποιοι; ποιες;». Ο σκύλος γαυγίζει δυνατά! (Ποιος;) Η αδερφή μου διαβάζει αγγλικά. (ποια;) Τα παιδιά παίζουν κρυφτό. (Ποιοι;)
Γ ε ν ι κ ή Η γενική πτώση μας δείχνει συνήθως σε ποιον ανήκει κάτι, γι’ αυτό πολλές φορές απαντά στην ερώτηση «ποιανού; ποιανής; τίνος;». Η δασκάλα πήρε το χάρακα της Μαρίας. (ποιανής;) Μας φώναξε από το παράθυρο του σπιτιού της. (τίνος;)
Α ι τ ι α τ ι κ ή Για να βρω τα ουσιαστικά που είναι σε αιτιατική πτώση απαντώ στην ερώτηση «ποιον; ποια; ποιο; τι;». Κοιτάζω τ' αστέρια. (Τι κοιτάζεις;) Συνάντησα τον Μανώλη. (Ποιόν συνάντησες;)
Κ λ η τ ι κ ή Κλητική πτώση χρησιμοποιούμε όταν καλούμε ή προσφωνούμε κάποιον. Παιδιά, ελάτε μέσα. Τελείωσε το διάλειμμα. Γιώργο, διάβασε την εκφώνηση της άσκησης.
3 Προσοχή:
 - Το υποκείμενο βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική.
 - Το αντικείμενο μπορεί να βρίσκεται σε αιτιατική ή σε γενική. (καθορίζεται από το ρήμα)
. - Τα συνδετικά ρήματα (βλ. ενότητα 5) παίρνουν ως συμπλήρωμα κατηγορούμενο.

 Το κατηγορούμενο βρίσκεται σε πτώση ονομαστική, όταν μας δίνει μια πληροφορία για το υποκείμενο του ρήματος,
 π. χ. Πολλά παιδιά ήταν άρρωστα.
 Το κατηγορούμενο αυτό λέγεται κατηγορούμενο του υποκειμένου.
 Το κατηγορούμενο βρίσκεται σε πτώση αιτιατική, όταν μας δίνει μια πληροφορία για το αντικείμενο του ρήματος, π. χ.
 Τον εξέλεξαν πρόεδρο της τάξης.
Το κατηγορούμενο αυτό λέγεται κατηγορούμενο του αντικειμένου.
2. Οι πτώσεις ως δείκτες για τη σχέση ουσιαστικού και ουσιαστικού
Στον καθημερινό μας λόγο, δεν είναι λίγες οι φορές που η πτώση δεν μας συνδέει το ουσιαστικό με το ρήμα, αλλά με ένα άλλο ουσιαστικό.
Μας δείχνουν τη σχέση που μπορούν να έχουν οι ονοματικές φράσεις (OΦ) μεταξύ τους. Ενότητα 6η : Οι δημιουργικές δραστηριότητες στην ζωή μου
4  Η ζωή του ανθρώπου είναι μοναδική. Αν αναλύσουμε το παραπάνω παράδειγμα έχουμε:
 Η ζωή του ανθρώπου (ΟΦ) είναι μοναδική (ΡΦ).
Παρατηρούμε, όμως, πως η ονοματική φράση είναι διευρυμένη. Δηλαδή έχουμε:
 Η ζωή (ΟΦ) του ανθρώπου (ΟΦ).
 Ο καθηγητής, ο Κατσιμάρδος, γράφει στον πίνακα.
Αν αναλύσουμε το παραπάνω παράδειγμα έχουμε: Ο καθηγητής, ο Κατσιμάρδος (ΟΦ) γράφει στον πίνακα (ΡΦ). Παρατηρούμε, όμως, πως η ονοματική φράση είναι διευρυμένη.
Δηλαδή έχουμε: Ο καθηγητής (ΟΦ) ο Κατσιμάρδος (ΟΦ).

Σύμφωνα, λοιπόν, με τα παραπάνω, οι προσδιορισμοί διακρίνονται
 σε ομοιόπτωτους και
ετερόπτωτους.
  Ομοιόπτωτοι είναι οι προσδιορισμοί που βρίσκονται στην ίδια πτώση με την λέξη που προσδιορίζουν. π. χ. Είναι ο φίλος του, ο Αλέξης.
 Ετερόπτωτοι είναι οι προσδιορισμοί που δεν βρίσκονται στην ίδια πτώση με την λέξη που προσδιορίζουν. π. χ. Είναι ο φίλος του αδερφού μου.
Ενότητα 6η :
 Οι δημιουργικές δραστηριότητες στην ζωή μου
 5  Ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί
 Ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί είναι η παράθεση και η επεξήγηση.
 Παράθεση λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει με ακρίβεια ένα ουσιαστικό αποδίδοντας του ένα ιδιαίτερο και γνωστό γνώρισμά του ή για να το χαρακτηρίσει κάπως. π. χ. Τηλεφώνησε η κ. Λαζάρου, η φαρμακοποιός. (Προσδιορίζει το όνομα η κ. Λαζάρου αποδίδοντας του ένα ιδιαίτερο και γνωστό γνώρισμα, το ότι είναι φαρμακοποιός.)

 Η παράθεση: - Συχνά συνοδεύεται από επίθετο (επιθετικό προσδιορισμό) ή από γενική πτώση ουσιαστικού ή αντωνυμίας (συνήθως κτητικής). π. χ. Το Λούβρο, το γνωστό μουσείο, βρίσκεται στο Παρίσι. Ο Γιώργος, ο αδελφός του, σπουδάζει γιατρός. - Μπορεί να αναλυθεί σε δευτερεύουσα αναφορική πρόταση. π.χ. Επισκεφτήκαμε τον πύργο του Άιφελ, το σύμβολο του Παρισιού. (= ο οποίος είναι το σύμβολο του Παρισιού.) - χωρίζεται από την ονοματική φράση που προσδιορίζει με κόμμα.ς

 6  Επεξήγηση
 λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός που χρησιμοποιείται για να διασαφηνίσει, να διευκρινίσει το ουσιαστικό που προσδιορίζει, όταν η έννοια του είναι γενική και κάπως αόριστη. π. χ. Μαζί μας ήρθε και μια φίλη μου, η Κατερίνα. (Το όνομα η Κατερίνα διασαφηνίζει το ουσιαστικό φίλη, εξηγεί δηλαδή ποια ήταν η φίλη μου που ήρθε μαζί μας.)
Η επεξήγηση: - εκτός από ουσιαστικά, προσδιορίζει και άλλα μέρη του λόγου (συνήθως δεικτικές αντωνυμίες). π. χ. Αυτό ήθελαν να μάθουν όλοι, την αλήθεια. (Το ουσιαστικό την αλήθεια προσδιορίζει την αντωνυμία αυτό, εξηγώντας ποιο είναι «αυτό» που ήθελαν να μάθουν όλοι.) - συνοδεύεται συχνά από επίθετο ή από γενική πτώση ουσιαστικού ή αντωνυμίας (συνήθως κτητικής). π. χ. Άρπαξε το πρώτο πράγμα που βρήκε μπροστά του, ένα μεγάλο μαχαίρι. Όλοι αυτό πρόσεξαν, το πανάκριβο δαχτυλίδι της. Έμαθαν για το τρομερό γεγονός, την καταστροφή του μνημείου. - μπορεί να συνοδεύεται από τη λέξη δηλαδή. π. χ. Όλοι οι μαθητές αυτό περίμεναν, δηλαδή την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων. - όπως και η παράθεση, χωρίζεται με κόμμα από την ονοματική φράση που προσδιορίζει.

 7 Διάκριση παράθεσης από επεξήγηση:
 Για να ξεχωρίζουμε την παράθεση από την επεξήγηση, και το αντίστροφο, πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι: 1. στην παράθεση, από μια λέξη με μερικότερη (ειδικότερη) έννοια πηγαίνουμε σε μια άλλη λέξη με γενικότερη έννοια που χαρακτηρίζει την πρώτη. π. χ. Θα έρθει και ο Βασίλης, ο καλύτερος μου φίλος. Στην επεξήγηση, αντίθετα, από μια λέξη με έννοια γενικότερη πηγαίνουμε σε μια άλλη λέξη με έννοια μερικότερη (ειδικότερη) που επεξηγεί την πρώτη. π. χ. Θα έρθει και ο καλύτερος μου φίλος, ο Βασίλης. 2. η παράθεση μπορεί να αναλυθεί σε δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, ενώ στην επεξήγηση μπορεί να εννοηθεί η λέξη δηλαδή. π. χ. Θα έρθει και ο Βασίλης, ο καλύτερος του φίλος. (= που είναι ο καλύτερος του φίλος -> παράθεση) Θα έρθει και ο καλύτερος του φίλος, ο Βασίλης. (= δηλαδή ο Βασίλης -> επεξήγηση) Ενότητα 6η : Οι δημιουργικές δραστηριότητες στην ζωή μου Νεοελληνική Γλώσσα A’ Γυμνασίου Φώτης Κατσιμάρδος, Φιλόλογος 8  Ετερόπτωτοι προσδιορισμοί Στην περίπτωση των ετερόπτωτων ονοματικών προσδιορισμών έχουμε τους προσδιορισμούς σε γενική πτώση και σε αιτιατική πτώση.  Η αιτιατική ως προσδιορισμός σε ουσιαστικά χρησιμοποιείται σπάνια στη γλώσσα μας. Οι σημασίες που αποκτά είναι οι εξής: 1. αιτιατική της αναφοράς· συνήθως χρησιμοποιούνται οι λέξεις: το μάκρος, το πλάτος, το βάθος, το ύψος, το μήκος, κ.ο.κ. π. χ. Το αεροπλάνο είχε τρία μέτρα μήκος. 2. αιτιατική του μέτρου ή του ποσού π. χ. Περπάτησε επτά χιλιόμετρα. 3. αιτιατική αντικειμενική· συνήθως με ρηματικά ουσιαστικά που έχουν προστακτική – ευχετική - προτρεπτική σημασία. π. χ. Προσοχή το τσιγάρο. 4. αιτιατική του περιεχομένου· συνήθως με τα επίθετα γεμάτος και όλος. π. χ. Έπεσε σ’ ένα δρόμο γεμάτο λάσπες.  Ο ονοματικός προσδιορισμός σε γενική πτώση εκφράζει διάφορες σχέσεις, οι πιο συχνές από τις οποίες είναι: Ουσιαστικό με ουσιαστικό: 1. Γενική κτητική (σχέση κτήσης). π. χ. Τα βιβλία του Νάσου. 2. Γενική ιδιότητας (προσδίδει ιδιότητες στο ουσιαστικό που προσδιορίζεται). Ενότητα 6η : Οι δημιουργικές δραστηριότητες στην ζωή μου Νεοελληνική Γλώσσα A’ Γυμνασίου Φώτης Κατσιμάρδος, Φιλόλογος 9 π. χ. Γλυκό του κουταλιού. 3. Γενική περιεχομένου (δηλώνει αυτό που περιέχει το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό). π. χ. Αποθήκη δημητριακών. 4. Γενική διαιρετική (εκφράζει σύνολο μέρος του οποίου δηλώνει το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό). π. χ. Κορυφή του βουνού. 5. Γενική υποκειμενική (σχέση υποκειμένου). π. χ. Το ράγισμα του παραθύρου. 6. Γενική αντικειμενική (σχέση αντικειμένου). π. χ. Ο σωτήρας του έθνους. 7. Γενική της αιτίας (σχέση αιτίας). π. χ. Δάκρυα χαράς. 8. Γενική του σκοπού (σχέση σκοπού). π. χ. Παπούτσια τρεξίματος. 9. Γενική της καταγωγής (σχέση καταγωγής ή συγγένειας). π. χ. Ο γιός του Δία. 10. Γενική του δημιουργού (σχέση δημιουργού). π. χ. Η Οδύσσεια του Ομήρου. 11. Γενική του τόπου (σχέση τοπική). π. χ. Η ναυμαχία της Σαλαμίνας. 12. Γενική του χρόνου (σχέση χρονική). π. χ. Τεχνοτροπία της Αναγέννησης. 13. Γενική του μέτρου (για μέτρηση του τόπου ή του χρόνου). π. χ. Απόσταση δύο χιλιομέτρων. Ενότητα 6η : Οι δημιουργικές δραστηριότητες στην ζωή μου Νεοελληνική Γλώσσα A’ Γυμνασίου Φώτης Κατσιμάρδος, Φιλόλογος 10 Ουσιαστικό με ουσιαστικό: 1. Γενική της αξίας π. χ. Ο Παναιτωλικός ήταν άξιος της νίκης του. 2. Γενική αντικειμενική π. χ. Ήταν συνομήλικη της γιαγιάς μου. 3. Γενική της αιτίας π. χ. Είστε υπεύθυνοι του ατυχύματος. 4. Γενική συγκριτική π. χ. Ο Άρης είναι γρηγορότερος του Νίκου. Συνοψίζοντας, καταλήγουμε στον ακόλουθο πίνακα: Ονομαστική (απαντά στην ερώτηση ποιος) υποκείμενο των ρημάτων π. χ. Ο παππούς ήταν γεωργός. κατηγορούμενο του υποκειμένου π. χ. Ο παππούς ήταν γεωργός. Γενική (απαντά στην ερώτηση ποιανού / τίνος) αντικείμενο ορισμένων μεταβατικών ρημάτων π. χ. Τα λαχανικά δεν του αρέσουν. έμμεσο αντικείμενο δίπτωτων ρημάτων π. χ. Χάρισε της κοπέλας ένα δαχτυλίδι. επιρρηματικός προσδιορισμός χρόνου, ποσού, αιτίας, τρόπου, αποτελέσματος π. χ. Δε θα είναι εδώ του χρόνου. ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός π. χ. Το τηλέφωνο του Νικήτα. Αιτιατική (απαντά στην ερώτηση ποιον/ τι) αντικείμενο των περισσότερων μεταβατικών ρημάτων π. χ. Αυτός έσπασε την καρέκλα. άμεσο ή έμμεσο αντικείμενο δίπτωτων ρημάτων π. χ. Ο Γιάννης μαθαίνει τον Πέτρο χορό. κατηγορούμενο του αντικειμένου π. χ. Τον διόρισαν δάσκαλο. επιρρηματικός προσδιορισμός τόπου, χρόνου, σκοπού, ποσού, μέσου π. χ. Έφυγε τα χαράματα ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός π. χ. Μιλούσε μια ώρα.

δες:

https://www.scribd.com/document/402689614/06-O%CE%B9-%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CE%94%CF%81%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B7%CF%81%CE%B9%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B5%CF%82-%CE%A3%CF%84%CE%B7-%CE%96%CF%89%CE%AE-%CE%9C%CE%BF%CF%85#from_embed