Το ποίημα "Σε βρίσκει η ποίηση"
Θέμα Γ Γ1.
Το ποίημα "Σε βρίσκει η ποίηση", αποτελεί ένα ποίημα για την τέχνη της ποίησης. Το βασικό θέμα που πραγματεύεται είναι το σημείο στο οποίο αυτή διασταυρώνεται με τον ίδιο τον ποιητή: μέσα στην καθημερινότητα, με τα μικρά και τα μεγάλα γεγονότα της, στην ιδιωτική αλλά και στη δημόσια έκφανση του ίδιου του βίου. Ο Τίτος Πατρίκιος επιστρέφει στο παρελθόν, σε μια προσπάθεια απολογισμού της ζωής του και αναφέρεται σε λάθη του παρελθόντος, σε πράξεις και παραλείψεις οδυνηρές που θα μπορούσαν κάπως αλλιώς να γίνουν, σε ματαιώσεις και χαμένες ελπίδες …σε όλα εκείνα δηλαδή που αποτελούν το πρώτο υλικό του ποιητή και της δημιουργίας του.
Ο ποιητής προκειμένου να παραθέσει με τρόπο απλό και ουσιαστικό τα διλήμματα της ζωής χρησιμοποιεί ασύνδετο σχήμα, που βοηθά τον αναγνώστη να εστιάσει στο θέμα του ποιήματος χωρίς να παρασύρεται από οτιδήποτε πομπώδες.:
(π.χγια πράγματα σοβαρά ή ανόητα που ρίσκαρες τη ζωή σου για πράγματα σημαντικά που τα κατάλαβες αργότερα για πράγματα που τα φοβήθηκες κι απέφυγες )
Ακόμη ο Τίτος Πατρίκιος επιλέγει το β΄ ενικό πρόσωπο ,
(π.χ.αναρωτιέσαι,έλεγες , εκεί που απορείς για πράγματα που μπόρεσες να κάνεις ,…)
θέλοντας να κερδίσει σε ζωντάνια και παραστατικότητα. Ο λόγος του φτάνει στον δέκτη άμεσα και αποκτά διαχρονικότητα , καθώς μιλά για προσωπικά του βιώματα που όμως έχουν απασχολήσει τον καθένα, σε κάποια στιγμή της ζωής του.
Τέλος ο δημιουργός επιθυμεί να επικοινωνήσει αληθινά με τον αναγνώστη και να του μεταδώσει τη σταθερή και γνήσια θέση και άποψή του, γι΄ αυτό και απαλλάσσει το στίχο από κάθε σημείο στίξης. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η χρήση των κομμάτων και αποσιωπητικών στον προτελευταίο στίχο, (και κάποτε, μία στις χίλιες, πραγματώθηκαν… ) που σηματοδοτούν μια παύση, πριν ακουστεί η αλήθεια του ποιητή στον τελευταίο στίχο (Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.)
Καθώς η ποίηση αγγίζει τις ευαίσθητες χορδές όλων των ανθρώπων , δεν θα μπορούσαν να εξαιρεθούν και οι νέοι . Προσωπικά έρχομαι σε επαφή με την ποιητική δημιουργία, Ελλήνων και ξένων ποιητών μέσα από το μάθημα την νεοελληνικής λογοτεχνίας ,που διδάσκεται στα σχολεία αλλά κα μέσω της μουσικής που μελοποιεί έργα ποιητών αρκετά συχνά . Δεν είναι λίγες οι φορές που σιγοτραγουδώ ένα στίχο κι έπειτα ανακαλύπτω πως ανήκει σε μια ποιητική συλλογή. Προσπαθώ να αξιοποιώ τον ελεύθερο χρόνο μου δημιουργικά με την ανάγνωση ποιημάτων , καθώς βρίσκω τη λειτουργία τους θεραπευτική κυρίως στις συναισθηματικές εξάρσεις που συνοδεύουν τη εφηβική ζωή. Έχω ήδη ξεχωρίσει κάποιους αγαπημένους μου ποιητές αλλά είμαι σίγουρος/η πως το ταξίδι μου στον κόσμο της ποίησης βρίσκεται μόνο στην αρχή κι έχει να μου χαρίσει πολλές ανεπανάληπτες εμπειρίες ακόμη.
Το Ποίημα της Εβδομάδας: Σε βρίσκει η ποίηση (αποσπάσματα), Τίτος Πατρίκιος (1928-)
Κίχλη, 2012
24 σελ.
ISBN 978-618-5004-02-6, [Κυκλοφορεί]
Τιμή
- Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας [1994]
- Βραβείο Ιδρύματος Κώστα & Ελένης Ουράνη Ακαδημίας Αθηνών [2008]
- Premio Letterario Internazionale "Laudomia Bonanni" [2009]
Στην τελευταία ενότητα η υπόρρητη προσδοκία του ποιητή για την οριστική κατάκτηση της ποίησης διαψεύδεται, καθώς εκείνη παραμένει απατηλή μέσα στις συνεχείς μεταμφιέσεις της, άπιστη στις υποσχέσεις της, παραπλανητική, αινιγματική:
σε πείθει σαν άπιστη ερωμένη πως είναι δική σου μόνο (...)
σου φουσκώνει τις ουτοπίες όσο να σκάσουν σαν μπαλόνι (...)
σου ψιθυρίζει μυστικά που πρέπει εσύ να εξιχνιάσεις (...)
Και όταν στο τέλος η ποίηση αποφασίζει να ανταμείψει τον ποιητή για την αφοσίωσή του, τότε, κατά σχήμα οξύμωρο, "[τ]ου αποκαλύπτει την αλήθεια, [τ]ου λέει καθαρά πως ανήκει σε όλους". Η κατακλείδα της ποιητικής σύνθεσης "Εκεί απάνω η ποίηση βρίσκει τον καθένα μας" φωτίζει αναδρομικά το έργο και μας αποκαλύπτει ότι η ποίηση δεν αποτελεί προνόμιο του ποιητή· η ποίηση συναντά τον καθένα μας, βρίσκεται παντού, αρκεί να μπορείς να την αναγνωρίσεις. Η αιρετική αυτή θέση συνιστά την πρωτοτυπία του "Σε βρίσκει η ποίηση" ως ποιήματος ποιητικής, ή με άλλα λόγια: αυτό ακριβώς είναι το σημείο που ο αυτοβιογραφούμενος ποιοητής συναντά τη βιογραφία του καθενός, το σημείο όπου συναντώνται η ποιητική και η πολιτική ηθική.
Γ.Κ.
απέκτησες
εκεί που παλεύεις ν´αποτινάξεις τα νέα δεσμά
που ήρθαν μετά το ξέσπασμα της ανταρσίας σου
που αγωνίζεσαι για την ελευθερία κι έπειτα βλέπεις
πως η αμοίραστη ελευθερία για κάποιους γίνεται σκλαβιά
εκεί που προσπαθείς να περιστείλεις την ανασφάλειά σου
να μην παραδοθείς στην επιθυμία γι´ αναγνώριση
να συμμαζέψεις κάπως και την κρυφή σου έπαρση...
Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.
Εκεί που αναγνωρίζεις πως δεν αγάπησες
όσο σ´αγαπήσαν
πως ήθελες την απόλαυση μόνο για να την ξαναγευτείς
πως γύρευες περιπέτειες μόνο για τις αφηγείσαι
αργότερα
πως μοιραζόσουν σε κομμάτια που λειτουργούσαν χωριστά
αναζητώντας τον μεγάλο έρωτα στην πολλαπλή εκδοχή του
πως κι αν τον συναντούσες είχες τόσα κενά, τόσες
αντιδρομές
που σε βασάνιζε πιο πολύ απ´ό,τι η απουσία του
εκεί που τα χάνεις άμα ένα πάθος, ακόμη και φευγαλέο
ανατρέπει όσα είχες σιγουρευτεί πως τα ελέγχεις
που ψάχνεις να βρεις τι πράγματι έγινε
και η αγνοημένη ηδονή μεταμορφώθηκε σε μίσος
που δεν επιχειρείς να εξαγοράσεις, δεν αφήνεσαι
ν´εξαγοραστείς
που υποκύπτεις, εκλιπαρείς, τα δίνεις όλα χωρίς επιφυλάξεις
που απαιτείς αποκλειστικότητα, βιαιοπραγείς από ζήλεια
που όλα σου παραδίδονται άνευ όρων, βέβαια στην αρχή
εκεί που φτάνεις να πιστεύεις πως οι έρωτες
μόνο μέσα στην επανάληψη μπορούν να επιζήσουν
κι απρόσμενα ένας έρωτας κορυφώνεται σε αγάπη
ενώ εσύ, το ίδιο απρόσμενα, προσπαθείς να πεις πως
αγαπάς...
Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.
Η ποίηση έρχεται να σε βρει με ποδήλατο, με μηχανάκι,
με αυτοκίνητο
άλλοτε έρχεται σαν αμαζόνα με το σπαθί υψωμένο
άλλοτε σε ακολουθεί από το σουπερμάρκετ σαν
κουρελού ζητιάνα
σε παρασύρει όπως πορνοστάρ σε φαντασιακές αβύσσους
σε ανακαλεί στην τάξη σαν διευθύντρια αναμορφωτηρίου
σου εμφανίζεται στα έγκατα του ύπνου σαν άσπιλη
παρθένα
σ' εξαπατά στέλνοντας στη θέση της μια θεραπαινίδα της
κι εσύ νομίζεις πως την έριξες επιτέλους στο κρεβάτι σου
σε καλεί με ντουντούκα να φωνάξεις κομματικά
συνθήματα
σε περιπαίζει δίνοντας προτεραιότητα στις σοβαρές σου
ασχολίες
σου γεμίζει το άδειο γραμματοκιβώτιο των φιλοδοξιών
σε δελεάζει με όνειρα δόξας, χρήματος, αθανασίας
σε πείθει σαν άπιστη ερωμένη πως είναι δική σου μόνο
σε προσπερνάει για να ξεσκονίσει νεκροζώντανους
αρχηγούς
σου φουσκώνει τις ουτοπίες όσο να σκάσουν σαν μπαλόνι
σου θυμώνει άμα δεν βλέπεις ότι προσπαθεί να διαλύσει
την ομίχλη
σου ζητάει βοήθεια άμα την κυνηγούν οι εξουσίες
που αψήφησε
σου λέει πώς κι όταν τις υμνούσε, κρυφά τις υπονόμευε
σου επισημαίνει τις κοινοτοπίες, σου ανατρέπει
τ' αυτονόητα
σου ψιθυρίζει μυστικά που πρέπει εσύ να εξιχνιάσεις
σου φωτίζει πράγματα που μέναν σκοτεινά ως τότε
ώσπου κάποια στιγμή σε ανταμείβει για την αφοσίωση σου
σου αποκαλύπτει την αλήθεια, σου λέει καθαρά πως
ανήκει σε όλους.
Εκεί πάνω η ποίηση βρίσκει τον καθένα μας.
Αν κάποιος διαβάσει προσεκτικά το βιβλίο, θα διαπιστώσει πως ο Πατρίκιος αναμετρά τη ζωή του με ειλικρίνεια και εντιμότητα, στέκεται μπροστά της με μια ανελέητη διάθεση αυτοκριτικής - κάτι ξέρει η γενιά του, άλλωστε, από αυτοκριτική. Αλλά και προς τι η ματαιοδοξία;
Οταν ο άνθρωπος βρίσκεται στη δύση του βίου του, παύουν να βαραίνουν τόσο επάνω του ο εγωισμός, η αυταρέσκεια, η αλαζονεία.
(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.· φωτογραφία: Δημήτρης Τσουμπλέκας)
Τι σημαίνει το ποίημα του Τίτου Πατρίκιου «Σε βρίσκει η ποίηση» που μπήκε σαν θέμα στις Πανελλήνιες
Ο σημαντικός Έλληνας ποιητής δήλωσε ότι το ποίημα του σαν θέμα στην Πανελλαδικές εξετάσεις ήταν «μία μεγάλη έκπληξη» ακόμα και για εκείνον.
Αυτό είναι το ποίημα του Τίτου Πατρίκιου «Σε βρίσκει η ποίηση» που μπήκε στα θέματα της έκθεσης τα οποία κλήθηκαν να αναπτύξουν οι υποψήφιοι των Γενικών Λυκείων που εξετάστηκαν στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας ...
Το ποίημά του από τη συλλογή «Σε βρίσκει η ποίηση» (2012), ήταν ένα εκ των τριών κειμένων στα οποία εξετάστηκαν σήμερα οι υποψήφιοι. Δήλωσε ότι αποτέλεσε για εκείνον «μεγάλη έκπληξη» η συμπερίληψη του ποιήματός του στα θέματα των Πανελλαδικών. «Το ευχαριστήθηκα πολύ. Ελπίζω να μην ταλαιπωρήθηκαν τα παιδιά που εξετάστηκαν», ανέφερε και ευχήθηκε σε όλους τους υποψήφιους «καλή επιτυχία και καλή δουλειά». «Και να ξέρουν ότι θα έχουν να αντιμετωπίσουν και δυσκολίες και χαρές. Να μην υποκύπτουν στις δυσκολίες και να μην τους παρασύρουν οι χαρές», είπε με νόημα.
«Η ζωή είναι ένα αφήγημα», σημείωσε από την πλευρά του, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο συγγραφέας Θεόδωρος Γρηγοριάδης. Ανέφερε ότι, αν και η περίοδος που διανύουμε είναι δύσκολη για το έντυπο, και με την τεχνολογία να «τρέχει», το βιβλίο θα αντέξει. «Το βιβλίο θα παραμείνει. Και μαζί θα παραμείνει και η ανάγκη για αφηγήσεις και ιστορίες», είπε χαρακτηριστικά. Υπογράμμισε, δε, ότι «δεν θα πρέπει να παραμελούμε το διάβασμα και τη λογοτεχνία».
Ανέφερε ότι η περίοδος των Πανελλαδικών είναι μεν μία «δύσκολη φάση» για τους υποψηφίους, που «θέλει υπομονή», αλλά τόνισε ότι θα πρέπει να έχουν στο νου τους ότι «η επιτυχία μπορεί να έρθει από παντού. Και μέσα από το πανεπιστήμιο, αλλά και εκτός».
Ο ίδιος δεν περίμενε να δει κείμενό του στα θέματα των Πανελλαδικών, αλλά χαρακτήρισε τη συμπερίληψη του κειμένου του, «Το γιατρικό της αμόλυντης λογοτεχνίας», ως «το μεγαλύτερο βραβείο». «Αποτελεί μία δικαίωση και μία αναγνώριση. Και είναι μεγάλη η συγκίνηση», ανέφερε και δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει τη σημασία του ότι το κείμενό του συνοδεύτηκε από πονήματα δύο αναγνωρισμένων συγγραφέων και ποιητών.
Ένα απόσπασμα από το «Σε βρίσκει η ποίηση»:
Εκεί που αναρωτιέσαι για πράγματα που πρώτη φορά
αντικρίζεις
για πράγματα χιλιοειπωμένα που έχουν πια περάσει
για πράγματα που ξαφνιάζουν κι ας γίνονται κάθε μέρα
για πράγματα που έλεγες δεν θα συμβούν ποτέ
και τώρα συμβαίνουν μπρος στα μάτια σου
γι´ άλλα που επαναλαμβάνονται μ´ελάχιστες παραλλαγές
για πράγματα που πουλιούνται μόλις πιάσουν
κατάλληλη τιμή
για πράγματα που σάπισαν με το πέρασμα του καιρού
ή που ήσαν σάπια απ ‘ την αρχή και δεν το έβλεπες
εκεί που απορείς για πράγματα που μπόρεσες να κάνεις
για πράγματα σοβαρά ή ανόητα που ρίσκαρες τη ζωή σου
για πράγματα σημαντικά που τα κατάλαβες αργότερα
για πράγματα που τα φοβήθηκες κι απέφυγες
ν´αναλάβεις
για πράγματα που τα προγραμμάτισες και δεν σου βγήκαν
γι´ άλλα που τα σχεδίασαν άλλοι και βγήκαν διαφορετικά
για πράγματα που σου έτυχαν χωρίς να τα περιμένεις
για πράγματα που μόνο τα ονειρεύτηκες
και κάποτε, μία στις χίλιες πραγματώθηκαν…
Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.
Τι σημαίνει το ποίημα
Η ποιητική σύνθεση με τον τίτλο «Σε βρίσκει η ποίηση» εντάσσεται στην κατηγορία των ποιημάτων ποιητικής. Στις εννέα ενότητες που απαρτίζουν το έργο ο ποιητής επικεντρώνεται στα σημεία εκείνα όπου διασταυρώνονται η ζωή και η ποίηση: η ποίηση συναντά τον ποιητή, έστω και φευγαλέα, είτε εν θερμώ, όταν έρχεται αντιμέτωπος με τα μικρά ή τα μεγάλα, τα ιδιωτικά ή τα δημόσια γεγονότα του πολυκύμαντου βίου του, είτε στη φάση του αναστοχασμού που επέρχεται με το πέρασμα του χρόνου. Έτσι, στον απολογισμό ζωής που επιχειρεί, ο Τίτος Πατρίκιος επιστρέφει επίμονα στο παρελθόν και μιλάει για όσα τον σημάδεψαν, αλλού σε τόνο εξομολογητικό, αλλού με ελεγχόμενη συγκίνηση και αλλού με κριτική ματιά για πράξεις και παραλείψεις οδυνηρές.
Στην τελευταία ενότητα η υπόρρητη προσδοκία του ποιητή για την οριστική κατάκτηση της ποίησης διαψεύδεται, καθώς εκείνη παραμένει απατηλή μέσα στις συνεχείς μεταμφιέσεις της, άπιστη στις υποσχέσεις της, παραπλανητική, αινιγματική:
σε πείθει σαν άπιστη ερωμένη πως είναι δική σου μόνο (...)
σου φουσκώνει τις ουτοπίες όσο να σκάσουν σαν μπαλόνι (...)
σου ψιθυρίζει μυστικά που πρέπει εσύ να εξιχνιάσεις (...)
Και όταν στο τέλος η ποίηση αποφασίζει να ανταμείψει τον ποιητή για την αφοσίωσή του, τότε, κατά σχήμα οξύμωρο, "[τ]ου αποκαλύπτει την αλήθεια, [τ]ου λέει καθαρά πως ανήκει σε όλους". Η κατακλείδα της ποιητικής σύνθεσης "Εκεί απάνω η ποίηση βρίσκει τον καθένα μας" φωτίζει αναδρομικά το έργο και μας αποκαλύπτει ότι η ποίηση δεν αποτελεί προνόμιο του ποιητή η ποίηση συναντά τον καθένα μας, βρίσκεται παντού, αρκεί να μπορείς να την αναγνωρίσεις. Η αιρετική αυτή θέση συνιστά την πρωτοτυπία του "Σε βρίσκει η ποίηση" ως ποιήματος ποιητικής, ή με άλλα λόγια: αυτό ακριβώς είναι το σημείο που ο αυτοβιογραφούμενος ποιοητής συναντά τη βιογραφία του καθενός, το σημείο όπου συναντώνται η ποιητική και η πολιτική ηθική.
https://www.filologikos-istotopos.gr/2020/06/15/se-vriskei-i-poiisi-t-patrikios/
Έχουμε, επίσης, τη χαρά να σας ενημερώσουμε ότι το ποίημα του Τίτου Πατρίκιου «Σε βρίσκει η ποίηση» συμπεριλαμβάνεται στα ανθολογημένα ποιήματα της Νέας Έκδοσης του Βιβλιοτετραδίου της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Ιούνιος 2020) που θα κυκλοφορήσει στο τέλος αυτής της εβδομάδας από τις εκδόσεις Πατάκη. Πιο συγκεκριμένα το ποίημα ανθολογείται στο κεφάλαιο Θεματικά Δίκτυα και ειδικότερα στη θεματική ενότητα: Ποιήματα για την ποίηση (σελ. 325 – 326). Σας παραθέτω το σχετικό υλικό.
Θεματική ενότητα: Ποιήματα για την ποίηση/ ποιήματα ποιητικής
Εισαγωγικό σημείωμα
Ποιήματα για την ποίηση είναι η κατηγορία των ποιημάτων στα οποία ο ποιητής ανοίγει «διάλογο» με την ίδια την τέχνη του. Ο «διάλογος» αυτός φέρνει στο κέντρο του ενδιαφέροντος τόσο τον ποιητή ως υπεύθυνο δημιουργό όσο και την ποίησή του ως πράξη ευθύνης. Ο ποιητής αναδεικνύει το ποιητικό του χρέος, τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνεται στο χρέος αυτό και το πώς αντιλαμβάνεται την τέχνη του. Επομένως, τα ποιήματα για την ποίηση είναι ποιήματα ποιητικής και αναφέρονται στην ίδια την ποίηση. Έχουν αυτοαναφορικότητα.
Τίτος Πατρίκιος, Σε βρίσκει η ποίηση
Η ποιητική σύνθεση με τον τίτλο Σε βρίσκει η ποίηση απαρτίζεται από εννέα ενότητες και εντάσσεται στην κατηγορία των ποιημάτων ποιητικής. Η ποίηση, έστω και φευγαλέα, συναντά εν θερμώ τον ποιητή, όταν έρχεται αντιμέτωπος με τα μικρά ή τα μεγάλα, τα ιδιωτικά ή τα δημόσια γεγονότα του πολυκύμαντου βίου του.
Ι
Εκεί που αναρωτιέσαι για πράγματα που πρώτη φορά
αντικρίζεις
για πράγματα χιλιοειπωμένα που έχουν πια περάσει
για πράγματα που ξαφνιάζουν κι ας γίνονται κάθε μέρα
για πράγματα που έλεγες δεν θα συμβούν ποτέ
και τώρα συμβαίνουν μπρος στα μάτια σου
γι’ άλλα που επαναλαμβάνονται μ’ ελάχιστες παραλλαγές
για πράγματα που πουλιούνται μόλις πιάσουν
κατάλληλη τιμή
για πράγματα που σάπισαν με το πέρασμα του καιρού
ή που ήσαν σάπια απ’ την αρχή και δεν το έβλεπες
εκεί που απορείς για πράγματα που μπόρεσες να κάνεις
για πράγματα σοβαρά ή ανόητα που ρίσκαρες τη ζωή σου
για πράγματα σημαντικά που τα κατάλαβες αργότερα
για πράγματα που τα φοβήθηκες κι απέφυγες
ν’ αναλάβεις
για πράγματα που τα προγραμμάτισες και δεν σου βγήκαν
γι’ άλλα που τα σχεδίασαν άλλοι και βγήκαν διαφορετικά
για πράγματα που σου έτυχαν χωρίς να τα περιμένεις
για πράγματα που μόνο τα ονειρεύτηκες
και κάποτε, μία στις χίλιες, πραγματώθηκαν…
Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.
Τίτος Πατρίκιος, Σε βρίσκει η ποίηση, Κίχλη, 2012
ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΑ ΕΚΔΟΣΗ
ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΤΕTΡΑΔΙΟΥ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ,
ΠΑΤΑΚΗΣ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2020, ΣΕΛ. 325 – 326!
https://www.thetoc.gr/koinwnia/article/panelladikes-2020-ti-simainei-to-poiima-tou-titou-patrikiou-se-briskei-i-poiisi/
Απόσπασμα από το ποίημα του Τίτου Πατρίκιου:
Εκεί που αναρωτιέσαι για πράγματα που πρώτη φορ
αντικρίζεις
για πράγματα χιλιοειπωμένα που έχουν πια περάσει
για πράγματα που ξαφνιάζουν κι ας γίνονται κάθε μέρα
για πράγματα που έλεγες δεν θα συμβούν ποτέ
και τώρα συμβαίνουν μπρος στα μάτια σου
γι´ άλλα που επαναλαμβάνονται μ´ελάχιστες παραλλαγές
για πράγματα που πουλιούνται μόλις πιάσουν
κατάλληλη τιμή
για πράγματα που σάπισαν με το πέρασμα του καιρού
ή που ήσαν σάπια απ ‘ την αρχή και δεν το έβλεπες
εκεί που απορείς για πράγματα που μπόρεσες να κάνεις
για πράγματα σοβαρά ή ανόητα που ρίσκαρες τη ζωή σου
για πράγματα σημαντικά που τα κατάλαβες αργότερα
για πράγματα που τα φοβήθηκες κι απέφυγες
ν´αναλάβεις
για πράγματα που τα προγραμμάτισες και δεν σου βγήκαν
γι´ άλλα που τα σχεδίασαν άλλοι και βγήκαν διαφορετικά
για πράγματα που σου έτυχαν χωρίς να τα περιμένεις
για πράγματα που μόνο τα ονειρεύτηκες
και κάποτε, μία στις χίλιες πραγματώθηκαν…
Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.
Τι σημαίνει το ποίημα
Η ποιητική σύνθεση με τον τίτλο "Σε βρίσκει η ποίηση" εντάσσεται στην κατηγορία των ποιημάτων ποιητικής. Στις εννέα ενότητες που απαρτίζουν το έργο ο ποιητής επικεντρώνεται στα σημεία εκείνα όπου διασταυρώνονται η ζωή και η ποίηση: η ποίηση συναντά τον ποιητή, έστω και φευγαλέα, είτε εν θερμώ, όταν έρχεται αντιμέτωπος με τα μικρά ή τα μεγάλα, τα ιδιωτικά ή τα δημόσια γεγονότα του πολυκύμαντου βίου του, είτε στη φάση του αναστοχασμού που επέρχεται με το πέρασμα του χρόνου. Έτσι, στον απολογισμό ζωής που επιχειρεί, ο Τίτος Πατρίκιος επιστρέφει επίμονα στο παρελθόν και μιλάει για όσα τον σημάδεψαν, αλλού σε τόνο εξομολογητικό, αλλού με ελεγχόμενη συγκίνηση και αλλού με κριτική ματιά για πράξεις και παραλείψεις οδυνηρές.
Στην τελευταία ενότητα η υπόρρητη προσδοκία του ποιητή για την οριστική κατάκτηση της ποίησης διαψεύδεται, καθώς εκείνη παραμένει απατηλή μέσα στις συνεχείς μεταμφιέσεις της, άπιστη στις υποσχέσεις της, παραπλανητική, αινιγματική:
σε πείθει σαν άπιστη ερωμένη πως είναι δική σου μόνο (...)
σου φουσκώνει τις ουτοπίες όσο να σκάσουν σαν μπαλόνι (...)
σου ψιθυρίζει μυστικά που πρέπει εσύ να εξιχνιάσεις (...)
Και όταν στο τέλος η ποίηση αποφασίζει να ανταμείψει τον ποιητή για την αφοσίωσή του, τότε, κατά σχήμα οξύμωρο, "[τ]ου αποκαλύπτει την αλήθεια, [τ]ου λέει καθαρά πως ανήκει σε όλους". Η κατακλείδα της ποιητικής σύνθεσης "Εκεί απάνω η ποίηση βρίσκει τον καθένα μας" φωτίζει αναδρομικά το έργο και μας αποκαλύπτει ότι η ποίηση δεν αποτελεί προνόμιο του ποιητή η ποίηση συναντά τον καθένα μας, βρίσκεται παντού, αρκεί να μπορείς να την αναγνωρίσεις. Η αιρετική αυτή θέση συνιστά την πρωτοτυπία του "Σε βρίσκει η ποίηση" ως ποιήματος ποιητικής, ή με άλλα λόγια: αυτό ακριβώς είναι το σημείο που ο αυτοβιογραφούμενος ποιοητής συναντά τη βιογραφία του καθενός, το σημείο όπου συναντώνται η ποιητική και η πολιτική ηθική.
Λίγα λόγια για τον Τίτο Πατρίκιο
Ο Βαπτιστής-Τίτος Πατρίκιος (Αθήνα, 21 Μαΐου 1928) είναι Έλληνας ποιητής, πεζογράφος και μεταφραστής, της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς που έχει τιμηθεί με το Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας το 1994.
Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 21 Μαΐου 1928 (γιος των ηθοποιών Σπύρου Πατρικίου και Λέλας (Ελένης) Σταματοπούλου (κόρη των ηθοποιών Παναγιώτη και Ευδοξίας Σταματοπούλου). Αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Γυμνάσιο το 1946 και στη συνέχεια από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Άσκησε για κάποιο διάστημα το επάγγελμα του δικηγόρου. Σύζυγός του ήταν η ιστορικός Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου. Κόρη τους είναι η ιστορικός Αλεξάνδρα Πατρικίου.
Στη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση με την ΕΠΟΝ και στη συνέχεια με τον ΕΛΑΣ. Το 1944 καταδικάστηκε σε θάνατο από συνεργάτες των Γερμανών και η εκτέλεσή του ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή. Εξορίστηκε στη Μακρόνησο (1951-1952) και στον Άη Στράτη (1952-1953).
Σπούδασε Κοινωνιολογία στην École Pratique des Hautes Études στο Παρίσι (1959-1964), όπου αργότερα πήρε μέρος στις αντιδικτατορικές εκδηλώσεις εναντίον της χούντας των Συνταγματαρχών στην Ελλάδα.
Εργάστηκε στην έδρα της UNESCO στο Παρίσι και στη Διεθνή Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) στη Ρώμη. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1975 και εργάστηκε ως δικηγόρος, κοινωνιολόγος και λογοτεχνικός μεταφραστής καθώς και στο Κέντρο Μαρξιστικών Μελετών.
Στις 6 Νοεμβρίου 2000 ορίστηκε πρόεδρος της ΑΕ Πολιτιστική Ολυμπιάδα με κριτήριο, όπως ανακοινώθηκε πως πρόκειται για "όχι έναν αιθεροβάμονα ποιητή, αλλά έναν άνθρωπο με δυνατότητες δράσης". Από τη θέση αυτή παραιτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2001, διότι, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, "θέλει στο εξής να αφιερωθεί απολύτως και χωρίς περισπάσεις στο ποιητικό και γενικότερα στο λογοτεχνικό του έργο".
Στις 28 Νοεμβρίου 2000 ήταν ένας από τους δώδεκα Έλληνες ποιητές που έλαβαν μέρος στον "Κύκλο Ελληνικής Ποίησης" που διοργάνωσε το Theatre Moliere, Maison de la Poesie στο Παρίσι, όπου το γαλλικό κοινό είχε την ευκαιρία να συναντήσει τους Έλληνες ποιητές και να γνωρίσει το έργο τους, το οποίο παρουσίασαν γνωστοί Γάλλοι συγγραφείς, κριτικοί και μεταφραστές.
Το 2001 ήταν ανάμεσα στους συγγραφείς που επελέγησαν να εκπροσωπήσουν τη σύγχρονή ελληνική λογοτεχνία στην "53η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης", όπου η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα. Η Ομάδα Εργασίας "Φρανκφούρτη 2001" και το Διοικητικό Συμβούλιο του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) αποδέχτηκαν την ομόφωνη εισήγηση της Συμβουλευτικής Επιτροπής σχετικά με τους συγγραφείς που συμμετείχαν στις εκδηλώσεις του προγράμματος "Νέοι Δρόμοι για την Ιθάκη", μεταξύ των οποίων και ο Τίτος Πατρίκιος.
Το 2008 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών (μαζί με τον Μένη Κουμανταρέα) για το σύνολο του έργου του. "Ποτέ δεν είναι οι μέρες ποιητικές και ακριβώς γι' αυτό χρειάζεται η ποίηση. Και όσο λιγότερο ποιητικές είναι τόσο πιο κόντρα πρέπει να πηγαίνεις", δήλωσε κατά τη βράβευση ο Τίτος Πατρίκιος. Προβληματισμένος για τις ταραγμένες μέρες που βίωσε η Ελλάδα, πρόσθεσε ότι προσπαθεί να κατανοήσει τα γεγονότα "χωρίς έτοιμες ιδέες και χωρίς να θέλει να ταυτιστεί με τους νέους, παριστάνοντας τον δεκαεξάρη".
Τίτος Πατρίκιος: ‘Σε
βρί
σκει
η ποίηση’
Η ποιητική συλλογή του Τίτου Πατρίκιου με τίτλο ‘Σε βρίσκει η ποίηση’ (2012), αναφέρε
ται από τις ίδιες τις εκφάνσεις της ποίησης, μίας ποίησης η οποία προσλαμβάνει πολύ-
κεντρη δυναμική, εκβάλλει στο πεδίο της υπαινικτικής οικειότητας & της φανερής
ανοικειότητας, ανα-καλώντας συμβάντα ανατροπής.
O Tίτος Πατρίκιος υπενθυμίζει και προσδιορίζει παράλληλα την ανοιχτότητα μίας ποίη
σης που ‘διεισδύει’ στις πτυχές της καθημερινότητας, ‘εγκαλώντας’ την ευπείθεια ή
τους όρους της ευπείθειας και, συγκροτώντας λιτές απευθύνσεις, ‘ενοχικές’ απολαύσεις
υπό το πρίσμα του ευρύτερου ποιητικού κύκλου που δια
περνάται από ‘ασύγγνωστες’ προβολές, από το ίδιο το υπόδειγμα που εγκολ
πώνεται την ποιητική του μη-τεχνάσματος: ”Σε βρίσκει η ποίηση”.
Ο χρόνος μνημονεύει σώματα και στιγμές, εκεί όπου ο ποιητής αξιώνει από την ποίη
ση θέση
συμβο
λικής
‘μήτρας’,
‘μήτρα
ς’ που ‘γεννά’ την προθυμία, που επιφέ
ρει την ‘συνάντηση’ μαζί της, απρόβλεπτα, απρόοπτα, χαμηλόφωνα, και, με έναν ιδιαί
τερο
τρόπο, ‘θεληματικά’: «Εκεί που
αναρωτιέσαι για πράγματα που πρώτη φορά αντικρίζεις για πράγματα χιλιοειπωμέ
να που έχουνε πια περάσει για πράγματα που ξαφνιάζουν κι ας γίνονται κάθε μέρα για
πράγματα που έλεγες δεν θα συμβούν ποτέ και τώρα συμβαίνουν μπρος στα μάτια
σου Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση».[1]
Η ποίηση ‘βρίσκει’ τον αναγνώστη, το υποκείμενο εντός της πολύσημης απορίας για αυ
τό που υπάρχει & για αυτό που υπάρχει ως δική του δυνατότητα, τον ‘βρίσκει’ στις δια
μεσολαβήσεις και στην εκτατική συνήθεια, στην καθημερινή ‘οικία’ των λέξεων, στην
α-συνέχεια που εκφράζει την αίσθηση και την εν-συναίσθηση.
συναντάται’ με τις
διάστικτες επιθυμίες, με τα απονενοημένα διαβήματα, με μία γλώσσα που παραμένει
στο μέσον, με το έλεος που δεν αξιώνει παρά την δική του ιστορία.
Φανερώνοντας τις προθέσεις του, ο ποιητής καταθέτει μία ποίηση των καθημερινών εμ
βαπτίσεων στις συνηχήσεις του δυναμικού συναισθηματισμού, ποίηση που αποδί
δει και αποδίδεται από την πραγματικότητα, δίχως ‘παραμορφωτικούς φακούς’,
διαμεσολαβώντας παράλληλα αντιθέσεις και αμφιβολίες: λειτουργώντας υπενθυμίζει,
πράττοντας εγγράφει & ασκεί την ‘προνομία’ του φυσικού πεδίου, αναφέροντας
επιτελεί, ανασημασιοδοτεί την πολλαπλότητα των κοινωνικών κινήσεων και των ‘διασταυ
ρούμενων’ φωνών.
Με όρους κοινωνιο-ανθρωπολογικούς, ‘σε βρίσκει η ποίηση’ την στιγμή της μεταιχμια
κής συνάρθρωσης κριτικής & απώλειας, δοτικότητας & διάψευσης, εμπρόθετης κίνησης
& άφεσης.
«Εκεί πάνω που συλλογίζεσαι ποιος είσαι και τι έκανες πόσο ανοίχτηκες στους άλ
λους για να σε δεχτούν πόσο επιδείχτηκες στο κοινό για να τους αρέσεις πως
κλείστηκες τόσο πολύ για να προστατευτείς σε τι έφταιξες σ’ εκείνους που σ’ απέρριψαν
για πόσο καιρό τ’ ανέβαλλες κι εσύ να τους απορρίψεις πότε έδωσες ένα στήριγμα σε
κάποιον που το χρειαζόταν πότε εγκατέλειψες τον άνθρωπο που σε είχε ανάγκη πόσο
αντέδρασες όταν έβλεπες να πλουτίζουν αυτοί που έλεγαν ότι μάχονται για τους φτωχούς
όταν άκουγες να δημηγορούν υπέρ των αδικημένων εκείνοι που αδικούσαν έχοντας
πάντα δίκιο πόσο ενίσχυσες αυτούς που τους προσφέρθηκες να σε δυναστεύουν πόσο
με τη δράση σου βοήθησες ν’ ανατραπούν ως πότε απόλυτα δεχόσουν τις μονολιθικές
αλήθειες πόσο αντιπάλεψες την κάθε φορά ακράδαντή σου πίστη για πόσο φερόσουν
σαν πιστός ενώ πια δεν πίστευες πόσο αφέθηκες στις παρορμήσεις σου, πόσο τις δάμα
σες πόσο προχώρησε η γνώση σου, πόσο δοκιμάστηκε ως πού κατόρθωσε να φτάσει
η πράξη σου, πού στόμωσε πόσο άργησες ή πόσο βιάστηκες για μια κρίσιμη απόφα
ση… Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση».[2]
Με σαφείς κοινωνικές προεκτάσεις, με διάστικτες τις αναφορές επινόησης ενός ιδιαίτε
ρου ποιητικού συμβολισμού που ‘εδαφοποιεί’ καταστάσεις κριτικής ενός ‘αλληλέγγυου’
πλουτισμού, (πάνω στο πλαίσιο της αριστερής μνήμης και μίας αριστερίζουσας,
υφολογικής και μη, κριτικής), στηλίτευσης της αδιαφορίας, στηλίτευσης της ερμηνείας και
της μετερμηνείας του γίγνεσθαι με όρους βεβαιωτικού-δογματικού αφορισμού, ο Τί
τος Πατρίκιος, πέρα από τις εκφάνσεις του χρησμού, διευρύνει τις κατευθύνσεις της ποίη
σης προς ένα εσύ που διαρκεί.
Συν-διαλεγόμενος με την πολιτική ορθότητα, τις μονολιθικές και αφαιρετικές βεβαιότητες,
πολιτικές και μη συγκροτεί και ανα-συνθέτει τα πεδία μίας ποιητικής ‘ετερογλωσσίας’,
για να παραπέμψουμε στον Μιχαήλ Μπαχτίν, μία ετερογλωσσία, μία ποιητική ‘ετερογλωσ
σία’ που εγγράφει υποκείμενα που σιωπούν, άλλοτε σιωπηρά και άλλοτε επιδεικτικά,
υποκείμενα που αναζητούν τον εαυτό τους, τις φυγόκεντρες δυναμικές της μίας και ‘αστό
χαστης’ λέξης-γλώσσας.
Οι εικόνες που καταλήγουν στην ποιητική ευρύτητα και συγ-κίνηση, στον συναισθημα
τικό ορθολογισμό της πρώτης φοράς, που καταλήγουν σε ένα προσιτό ‘Σε βρί
σκει’, συνθέτουν μία εμπρόθετη ετερότητα, όπου η αποδοχή και η παραδοχή, η παραίτη
ση και η δύναμη της πίστης, ο πειραματισμός σε πρώιμο και μη στάδιο, προσιδιά
ζουν στην Πατρίκεια γλώσσα του κοινωνικά-ποιητικά προσπελάσιμου.
Η συλλογή ‘Σε βρίσκει η ποίηση’ δύναται να συναρθρώσει την ποιητική ‘ετερογλωσσία’,
τις ‘έτερες’ φωνές και πρακτικές που συνενώνονται σε έναν αστερισμό αντιθέσεων-
αντιφάσεων με την δυνατότητα εγγραφής της ίδιας της ποίησης-ποιητικότητας ως
γλώσσας που αρθρώνει την ενεστωτική-χρονική απεύθυνση με τους αντικατοπτρισμούς
του δοτικού πάθους: ‘Σε βρίσκει η ποίηση’ την στιγμή άρσης των περιώνυμων βε
βαιοτήτων, την στιγμή όπου το πρόθημα ‘Σε’ διαρκώς διερωτάται για τα όρια του.
‘Σε βρίσκει’ η ποίηση στις εκφάνσεις της πραγμάτωσης της την ακριβώς ανύποπτη
στιγμή. Αθόρυβα, με αυτόν τον τρόπο, σε μία συνάντηση-σύνθεση, σε μία διαφορετική
θέαση, η ποίηση επιτελείται. Ο Τίτος Πατρίκιος δεν υπογράφει το ποιητικό ‘κύκνειο ά
σμα’ του, αλλά την ποίηση που επιδιώκει να διερωτηθεί για το ‘γιατί’ της ύπαρξης,
‘διεισδύοντας’ σε καθημερινές υπάρξεις, σε οντολογικές εκφάνσεις, σε αντικειμενικές
πραγματώσεις.
Η ποίηση ως άρση των βεβαιοτήτων, ‘ύλη σκοτεινή’ των πνευματικών-σωματικών α
κροάσεων και συναντήσεων, ως πλαίσιο συγκατάνευσης με τον τρόπο της Κικής Δη
μουλά: «Κύριε μη μας πάρεις κι άλλο τις απώλειες μας. Δεν έχουμε που αλλού να μείνου
με».[3]
Διακρατώντας την απώλεια, η ποίηση σπεύδει να ‘προδώσει’ τον άνθρωπο: «Δίπλα στον
γαμπρό που εκπροσωπεί τον καιρό του ο Λιστ είναι ένας σκαροφαγωμένος άρχοντας.
Πρόκειται για μεταμφίεση. Το βάθος που δοκιμάζει και απορρίπτει διάφορα προσωπεία
έχει γι’ αυτόν διαλέξει ακριβώς αυτό- το βάθος που θέλει να μπει μέσα, στους αν
θρώπους , δίχως να δείξει το πρόσωπο του».[4]
Το σώμα ‘ρηγματώνεται’ έντονα, με την Πατρίκεια ποίηση που ‘σε βρίσκει’ την ‘κατάλλη
λη’ αλλά κυρίως την ‘ακατάλληλη’ στιγμή, να προ-καλεί, να ζητεί όχι πιστοποιητικά ‘νομιμο
φροσύνης’, αλλά συναντήσεις, συναισθηματικές εντάσεις, αμφίδρομες επικοινωνίες και
λεκτικά ‘παίγνια’.
Στο κειμενικό ‘σώμα’ της ποίησης διασπείρονται εντάσεις και συνθέσεις, οι όροι της έκ
κλησης, της προτροπής και της ‘μοιραίας συνάντησης’-συσχέτισης: ”Σε βρίσκει η ποίηση
όταν”. Στα συμφραζόμενα της ποίησης του Τίτου Πατρίκιου, οι εκφάνσεις της ανατροπής,
έτσι όπως τίθενται καθίστανται ‘επικίνδυνοι’, όπως ‘επικίνδυνος’ καθίσταται, για τον ανα
γνώστη, και ο προσδιορισμός: ”Σε βρίσκει η ποίηση”.
Η ποίηση δεν διαμορφώνει τα πλαίσια της ‘συνάντησης’ παρά σπεύδει να επιστρέψει τμή
μα της εμπιστοσύνης, φανερής & κεκαλυμμένης, έναν συναισθηματισμό που δεν ‘γεννά
ται’ σε ‘λευκά χαρτιά’. Η ποίηση ‘σε βρίσκει’ την στιγμή της ‘βεβήλωσης’ και της συνά
ντησης με το και με τον ‘άλλον’, αποδίδοντας εκ νέου τις εκφάνσεις της ‘πλάνης’.
Και όπως αναφέρει ο Pablo Neruda: «Κι η λέξη αυτή, το χαρτί που έχουν γράψει τα χίλια
χέρια ενός χεριού μονάχου, δε μένει μέσα σου, για όνειρα δε φελάει, πέφτει στη γη: συνέ
χεια εκεί έχει μόνο».[5]
Η ποιητική συλλογή ‘Σε βρίσκει η ποίηση’ συνιστά ‘προϊόν’ της διάθεσης επικοινωνίας
του ποιητή με τον ευρύτερο περίγυρο, με τον έρωτα, με την περιρρέουσα ατμόσφαι
ρα των ψιθύρων και μη, με το ανθρώπινο υποκείμενο, το οποίο, εντός ποίησης, εκτίθεται
. Και η ‘επικίνδυνη’ στιγμή της ‘συνάντησης’, μία ‘έκρηξη’ διαθέσεων και μυστι
κών, σωματικών και ‘θεατρικών’ ακροάσεων.
Σε αυτό το πλαίσιο, η συλλογή του Τίτου Πατρίκιου, άμεση και εκφραστικά, δεν σπεύδει
να ‘επιδαψιλεύσει’ τιμές, αλλά να καταστεί μέσο επαφής με την ίδια την ποίηση ως συνά
ρθρωση αντιθέτων. Και όπως τονίζει ο συγγραφέας Ανδρέας Μήτσου: «για να καταστεί
όμως σήμερα παρηγορητικός ο λόγος, θα πρέπει, ίσως, να εστιάσει ο ποιητής στο λίγο,
στο μικρό και συγκεκριμένο, το φαινομενικά ασήμαντο, με χαμηλόφωνους καινούρ
γιους τρόπους».[6] Ο ποιητικός τρόπος του Τίτου Πατρίκιου, εκφράζει λιτά, άμεσα, καθημε
ρινές στιγμές επίγνωσης.
_
γράφει ο Σίμος Ανδρονίδης
_____
[1] Βλέπε σχετικά, Πατρίκιος Τίτος, ‘Σε βρίσκει η ποίηση’, Εκδόσεις Κίχλη, Αθήνα, 2012.
[2] Βλέπε σχετικά, Πατρίκιος Τίτος…ό.π.
«Σε βρίσκει η ποίηση», του Τίτου Πατρίκιου (κριτική)
- 12858
Η συλλογή «Σε βρίσκει η ποίηση» του Τίτου Πατρίκιου είναι ένα ενιαίο ποίημα
ποιητικής δομημένο σε εννέα πολύστιχες ενότητες. Στις οκτώ πρώτες ο ποιη
τής αναφέρεται σε δεκάδες περιπτώσεις της λογικής ζωής όπου μας «βρί
σκει» η ποίηση, ασχέτως αν συνειδητοποιούμε αυτή τη συνάντηση ή όχι.
Του Γιώργου Χ. Θεοχάρη
Στην ένατη μας δείχνει με ποιους τρόπους μας «βρίσκει» η ποίηση.
Προσεγγίζοντας επιμέρους τις ενότητες διαβάζουμε ότι η ποίηση μας βρίσκει:
I
Εκεί που αναρωτιόμαστε για τα πράγματα που συνέβησαν στη ζωή μας και έχουν να κάνουν μ’
εμάς
και που κάθε τι, απ’ αυτά, με τον τρόπο του καθόρισε τη ζωή μας.
II
Εκεί που συλλογιζόμαστε ποιοι είμαστε και τι κάναμε στη ζωή. Εκεί που αναστοχαζόμαστε την
ατομική ευθύνη και τη στάση μας απέναντι στο άδικο και στον αδικημένο, στο άνομο και στον κα
τατρεγμένο, στο απάνθρωπο, στη φτώχεια και στον εξαθλιωμένο, στην ανάγκη του συνανθρώπου,
στο ψεύτικο, στο απατηλό των ιδεών και στην εξαπάτηση από τους φορείς των ιδεολογιών.
III
Εκεί που αναλογιζόμαστε αν θελήσαμε κι αν προσπαθήσαμε να είμαστε ταπεινοί κι αν λειτουργήσαμε
έτσι ώστε να συναντηθούμε με τον άλλο. Γιατί και μόνο αν το θελήσουμε μπορεί ν’ ανοίξει ο δρόμος
προς τον άλλο.
IV
Εκεί που μετράμε το μέγεθος της αλήθειας μας στον έρωτα και στην αγάπη κι εκεί που αναγνωρίζου
με πως δεν αγαπήσαμε όσο μας αγάπησαν.
V
Εκεί που ερχόμαστε αυτοκριτικά αντιμέτωποι με τις συμπεριφορές μας επιχειρώντας να αναγνωρί
σουμε και να παραδεχτούμε τα λάθη και τις αδυναμίες μας. Εκεί στο οδυνηρά λυτρωτικό ένδον σκά
πτε.
VI
Εκεί που θυμόμαστε τις φορές που αποστρέψαμε το πρόσωπό μας από τους υπερόπτες, τους υπερ
φίαλους και τους προπετείς, κι εκεί που αποτιμούμε τη συμμετοχή μας στις συλλογικές δράσεις, στο
αντάμωμα των ανθρώπων, εκεί που αποτιμούμε τη συνεισφορά μας σ’ εκείνο το! «η ζωή μας αποκτά
ει νόημα απ’ τη στιγμή που μπαίνει στη ζωή των άλλων: ή καλύτερα απ’ τη στιγμή που ανοίγουμε την
πόρτα να μπουν οι άλλοι στη ζωή μας.
VII
Εκεί που οδοιπορούμε στα μονοπάτια της μνήμης και βγαίνουμε σε ξέφωτα που μας έκαναν
να αισθανθούμε υπέροχα και σε βαλτότοπους απογοητεύσεων και ματαιώσεων.
VIII
Εκεί που αναλωνόμαστε στην τύρβη της καθημερινότητας και στον αγώνα για επιβίωση κι εκεί που
τα άγχη που δημιουργεί η ζωή μας κατατροπώνουν. Κι εκεί που παιδευόμαστε για να δημιουργή
σουμε έργο καλλιτεχνικό, μικρής ή μεγαλύτερης πνοής, δεν έχει σημασία.
IX
Τέλος παρουσιάζονται οι τρόποι με τους οποίους έρχεται να μας «βρει» η ποίηση και κάποια πράγ
ματα που αυτή μας «λέει». Κάποια πράγματα δηλαδή που μας λέει ο λόγος των ποιητών. Γιατί η ποίη
ση, ως λόγος, δεν βρίσκει μονάχα τους ποιητές, οι οποίοι θα εκφράσουν, μέσα από το ατομικό τους
βλέμμα και βίωμα, τη συλλογική σκέψη και διάθεση και μνήμη και αγωνία και χαρά και ματαιότη
τα και τόσα άλλα, αλλά, δια των ποιητών, και κάθε αναγνώστη. Κι ακόμη η ποίηση, ως πράξη ζωής,
βρίσκει κάθε ποιητικό άνθρωπο. Και ξέρουμε δα πως οι άνθρωποι έχουν το χάρισμα να κάνουν
εμπράγματη ποίηση αν έχουν ψυχή καθαρή. Γιατί ποίηση είναι ένα δροσερό ποτήρι νερό που
προσφέρουμε στον διψασμένο μας άγνωστο, ποίηση είναι η εγκάρδια καλημέρα στον άγνωστο
με τον οποίο διασταυρωνόμαστε, ποίηση είναι οι ανοιχτές καρδιές όταν γλεντάμε με τους φίλους μας
και λέμε «εις υγείαν», ποίηση είναι όταν χτυπάμε την καμπανίτσα σ’ ένα ερημικό εξωκκλήσι κι απα
ντάει ο κότσυφας κελαηδώντας μέσ’ απ’ τα βάτα της πλαγιάς, ποίηση είναι χίλιες δυο ταπεινές πράξεις
της ζωής μας.
Στην τελευταία αυτή ενότητα, ο ποιητής εγκιβωτίζει την προσωπική του εμπειρία ζωής έτσι
όπως αυτή προσδιορίζεται από την πολύχρονη «συναναστροφή» του με την τέχνη της ποιήσεως
καθώς και την συμμετοχή του στους κοινωνικούς αγώνες και την κριτική στράτευσή του στο λυτρωτικό
όραμα της Αριστεράς.
Ουσιαστικά σε όλο το μεγάλο αυτό ποίημα, ο Τίτος Πατρίκιος, μιλάει στον εαυτό του, παρ’ ότι η εκ
φορά γίνεται σε δεύτερο πρόσωπο. Που σημαίνει ότι είναι σαν να μιλά ο αναγνώστης στον εαυτό του,
κάθε φορά που θα διαβάζει αυτό το ποίημα έχοντας έναν τουλάχιστον ακροατή. Και πάει λέγο
ντας, η δύναμη και η δυναμική του ποιητικού λόγου από στόμα σε αφτί, από άνθρωπο σε άνθρωπο…
Σε βρίσκει η ποίησηΤίτος Πατρίκιος
Εκδόσεις Κίχλη 2012
Οι ποιητές μας για την Ποίηση
Ο Γιάννης Ρίτσος μιλάει για τη σεμνοτυφία στην τέχνη
«Σε βρίσκει η ποίηση» του Τίτου Πατρίκιου .Λογοτεχνία Γ Λυκείου
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ
Εκεί που αναρωτιέσαι για πράγματα που πρώτη φορά
αντικρίζεις
για πράγματα χιλιοειπωμένα που έχουν πια περάσει
για πράγματα που ξαφνιάζουν κι ας γίνονται κάθε μέρα
για πράγματα που έλεγες δεν θα συμβούν ποτέ
και τώρα συμβαίνουν μπρος στα μάτια σου
γι´ άλλα που επαναλαμβάνονται μ’ ελάχιστες παραλλαγές
για πράγματα που πουλιούνται μόλις πιάσουν
κατάλληλη τιμή
για πράγματα που σάπισαν με το πέρασμα του καιρού
ή που ήσαν σάπια απ ' την αρχή και δεν το έβλεπες
εκεί που απορείς για πράγματα που μπόρεσες να κάνεις
για πράγματα σοβαρά ή ανόητα που ρίσκαρες τη ζωή σου
για πράγματα σημαντικά που τα κατάλαβες αργότερα
για πράγματα που τα φοβήθηκες κι απέφυγες
ν’ αναλάβεις
για πράγματα που τα προγραμμάτισες και δεν σου βγήκαν
γι´ άλλα που τα σχεδίασαν άλλοι και βγήκαν διαφορετικά
για πράγματα που σου έτυχαν χωρίς να τα περιμένεις
για πράγματα που μόνο τα ονειρεύτηκες
και κάποτε, μία στις χίλιες πραγματώθηκαν...
Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.
Τι σημαίνει το ποίημα
https://www.thetoc.gr/koinwnia/article/panelladikes-2020-ti-simainei-to-poiima-tou-titou-patrikiou-se-briskei-i-poiisi/
Η ποιητική σύνθεση με τον τίτλο "Σε βρίσκει η ποίηση" εντάσσεται στην κατηγορία των ποιημάτων ποιητικής. Στις εννέα ενότητες που απαρτίζουν το έργο ο ποιητής επικεντρώνεται στα σημεία εκείνα όπου διασταυρώνονται η ζωή και η ποίηση: η ποίηση συναντά τον ποιητή, έστω και φευγαλέα, είτε εν θερμώ, όταν έρχεται αντιμέτωπος με τα μικρά ή τα μεγάλα, τα ιδιωτικά ή τα δημόσια γεγονότα του πολυκύμαντου βίου του, είτε στη φάση του αναστοχασμού που επέρχεται με το πέρασμα του χρόνου. Έτσι, στον απολογισμό ζωής που επιχειρεί, ο Τίτος Πατρίκιος επιστρέφει επίμονα στο παρελθόν και μιλάει για όσα τον σημάδεψαν, αλλού σε τόνο εξομολογητικό, αλλού με ελεγχόμενη συγκίνηση και αλλού με κριτική ματιά για πράξεις και παραλείψεις οδυνηρές.
Στην τελευταία ενότητα η υπόρρητη προσδοκία του ποιητή για την οριστική κατάκτηση της ποίησης διαψεύδεται, καθώς εκείνη παραμένει απατηλή μέσα στις συνεχείς μεταμφιέσεις της, άπιστη στις υποσχέσεις της, παραπλανητική, αινιγματική:
σε πείθει σαν άπιστη ερωμένη πως είναι δική σου μόνο (...)
σου φουσκώνει τις ουτοπίες όσο να σκάσουν σαν μπαλόνι (...)
σου ψιθυρίζει μυστικά που πρέπει εσύ να εξιχνιάσεις (...)
Και όταν στο τέλος η ποίηση αποφασίζει να ανταμείψει τον ποιητή για την αφοσίωσή του, τότε, κατά σχήμα οξύμωρο, "[τ]ου αποκαλύπτει την αλήθεια, [τ]ου λέει καθαρά πως ανήκει σε όλους". Η κατακλείδα της ποιητικής σύνθεσης "Εκεί απάνω η ποίηση βρίσκει τον καθένα μας" φωτίζει αναδρομικά το έργο και μας αποκαλύπτει ότι η ποίηση δεν αποτελεί προνόμιο του ποιητή η ποίηση συναντά τον καθένα μας, βρίσκεται παντού, αρκεί να μπορείς να την αναγνωρίσεις. Η αιρετική αυτή θέση συνιστά την πρωτοτυπία του "Σε βρίσκει η ποίηση" ως ποιήματος ποιητικής, ή με άλλα λόγια: αυτό ακριβώς είναι το σημείο που ο αυτοβιογραφούμενος ποιοητής συναντά τη βιογραφία του καθενός, το σημείο όπου συναντώνται η ποιητική και η πολιτική ηθική.
Λίγα λόγια για τον Τίτο Πατρίκιο
Ο Βαπτιστής-Τίτος Πατρίκιος (Αθήνα, 21 Μαΐου 1928) είναι Έλληνας ποιητής, πεζογράφος και μεταφραστής, της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς που έχει τιμηθεί με το Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας το 1994.
Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 21 Μαΐου 1928 (γιος των ηθοποιών Σπύρου Πατρικίου και Λέλας (Ελένης) Σταματοπούλου (κόρη των ηθοποιών Παναγιώτη και Ευδοξίας Σταματοπούλου). Αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Γυμνάσιο το 1946 και στη συνέχεια από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Άσκησε για κάποιο διάστημα το επάγγελμα του δικηγόρου. Σύζυγός του ήταν η ιστορικός Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου. Κόρη τους είναι η ιστορικός Αλεξάνδρα Πατρικίου.
Στη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση με την ΕΠΟΝ και στη συνέχεια με τον ΕΛΑΣ. Το 1944 καταδικάστηκε σε θάνατο από συνεργάτες των Γερμανών και η εκτέλεσή του ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή. Εξορίστηκε στη Μακρόνησο (1951-1952) και στον Άη Στράτη (1952-1953).
Σπούδασε Κοινωνιολογία στην École Pratique des Hautes Études στο Παρίσι (1959-1964), όπου αργότερα πήρε μέρος στις αντιδικτατορικές εκδηλώσεις εναντίον της χούντας των Συνταγματαρχών στην Ελλάδα.
Εργάστηκε στην έδρα της UNESCO στο Παρίσι και στη Διεθνή Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) στη Ρώμη. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1975 και εργάστηκε ως δικηγόρος, κοινωνιολόγος και λογοτεχνικός μεταφραστής καθώς και στο Κέντρο Μαρξιστικών Μελετών.
Στις 6 Νοεμβρίου 2000 ορίστηκε πρόεδρος της ΑΕ Πολιτιστική Ολυμπιάδα με κριτήριο, όπως ανακοινώθηκε πως πρόκειται για "όχι έναν αιθεροβάμονα ποιητή, αλλά έναν άνθρωπο με δυνατότητες δράσης". Από τη θέση αυτή παραιτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2001, διότι, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, "θέλει στο εξής να αφιερωθεί απολύτως και χωρίς περισπάσεις στο ποιητικό και γενικότερα στο λογοτεχνικό του έργο".
Στις 28 Νοεμβρίου 2000 ήταν ένας από τους δώδεκα Έλληνες ποιητές που έλαβαν μέρος στον "Κύκλο Ελληνικής Ποίησης" που διοργάνωσε το Theatre Moliere, Maison de la Poesie στο Παρίσι, όπου το γαλλικό κοινό είχε την ευκαιρία να συναντήσει τους Έλληνες ποιητές και να γνωρίσει το έργο τους, το οποίο παρουσίασαν γνωστοί Γάλλοι συγγραφείς, κριτικοί και μεταφραστές.
Το 2001 ήταν ανάμεσα στους συγγραφείς που επελέγησαν να εκπροσωπήσουν τη σύγχρονή ελληνική λογοτεχνία στην "53η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης", όπου η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα. Η Ομάδα Εργασίας "Φρανκφούρτη 2001" και το Διοικητικό Συμβούλιο του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) αποδέχτηκαν την ομόφωνη εισήγηση της Συμβουλευτικής Επιτροπής σχετικά με τους συγγραφείς που συμμετείχαν στις εκδηλώσεις του προγράμματος "Νέοι Δρόμοι για την Ιθάκη", μεταξύ των οποίων και ο Τίτος Πατρίκιος.
Το 2008 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών (μαζί με τον Μένη Κουμανταρέα) για το σύνολο του έργου του. "Ποτέ δεν είναι οι μέρες ποιητικές και ακριβώς γι' αυτό χρειάζεται η ποίηση. Και όσο λιγότερο ποιητικές είναι τόσο πιο κόντρα πρέπει να πηγαίνεις", δήλωσε κατά τη βράβευση ο Τίτος Πατρίκιος. Προβληματισμένος για τις ταραγμένες μέρες που βίωσε η Ελλάδα, πρόσθεσε ότι προσπαθεί να κατανοήσει τα γεγονότα "χωρίς έτοιμες ιδέες και χωρίς να θέλει να ταυτιστεί με τους νέους, παριστάνοντας τον δεκαεξάρη".
Αν κάποιος διαβάσει προσεκτικά το βιβλίο, θα διαπιστώσει πως ο Πατρίκιος αναμετρά τη ζωή του με ειλικρίνεια και εντιμότητα, στέκεται μπροστά της με μια ανελέητη διάθεση αυτοκριτικής - κάτι ξέρει η γενιά του, άλλωστε, από αυτοκριτική. Αλλά και προς τι η ματαιοδοξία;
Οταν ο άνθρωπος βρίσκεται στη δύση του βίου του, παύουν να βαραίνουν τόσο επάνω του ο εγωισμός, η αυταρέσκεια, η αλαζονεία.
(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.· φωτογραφία: Δημήτρης Τσουμπλέκας)
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
https://www.morfosi.gr/wp-content/uploads/2020/06/neoelliniki-glossa-kai-logotexnia.pdf
Α1.
Στο πρώτο κείμενο ο συγγραφέας αναφέρεται στην αξία της λογοτεχνικής ανάγνωσης. Αρχικά η εκούσια απομόνωση για την ανάγνωση βιβλίων αποτελεί μια δημιουργική ενασχόληση γιατί προσφέρει γνώσεις και ηρεμία. Προσφέρει συναισθηματική ασφάλεια και σιγουριά μέσω της επικοινωνίας με τους συγγραφείς και της αφοσίωσης στο κείμενο. Τέλος, η λογοτεχνία για τον συγγραφέα εξευγενίζει την ψυχή, είναι πάντα εκεί σε δύσκολες καταστάσεις δίνοντάς του κουράγιο.
Β1.
α) Λάθος [κειμ 1 παράγραφος 1 ‘’Η προσωπική ανάγνωση…όχι να σου επιβάλλεται εξωτερικά’’]
β) Λάθος [κειμ 1 παράγραφος 5 ‘’οι ώρες του διαβάσματος…χωροχρόνο’’]
γ) Λάθος [κειμ 2 παράγραφος 2 ‘’σε έχω γράψει στην καρδιά μου’’]
δ) Λάθος [κειμ 2 παράγραφος 3 ‘’Μέσα στην ιστορία…γράφουν’’]
ε) Σωστό [κειμ 1 παράγραφος 7 ‘’Τέτοια κέιμενα …ψυχή’’, κειμ 2 παράγραφος 5 ‘’Ίσως γιατί…γράφειν’’]
Β2.
α) Ο συγγραφέας του κειμένου 1 επιδιώκει να ευαισθητοποιήσει τον δέκτη στο ζήτημα της λογοτεχνικής ανάγνωσης επικαλούμενος το συναίσθημα ως τρόπο πειθούς.
Για να πετύχει τον σκοπό του χρησιμοποιεί σημεία στίξης και σχήματα λόγου. Συγκεκριμένα :
α) εισαγωγικά : ‹‹ανέβασα πυρετό›› → Δηλώνει μεταφορά.
β) θαυμαστικό : ‹‹ τι ειρωνεία! ›› → Δηλώνει ειρωνεία.
γ) μεταφορά : ‹‹ χάνομαι μέσα στο κείμενο ›› → γίνεται κατανοητή από τον δέκτη η αναγνωστική απόλαυση, διεγείρεται ο δέκτης συναισθηματικά και αποκτά η γλώσσα ζωντάνια, αμεσότητα και πλούτο.
δ) προσωποποίηση : ‹‹ Τέτοια κείμενα έρχονται και γιατρεύουν την ψυχή ›› → προσωποποιείται η λογοτεχνία και έτσι ο δέκτης αντιλαμβάνεται τις θεραπευτικές της ιδιότητες. Επίσης, η αφήγηση αποκτά ζωντάνια και αμεσότητα.
Β2.
β) Επικοινωνιακή λειτουργία ερωτήματος
- Προκαλείται το ενδιαφέρον και η προσοχή του ανάγνωση και διεγείρεται ο προβληματισμός του σχετικά με την αξία του ‹‹γράφειν›› κυριολεκτικά και μεταφορικά και την ανάγκη των ανθρώπων να γράφουν παρόλο που έχουν επίγνωση της θνησιμότητάς τους.
- Επηρεάζεται συναισθηματικά ο δέκτης ώστε να αντιληφθεί την αξία του βιβλίου που αποτελεί την παρηγοριά των ανθρώπων.
- Το κείμενο αποκτά ζωντάνια και αμεσότητα και δημιουργείται ένα κλίμα διαλόγου μεταξύ πομπού και δέκτη.
Β3.
Οι άνθρωποι ανέκαθεν επιδίωκαν να κερδίσουν τη μάχη με τον χρόνο και να υπερβούν τη θνησιμότητά τους. Έτσι, είναι πολλοί αυτοί που με το έργο τους άφησαν το στίγμα τους στην οικογένεια ή στη δουλειά τους. Οι ήρωες, οι επαναστάτες και οι επιστήμονες νίκησαν τον χρόνο, ο καθένας με τον τρόπο του, και μέσα από τη γραφή της ιστορίας διασώθηκαν στην μνήμη όλων των ανθρώπων.
Γ.
Το θέμα που θίγει ο Τίτος Πατρίκιος είναι ο ρόλος της ποίησης καθώς ‘’διασταυρώνεται’’ με τη ζωή, διεισδύει στις πτυχές της καθημερινότητάς του. Και εκεί κρύβεται και η ‹‹μαγεία της››, στις στιγμές εκείνες που ο απλός άνθρωπος μπορεί να μη φαίνεται ότι έχει ιδιαίτερη σχέση με αυτήν, ωστόσο σε μία καθημερινότητα και πραγματικότητα πεζή. Η ποίηση βρίσκει τον άνθρωπο σε στιγμές ενδοσκόπησης ( εκεί που απορείς για πράγματα που μπόρεσες να κάνεις) ή στη φάση του αναστοχασμού που έρχεται με το πέρασμα του χρόνου ( για πράγματα σημαντικά που τα κατάλαβες αργότερα) ή ακόμα κάνοντας τον απολογισμό του ( για πράγματα που προγραμμάτισες και δε σου βγήκαν …).
ΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ :
επανάληψη «για πράγματα χιλιοειπωμένα που έχουνε πια περάσει για πράγματα που ξαφνιάζουν κι ας γίνονται κάθε μέρα για πράγματα που έλεγες δεν θα συμβούν ποτέ»
μεταφορές «γι’ άλλα που επαναλαμβάνονται μ ‘ελάχιστες παραλλαγές για πράγματα που πουλιούνται μόλις πιάσουν κατάλληλη τιμή»
β’ ενικό πρόσωπο : «ή που ήσαν σάπια απ’ την αρχή και δεν το έβλεπες εκεί που απορείς για πράγματα που μπόρεσες να κάνεις» αποσιωπητικά : «και κάποτε, μία στις χίλιες, πραγματώθηκαν…»
προσωποποίηση : «Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.»
Προσωπική θέση: Η ποίηση αντιστρατεύεται το θάνατο : πράγματι, εφόσον το προσωπικό βίωμα μέσω της ομορφιάς και της συγκίνησης το ανάγει σε καθολικό – πανανθρώπινο, άρα του προσδίδει μια υπεριστορική διάσταση (θα διαβασθεί από τις επόμενες γενιές), επομένως το ατομικό βίωμα γίνεται αισθητική κληρονομιά της ανθρωπότητας· άρα υπερβαίνει το χρόνο διάρκειας της προσωπικής ζωής. Η ποίηση οδηγεί σε μιαν ευτυχία που από λάθος μας στερούμαστε : δηλαδή, ο ποιητής και η ποίηση υποδεικνύουν στον άνθρωπο ότι η ευτυχία βρίσκεται δίπλα του, στη λιτότητα, τη φυσική γαλήνη και ομορφιά, στην ανθρώπινη επικοινωνία· όμως, ο άνθρωπος το έχει ξεχάσει αυτό (κοινωνική- πολιτισμική επίδραση) και την αναζητά σε πρόσκαιρα, επιφανειακά και ανούσια στοιχεία : χρήμα, δόξα, δύναμη, ματαιοδοξία κλπ.
Δ.
ΑΡΘΡΟ ΣΕ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ :
προσωπικός, βιωματικός τόνος ( τίτλος )
ΠΡΟΛΟΓΟΣ : αφόρμηση από τα δύο κείμενα αναφοράς.
ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ : Ποια είναι η σχέση σας με την ανάγνωση βιβλίων και ποιος ο ρόλος της στη γενικότερη διαχείριση του προσωπικού σας χρόνου;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ/ΑΞΟΝΕΣ ΣΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ
o Το βιβλίο ως μέσο δημιουργικής αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου.
o Τα βιβλία μέρος της ζωής μας, εύκολη πρόσβαση μέσω διαδικτυακών εφαρμογών και ηλεκτρονικό βιβλίο.
o Το βιβλίο μέσω διάδοσης γνώσης και καλλιέργεια κριτικής ικανότητας και ανθρωπιστικών ιδανικών.
o Διαδικασία αυτοσυγκέντρωσης, αυτογνωσίας και περισυλλογής μέσω ταύτισης με ήρωες και πρόσωπα των βιβλίων.
o Πολυπραγμοσύνη και πιεστικές υποχρεώσεις (σχολικές και μη) δεν αφήνουν περιθώριο για ανάγνωση βιβλίων.
Σε περίοδο διακοπών η ανάγνωση βιβλίων είναι πιο εύκολη.
o Κυριαρχία της εικόνας - διαδικτύου λειτουργούν αποτρεπτικά ως προς την ανάγνωση των βιβλίων
Προτεινόμενες λύσεις στα θέματα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας
Θέμα Α
Α1.
Στο κείμενο Ι ο συγγραφέας παραθέτει συνοπτικά τους λόγους για τους οποίους απολαμβάνει την λογοτεχνική ανάγνωση. Αρχικά, τη χαρακτηρίζει ως μια δημιουργική ενασχόληση που απαιτεί εκούσια απομόνωση και υψηλή συγκέντρωση. Ο χώρος και ο χρόνος ενοποιούνται ,αφού νιώθει πως συνομιλεί με τους συγγραφείς και τις ιστορίες των ηρώων τους. Έτσι επιστρέφει στην εφηβική του ηλικία, βιώνει αισθήματα ασφάλειας και τελικά λυτρώνεται ψυχικά καθώς αντλεί το σθένος να αντιμετωπίσει τη δύσκολη καθημερινότητα.
Θέμα Β
Β1.
α. Ο συγγραφέας του Κειμένου 1 διαβάζει λογοτεχνία κυρίως γιατί αυτή σχετίζεται με τις επαγγελματικές του υποχρεώσεις. ΛΑΘΟΣ
β. Ο συγγραφέας του Κειμένου 1 συνήθιζε να διαβάζει προγραμματισμένα. ΛΑΘΟΣ
γ. Το «γράφειν» στο Κείμενο 2 χρησιμοποιείται κυριολεκτικά σε όλο το κείμενο .ΛΑΘΟΣ
δ. Το «γράφειν» στο Κείμενο 2 δεν συνδέεται με ιστορικά και επιστημονικά επιτεύγματα.ΛΑΘΟΣ
ε. Σύμφωνα με τα Κείμενα 1 και 2 τόσο η αναγνωστική όσο και η συγγραφική δραστηριότητα παρηγορούν τον άνθρωπο. ΣΩΣΤΟ
Β2 α. Ο συγγραφέας του Κειμένου 1 ευαισθητοποιεί τον αναγνώστη για το ζήτημα της λογοτεχνικής ανάγνωσης χρησιμοποιώντας κυρίως την επίκληση στο συναίσθημα. Με τον ποιητικό και εικονοπλαστικό λόγο απευθύνεται κυρίως στη φαντασία του αναγνώστη και δημιουργεί συναισθήματα νοσταλγίας. Ακόμη χρησιμοποιεί, σημεία στίξης και συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις.
- … τώρα –τι ειρωνεία!–…: η διπλή παύλα περικλείει μια πληροφορία απαραίτητη για την κατανόηση του κειμένου .
- «Ανθρώπινο κτήνος»: η φράση τίθεται σε εισαγωγικά γιατί περικλείει τίτλο βιβλίου.
- … Τέτοια κείμενα έρχονται και γιατρεύουν την ψυχή.: προσωποποίηση που χρησιμοποιείται για να ζωντανέψει τα λογοτεχνικά βιβλία και να τους δώσει την υπόσταση ενός ζωντανού οργανισμού.
- … πάντα εκεί και τα λογοτεχνικά αντισώματα θα μεταμορφώνουν τις ψυχές μας …. Η μεταφορά καταδεικνύει την ποιητική χρήση της γλώσσας, ενεργοποιεί τη φαντασία του αναγνώστη και αποσκοπεί στην αισθητική του απόλαυση.
Β2 β. Γιατί όλοι αυτοί, όλοι όσοι γράφουν, επιμένουν να γράφουν, ενώ έχουν βεβαιωθεί πως θα βγουν κάποια στιγμή από τον κόσμο, καθώς κι ο ίδιος ο κόσμος –αφού ό,τι έχει αρχή θα έχει κι ένα τέλος– θα βγει κάποτε από τον εαυτό του;
Το συγκεκριμένο ερώτημα αποτελεί μια ευθεία ερώτηση, η οποία τίθεται από τον συγγραφέα ως θεματική περίοδος στην πέμπτη παράγραφο του κειμένου . Η απάντηση δίνεται στα σχόλια /λεπτομέρειες της ίδιας παραγράφου. Έτσι επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην τέταρτη και πέμπτη παράγραφο , καθώς το ερώτημα προκύπτει φυσικά από τα προηγούμενα και απαντάται στο επόμενο τμήμα του κειμένου. Επίσης ο λόγος κερδίζει σε ζωντάνια και παραστατικότητα, δημιουργείται μια αμεσότητα ανάμεσα στο συγγραφέα και τον αναγνώστη με την υποψία διαλόγου και διεγείρεται το ενδιαφέρον του αναγνώστη .
Β3.
Σύμφωνα με τον συγγραφέα η συγγραφική πράξη είναι μια νίκη στη μάχη της θνητότητας με το χρόνο, τόσο για τους απλούς ανθρώπους , όσο και για τους διάσημους. Μέσα στην ιστορία μένουν ανεξίτηλα γραμμένα τα ονόματα των ηρώων, των μεγάλων επιστημόνων, των αγίων , των ανθρώπων που διακρίθηκαν στα Γράμματα και τις Τέχνες, ως μια παρακαταθήκη πολιτισμού για τις ανθρώπινες γενιές. Έτσι αν και η φυσική παρουσία φθείρεται και τελικά πεθαίνει, ωστόσο παραμένει ζωντανή η ψυχική και πνευματική ύπαρξη τους για να σηματοδοτεί και να δίνει νόημα στην ίδια τη ζωή.
Θέμα Γ Γ1.
Το ποίημα "Σε βρίσκει η ποίηση", αποτελεί ένα ποίημα για την τέχνη της ποίησης. Το βασικό θέμα που πραγματεύεται είναι το σημείο στο οποίο αυτή διασταυρώνεται με τον ίδιο τον ποιητή: μέσα στην καθημερινότητα, με τα μικρά και τα μεγάλα γεγονότα της, στην ιδιωτική αλλά και στη δημόσια έκφανση του ίδιου του βίου. Ο Τίτος Πατρίκιος επιστρέφει στο παρελθόν, σε μια προσπάθεια απολογισμού της ζωής του και αναφέρεται σε λάθη του παρελθόντος, σε πράξεις και παραλείψεις οδυνηρές που θα μπορούσαν κάπως αλλιώς να γίνουν, σε ματαιώσεις και χαμένες ελπίδες …σε όλα εκείνα δηλαδή που αποτελούν το πρώτο υλικό του ποιητή και της δημιουργίας του.
Ο ποιητής προκειμένου να παραθέσει με τρόπο απλό και ουσιαστικό τα διλήμματα της ζωής χρησιμοποιεί ασύνδετο σχήμα, που βοηθά τον αναγνώστη να εστιάσει στο θέμα του ποιήματος χωρίς να παρασύρεται από οτιδήποτε πομπώδες.:
(π.χγια πράγματα σοβαρά ή ανόητα που ρίσκαρες τη ζωή σου για πράγματα σημαντικά που τα κατάλαβες αργότερα για πράγματα που τα φοβήθηκες κι απέφυγες )
Ακόμη ο Τίτος Πατρίκιος επιλέγει το β΄ ενικό πρόσωπο ,
(π.χ.αναρωτιέσαι,έλεγες , εκεί που απορείς για πράγματα που μπόρεσες να κάνεις ,…)
θέλοντας να κερδίσει σε ζωντάνια και παραστατικότητα. Ο λόγος του φτάνει στον δέκτη άμεσα και αποκτά διαχρονικότητα , καθώς μιλά για προσωπικά του βιώματα που όμως έχουν απασχολήσει τον καθένα, σε κάποια στιγμή της ζωής του.
Τέλος ο δημιουργός επιθυμεί να επικοινωνήσει αληθινά με τον αναγνώστη και να του μεταδώσει τη σταθερή και γνήσια θέση και άποψή του, γι΄ αυτό και απαλλάσσει το στίχο από κάθε σημείο στίξης. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η χρήση των κομμάτων και αποσιωπητικών στον προτελευταίο στίχο, (και κάποτε, μία στις χίλιες, πραγματώθηκαν… ) που σηματοδοτούν μια παύση, πριν ακουστεί η αλήθεια του ποιητή στον τελευταίο στίχο (Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.)
Καθώς η ποίηση αγγίζει τις ευαίσθητες χορδές όλων των ανθρώπων , δεν θα μπορούσαν να εξαιρεθούν και οι νέοι . Προσωπικά έρχομαι σε επαφή με την ποιητική δημιουργία, Ελλήνων και ξένων ποιητών μέσα από το μάθημα την νεοελληνικής λογοτεχνίας ,που διδάσκεται στα σχολεία αλλά κα μέσω της μουσικής που μελοποιεί έργα ποιητών αρκετά συχνά . Δεν είναι λίγες οι φορές που σιγοτραγουδώ ένα στίχο κι έπειτα ανακαλύπτω πως ανήκει σε μια ποιητική συλλογή. Προσπαθώ να αξιοποιώ τον ελεύθερο χρόνο μου δημιουργικά με την ανάγνωση ποιημάτων , καθώς βρίσκω τη λειτουργία τους θεραπευτική κυρίως στις συναισθηματικές εξάρσεις που συνοδεύουν τη εφηβική ζωή. Έχω ήδη ξεχωρίσει κάποιους αγαπημένους μου ποιητές αλλά είμαι σίγουρος/η πως το ταξίδι μου στον κόσμο της ποίησης βρίσκεται μόνο στην αρχή κι έχει να μου χαρίσει πολλές ανεπανάληπτες εμπειρίες ακόμη.
Δ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Επικοινωνιακό πλαίσιο: ηλεκτρονικό άρθρο σε σχολικό ιστολόγιο
Ενδεικτικός τίτλος : Ταξιδεύοντας μ’ ένα βιβλίο…
Ρηματικό πρόσωπο: Κυρίως α΄ενικό, αλλά μπορούν να αξιοποιηθούν σε μικρότερη κλίμακα και το γ΄ενικό / α΄πληθυντικό
Επικαιρική αφόρμηση: Η πρόσφατη πανδημία που βίωσε ο πλανήτης ως αφορμή επανασύνδεσης των ανθρώπων με το βιβλίο.
Α΄ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ:Ποια είναι η σχέση σας με την ανάγνωση βιβλίων και ποιος ο ρόλος της στη γενικότερη διαχείριση του προσωπικού σας χρόνου
ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΘΕΣΗ: αγαπώ το βιβλίο και κατέχει κεντρική θέση στη ζωή μου και στην αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου που διαθέτω.
- τα πρώτα μου βιβλία, παραμύθια και αναγνωστικά που με μύησαν στο μαγικό κόσμο της ανάγνωσης
- το σχολικό βιβλίο και η αμφίθυμη σχέση μου με αυτό: αγάπη κι ενθουσιασμός, καθώς με μυεί στον κόσμο της γνώσης, αλλά και εκνευρισμός σε περίοδο εξετάσεων λόγω άγχους για τη σχολική επίδοση
- λογοτεχνία: στο λιγοστό ελεύθερο χρόνο μου και κυρίως στις διακοπές από τις σχολικές μου υποχρεώσεις, φροντίζω πάντα αν διαβάζω ένα λογοτεχνικό βιβλίο κοντά στα ενδιαφέροντά μου το οποίο θα αποτελέσει και θέμα συζήτησης με τους φίλους μου. Πάντα χαζεύω τίτλους βιβλίων στη βιβλιοθήκη του σπιτιού μου και μου αρέσει να επισκέπτομαι βιβλιοπωλεία.
Αιτιολόγηση:
- Το βιβλίο ανοίγει ένα παράθυρο στη γνώση, εφοδιάζει με πληροφορίες για την πορεία του ανθρώπου μέσα στο χρόνο , για τα επιτεύγματα και τα λάθη του.
- Αναπτύσσει την κριτική ικανότητα
- Προσφέρει εκτόνωση και διαφυγή από τις δύσκολες και ψυχοφθόρες συνθήκες της καθημερινότητας.
- Ψυχαγωγεί , αφού αποτελεί μια ύψιστη μορφή τέχνης του λόγου
- Λειτουργεί θεραπευτικά στην πίεση και τα συναισθηματικά αδιέξοδα.
- Ξεδιπλώνει ήρωες και ιστορίες διδάσκοντας και απογειώνοντας τη φαντασία.
- Μεταμορφώνουν ψυχικά και πνευματικά καθώς καλλιεργούν την πίστη σε πανανθρώπινα ανθρωπιστικά ιδεώδη
- Βοηθούν στη κοινωνικοποίηση
- Προσφέρουν υγιή πρότυπα και απομακρύνουν από παραβατικές συμπεριφορές.
- Αναβαθμίζουν ποιοτικά τη ζωή των νέων
Σε βρίσκει η ποίηση: Βιβλιοκριτική
Το Ποίημα της Εβδομάδας: Σε βρίσκει η ποίηση (αποσπάσματα), Τίτος Πατρίκιος (1928-)
Κίχλη, 2012
24 σελ.
ISBN 978-618-5004-02-6, [Κυκλοφορεί]
Τιμή
- Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας [1994]
- Βραβείο Ιδρύματος Κώστα & Ελένης Ουράνη Ακαδημίας Αθηνών [2008]
- Premio Letterario Internazionale "Laudomia Bonanni" [2009]
Στην τελευταία ενότητα η υπόρρητη προσδοκία του ποιητή για την οριστική κατάκτηση της ποίησης διαψεύδεται, καθώς εκείνη παραμένει απατηλή μέσα στις συνεχείς μεταμφιέσεις της, άπιστη στις υποσχέσεις της, παραπλανητική, αινιγματική:
σε πείθει σαν άπιστη ερωμένη πως είναι δική σου μόνο (...)
σου φουσκώνει τις ουτοπίες όσο να σκάσουν σαν μπαλόνι (...)
σου ψιθυρίζει μυστικά που πρέπει εσύ να εξιχνιάσεις (...)
Και όταν στο τέλος η ποίηση αποφασίζει να ανταμείψει τον ποιητή για την αφοσίωσή του, τότε, κατά σχήμα οξύμωρο, "[τ]ου αποκαλύπτει την αλήθεια, [τ]ου λέει καθαρά πως ανήκει σε όλους". Η κατακλείδα της ποιητικής σύνθεσης "Εκεί απάνω η ποίηση βρίσκει τον καθένα μας" φωτίζει αναδρομικά το έργο και μας αποκαλύπτει ότι η ποίηση δεν αποτελεί προνόμιο του ποιητή· η ποίηση συναντά τον καθένα μας, βρίσκεται παντού, αρκεί να μπορείς να την αναγνωρίσεις. Η αιρετική αυτή θέση συνιστά την πρωτοτυπία του "Σε βρίσκει η ποίηση" ως ποιήματος ποιητικής, ή με άλλα λόγια: αυτό ακριβώς είναι το σημείο που ο αυτοβιογραφούμενος ποιοητής συναντά τη βιογραφία του καθενός, το σημείο όπου συναντώνται η ποιητική και η πολιτική ηθική.
Γ.Κ.
απέκτησες
εκεί που παλεύεις ν´αποτινάξεις τα νέα δεσμά
που ήρθαν μετά το ξέσπασμα της ανταρσίας σου
που αγωνίζεσαι για την ελευθερία κι έπειτα βλέπεις
πως η αμοίραστη ελευθερία για κάποιους γίνεται σκλαβιά
εκεί που προσπαθείς να περιστείλεις την ανασφάλειά σου
να μην παραδοθείς στην επιθυμία γι´ αναγνώριση
να συμμαζέψεις κάπως και την κρυφή σου έπαρση...
Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.
Εκεί που αναγνωρίζεις πως δεν αγάπησες
όσο σ´αγαπήσαν
πως ήθελες την απόλαυση μόνο για να την ξαναγευτείς
πως γύρευες περιπέτειες μόνο για τις αφηγείσαι
αργότερα
πως μοιραζόσουν σε κομμάτια που λειτουργούσαν χωριστά
αναζητώντας τον μεγάλο έρωτα στην πολλαπλή εκδοχή του
πως κι αν τον συναντούσες είχες τόσα κενά, τόσες
αντιδρομές
που σε βασάνιζε πιο πολύ απ´ό,τι η απουσία του
εκεί που τα χάνεις άμα ένα πάθος, ακόμη και φευγαλέο
ανατρέπει όσα είχες σιγουρευτεί πως τα ελέγχεις
που ψάχνεις να βρεις τι πράγματι έγινε
και η αγνοημένη ηδονή μεταμορφώθηκε σε μίσος
που δεν επιχειρείς να εξαγοράσεις, δεν αφήνεσαι
ν´εξαγοραστείς
που υποκύπτεις, εκλιπαρείς, τα δίνεις όλα χωρίς επιφυλάξεις
που απαιτείς αποκλειστικότητα, βιαιοπραγείς από ζήλεια
που όλα σου παραδίδονται άνευ όρων, βέβαια στην αρχή
εκεί που φτάνεις να πιστεύεις πως οι έρωτες
μόνο μέσα στην επανάληψη μπορούν να επιζήσουν
κι απρόσμενα ένας έρωτας κορυφώνεται σε αγάπη
ενώ εσύ, το ίδιο απρόσμενα, προσπαθείς να πεις πως
αγαπάς...
Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.
Η ποίηση έρχεται να σε βρει με ποδήλατο, με μηχανάκι,
με αυτοκίνητο
άλλοτε έρχεται σαν αμαζόνα με το σπαθί υψωμένο
άλλοτε σε ακολουθεί από το σουπερμάρκετ σαν
κουρελού ζητιάνα
σε παρασύρει όπως πορνοστάρ σε φαντασιακές αβύσσους
σε ανακαλεί στην τάξη σαν διευθύντρια αναμορφωτηρίου
σου εμφανίζεται στα έγκατα του ύπνου σαν άσπιλη
παρθένα
σ' εξαπατά στέλνοντας στη θέση της μια θεραπαινίδα της
κι εσύ νομίζεις πως την έριξες επιτέλους στο κρεβάτι σου
σε καλεί με ντουντούκα να φωνάξεις κομματικά
συνθήματα
σε περιπαίζει δίνοντας προτεραιότητα στις σοβαρές σου
ασχολίες
σου γεμίζει το άδειο γραμματοκιβώτιο των φιλοδοξιών
σε δελεάζει με όνειρα δόξας, χρήματος, αθανασίας
σε πείθει σαν άπιστη ερωμένη πως είναι δική σου μόνο
σε προσπερνάει για να ξεσκονίσει νεκροζώντανους
αρχηγούς
σου φουσκώνει τις ουτοπίες όσο να σκάσουν σαν μπαλόνι
σου θυμώνει άμα δεν βλέπεις ότι προσπαθεί να διαλύσει
την ομίχλη
σου ζητάει βοήθεια άμα την κυνηγούν οι εξουσίες
που αψήφησε
σου λέει πώς κι όταν τις υμνούσε, κρυφά τις υπονόμευε
σου επισημαίνει τις κοινοτοπίες, σου ανατρέπει
τ' αυτονόητα
σου ψιθυρίζει μυστικά που πρέπει εσύ να εξιχνιάσεις
σου φωτίζει πράγματα που μέναν σκοτεινά ως τότε
ώσπου κάποια στιγμή σε ανταμείβει για την αφοσίωση σου
σου αποκαλύπτει την αλήθεια, σου λέει καθαρά πως
ανήκει σε όλους.
Εκεί πάνω η ποίηση βρίσκει τον καθένα μας.
Αν κάποιος διαβάσει προσεκτικά το βιβλίο, θα διαπιστώσει πως ο Πατρίκιος αναμετρά τη ζωή του με ειλικρίνεια και εντιμότητα, στέκεται μπροστά της με μια ανελέητη διάθεση αυτοκριτικής - κάτι ξέρει η γενιά του, άλλωστε, από αυτοκριτική. Αλλά και προς τι η ματαιοδοξία;
Οταν ο άνθρωπος βρίσκεται στη δύση του βίου του, παύουν να βαραίνουν τόσο επάνω του ο εγωισμός, η αυταρέσκεια, η αλαζονεία.
(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.· φωτογραφία: Δημήτρης Τσουμπλέκας)
