Σάββατο 28 Μαΐου 2022

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ /ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ, Β :«Ένας γέροντας στην ακροποταμιά»: μια προσωπική ανάγνωση- Γράφει ο Άγγελος Γ. Χόρτης

 


https://www.youtube.com/watch?v=w6jCwzzVxsM

Ενας γέροντας στην ακροποταμιά - Γιώργος Σεφέρης


«Ένας γέροντας στην ακροποταμιά»: μια προσωπική ανάγνωση

•  19 Φεβρουαρίου 2021

FacebookTwitterPinterestΜοιραστ


Διαβάζοντας το ποίημα του Γ. Σεφέρη  «Ένας γέροντας στην ακροποταμιά»: μια προσωπική ανάγνωση 

Το ποίημα

Ένας γέροντας στην ακροποταμιά

Στον Νάνη Παναγιωτόπουλο

Κι όμως πρέπει να λογαριάσουμε πώς προχωρούμε.

Να αισθάνεσαι δε φτάνει μήτε να σκέπτεσαι μήτε να κινείσαι

μήτε να κινδυνεύει το σώμα σου στην παλιά πολεμίστρα,

όταν το λάδι ζεματιστό και το λιωμένο μολύβι αυλακώνουνε τα τειχιά.



Κι όμως πρέπει να λογαριάσουμε κατά πού προχωρούμε,

όχι καθώς ο πόνος μας το θέλει και τα πεινασμένα παιδιά μας

και το χάσμα της πρόσκλησης των συντρόφων από τον αντίπερα γιαλό·

μήτε καθώς το ψιθυρίζει το μελανιασμένο φως στο πρόχειρο νοσοκομείο,

το φαρμακευτικό λαμπύρισμα στο προσκέφαλο του παλικαριού που χειρουργήθηκε το μεσημέρι·

αλλά με κάποιον άλλο τρόπο, μπορεί να θέλω να πω καθώς

το μακρύ ποτάμι που βγαίνει από τις μεγάλες λίμνες τις κλειστές βαθιά στην Αφρική

και ήτανε κάποτε θεός κι έπειτα γένηκε δρόμος και δωρητής και δικαστής και δέλτα·

που δεν είναι ποτές του το ίδιο, κατά που δίδασκαν οι παλαιοί γραμματισμένοι,

κι ωστόσο μένει πάντα το ίδιο σώμα, το ίδιο στρώμα, και το ίδιο Σημείο,

ο ίδιος προσανατολισμός.



Δε θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί ετούτη η χάρη

.Γιατί και το τραγούδι το φορτώσαμε με τόσες μουσικές που σιγά σιγά βουλιάζει 

και την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που φαγώθηκε από τα μαλάματα το πρόσωπό της

 κι είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά.




Αν είναι ανθρώπινος ο πόνος δεν είμαστε άνθρωποι μόνο για να πονούμε

γι’ αυτό συλλογίζομαι τόσο πολύ, τούτες τις μέρες, το μεγάλο ποτάμι

αυτό το νόημα που προχωρεί ανάμεσα σε βότανα και σε χόρτα

και ζωντανά που βόσκουν και ξεδιψούν κι ανθρώπους που σπέρνουν και που θερίζουν

και σε μεγάλους τάφους ακόμη και μικρές κατοικίες των νεκρών.

Αυτό το ρέμα που τραβάει το δρόμο του και που δεν είναι τόσο διαφορετικό από το αίμα των ανθρώπων

κι από τα μάτια των ανθρώπων όταν κοιτάζουν ίσια – πέρα χωρίς το φόβο μες στην καρδιά τους,

χωρίς την καθημερινή τρεμούλα για τα μικροπράματα ή έστω και για τα μεγάλα·

όταν κοιτάζουν ίσια – πέρα καθώς ο στρατοκόπος που συνήθισε ν’ αναμετρά το δρόμο του με τ’ άστρα,

όχι όπως εμείς, την άλλη μέρα, κοιτάζοντας το κλειστό περιβόλι στο κοιμισμένο αράπικο σπίτι,

πίσω από τα καφασωτά, το δροσερό περιβολάκι ν’ αλλάζει σχήμα, να μεγαλώνει και να μικραίνει·

αλλάζοντας καθώς κοιτάζαμε, κι εμείς, το σχήμα του πόθου μας και της καρδιάς μας,

στη στάλα του μεσημεριού, εμείς το υπομονετικό ζυμάρι ενός κόσμου που μας διώχνει και που μας πλάθει,

πιασμένοι στα πλουμισμένα δίχτυα μιας ζωής που ήτανε σωστή κι έγινε σκόνη και βούλιαξε μέσα στην άμμο

αφήνοντας πίσω της μονάχα εκείνο το απροσδιόριστο λίκνισμα που μας ζάλισε μιας αψηλής φοινικιάς.

Κάιρο, 20 Ιουνίου 1942

«Ένας γέροντας στην ακροποταμιά»: μια προσωπική ανάγνωση


Το  ποίημα περιλαμβάνεται στη συλλογή «Ημερολόγιο Καταστρώματος Β’» και γράφτηκε στο Κάιρο στις 20 Ιουνίου 1942, όπως φανερώνει η σχετική ένδειξη στο τέλος του. Ο  Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος βρισκόταν σε εξέλιξη και ο ποιητής, ως διπλωματικός υπάλληλος, κατοικούσε στην πρωτεύουσα της Αιγύπτου, έδρα της εξόριστης τότε ελληνικής κυβέρνησης. 

Ο γέροντας είναι ο ίδιος ο Σεφέρης, αν και η ηλικία του (μόλις 42 ετών) δεν δικαιολογεί τον χαρακτηρισμό. Ωστόσο, η ψυχολογική του κατάσταση, τροφοδοτημένη από τη φρίκη του πολέμου, η βαθιά του πείρα και η έγνοια του για τον άνθρωπο και τη μοίρα του τον κάνουν να αισθάνεται γέρος. Έτσι, σε κάποια στιγμή, νιώθει την ανάγκη, σαν άγρυπνη συνείδηση και ευαίσθητος δέκτης της πραγματικότητας που ζούσε η ανθρωπότητα και της κρίσης του πολιτισμού, να κάμει τους λογαριασμούς του και να στοχαστεί για το μέλλον. Και, καθώς ο ποιητής συνηθίζει να ακουμπάει στα πράγματα (πρβλ. Ο βασιλιάς της Ασίνης, Ελένη, Τελευταίος σταθμός), το ποτάμι, δηλαδή ο Νείλος, που βλέπει μπροστά του, το κάνει σύμβολο του ποιήματος και οδηγό, με τις συνδηλώσεις και τις παραδηλώσεις του, για το χτίσιμο ενός καινούριου κόσμου.

Το ζήτημα του λογαριασμού και της μελλοντικής πορείας της ανθρωπότητας τίθεται ήδη από τον πρώτο στίχο του ποιήματος και επανέρχεται στον πρώτο επίσης στίχο του δεύτερου στροφικού συνόλου και πέμπτο του ποιήματος: «Κι όμως πρέπει να λογαριάσουμε πώς προχωρούμε». Ότι ο λογαριασμός αυτός έχει αφετηρία την εμπειρία του παρόντος δίνεται  στους στίχους που ακολουθούν, με τους οποίους ο ποιητής, σαν σοφός γέροντας, καλεί σε υπέρβασή του.

 Οι σκέψεις, τα συναισθήματα, η δράση, η έκθεση στον κίνδυνο δεν αρκούν, για να προχωρήσει η ανθρωπότητα και να ξεπεράσει τη μεγάλη κρίση, που είναι κρίση γενικότερη του πολιτισμού: «Να αισθάνεσαι δε φτάνει μήτε να σκέφτεσαι μήτε να κινείσαι μήτε να κινδυνεύει το σώμα σου στην παλιά πολεμίστρα, όταν το λάδι ζεματιστό και το λιωμένο μολύβι αυλακώνουνε τα τειχιά» (στ.2-6). Πολύ περισσότερο το χτίσιμο του καινούριου κόσμου, η νέα πλεύση και ο νέος προσανατολισμός της ανθρωπότητας δεν πρέπει να καθοριστούν από τη φρικτή πραγματικότητα.

 Ο πόνος, τα πεινασμένα παιδιά, η σκέψη των νεκρών  συντρόφων, η εικόνα των νέων που θυσίασαν τα νιάτα τους, όλη αυτή η εικόνα θανάτου και έκπτωσης του ανθρώπου δεν πρέπει να καθορίσει την πορεία μας. Το μέλλον δεν μπορεί να οικοδομηθεί στην εκδίκηση που υπαγορεύεται από την αγανάκτηση και την οργή. Κάτι τέτοιο, σκέφτεται, ίσως, ο ποιητής θα διαιωνίσει τη φρίκη και την καταστροφή: (πρέπει, λοιπόν να προχωρήσουμε)  «όχι καθώς ο πόνος μας το θέλει και τα πεινασμένα παιδιά μας και το χάσμα της πρόσκλησης των συντρόφων από τον αντίπερα γιαλό, μήτε καθώς το ψιθυρίζει το μελανιασμένο φως στο πρόχειρο νοσοκομείο, το φαρμακευτικό λαμπύρισμα στο προσκέφαλο του παλικαριού που χειρουργήθηκε το μεσημέρι, αλλά με κάποιον άλλο τρόπο μπορεί να θέλω να πω…» (στ.6-10).

 Αυτόν τον άλλο τρόπο «υποδεικνύει» το μακρύ ποτάμι, ο Νείλος, τον οποίο βλέπει μπροστά του ο ποιητής και ο οποίος κουβαλά πολυσήμαντα  μηνύματα. Ο κόσμος πρέπει να προχωρήσει όχι όπως απευχόταν ο ποιητής με τους προηγούμενους στίχους, αλλά όπως μας διδάσκει το μεγάλο ποτάμι, που κινείται αέναα μπροστά, καθώς και οι σημάνσεις-ιδιότητές του, πραγματολογικές και μυθικές, δηλαδή θεός, δρόμος (πλωτός), δικαστής, δωρητής και δέλτα.

 Οι ιδιότητες αυτές συγκλίνουν και έχουν κοινό τόπο την ηθική τάξη, τη δικαιοσύνη, την ειρηνική ζωή, την ευημερία, τους ανοιχτούς ορίζοντες και την πρόοδο, αξίες τις οποίες οραματίζεται ο ποιητής για τη μελλοντική κοινωνία και τις οποίες συμβολίζει το ποτάμι. Γιατί ο Νείλος ως θεός είναι έφορος της ηθικής τάξης, ως δικαστής εγγυητής της δικαιοσύνης, ως δρόμος  ως δέλτα και ως δωρητής αυτός που εξασφαλίζει στους ανθρώπους την ευημερία, μέσα από τις ειρηνικές τους δραστηριότητες, δηλαδή την καλλιέργεια της γης και το εμπόριο: (η ανθρωπότητα πρέπει, λοιπόν, να προχωρήσει)  «καθώς  το μακρύ ποτάμι που βγαίνει από τις μεγάλες λίμνες τις κλειστές βαθιά στην Αφρική και ήτανε κάποτε θεός κι έπειτα γένηκε δρόμος και δωρητής και δικαστής και δέλτα» (στ. 11-12). Έτσι, μέσα στον ζόφο  και τη φρίκη του πολέμου, ο ποιητής στέλνει ένα βαθύτατα ανθρωπιστικό μήνυμα. 

Στο σημείο αυτό, στο νου του Σεφέρη, γνώστη σε βάθος της αρχαίας γραμματείας, έρχεται συνειρμικά η ρήση του σκοτεινού Εφέσιου φιλοσόφου, του Ηράκλειτου, για το αιώνιο γίγνεσθαι, την αιώνια κίνηση και αλλαγή, σύμφωνα με την οποία το ποτάμι δεν είναι ποτέ το ίδιο (… «δις εις τον αυτόν ποταμόν ουκ αν εμβαίης», δηλαδή δεν μπορείς να μπεις δυο φορές στο ίδιο ποτάμι). Όμως, αυτό ο ποιητής δεν το διατυπώνει με αυταρέσκεια ως σοφολογιότατος, αλλά  ως πολύπειρος σοφός γέροντας που διασώζει την παλιά σοφία και τη μεταφέρει στις νεότερες γενιές σε χαμηλούς τόνους ως συμβουλή, με ταπεινότητα  και χωρίς καμία έπαρση, διαχωρίζοντας τον εαυτό του από τους «παλαιούς γραμματισμένους». 

Ωστόσο, στη συνέχεια, σπεύδει να βεβαιώσει ότι, παρά την αλλαγή, το ποτάμι μένει πάντα το ίδιο και έχει  την ίδια πορεία και τον ίδιο προσανατολισμό: «που δεν είναι ποτές το ίδιο, κατά που δίδασκαν  οι παλαιοί γραμματισμένοι, κι ωστόσο μένει πάντα το ίδιο σώμα, το ίδιο στρώμα, και το ίδιο Σημείο, ο ίδιος προσανατολισμός» (στ.11-15). Συναιρεί έτσι, κατά κάποιον τρόπο, ο ποιητής τις φιλοσοφικές θεωρίες για το είναι (Παρμενίδης) και το γίγνεσθαι (Ηράκλειτος).

Οι επόμενοι στίχοι, φαίνονται ως παρένθετοι στην ποιητική σύνθεση, αλλά κάτι τέτοιο, με βάση όσα σχολιάσαμε, δεν συμβαίνει. Ο Σεφέρης αντιλαμβάνεται ότι ο στοχασμός  του για την κίνηση και την αλλαγή είναι δύσκολα καταληπτός. Έτσι, καταθέτει τις σκέψεις του για τον ρόλο της ποίησής του, ώστε τα μηνύματα να φτάσουν στους αποδέκτες. Θέλει, λοιπόν, να μιλήσει απλά για την υπόθεση του ανθρώπου και της μελλοντικής κοινωνίας και αυτό σχετίζεται, βέβαια, τόσο με τη ροπή του προς την λιτότητα  όσο και με την επιδίωξή του να «σπάσει» την ερμητικότητα της ποιητικής έκφρασης.

 Απορρίπτει γι΄αυτό τον πλούσιο διάκοσμο της ποιητικής μορφής, το κυνήγι της λέξης, στο οποίο θυσιάζεται το νόημα, και καταφάσκει στην απλότητα. Και, καθώς έχει συνειδητοποιήσει το παροδικό και αβέβαιο της ανθρώπινης ζωής, βιάζεται να πει τα λιγοστά του λόγια, «γιατί αύριο η ψυχή μας κάνει πανιά»: «δεν θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί ετούτη η χάρη. Γιατί και το τραγούδι το φορτώσαμε με τόσες μουσικές που σιγά-σιγά βουλιάζει και την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που φαγώθηκε από τα μαλάματα το πρόσωπό της κι είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά».΄

Ύστερα από την εξομολόγησή του αυτή, ο στοχασμός του ποιητή για το μεγάλο ποτάμι επανέρχεται. Το νόημα της πορείας του, ο δρόμος που μας δείχνει μπορεί να μας βοηθήσει να υπερβούμε τον πόνο,  που είναι σύμφυτος με τον ανθρώπινο βίο, ανοίγοντάς μας τους ευρείς ορίζοντες και τις μεγάλες προοπτικές και βγάζοντάς μας από τον μικρόκοσμο της καθημερινότητας. Αυτό το νόημα δίνεται με τις ειδυλλιακές εικόνες της ειρηνικής ζωής: το μεγάλο ποτάμι να προχωρεί ανάμεσα σε βότανα και σε χόρτα, τα ζώα να βόσκουν και να ξεδιψούν πίνοντας το νερό του και οι άνθρωποι να σπέρνουν και να θερίζουν. Αυτή η πορεία του δεν διακόπτεται, ακόμα και όταν περνά ανάμεσα από   τάφους επιφανών νεκρών αλλά και από μικρές  νεκρικές κατοικίες ανώνυμων ανθρώπων που εγκατέλειψαν τη ζωή,  επειδή ζωή και θάνατος δεν είναι τίποτε άλλο παρά  μέρη της κοσμικής τάξης. 

Έτσι το ρέμα του Νείλου που τραβάει τον δρόμο του μοιάζει με τα μάτια των ανθρώπων, όταν κοιτάζουν μπροστά, προς το μέλλον, χωρίς δισταγμούς και φόβο στην ψυχή τους, και σαν τον οδοιπόρο,  που ακούραστος, βαδίζει με οδηγό τα αστέρια, γεμάτος ελπίδα και πίστη, για να φτάσει στον προορισμό του, χωρίς κανένας περισπασμός να τον απομακρύνει από τον σκοπό του: «Αν είναι ανθρώπινος ο πόνος, δεν είμαστε άνθρωποι  μόνο για να πονούμε γι’ αυτό συλλογίζομαι τόσο πολύ, τούτες τις μέρες, το μεγάλο ποτάμι αυτό το νόημα που προχωρεί ανάμεσα σε βότανα και σε χόρτα και ζωντανά που βόσκουν και ξεδιψούν κι ανθρώπους που σπέρνουν και που θερίζουν και σε μεγάλους τάφους ακόμη και μικρές κατοικίες των νεκρών. 

Αυτό το ρέμα που τραβάει το δρόμο του και που δεν είναι διαφορετικό από το αίμα των ανθρώπων κι από τα μάτια των ανθρώπων όταν κοιτάζουν ίσια-πέρα χωρίς το φόβο μες την καρδιά τους, χωρίς την καθημερινή τρεμούλα για τα μικροπράγματα ή έστω και για τα μεγάλα• όταν κοιτάζουν ίσια- πέρα καθώς ο στρατοκόπος που συνήθισε ν αναμετρά το δρόμο του με τ’ άστρα…» (στ. 19-30)

 Σ’ αυτή την αισιόδοξη πορεία της ανθρωπότητας, πορεία των ανοιχτών οριζόντων που οραματίζεται ο ποιητής, ώστε η κοινωνία των ανθρώπων να υπερβεί τη φρικτή πραγματικότητα του πολέμου, αντιπαραβάλλεται, αντιθετικά, η τωρινή ζωή των κλειστών οριζόντων, της προσαρμογής, του εγκλωβισμού, της αδράνειας («το  κλειστό περιβόλι στο κοιμισμένο αράπικο σπίτι»), της «δραπέτευσης» σε μια όαση ευτυχίας («το δροσερό περιβολάκι», που παραλληλίζεται με τα όνειρα και τους πόθους των ανθρώπων), ενώ γύρω ελλοχεύει ο θάνατος και η καταστροφή.  Είναι εμφανής εδώ, πιστεύω, η προσωπική εμπειρία του ποιητή, που ζει και ο ίδιος αυτόν τον εγκλωβισμό. 

Πρόκειται για τη  ζωή την οποία επιβάλλει ο πόλεμος στους ανθρώπους, οι οποίοι παρομοιάζονται με το «υπομονετικό ζυμάρι ενός κόσμου που μας διώχνει και που μας πλάθει», τη ζωή «που ήτανε κάποτε σωστή και βούλιαξε μέσα στην άμμο» έχοντας αφήσει πίσω της μόνο μια σκιά, μια ξεθωριασμένη ανάμνηση («το απροσδιόριστο λίκνισμα μιας αψηλής φοινικιάς»), ώστε, θα μπορούσε να σκεφθεί κανείς, προσθέτω, αν ήταν πράγματι αληθινή. Ωστόσο, η αναφορά της φοινικιάς, συμβόλου αναγέννησης, αφήνει, ίσως, μια χαραμάδα ελπίδας για το μέλλον.

Αυτό το κλίμα της αβεβαιότητας, της ρευστότητας, της αμφιβολίας και του προβληματισμού, στο οποίο υπόκειται η αίσθηση για το προσωρινό της ανθρώπινης ύπαρξης, για τη φθορά και τον θάνατο, επανέρχεται στην ποίηση του Σεφέρη, όπως π.χ στους αριστουργηματικούς στίχους του ποιήματός του «Ο βασιλιάς της Ασίνης», στο οποίο ο ποιητής βλέποντας τα ερείπια της Μυκηναϊκής πόλης Ασίνης στην Αργολίδα, ξεδιπλώνει ποιητικά τους στοχασμούς του «…κι ο ποιητής αργοπορεί κοιτάζοντας τις πέτρες  κι αναρωτιέται υπάρχουν άραγε ανάμεσα στις χαλασμένες τούτες γραμμές τις ακμές τις  αιχμές τα κοίλα και τις καμπύλες υπάρχουν άραγε εδώ που συναντιέται το πέρασμα της βροχής του αγέρα και της φθοράς υπάρχουν η κίνηση του προσώπου το σχήμα της στοργής εκείνων που λιγόστεψαν τόσο παράξενα μες τη ζωή μας αυτών που απόμειναν σκιές κυμάτων και στοχασμοί με την απεραντοσύνη του πελάγου ή μήπως όχι δεν απομένει τίποτα παρά μόνο το βάρος η νοσταλγία του βάρους μιας ύπαρξης ζωντανής εκεί που μένουμε τώρα ανυπόστατοι λυγίζοντας σαν τα κλωνάρια της φριχτής ιτιάς (πρβλ. τον στίχο του ποιήματός μας «το απροσδιόριστο λίκνισμα μιας αψηλής φοινικιάς») σωριασμένα μέσα στη διάρκεια της απελπισίας ενώ το ρέμα κίτρινο κατεβάζει αργά βούρλα ξεριζωμένα μες το βούρκο…». 

Πίσω από τους στοχασμούς αυτούς, μπορεί να δει κανείς, κατά την άποψή μου, τους στίχους του Ομήρου: «οίη περ φύλλων γενεή τοίη δε και ανδρών…» (Ομήρου Ιλιάδος, Ζ, 146 κ.π. ), δηλαδή, σαν τη γενιά των φύλλων ίδια είναι και η γενιά των ανθρώπων, στίχους που αντικατοπτρίζουν το στοχασμό των αρχαίων σχετικά με τη φθορά και το προσωρινό της ανθρώπινης ζωής. Αυτός ο στοχασμός αναπαράγεται δημιουργικά από τον Σεφέρη και διατυπώνεται υπαινικτικά, όπως στο  ποίημα που μελετούμε, για τη σωστή ζωή που «βούλιαξε (άλλο συνηθισμένο μοτίβο της σεφερικής ποίησης) μέσα στην άμμο».  

Συνοψίζοντας: 

κέντρο του ποιήματος είναι ο πόλεμος (Β’ Παγκόσμιος) και το ποίημα «χτίζεται» στην αντίθεση ανάμεσα στην κατάσταση στην οποία ζουν οι άνθρωποι που βιώνουν τις συνέπειές του και στον οραματισμό για την μεταπολεμική κοινωνία. Ο σκεπτικισμός  του ποιητή που είναι ευδιάκριτος στους τελευταίους στίχους, συνδέεται, κατά την άποψή μου, με τη βαθιά γνώση του  για την κίνηση της ιστορίας και τις ανατροπές που φέρνει ο πόλεμος, διαχρονικά, στη ζωή των ανθρώπων. Όταν αναφέρεται στον πόνο, στα πεινασμένα παιδιά, στους νεκρούς συντρόφους που πέρασαν την Αχερουσία («το χάσμα της πρόσκλησης των συντρόφων από τον αντίπερα γιαλό») στο «μελανιασμένο φως στο πρόχειρο χειρουργείο», στο  παλικάρι που χειρουργήθηκε  το μεσημέρι, στη «ζωή μας που βούλιαξε στην άμμο», έχω την αίσθηση ότι ακούω από τα βάθη των αιώνων τη φωνή του Θουκυδίδη. 

Ο μεγάλος ιστορικός αναφερόμενος στις συμφορές των ανθρώπων κατά τη διάρκεια εμφυλίων πολέμων, με αφορμή τον εμφύλιο στην Κέρκυρα του Πελοποννησιακού πολέμου, παρατηρεί ότι αυτά γίνονται και θα γίνονται όσο η φύση των ανθρώπων μένει η ίδια: «… γιγνόμενα μὲν καὶ αἰεὶ ἐσόμενα, ἕως ἂν ἡ αὐτὴ φύσις ἀνθρώπων ᾖ» (Θουκυδίδου Ιστορίαι Γ,82,1). 

Ο πόλεμος, λοιπόν,δεν αφορά μόνον τον ποιητή και τη γενιά του,αλλά κάθε άνθρωπο και κάθε γενιά οποιασδήποτε εποχής. Έτσι, το προσωπικό γίνεται καθολικό, το επικαιρικό διαχρονικό και αιώνιο. Αυτό όμως το επιτυγχάνει μονον η μεγάλη  ποίηση. Και ο Σεφέρης, που καταγράφει ποιητικά την ανθρώπινη Περιπέτεια, είναι πολύ μεγάλος ποιητής…

ΜΙΑ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ,ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΝΤΗΣ

ερμηνεία των στιχων:

Δε θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί ετούτη η χάρη

.Γιατί και το τραγούδι το φορτώσαμε με τόσες μουσικές που σιγά σιγά βουλιάζει 

και την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που φαγώθηκε από τα μαλάματα το πρόσωπό της

 κι είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά.


Η έξοχη διατύπωση των παραπάνω στίχων, οι οποίοι συχνά διαβάζονται αποκομμένοι από το υπόλοιπο ποίημα ως ένα σχόλιο του Σεφέρη για την ποιητική τέχνη, εκφράζουν την αγωνία του ποιητή για τη δυνατότητα των στίχων του να περάσουν προς τα έξω το μήνυμα που ο ίδιος επιθυμεί. 
Ο ποιητής αντιλαμβάνεται πως τόσο η τέχνη της μουσικής, όσο και η τέχνη της ποίησης έχουν επιβαρυνθεί από την τάση των δημιουργών να κοσμούν με όλο και πιο περίτεχνο τρόπο τα έργα τους, ώστε κάποτε η ουσία της δημιουργούμενης τέχνης να καθίσταται απρόσιτη ή να χάνει την αρχική της αξία. 
Στην προσπάθειά τους να δώσουν ολοένα και πιο διαφοροποιούμενα, ολοένα και πιο ξεχωριστά έργα, οι μουσικοί, αλλά και οι ποιητές, αντί να εστιάζουν στο πώς θα βαθύνουν την ουσία και πώς θα διευρύνουν το περιεχόμενο του έργου τους, αναλώνονται σε εξωτερικής υφής τεχνάσματα, σε επουσιώδεις τρόπους κόσμησης των δημιουργημάτων τους, με αποτέλεσμα το έργο αντί να κερδίζει, να κατακρημνίζεται υπό το περιττό βάρος των στοιχείων ωραιοποίησης.

Η ποίηση, κατά το Σεφέρη, δεν έχει ανάγκη περαιτέρω κόσμησης, δε χρειάζεται νέους ή περισσότερους τρόπους για να γίνει ελκυστική σ’ ένα ευρύτερο ίσως κοινό, καθώς το αποτέλεσμα είναι εν τέλει το αντίθετο του επιθυμητού. Ο ποιητικός λόγος έχει πια βαρύνει, έχει γίνει δύσκολα προσλήψιμος απ’ τους αναγνώστες, κι αυτό οδηγεί σε μια αδυναμία επικοινωνίας του ποιητή με το κοινό του. Αυτό που χρειάζεται, ιδίως σε περιόδους τόσο κρίσιμες, όσο είναι τα χρόνια που συνθέτει ο Σεφέρης το ποίημα αυτό, είναι η δυνατότητα μιας απλής και καθαρής έκφρασης, ώστε οι σκέψεις του δημιουργού να φτάσουν ατόφιες στον αναγνώστη.

Ο Σεφέρης, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, θεωρεί πως τώρα είναι ο καιρός να πουν οι ποιητές και οι πνευματικοί άνθρωποι εν γένει τα λιγοστά, αλλά προφανώς σημαντικά, λόγια τους∙ δεν υπάρχει το περιθώριο της αναβολής ή έστω της ψευδαίσθησης πως μπορούν να μεταθέσουν για αργότερα, για μια καλύτερη πιθανώς περίοδο, την τοποθέτησή τους για όσα συμβαίνουν.

Με το λακωνικό αυτό τρόπο ο ποιητής έρχεται να δικαιολογήσει την εν καιρώ πολέμου, τη μέσα στη δίνη των γεγονότων τοποθέτησή του για ένα τόσο σημαντικό θέμα, όπως είναι αυτό του πολιτικού μέλλοντος της χώρας. Τώρα, σχολιάζει ο ποιητής, πρέπει να πούμε τα λιγοστά μας λόγια, γιατί αύριο η ψυχή μας κάνει πανιά. Τώρα πρέπει να πάρουμε θέση και όχι αύριο, και όχι αφότου θα έχει κριθεί η κατάσταση στη χώρα.

Ο ίδιος, ίσως παρακινδυνευμένα, ίσως κιόλας γιατί γνωρίζει την κρισιμότητα των όσων σύντομα θα πρέπει να αποφασιστούν, παίρνει θέση και δίνει τη δική του ψήφο υπέρ των παραδοσιακών τρόπων, υπέρ του κατεστημένου τρόπου πολιτικής οργάνωσης. Ο ποιητής δεν επιθυμεί την επικράτηση του κομμουνισμού, και καθώς βλέπει πως στην Ελλάδα ο κόσμος βιώνει μια πρωτόφαντη τραγωδία, που πολύ πιθανώς θα τους ωθήσει σε μια εξίσου καινοφανή απόφαση, η οποία θα ανατρέψει δια παντός την κατάσταση στην ελληνική κοινωνία, δε διστάζει να εκφράσει την άποψή του. Το κάνει ωστόσο με την ποιητική εκείνη προσέγγιση και διατύπωση, η οποία αφήνει το μήνυμά του έκθετο σε πολλαπλές αναγνώσεις και ίσως παρερμηνεύσεις. Θα ήθελε να του δοθεί η χάρη να μιλήσει απλά, να μιλήσει απολύτως ξεκάθαρα, ωστόσο κάτι τέτοιο θα έφερνε την ποίησή του στο επίπεδο ενός πολιτικού σχεδόν κηρύγματος, κι αυτό ο ποιητής το αποφεύγει, σεβόμενος την τέχνη του.

Αναρτήθηκε στις

Σάββατο 14 Μαΐου 2022

Έζρα Πάουντ (Ezra Pound) , Canto XLV Με την τοκογλυφία

 

Έζρα Πάουντ (Ezra Pound) Παρασκήνιο. Έζρα Πάουντ (βίντεο) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]

Canto XLV Με την τοκογλυφία

Ο Εζρα Παουντ (1885-1972) θεωρείται σήμερα ένας από τους πιο σημαντικούς ποιητές του αιώνα μας. Γεννήθηκε στο Χέιλι της Πολιτείας Αϊντάχο των Ηνωμένων Πολιτειών. Σπούδασε Φιλολογία. Από το 1921 έζησε στηv Ευρώπη (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία). Μαζί με άλλους Αμερικανούς ποιητές, που ονομάστηκαν εικονιστές, συντέλεσε στην αναγέννηση της αμερικανικής ποίησης. Δυο ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά της ποίησής τους: α) Η προσπάθειά τους να δώσουν ζωντάνια στην ποιητική έκφραση, β) Η αδιαφορία τους για το αν το θέμα είναι ή δεν είναι ποιητικό. Η ποίηση του Πάουντ δεν επηρέασε μόνο τη σύγχρονη του αμερικανική ποίηση, αλλά και την ευρωπαϊκή. Από το σύνολο του ποιητικού του έργου σημειώνουμε τα Cantos* (συνολικά έγραψε 114).

To Canto που ακολουθεί είναι το 45ο και αναφέρεται στην τοκογλυφία, που είχε ως συνέπεια την αποκέντρωση της ζωής του ανθρώπου και τη στέρησή της από κάθε δημιουργικό κίνητρο. Το μίσος του για την τοκογλυφία έχει ως αφετηρία το όλο κερδοσκοπικό πνεύμα που χαρακτηρίζει τον αμερικανικό τρόπο ζωής. Όσο όμως κι αν ο ποιητής έχει ως στόχο του την τοκογλυφία με τη συνηθισμένη της σημασία, πρέπει να θεωρήσουμε, διευρύνοντας το περιεχόμενο του ποιήματος, πως έχει ως στόχο του ό,τι γίνεται με στενά χρηματικό υπολογισμό. Εκείνο που πρέπει να προσέξετε είναι ο χειρισμός του θέματος: Όσο κι αν το ίδιο το θέμα είναι αντιποιητικό, ο ποιητής κατορθώνει, χάρη στην εκφραστική του δύναμη και τη δημιουργική φαντασία, να επισημάνει τις ολέθριες συνέπειες της τοκογλυφίας με εικόνες που χαρακτηρίζονται για την ενάργειά τους και αναφέρονται στην πρακτική ζωή και την καλλιτεχνική δημιουργία.

Με την τοκογλυφία δεν έχουν οι άνθρωποι σπίτι από καλή πέτρα

το αγκωνάρι πελεκημένο κι αρμοσμένο καλά

που το σχέδιο να σκεπάσει το πρόσωπό τους,

με την τοκογλυφία

δεν έχει ο άνθρωπος ζωγραφιστό παράδεισο στον τοίχο της εκκλησιάς του

harpes et luthes*

ή εκεί που η παρθένα δέχεται το μήνυμα

και το φωτοστέφανο βγαίνει απ' τη χάραξη,

με την τοκογλυφία

δε βλέπει ο άνθρωπος τον Γκοντζάγκα*, τους κληρονόμους του

και τις

παλλακίδες του

καμιά εικόνα δε γίνεται για ν' αντέξει ούτε για να ζήσει

αλλά γίνεται για να πουληθεί και να πουληθεί γρήγορα

με την τοκογλυφία, αμαρτία ενάντια στη φύση,

είναι το ψωμί σου πάντα από μπαγιάτικα ψίχουλα

είναι το ψωμί σου στεγνό σα χαρτί,

όχι με ορεινό σιτάρι, με δυνατό αλεύρι

με την τοκογλυφία η γραμμή γίνεται χοντρή

με την τοκογλυφία δεν υπάρχει καθαρή οροθεσία

κι ο άνθρωπος δεν μπορεί να βρει οικόπεδο να κατοικήσει.

Ο λιθοξόος εμποδίζεται να πλησιάσει την πέτρα του

ο υφαντής εμποδίζεται να πλησιάσει τον αργαλειό του

ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΚΟΓΛΥΦΙΑ

το μαλλί δεν έρχεται στην αγορά

τα πρόβατα δεν αφήνουν κέρδος με την τοκογλυφία

Η τοκογλυφία είναι πανούκλα, η τοκογλυφία

αμβλύνει τη βελόνα στο χέρι του κοριτσιού

και διώχνει την επιδεξιότητα του κλώστη. Ο Πιέτρο Λομπάρντο*

δεν ήρθε με την τοκογλυφία

ο Ντούτσιο* δεν ήρθε με την τοκογλυφία

ούτε ο Πιέρο ντέλλα Φραντσέσκα*· ο Μπελλίνι* δεν ήρθε με

την τοκογλυφία

ούτε ζωγραφίστηκε η «La Calumnia*».

Δεν ήρθε με την τοκογλυφία ο Αντζέλικο*· δεν ήρθε ο Αμπρόγκιο Πραίντις*,

δεν ήρθε καμιά εκκλησιά με σκαλιστή πέτρα υπογραμμένη:

Adamo me fecit*,

ούτε με την τοκογλυφία ο Άγιος Τρόφιμος*

ούτε με την τοκογλυφία ο Άγιος Ιλαρίων*.

η τοκογλυφία σκουριάζει τη σμίλη

σκουριάζει την τέχνη και τον τεχνίτη

ροκανίζει την κλωστή στον αργαλειό

κανείς δε μαθαίνει να υφαίνει χρυσάφι στο σχέδιό της·

το θαλασσί πιάνει καρκίνο με την τοκογλυφία· η πορφύρα μένει

ακέντητη

το σμαράγδι δε βρίσκει κανένα Μέμλινγκ*

η τοκογλυφία σκοτώνει το παιδί στη μήτρα

σταματά τα ερωτόλογα του παλικαριού

φέρνει αποπληξία στο κρεβάτι, χώνεται

ανάμεσα στη μικρή νύφη και τον γαμπρό

CONTRA NATURAM*

έφεραν πόρνες για την Ελευσίνα*

τα πτώματα ρίχτηκαν με τα μούτρα στο συμπόσιο

με το πρόσταγμα της τοκογλυφίας

μτφρ.: Ηλιας Κυζηρακος

Canto: (πληθ. Cantos)· άσμα, ωδή.

harpes et luthes: άρπες και λαούτα (François Villon).

Γκοντζάγκα: Φραγκίσκος ο Β' (1484-1519), Μαρκήσιος. Έκανε τη Σχολή του στη Μάντουα Πρότυπο Φιλολογικό Κέντρο.

Πέτρο Λομπάρντο: (1445; - 1530;). Βενετσιάνος γλύπτης και αρχιτέκτονας.

Ντούτσιο: ντι Μπουονινσένια (1256-1319). Σιενέζος ζωγράφος. Η πρώτη μεγάλη προσωπικότητα της Ιταλοβυζαντινής Παράδοσης.

Πιέρο ντέλα Φραντσέσκα: (1415;-1492) Ζωγράφος.

Μπελλίνι: Τζιοβάνι (1426;-1510). Ζωγράφος της βενετσιάνικης Σχολής.

La calumnia: η συκοφαντία.

Αντζέλικο: Τζιοβάνι ντα Φιέζολε (1387- 1455). Ο γνωστός ως Φρα Αντζέλικο.

Αμπρόγκιο Πραίντις: Τζιοβάνι Αμπρόγκιο ντε Πρέντις· Ιταλός ζωγράφος. Γεννήθηκε το 1508 στο Μιλάνο.

Adamo me fecit: «Ο Άνταμο με δημιούργησε». Ο Άνταμο ήταν αρχιτέκτονας και γλύπτης.

Άγιος Τρόφιμος: μητρόπολη της γαλλικής πόλης Αρλ.

Άγιος Ιλαρίων: μοναστήρι στο Πουατιέ της Γαλλίας, που ιδρύθηκε πριν από τον 6ο αιώνα.

Μέμλινγκ: Χανς, Φλαμανδός ζωγράφος του 15 αι. Ήταν από τους επιφανέστερους ζωγράφους της Παλιάς Φλαμανδικής Σχολής.

Contra naturam: «ενάντια στη φύση»· η φράση είναι κοινή σε όλους τους Καθολικούς θεολόγους της Αναγέννησης.

Ελευσίνα: θρησκευτικό κέντρο των αρχαίων Ελλήνων.

Σημείωση: Ο Πάουντ άντλησε το υλικό της ποίησής του από την παγκόσμια λογοτεχνία όλων των εποχών. Η πολυμάθειά του όμως και η αναφορά του σε κείμενα ή ονόματα του παρελθόντος, παρ' όλες τις δυσκολίες που δημιουργεί στην κατανόηση του ποιήματος, όχι μόνο δεν το αποδυναμώνει, αλλά του δίνει όλη την απαραίτητη συγκινησιακή φόρτιση.

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Με βάση το εισαγωγικό σημείωμα ν' απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις:

1. Ο ποιητής επισημαίνει τις ολέθριες συνέπειες της τοκογλυφίας με εικόνες που χαρακτηρίζονται για την ενάργειά τους και αναφέρονται στην πρακτική ζωή και την καλλιτεχνική δημιουργία: Συμφωνείτε μ' αυτή την άποψη; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.

2. Δυο ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά της ποίησης των εικονιστών: α) Η προσπάθειά τους να δώσουν ζωντάνια στην ποιητική έκφραση, β) Η αδιαφορία τους για το αν το θέμα είναι ή δεν είναι ποιητικό. Ανταποκρίνεται το ποίημα σ' αυτά τα δυο χαρακτηριστικά; Να υποστηρίξετε την άποψή σας.

ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Το χρήμα είναι απαραίτητο, για να καλύψει το άτομο τις ανάγκες της ζωής του. Συχνά όμως γίνεται αυτοσκοπός και η αδιάκοπη και με κάθε τρόπο αναζήτηση του κέρδους ευτελίζει τη ζωή και διαφθείρει τις ανθρώπινες σχέσεις αφαιρώντας από το άτομο κάθε δημιουργικό κίνητρο. Να εκθέσετε και να τεκμηριώσετε τις απόψεις σας.

René Magritte (1898-1907), «Ανθρώπινη κατάσταση» II (1935)

René Magritte (1898-1907), Ανθρώπινη κατάσταση II (1935)


https://www.youtube.com/watch?v=Tye95HsK-0A

Έζρα Πάουντ: Canto XLV («Με την Τοκογλυφία»)

Έζρα Πάουντ

Ο Έζρα Γουέστον Λούμις Πάουντ [Ezra Weston Loomis Pound] κορυφαίος Αμερικανός Εθνικιστής και φυλετιστής ποιητής, δοκιμιογράφος και κριτικός, γνωστός ως μέγιστος ποιητής του 20ου αιώνα και μέντορας του Τόμας Σ. Έλιοτ, του Τζέιμς Τζόϋς, του Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς και του Ουίλλιαμ Κάρλος Ουίλλιαμς, γεννήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1885 στο Χέϊλι [Hailey] της Αμερικανικής πολιτείας του Αϊντάχο, [Idaho] και πέθανε την 1η Νοεμβρίου 1972, στην Βενετία της Ιταλίας, όπου είχε επιλέξει να κατοικήσει τα χρόνια αμέσως μετά το Β' Παγκόσμιο πόλεμο.

Το 1914 παντρεύτηκε τη Dorothy Shakespear, με τον οποία το 1916 απέκτησαν ένα γιο, όμως την εγκατέλειψε αργότερα. Το 1922 συναντήθηκε και συνδέθηκε ερωτικά με την βιολίστρια Όλγα Ράντζ, [Olga Rudge], μια σχέση που τον ακολούθησε μέχρι το τέλος της ζωής του. Το 1925, απέκτησε με την Όλγα τη Μαίρη, [Mary de Rachewiltz], στο Μπρεσσανόνε του Τυρόλο της Ιταλίας, η οποία μεγάλωσε σε μια οικογένεια χωρικών στο Γκάις της Ελβετίας. Στις 10 Σεπτεμβρίου 1926 γεννήθηκε στο Παρίσι ο Ομάρ Σέικσπιαρ Πάουντ που τον δήλωσαν Αμερικάνο πολίτη, και μεγάλωσε στην Αγγλία με τη φροντίδα της γιαγιάς του.

Ezra Pound

Βιογραφία

Κατάγονταν από παλιά αποικιακή οικογένεια και οι πρόγονοί του από την μεριά του πατέρα αλλά και της μητέρας του έφτασαν στην Αμερική προερχόμενοι από την Αγγλία το 17ο αιώνα. Έζησε τα παιδικά του χρόνια στο Γουήνκοουτ [Wyncote] της Πενσυλβανίας και το 1898 πραγματοποίησε ένα ταξίδι στην Ευρώπη με τη θεία του, την «θεία Φρανκ», και επισκέπτεται τη Βενετία.Στα δεκαπέντε του χρόνια γράφτηκε στην Στρατιωτική Ακαδημία του Τσέτελχαμ για να την εγκαταλείψει γρήγορα.

Ήταν φαινόμενο φιλομάθειας και το 1901 έγινε δεκτός στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας στα 15 του όπου από το 1900 έως το 1905 σπούδασε συγκριτική λογοτεχνία και ξένες γλώσσες και στο «Hamilton College» της Νέας Υόρκης. Πριν γίνει 17 χρονών, οι δάσκαλοί του τον ξεχώρισαν και του επέτρεψαν να μελετάει μόνος του, για να μην καθυστερεί με τους υπόλοιπους μαθητές, Το 1908 δίδαξε ιταλικά για τέσσερις μήνες στο «Wabash College» στο Κρόφορντσβιλ στην Ιντιάνα, και απολύθηκε για «ανηθικότητα». Η επίσημη εξήγηση έλεγε, πως ήταν «περισσότερο απ’ όσο πρέπει λατινιστής», όμως το ενδιαφέρον που έδειξε για μια άνεργη μπαλαρίνα, την οποία φιλοξένησε στο σπίτι του, δεν άρεσε στις αρχές του Κολεγίου.

Στην Ευρώπη

Το 1908 εγκατέλειψε την Αμερική και αποβιβάστηκε στο Γιβραλτάρ, έχοντας στην τσέπη του μόλις 80 δολάρια και έζησε για ένα χρόνο στη Βενετία, όπου το 1908 τύπωσε την πρώτη του συλλογή «A lune spento». Από το 1909 μέχρι το 1920 έζησε στο Κένζινκτον στο Λονδίνο, όπου το 1914 παντρεύτηκε την Ντόροθυ Σέικσπιαρ, [Dorothy Shakespear], μυθιστοριογράφο, καλλιτέχνη και κόρη της Ολίβια Σέικσπιαρ. Στην Αγγλία από το 1912 ως το 1919, είναι ανταποκριτής του ποιητικού περιοδικού «Poetry» και ενδιάμεσα το 1914 ίδρυσε μαζί με τον Wyndham Lewis το περιοδικό «Blast». Στις 20 Ιουνίου 1914 δημοσίευσε σύντομο κείμενο με τίτλο «Vortex» [1], στο πρώτο τεύχος του περιοδικού, όπου εκθέτει τις αρχές της ποιητικής πρακτικής, την οποία ακολούθησε στα «Cantos». Θεωρεί ως αρχή της ποιητικής δημιουργίας, τη συγκίνηση όπως την ορίζει η ψυχολογία: μια κατάσταση διέγερσης που χαρακτηρίζεται από υποκειμενικά αισθήματα, συνοδεύεται συχνά από φυσιολογικές μεταβολές και παρακινεί το υποκείμενο σε δράση. Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος του δημιούργησε αίσθημα απέχθειας για το Δυτικό Πολιτισμό, εγκατέλειψε το Λονδίνο και το 1920 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου γίνεται ανταποκριτής του περιοδικού «The Dial».

Στις 10 Οκτωβρίου 1924, εγκατέλειψε το Παρίσι και μετακόμισε στο Ραπάλλο της Ιταλίας, όπου εγκαταστάθηκε οριστικά τον Ιανουάριο του 1925 και το 1927 ίδρυσε το περιοδικό «The Exile». Εργάστηκε ως γλύπτης, συνέθεσε μουσική και λιμπρέτο καθώς και την όπερα «Francois Villon», διοργάνωσε συναυλίες κλασσικής και σύγχρονης μουσικής, χάρη στις οποίες αναβίωσε το ενδιαφέρον για τον Αντόνιο Βιβάλντι. Στις 11 Δεκεμβρίου 1941, ήταν ήδη αντιπαθής λόγω της συμπάθειας του προς τον Μουσολίνι και παρεμποδίστηκε να επιστρέψει στις Η.Π.Α., αν και είχαν ήδη εκδώσει αεροπορικά εισιτήρια με τη γυναίκα του.

Ιδεολογικές απόψεις

Ο Έζρα ήταν θαυμαστής της αρχαιότητος και βαθύς γνώστης της αρχαίας ελληνικής, ρωμαϊκής, αιγυπτιακής, αρχαίας κινεζικής και μεσαιωνικής των τροβαδούρων, της ποίησης που απέπνεε «ιερότητα», υπήρξε σφοδρός πολέμιος της μάστιγας της διεθνούς τοκογλυφίας και αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής του στην οξύτατη καταγγελία της. Υπήρξε πολέμιος των επικυρίαρχων οικονομικών θεωριών του Δυτικού Κόσμου, επισημαίνοντας ότι οι άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών είναι πάντα πρωτοπόροι σε κάθε επανάσταση ή κοινωνική αλλαγή. Πίστευε ότι το χρήμα δεν θα έπρεπε να ήταν παρά ένα αποδεικτικό, μια έντυπη πιστοποίηση της πραγματικής εργασίας του ανθρώπου, ένα «μέτρο» του χρόνου που επένδυσε και της αξίας του έργου που παρήγαγε ένας άνθρωπος. Απώλεσε όμως την φύση του, καθώς μετετράπη σε ανώνυμο εμπόρευμα που πωλείται, αγοράζεται, και χειραγωγείται από «τα γουρούνια των τραπεζών» που μονοπωλούν την οικονομία. Οι τραπεζίτες, άνθρωποι χωρίς πρόσωπο, καλυμμένοι κάτω από την ανώνυμη συλλογικότητα των διοικητικών συμβουλίων των τραπεζών, μπορούν να ελέγχουν την κυκλοφορία του χρήματος εις βάρος της κοινωνίας με το να το κρατούν δέσμιο στις τράπεζες, δυσκολεύοντας τις αγορές προϊόντων και δημιουργώντας ένα χάσμα μεταξύ εθνικού προϊόντος και εθνικού πλούτου.

Η γνώμη του για το τραπεζικό κατεστημένο είχε τις ρίζες της στις ιδέες ενός εκ των εμβληματικών μορφών και ιδρυτών των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, του Τόμας Τζέφερσον, σύμφωνα με τον οποίο το τραπεζικό κατεστημένο είναι πιο επικίνδυνο από ολόκληρους στρατούς. Σήμερα λίγοι είναι εκείνοι που αμφιβάλλουν για κάτι τέτοιο. Η πολιτική κριτική που ασκούσε στο καπιταλιστικό σύστημα περιστρεφόταν γύρω από το γεγονός ότι όπου ευνοείται ο οικονομικός ανταγωνισμός, οι τραπεζίτες, οι τοκογλύφοι, και οι άνθρωποι του χρήματος και των αγορών γίνονται επικυρίαρχοι της κοινωνίας, σε αντίθεση με τους πραγματικούς παραγωγούς αγαθών που βυθίζονται σία χρέη και την υποτέλεια δεδομένου ότι σύμφωνα με την εβραϊκή οικονομική θεολογία, «όταν δουλεύεις δεν έχεις χρόνο για να βγάλεις λεφτά». Αντιπαθούσε τον μονοθεϊσμό, που τον θεωρούσε εβραϊκό και υπεύθυνο για το τέλος της αρχαίας λατρείας, την οποία θαύμαζε. Θεωρούσε τον εαυτό του 100% Αμερικανό και πατριώτη που αγωνιζόταν αντίθετα στον Ρούζβελτ και τους Εβραίους που τον επηρέαζαν.

Υπήρξε οπαδός της οικονομικής θεωρίας της Κοινωνικής Πίστεως του Βρετανού οικονομολόγου Κλίφορτ Χιούτζ Ντάγκλας, ο οποίος διαφωνούσε με την θεωρία του Άνταμ Σμιθ, αλλά και με τη θεωρία του Καρόλου Μαρξ. Θεωρούσε το φασισμό και τον εθνικοσοσιαλισμό ως την προσωποποίηση της Κοινωνικής Πίστεως και του πνεύματος της Αμερικανικής Επαναστάσεως, ενώ ταύτιζε το τραπεζιτικό σύστημα με την τοκογλυφία και την κυριαρχία των Εβραίων. Κάποιες από τις «οικονομικές» του ιδέες ήταν εύλογες και ενδιαφέρουσες, όπως για παράδειγμα η καταπολέμηση της ανεργίας σε περιόδους ύφεσης με την εισαγωγή εβδομάδας εργασίας μικρότερης διάρκειας της συνήθους, ένα είδος μερικής απασχολήσεως των εργαζομένων, αλλά και η προβολή της «αρχής του Τζέφερσον» ότι «κανένα έθνος δεν έχει το δικαίωμα να δανείζεται χωρίς να αποπληρώνει το χρέος του κατά την διάρκεια της ζωής αυτών που υπέγραψαν την δανειακή σύμβαση», δηλαδή πρακτικά εντός μιας εικοσαετίας, άποψη ιδιαιτέρως βαρύνουσα σε σχέση με τα όσα διαμείβονται σήμερα σε παγκόσμια κλίμακα.

Ήταν επικριτικός για τους κατασκευαστές, τους εμπόρους και τους οικονομικούς παράγοντες της βιομηχανίας των οπλικών συστημάτων, που θεωρούσε υποκινητές πολέμων και αρνητές της ειρήνης για λόγους προσωπικού τους κέρδους. Μελέτησε «Τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών» και επέρριπτε κατά τρόπο εκκεντρικό και απόλυτο, την ευθύνη για την χρηματοδότηση των πολέμων του 20ού αιώνα στους «Εβραίους τραπεζίτες και τοκογλύφους». Θεωρούσε τον Εβραίο, άγριο νομάδα που οδηγούσε το κοπάδι διαρκώς σε καινούργια βοσκοτόπια, έχοντας εξαντλήσει τα παλιά, στα οποία αφήνει πίσω του μόνο τις κοπριές του. Θεωρούσε την «εβράϊλα» της Βίβλου διαβολική, ονόμαζε τις εφημερίδες (newspapers) «εβραιημερίδες» (Jews-papers), την Νέα Υόρκη (New York) «Εβραία Υόρκη» (Jew York), τις Ηνωμένες Πολιτείες (United States) «Εβραιωμένες Πολιτείες» (Jew-nited States). τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ρούζβελτ (Roosvelt) «Εβραιούζβελτ» (Jew-sfeld), ενώ θεωρούσε την αμερικανική μουσική βιομηχανία «εβραϊσμένη» (Jewed).

Εκθέτει τα κακά της τοκογλυφίας στο γνωστό «Κάντο XLV» (45), που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1937 με τίτλο «With Usura», «Με την Τοκογλυφία» αλλά και «Ενάντια στην Τοκογλυφία», εφόσον το with (=με) του τίτλου, επιδέχεται και δεύτερη ανάγνωση, δεδομένου ότι σε πολλές αγγλικές λέξεις έχει την έννοια του «αντί», όπως για παράδειγμα στο ρήμα withstand, (=αντιστέκομαι). Στο ποίημα διακρίνει κανείς τις αριστοτελικές απόψεις περί οικονομίας όπως διατυπώνονται στο έργο «Πολιτικά», σύμφωνα με τις οποίες το νόμισμα έγινε για να διευκολύνει την ανταλλαγή προϊόντων, [«μεταβολής εγένετο χάριν»], ενώ ο τόκος τον οποίο γεννά το νόμισμα -γι' αυτό άλλωστε λέγεται τόκος, [«όθεν και τούνομα τούτ' είληφεν, όμοια γαρ τα τικτόμενα τοις γεννώσιν αυτά εστίν, ο δε τόκος γίγνεται νόμισμα εκ νομίσματος»]-εκπηγάζει κατά παράβασιν αυτών για τα οποία δημιουργήθηκε το νόμισμα. [«ούκ εφ όπερ επορίσθη»], μόνο για την ανταλλαγή δηλαδή, με αποτέλεσμα ο τόκος να είναι απόκτηση νομίσματος από το νόμισμα, μια πράξη contra naturam, ενάντια στην φύση, [«ο δε τόκος νόμισμα ποιεί πλέον, ώστε και μάλιστα παρά φύσιν ούτος των χρηματισμών εστίν»]. Η πολιτική του άποψη για την τοκογλυφία είναι σαφής, «η τοκογλυφία είναι η νεοπλασία του κόσμου, την οποία μόνο το χειρουργικό νυστέρι του φασισμού μπορεί να αφαιρέσει από το σώμα των εθνών». Τους γνωστούς διωγμούς και κατατρεγμούς που υπέστη για τις ιδέες του, δικαιολογούσε λέγοντας, «είναι στη μοίρα του ιδιοφυούς να σταυρώνεται» [2].

Πολιτική δράση

Μετά την εγκατάστασή του στην Ιταλία ο Πάουντ αναδείχτηκε σε φανατικό υποστηρικτή του Ιταλικού εθνικισμού και του Μπενίτο Μουσολίνι, του Γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού και εξ ίσου φανατικός φυλετιστής και αντίπαλος του Σιωνισμού. Τον Ιανουάριο του 1933 γνώρισε τον Μπενίτο Μουσολίνι στον οποίο διάβασε απόσπασμα από το ποιητικό του έργο «Κάντος» και του αφιέρωσε το «Κάντο Νο 41». Το 1939 επισκέφθηκε στην πατρίδα του, όμως σύντομα επέστρεψε στην Ιταλία, όπου παρέμεινε και μετά το ξέσπασμα του Β Παγκοσμίου Πολέμου και μετατράπηκε σε προπαγανδιστή των απόψεων του Άξονα Ιταλίας-Γερμανίας. Έγραψε άρθρα στις εφημερίδες και αποδοκίμασε την Αμερικανική ανάμειξη στον Ευρωπαϊκό Πόλεμο, με περισσότερες από 300 εκπομπές στο ραδιοφωνικό σταθμό της Ρώμης από το 1941 έως το 1944, ενώ από το 1943 του απαγγέλθηκε στην Ουάσιγκτον, κατηγορία για προδοσία. Τον Ιούλιο του 1943 οι Συμμαχικές δυνάμεις κατέλαβαν το νότο της Ιταλικής χερσονήσου και ο βασιλιάς Βίκτωρ Εμμανουήλ Γ' απομάκρυνε από την πρωθυπουργία του βασιλείου της Ιταλίας τον Μπενίτο Μουσολίνι, μετά από απόφαση του Μεγάλου Φασιστικού Συμβουλίου.

Ezra Pound & Olga Rudge

Ο Μουσολίνι αυτοαναγορεύτηκε Πρόεδρος της Δημοκρατίας του Σαλό και ο Έζρα είχε ουσιαστικό ρόλο στις πολιτιστικές και προπαγανδιστικές δραστηριότητες της Δημοκρατίας του Σαλό μέχρι ότου στις 2 Μαΐου 1945, όταν συνελήφθη από δυνάμεις των Ιταλών παρτιζάνων, οδηγήθηκε στο Τσιάβαρι και στη συνέχεια απελευθερώθηκε. Στις 3 Μαΐου παραδόθηκε στις αμερικανικές δυνάμεις και κρατήθηκε σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως κοντά στην Πίζα, φυλακισμένος για έξι μήνες σε ένα υπαίθριο σιδερένιο κλουβί, 1,80 Χ 1,95 με στέγη από πισσόχαρτο, για κρεβάτι το τσιμέντο και για τουαλέτα έναν μικρό τενεκέ, πριν του δοθεί μια σκηνή. Στη τσέπη του είχε τον Κομφούκιο και το κινέζικο λεξικό του. Κατά τη διάρκεια της φυλακίσεως του χρησιμοποιώντας τη γραφομηχανή του ιατρείου, γράφει τα Κάντος της Πίζας, «The Pisan Cantos», τα οποία το 1948 κέρδισαν το περίφημο 1ο βραβείο «Bollingen Award» της βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, γεγονός που ξεσήκωσε πολιτική και λογοτεχνική θύελλα αντιδράσεων και εκφράζει τον αντισιωνισμό και τον θαυμασμό του για τον φασισμό.

Σε ηλικία 60 ετών μεταφέρθηκε στις ΗΠΑ, όπου συμβούλιο ιατρών αποφάνθηκε ότι δεν είναι σε θέση να δικαστεί καθώς «...δεν αντιλαμβάνεται την θέση του αφού επιμένει ότι οι εκπομπές του δεν ήταν προδοτικές...». Στην απόφαση του το Ιατρικό Συμβούλιο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είναι φρενοβλαβής και το δικαστήριο στις 13 Φεβρουαρίου 1946, διέταξε τον εγκλεισμό του σε ψυχιατρικό ίδρυμα στο νοσοκομείο St. Elizabeths Hospital [Washington, D.C.], όπου παρέμεινε για 13 ολόκληρα χρόνια, καθώς όπως ειπώθηκε, «...η ποίηση που εκφράζει κακές ιδέες δεν πρέπει να βραβεύεται...». Στην αρχή, κρατήθηκε σε ένα μεγάλο θάλαμο χωρίς παράθυρα και έπιπλα με αρκετούς ψυχοπαθείς, αργότερα σε έναν μικρότερο και τελικά σε ένα πολύ μικρό δωμάτιο όπου όμως μπορούσε να γράφει, πράγμα που έκανε, ενώ η γυναίκα του όλα αυτά τα χρόνια τον επισκεπτόταν καθημερινά. Το 1954 ο Έρνεστ |Χέμινγουεϊ βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, και ζήτησε από τη Ρώμη την αποφυλάκισή του Πάουντ, λέγοντας «Πιστεύω πως αυτή είναι καλή χρονιά για να αποφυλακίσουν τους ποιητές» και πως το βραβείο θα έπρεπε να δοθεί στον Πάουντ μάλλον παρά στον ίδιο. Το 1956 το περιοδικό «Life» έγραψε «Το δωμάτιο στο νοσοκομείο της Αγίας Ελισάβετ είναι γνωστό ως ντουλάπι που περιέχει έναν εθνικό σκελετό» και τελικά στις 18 Απριλίου 1958 το δικαστήριο τον απάλλαξε από τις κατηγορίες που του είχαν αποδοθεί. Ο Πάουντ αποφυλακίστηκε από το άσυλο των ψυχοπαθών και ο ίδιος επέλεξε να επιστρέψει στην Ιταλία, όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα. Στη λιμάνι της Νάπολη οι δημοσιογράφοι που περίμεναν τον Πάουντ, τον είδαν να τους χαιρετά με υψωμένο το δεξί του χέρι και στην ερώτηση τους για τα χρόνια που πέρασε στο άσυλο ψυχικά ανιάτων, απάντησε πως «..όλη η Αμερική είναι ένα άσυλο». Ο Πάουντ εκείνη την εποχή εμφανίζει σαφή συμπτώματα αποσύρσεως και αυτοαπομονώσεως, ορατά και από το έργο του «Women of Trachis», την μετάφραση δηλαδή της τραγωδίας του Σοφοκλή «Τραχίνιαι», την οποία έχει ήδη ολοκληρώσει πριν από την αποφυλάκισή του.

Μετά την επιστροφή του στην Ιταλία ζούσε με την κόρη του Μαίρη, τον γαμπρό του πρίγκιπα Μπόρις ντε Ράτσεβιλτζ και τα δυο εγγόνια του. Το 1963 γράφει «Βρίσκομαι μέσα σε πλήρη αβεβαιότητα. Δεν εργάζομαι πια. Δεν κάνω τίποτε. Κοιτάζω τα πράγματα...» και πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του σιωπηλός. Το Νοέμβριο του 1965 επισκέφθηκε την Αθήνα και περιηγήθηκε στην Ακρόπολη και το Σούνιο, εκπληρώνοντας «ένα όνειρό του». Το 1969 πραγματοποίησε ένα σύντομο ταξίδι στις Η.Π.Α. και το 1972 στην κηδεία του, ήταν μόνο η Όλγα Ραντζ και η κόρη τους Μαίρη.

Οργάνωση CasaPound

Η οργάνωση Casa Pound, που φέρει το όνομα του Πάουντ θαυμαστή των Μπενίτο Μουσολίνι και Αδόλφου Χίτλερ, δημιουργήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2003 στη Ρώμη και από τις αρχές της 2ης δεκαετίας του 21ου αιώνος, αποτελεί μία από τις σημαντικότερες εθνικιστικές οργανώσεις ακτιβιστικής δράσεως στη Ιταλία. Η δημιουργία της οργανώσεως είχε στόχο την κοινωνική προσφορά και θεμέλιο της την εθνικιστική ιδεολογία. Τα τελευταία χρόνια κάνει αισθητή την παρουσία της, καθώς οργανώνεται στο χώρο της πολιτικής, ως ευρωσκεπτικιστικό κίνημα που ασκεί την πολιτική του στους δρόμους. Ιδρυτής του Casa Pound είναι o Gianluca Iannone, ο οποίος σε συνέντευξη του το 2011, είπε πως το να τους ταυτίζουν με την δεξιά είναι άκρως «περιοριστικό» και πως η Casa Pound Italia είναι ένα «..πολιτικό κίνημα που οργανώνεται ως ένωση με στόχο να προάγει τα συμφέροντα της ιταλικής κοινωνίας. Ξεκινά από τα δεξιά αλλά διαπερνά όλο το πολιτικό πανόραμα». Οι ιδρυτές και υποστηρικτές της περιγράφουν τους εαυτούς τους ως νεο-φασίστες, δηλώνουν την υποστήριξη και τον θαυμασμό τους στο πρόσωπο του Μπενίτο Μουσολίνι και υπογραμμίζουν την σχέση τους με το παρελθόν καθώς και την επιθυμία τους να αναστήσουν τις φασιστικές ιδέες και να τις εφαρμόσουν στα κοινωνικά προβλήματα. Οι κληρονόμοι του Πάουντ προσέφυγαν στα δικαστήρια στις αρχές του 2012 ζητώντας από την οργάνωση να αλλάξει όνομα, όταν ένας 50χρονος λογιστής συνδεόμενος με αυτήν δολοφόνησε δύο Αφρικανούς μικροπωλητές στη Φλωρεντία.

Λογοτεχνικό έργο

Ο Πάουντ και το λογοτεχνικό του έργο ανήκει στην πρωτοφασιστική διανόηση των Μάρτιν Χάιντεγκερ και Όσβαλντ Σπένγκλερ που αποζητούσαν ένα πάντρεμα Εθνικισμού, ανορθολογισμού με παράλληλη αντιυλιστική χρήση της τεχνολογίας. Μετέφραζε αρχαία Κινέζικη ποίηση και πίστευε ότι οι πολιτικές ιδέες του Κομφούκιου, του Πλάτωνα της Ανατολής, έβρισκαν την σύγχρονη τους εφαρμογή στην εθνικιστική Ιταλία του Μπενίτο Μουσολίνι. Τα πρώτα ποιήματα του ήταν εμπνευσμένα απ' τους «Προραφαηλίτες», [3] και άλλους ποιητές του 19ου αιώνα και την μεσαιωνική λογοτεχνία αλλά και από τον αποκρυφισμό και γενικότερα τις μυστικιστικές φιλοσοφίες.

Γενικά

Μετέφρασε την τραγωδία του Σοφοκλή «Τραχίνιαι». Ήταν θαυμαστής της αρχαιότητας και βαθύς γνώστης της αρχαίας ελληνικής, ρωμαϊκής, αιγυπτιακής, αρχαίας κινεζικής και μεσαιωνικής των τροβαδούρων, της ποίησης που απέπνεε «ιερότητα». Πληθωρικός λογοτέχνης έχει στη λογοτεχνική του δραστηριότητα μεταφράσεις, μελέτες και πρωτότυπο έργο.

Τα «Κάντος», τα οποία καλύπτουν την ποιητική του παραγωγή από το 1925 ως το 1950 και έφθασαν τα 109, είναι το αριστούργημά του. Ο Έλιοτ τον θεωρεί ως τον «...πιο σημαντικό ζωντανό ποιητή της αγγλικής γλώσσας», και θεωρεί τα «Κάντος» ως το πιο σπουδαίο έργο του και πραγματικά πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά σύγχρονα ποιήματα, που γράφτηκαν στην αγγλική γλώσσα. Ο Πάουντ τα είχε ονομάσει «ένα ποίημα κάποιου μάκρους» και τα δούλευε χρόνια ολόκληρα. Με το έπος αυτό, το χωρίς μύθο και υπόθεση, έτεινε στην παρουσίαση μιας ποιητικής συνθέσεως, που αντλούσε τα συστατικά της από τις μεγάλες πολιτιστικές περιόδους της Γης, την Κίνα του Κομφουκίου, την Ιταλία της Αναγεννήσεως, την Αμερική της Ανεξαρτησίας των Τζέφφερσον και Άνταμς και ανίχνευε τις αιτίες που τις καταστρέφουν. Τα «Κάντος» είναι στην πράξη ένα κράμα από τους μεγάλους πολιτισμούς της Ελλάδας, της Κίνας, της Ευρώπης.

Ελληνικές εκδόσεις έργων του

  • «Σειρά φυλλαδίων ποίησης: Ezra Pound-Κάντο xvii», εκδόσεις «Άκρον» το 2000, μετάφραση Γιάννης Λειβαδάς,
  • «Ανθολογία Αμερικανικής Ποίησης του Εικοστού Αιώνα», εκδόσεις «Ηριδανός» το 2007, στην οποία περιέχονται ποιήματα του Έζρα Πάουντ, εισαγωγή, μετάφραση και σημειώσεις Γιάννης Λειβαδάς,
  • «Έζρα Πάουντ-32 Ποιήματα», εκδόσεις «Κουκούτσι», το 2013, εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις Γιάννης Λειβαδάς,
  • «Έζρα Πάουντ: Ποιήματα», εκδόσεις «Νέα Θέσις» το 2013, εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις Χρίστος Γούδης.

Τα έργα του

Ασχολήθηκε με τη μουσική και συνέθεσε, γράφοντας τη μουσική και το λιμπρέτο, την όπερα

  • «Francois Villon».

Ήταν από τους πρώτους που ανακάλυψαν στον αιώνα μας τον Βιβάλντι. Βοηθούσε από το υστέρημα του τους φίλους του, ανέπτυξε μια δική του οικονομική θεωρία περί κοινωνικής πίστεως, μελέτησε επί χρόνια νεκρές γλώσσες και μετέφρασε ή μετέτρεψε αρχαία κείμενα από το πρωτότυπο.

Ποίηση

  • «Με σβησμένα κεριά», [A Lune Spento], το 1908, στη Βενετία, η πρώτη του ποιητική συλλογή.
  • «Πρόσωπα», [Personae το 1909] στο Λονδίνο, η δεύτερη ποιητική συλλογή του με την οποία πραγματοποιεί επιτυχή εμφάνιση στους αγγλικούς φιλολογικούς κύκλους.
  • «Αγαλλιάσεις»,[Exultations] το 1909 στο Λονδίνο,
  • «Καντσόνι», [Canzoni] το 1911, στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής,
  • «Ριπόστες», [Αποκρίσεις], [Ripostes] το 1912,
  • «Des Imagistes», το 1914,
  • «Κατάι», [Cathay],
  • «Λούστρα», [Lustra], το 1916,
  • «Quia pauper amavi» το 1918,
  • «Χιου Σέλγουιν Μώμπερλυ», [Hugh Selwyn Mauberley], το 1920, συλλογή ποιημάτων, όπου το ύφος του έχει πια αποκρυσταλλωθεί,
  • «Πιζάνικα Κάντος» το 1946-1947 κρατούμενος σε στρατόπεδο,
  • «Λάθη ανθρώπινα»,
  • «A Quinzaine for this Yule», [Δεκαπέντε Ποιήματα γι' αυτά τα Χριστούγεννα],
  • «Canzoni», [Άσματα], στις οποίες συμπεριλαμβάνονται ορισμένα από τα ωραιότερα ποιήματα του, καθώς και οι ωριμότερες δημιουργίες του,
  • «Homage to Sextus Propertius», [Φόρος Τιμής στον Σέξτο Προπέρτιο],
  • «Cantos», [Κάντος].

Μεταφράσεις

Μετέφρασε αρχαία τραγωδία, κινέζικη ποίηση, μεσαιωνικά ευρωπαϊκά έργα και προσπάθησε να γνωρίσει συστηματικά στο αγγλόφωνο κοινό Γάλλους ποιητές της εποχής του συμβολισμού.

Μελέτες

  • «Πνεύμα της μυθιστορίας» το 1910, μελέτη για τη λογοτεχνία της Αναγεννήσεως.
  • «Αλφάβητο της Μελέτης» το 1934
  • «Culture» το 1938,
  • «Η Αμερική και οι αιτίες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου», το 2009 στη σειρά «Αρχείο Β' Παγκοσμίου Πολέμου», εκδόσεις «Περίπλους». Η μετάφραση και τα ερμηνευτικά σχόλια είναι του Ιωάννη Κωτούλα και ο πρόλογος του Δημήτρη Τρυφωνόπουλου, καθηγητή Αγγλικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου New Brunswick.

Στη μελέτη του υποστηρίζει την εγκυρότητα της προσωπικής του αναγνώσεως της οικονομικής ιστορίας την οποία παρουσίασε με τη μορφή διαγγελμάτων από τον ραδιοφωνικό σταθμό της Ρώμης προς τους Αμερικανούς στρατιώτες, αποκηρύσσοντας τον πρόεδρο Ρούζβελτ, προτρέποντας τους Αμερικανούς να μην πολεμήσουν και αναφερόταν στις εβραϊκές συνωμοσίες καθώς και στη συμβολή των τραπεζών στην υποκίνηση του πολέμου. Παραθέτει την αληθινή ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής και αξιοποιώντας την αμερικανική πολιτική παράδοση αποφαίνεται η αμερικανική επανάσταση αποτελεί, όπως όλοι οι πόλεμοι, εκδήλωση του πολέμου ανάμεσα στους τοκογλύφους και τους χωρικούς, στους οικονομικά κυρίαρχους και σε οποιονδήποτε πραγματοποιεί μία τίμια καθημερινή εργασία με το μυαλό ή τα χέρια του.

Θεωρεί ότι, η Αμερικανική Επανάσταση προκλήθηκε από την τακτική της Τράπεζας της Αγγλίας, οι αξίες της προδόθηκαν από τον Χάμιλτον και τα οικονομικά συμφέροντα, ότι το κακό ξεκίνησε με την ίδρυση της Τράπεζας της Αγγλίας το 1694 και με το μονοπώλιο της στην έκδοση του χρήματος. Επίσης ότι η αμερικανική ιστορία αποτελεί την απόδειξη πως οι πόλεμοι προκαλούνται για να προκύψουν χρέη και να κερδοσκοπήσουν οι τοκογλύφοι, ενώ κάθε επανάσταση στο τέλος προδίδεται. Πίστευε ότι ο Β' Παγκόσμιος πόλεμος δεν οφειλόταν σε ιδιοτροπία του Μπενίτο Μουσολίνι ή του Αδόλφου Χίτλερ, αλλά στη στρατηγική των τραπεζών, των πιστωτών και των τοκογλύφων και είχε κατανοήσει ότι το πρόβλημα του ανθρώπου δεν ήταν ποτέ οντολογικό, αλλά ωμά οικονομικό ή στενά νομισματικό.

Αξία του έργου του

Υπήρξε ο καλύτερος ποιητής του 20ου αιώνα, κατά τον Έρνεστ Χέμινγουεϊ και τάραξε τα νερά αλλάζοντας την ποίηση μια για πάντα. Αποκλήθηκε «γίγαντας της διανοήσεως», «ψυχοπαθής ναζί», «παγκόσμιος άνθρωπος», «πεφωτισμένος φασίστας», «προδότης», «ήρωας», «τρελός» και «τιτάνας», ενώ σύμφωνα με τη ρήση του Γέιτς: «Δεν υπάρχει νεότερη γενιά ποιητών. Ο Έζρα Πάουντ είναι ένα μοναχικό ηφαίστειο».

Χαρακτηρίστηκε ως ο «ποιητής των ποιητών» και θεωρείται ο κατ’ εξοχή εκπρόσωπος των κινημάτων του ιμαζισμού και του Στροβιλισμού ή βορτισισμού, ο οποίος προέκυψε ως κίνημα από τη συνεργασία του με το γλύπτη Χένρι Γκωντιέ-Μπρτζέσκα [4] και είναι αυτός που διόρθωσε το ποίημα «Έρημη Χώρα» του στενού του φίλου Τόμας Σ. Έλιοτ. Υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές του μοντερνισμού, δημιουργός των Cantos, αλλά και ανεξιχνίαστη περίπτωση ιστορικής φυσιογνωμίας που συνδέθηκε με την Ιταλία του Μπενίτο Μουσολίνι και του φασισμού, όμως επέλεξε να ζήσει εκεί ως το τέλος της ζωής και το θάνατο του.

Ο Τζέιμς Σκοτ διαβλέπει το ρόλο που θα παίξει στην ανανέωση του ποιητικού λόγου και επισημαίνει την αξία του, «Στην αρχή αυτά τα ποιήματα, γράφει, και η μετρική τους μοιάζει τρελή και ρητορική, μια απλή επίδειξη δυνάμεως και πάθους χωρίς ομορφιά. Αλλά αν δει κανείς το βάθος θα ανακαλύψει ότι αυτά τα περίεργα μέτρα έχουν τους δικούς τους νόμους και τη δική τους τάξη».

Ο Γιώργος Σεφέρης μας έδωσε μια επιτυχημένη ανάλυση των «Κάντος»:

«Ο αναγνώστης γυρίζοντας τις σελίδες, ζαλίζεται παρατηρώντας ένα σωρό παρεμβολές ξένων κειμένων, περιστατικών ή στιχομυθιών - πολλές φορές σε ξένες γλώσσες - προσώπων γνωστών από την ιστορία ή ολότελα άγνωστων, που δεν μπορεί να εξηγήσει την απροσδόκητη παρουσία τους, τοπίων που μεταφέρουν την κλασσική εποχή στην Αναγέννηση, στους καιρούς μας ή το αντίθετο. Δυσκολεύεται να κάνει την ανάλυση του κειμένου που έχει μπροστά του και που είναι, νομίζω, άσκοπο να την επιχειρήσει προτού εξοικειωθεί με το κλίμα της ποίησης αυτής. Ίσως είναι καλύτερο να έχει υπόψη του, στην αρχή, ότι ο Pound μεταχειρίζεται την ποιητική μεταφορά, με την κυριολεκτική της σημασία, σαν μια μεταφορά που μεταφέρει στ' αλήθεια μέσα στο έργο του όλα όσα μπόρεσαν να μαζέψουν οι αντένες ενός πνεύματος αδηφάγου, που έχει προσεταιριστεί ένα μεγάλο πλήθος από τα στοιχεία που διαμόρφωσαν την τωρινή ζωή μας, είτε είναι κείμενα των Ελλήνων και των Ρωμαίων, είτε ο μεσαίωνας, είτε η Αναγέννηση, είτε η προδαντική ποίηση των προβηγκιανών. Και τα μεταφέρει με οδηγό, σχεδόν αποκλειστικά, το αίσθημα της ρηματικής λειτουργίας ανήσυχο, ατίθασο, δεσποτικό, που δεν παραδέχεται κανένα σχεδόν προδιαγραμμένο διάκοσμο, καμιά διάταξη και καμιά άλλη ιεραρχία, εκτός από την ιεραρχία, αν μπορεί να ειπωθεί έτσι, ενός ρυθμικού παλμού" [5].

Ο Σεφέρης έχει μεταφράσει στις «Αντιγραφές» του μερικά από τα «Κάντος»

Αλλά ήλθε πρώτος ο Ελπήνωρ, ο φίλος μας Ελπήνωρ,
Άθαφτος, απορριγμένος πάνω στη μεγάλη γης,
Κουφάρι που τ' αφήσαμε στο σπίτι της Κίρκης,
Άκλαυτο κι ασαβάνωτο, τα βάσανα μας κέντριζαν γι' αλλού.
Αξιολύπητο πνεύμα. Και φώναξα μιλώντας βιαστικά:
«Ελπήνωρ, πώς έφτασες στο σκοτεινό τούτο ακρογιάλι;
Πεζοδρόμος ήρθες ξεπερνώντας τους θαλασσινούς;»
Και αυτός βαριά μιλώντας:
«Τύχη κακιά και το πολύ κρασί. Γλίστρησα στο μέγαρο της Κίρκης.
Κατεβαίνοντας την αψηλή σκάλα αφύλαχτος
Έπεσα πάνω στον τοίχο,
Τσάκισα το κόκαλο του αυχένα, κ' η ψυχή γύρεψε τον Άδη.
Μα εσύ, Βασιλιά, παρακαλώ θυμήσου με,
άκλαυτον, άθαφτο,
Σώριασε τ' άρματά μου,
φτιάξε μου τάφο στην ακρογιαλιά, και γράψε:
«Ένας άμοιρος άνθρωπος και μ' όνομα μελλούμενο.
Και στήσε το κουπί μου που έλαμνα μαζί με τους συντρόφους».

Με το έργο αυτό άνοιξε νέους ορίζοντες στην ποίηση και δίδαξε εκείνους που έκαναν την επανάσταση στην τέχνη. Αυτός καθοδηγούσε τον Τόμας Έλιοτ στους μορφικούς του πειραματισμούς, ώσπου να φθάσει στο «Γερόντιον», το πρώτο ποίημά του με καθαρά προσωπικό χαρακτήρα. Αυτός τον βοήθησε να εκδώσει το 1922, την «Έρημη Χώρα», το μεγάλο του ποίημα, «που δεν έβγαινε», διορθώνοντας και κόβοντας αρκετούς στίχους. Στις Η.Π.Α. κυκλοφόρησε ένας τόμος με το αρχικό κείμενο του Έλιοτ και τις διορθώσεις του Πάουντ. Ο ίδιος εξέδωσε τον τεράστιο «Οδυσσέα» [Ulysses] του Τζέιμς Τζόυς [James Joyce], του άλλου μεγάλου σύγχρονου ποιητή της Ευρώπης, που δεν έβρισκε εκδότη. Ο ποιητής των «Κάντος» έστρεψε το ενδιαφέρον του Γέητς [W.B. Yeats] στα νέα εκφραστικά μέσα και βοήθησε τη γενιά του μεσοπολέμου να βρει το δρόμο της και Χεμινγουαίη, ο Ουίλλιαμς κι άλλοι ακόμη τον αναγνώριζαν ως δάσκαλό τους.

Σύμφωνα με τον Erwin Laaths «Η καλλιτεχνική αξία των «Κάντος», έχει αναγνωρισθεί κι απ' τους εχθρούς του ακόμα, που σκεπτόμενοι με τα στενά πλαίσια των πολιτικών συνθημάτων, τον κατηγόρησαν ως φερέφωνο του φασισμού. Η τελευταία όμως λέξη για τον Πάουντ δεν θα ειπωθεί απ' τους συγχρόνους του, φίλους ή εχθρούς, όπως άλλωστε και για το νεότερο συμπατριώτη του, τον Έλιοτ, που το πρώτο ποίημά του «Το ερωτικό τραγούδι του Άλφρεντ Προύφροκ» οφείλει στον Έζρα Πάουντ την οριστική του έκδοση». Από το υπόλοιπό του έργο ιδιαίτερη σημασία για την ιστορία της λογοτεχνίας έχουν τα γράμματά του. Όμως εκείνο που οφείλουμε χωρίς προκατάληψη να του αναγνωρίσουμε είναι το προβάδισμα στην ανανέωση του νεότερου ποιητικού λόγου, ο ελεύθερος αέρας που εμφύσησε στη σύγχρονη ποίηση. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ήταν ο «πιο σημαντικός ζωντανός ποιητής της αγγλικής γλώσσας», καθώς τον είχε αποκαλέσει, όσο ζούσε, ο Τόμας Σ. Έλιοτ, ο αρχηγέτης της μοντέρνας ποίησης.

Βιβλιογραφία

  • «Από την Πίζα στην Αθήνα», του Ζήσιμου Λορεντζάτου,
  • «Έζρα Πάουντ: Οι ιδέες. Η ζωή και τα ποιήματα», Χρίστος Γούδης, Αθήνα 2013, Εκδόσεις «Νέα Θέσις».

Αναφέρεται στη ζωή, στην ποιητική γραφή και στην κοινωνική δράση του ποιητή, ενώ είναι εμπλουτισμένο με άφθονο φωτογραφικό υλικό μέσα από το οποίο ξετυλίγονται η ζωή, οι φιλίες, το έργο και οι περιπέτειες του.

  • «Έζρα Πάουντ: ποιήματα», Χρίστος Γούδης, Αθήνα 2013, Εκδόσεις «Νέα Θέσις».

Δίγλωσση έκδοση ποιημάτων του στα οποία περιέχονται και τα απαγορευμένα «Κάντος Φασίστας» που έγραψε στα ιταλικά, που εκτός από το ότι ήταν για χρόνια εξαφανισμένα, δεν έχουν ακόμα μεταφρασθεί σε καμία άλλη γλώσσα πλην μιας δυσεύρετης μετάφρασης στα αγγλικά.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. Άλμα πάνω↑ Vortex Ολόκληρο το κείμενο
  2. Άλμα πάνω↑ [Εφημερίδα «Ελεύθερος Κόσμος»]
  3. Άλμα πάνω↑ [Οι «Προραφαηλίτες» ήταν μία ομάδα κυρίως Άγγλων ζωγράφων, μεταξύ τους οι Ροσέτι, Χαντ, Μιλαί, Μπερν-Τζόουνς που ιδρύθηκε το 1848 με αίτημα την ανανέωση της ζωγραφικής μέσω της μίμησης Ιταλών ζωγράφων, προγενέστερων του Ραφαήλ. Η κίνησή τους γνώρισε μεγάλες αντιδράσεις από το κατεστημένο της εποχής.
  4. Άλμα πάνω↑ [O βορτισισμός, από τον αγγλικό όρο vortex, είναι καλλιτεχνικό κίνημα που αναπτύχθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα οργανωμένα ρεύματα αφηρημένης τέχνης που αναπτύχθηκαν στην Αγγλία και συγγενεύει με τα κινήματα του κυβισμού και του φουτουρισμού.]
  5. Άλμα πάνω↑ [Γεωργίου Σεφέρη, «Νέα Γράμματα», Απρίλιος-Ιούνιος 1939]


24grammata.com/ ιστορία της Λογοτεχνίας

https://24grammata.com/%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%84%CE%BF%CE%BA%CE%BF%CE%B3%CE%BB%CF%85%CF%86%CE%AF%CE%B1-%CE%AD%CE%B6%CF%81%CE%B1-%CF%80%CE%AC%CE%BF%CF%85%CE%BD%CF%84-canto-lxv-with-usura/

Ο Έζρα Πάουντ είχε καταγγείλει τους τοκογλύφους/τραπεζίτες της εποχής του.

Αλλά στην εποχή των γιάπηδων, ποιος ακούει τους ποιητές;

Ο Έζρα Ουέστον Λούμις Πάουντ (Ezra Weston Loomis Pound) (Χέϊλι, Άϊνταχο, ΗΠΑ 30 Οκτωβρίου 1885 – 1 Νοεμβρίου 1972 Βενετία, Ιταλία) ήταν Αμερικανός ποιητής και δοκιμιογράφος.

 Μαζί με τον Τ.Σ. Έλιοτ θεωρείται απ’ τους πιο σημαντικούς ποιητές του αγγλοαμερικανικού μοντερνισμού.

Κάντο XLV – Με την Τοκοφλυφία (μτφρ: Γιώργος Μπλάνας)

Με την τοκογλυφία,
δεν φτιάχνουν σπίτια οι άνθρωποι γερά:
η κάθε πέτρα λαξεμένη και βαλμένη στη θέση της σωστά
να στρώσει απάνω ο σοβάς, να δέσει
ο σκελετός, να κάτσουν τα στολίδια.

Με την τοκογλυφία
δεν ζωγραφίζουν οι άνθρωποι
παράδεισους στις εκκλησίες
μετά βαΐων και κλάδων,
την παναγιά να δέχεται τον άγγελο εξ ουρανών
κι απάνω εκεί στο πρόχειρο μολύβωμα να λάμπει
το φωτοστέφανό της.

Με την τοκογλυφία
δεν αξιώνονται οι άνθρωποι Γκονζάγα,
κληρονόμους, παλλακίδες,
δεν φτιάχνονται οι εικόνες για νʼ αντέξουν
στον χρόνο και να μας αντέξουν
φτιάχνονται για να πουληθούν αμέσως
και πουλιούνται

Με την τοκογλυφία,
κρίμα μεγάλο κι άδικο ενάντια την φύση,
κάτι μπαγιάτικα αποφάγια το ψωμί σου
χάρτινο το ψωμί σου,
χωρίς το στάρι των βουνών και το σκληρό αλεύρι.

Με την τοκογλυφία χοντραίνει η μολυβιά.

Με την τοκογλυφία ξεχαλινώνονται οι γραμμές
κι οι άνθρωποι δεν βρίσκουν τόπο να φωλιάσουν.
Η πέτρα τρώει το λιθοξόο
κι ο αργαλειός τον υφαντή.

Με την τοκογλυφία

δεν φτάνει το μαλλί στην αγορά
και δεν αφήνει κέρδος το κοπάδι με την τοκογλυφία.
Μάστιγα, μάστιγα μεγάλη αυτή η τοκογλυφία
στομώνει τη βελόνα στο χέρι της κυράς
και σταματά το ακούραστο αδράχτι.
Δεν γίνεται Πιέδρο Λομπάρδο
ούτε κρασί με την τοκογλυφία.
Ντούτσιο δεν γίνεται ούτε Πιερ ντελά Φρανσέσκα
και Χουάν Μπελίν και Λα Καλούνια
ζωγραφιστή με την τοκογλυφία.
Αντζέλικο δεν γίνεται, δεν γίνεται Αμπρότζιο Πρέντις,
ούτε εκκλησία πέτρινη,
κι απάνω από την πύλη σμιλεμένο: Αγαπάτε Αλλήλους.

Άγιο Τρόφιμο… όχι, ασφαλώς, με την τοκογλυφία.

Και Άγιο Ιλαρίωνα… όχι, βεβαίως, με την τοκογλυφία.

Σκουριάζει η σμίλη με την τοκογλυφία.
Σκουριάζει η τέχνη κι ο τεχνίτης,
τρώει το νήμα ο αργαλειός,
κανείς δεν ξέρει πια να κάνει τα χρυσοκεντητά ,
έχει λεκέδες το γαλάζιο, σκορπίζεται το κρεμεζί,
Μέμλινκ δεν βρίσκει πια το σμαραγδί.

Έσφαξε η τοκογλυφία μες τη μήτρα το παιδί,
στόμωσε του νέου την ορμή,
την άνοια, την παράλυση έφερε στο κρεβάτι,
πήγε και ξάπλωσε ανάμεσα στη νύφη
και τον γαμπρό της

ΠΑΡΑΦΥΣΗ

Έφεραν πόρνες στην Ελευσίνα,
σερβίρουν πτώματα…
έτσι προστάζει η τοκογλυφία.

https://www.youtube.com/watch?v=2TvaKGidmz0

Canto LXV – With Usura
With usura hath no man a house of good stone
each block cut smooth and well fitting
that delight might cover their face,

with usura

hath no man a painted paradise on his church wall
harpes et luthes
or where virgin receiveth message
and halo projects from incision,

with usura

seeth no man Gonzaga his heirs and his concubines
no picture is made to endure nor to live with
but it is made to sell and sell quickly

with usura, sin against nature,
is thy bread ever more of stale rags
is thy bread dry as paper,
with no mountain wheat, no strong flour

with usura the line grows thick

with usura is no clear demarcation
and no man can find site for his dwelling
Stone cutter is kept from his stone
weaver is kept from his loom

WITH USURA

wool comes not to market
sheep bringeth no gain with usura
Usura is a murrain, usura
blunteth the needle in the the maid’s hand
and stoppeth the spinner’s cunning. Pietro Lombardo
came not by usura
Duccio came not by usura
nor Pier della Francesca; Zuan Bellin’ not by usura
nor was “La Callunia” painted.
Came not by usura Angelico; came not Ambrogio Praedis,
No church of cut stone signed: Adamo me fecit.
Not by usura St. Trophime

Not by usura St. Hilaire,

Usura rusteth the chisel
It rusteth the craft and the craftsman
It gnaweth the thread in the loom
None learneth to weave gold in her pattern;
Azure hath a canker by usura; cramoisi is unbroidered
Emerald findeth no Memling

Usura slayeth the child in the womb
It stayeth the young man’s courting
It hath brought palsey to bed, lyeth
between the young bride and her bridegroom

CONTRA NATURAM

They have brought whores for Eleusis
Corpses are set to banquet

at behest of usura.


https://www.elogiki.gr/ezra-paount-fenomeno/

Έζρα Πάουντ: το φαινόμενο…

    Τέχνη
ΣΕ ΤΙ ΜΑΣ ΧΡΗΣΙΜΕΥΕΙ Η ΤΕΧΝΗ

Παραθέτουμε, σαν αρχική συνθήκη για την έρευνά μας, τέσσερεις “ισχυρισμούς” σχετικά με τον Άνθρωπο σαν οντότητα, που κατ’ αρχήν κατοικεί και εντάσσεται στο Σύμπαν* :

*σχετικά με τις επιλογές των προσώπων και των ρήσεων, υπογραμμίζω ότι είναι από τα βασικά δικαιώματα του-εκάστοτε- εισηγητή

  • “’Εν αρχή ην ο Λόγος,και ο Λόγος ην προς τον Θεόν,και Θεός ην ο Λόγος .” κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον- 1. * όπου “λόγος” = ομιλουμένη,αρθρωμένη λέξη / σχέση
  • “Το ανθρώπινο είδος είναι ακόμη ένα άγριο, μη εξημερωμένο είδος, ώσπου να βρεθεί ένα άλλο είδος που να το εξημερώσει ( καθυποτάξει ).” Δαρβίνος.
  • “ Ο πίνακας* έχει αποκρυσταλλώσει μια ανθρώπινη στιγμή : μας λέει ότι δεν είναι δυνατόν να καταπνίξεις το “άγριο στοιχείο”, δηλαδή την μοναδικότητα που προκύπτει μέσα στους ανθρώπους, όσο κι αν κάποιοι προσπαθούν να την αποφύγουν ή να την ελέγξουν. Κι είναι αυτό που επιφέρει την αλλαγή, καθώς στο σύμπαν το μόνο αέναο είναι η αλλάγή” Φρανκ Χέρμπερτ.   (* “Σπίτια στο Κόρντεβιλ” του Βίνσεντ Βαν Γκωνγκ)
  • “ Όλα τα θαύματα της κβαντοφυσικής ανακαλύφθηκαν με σκληρή έρευνα στον τομέα της διάσπασης του ατόμου και της πυρηνικής τεχνολογίας. Αφήστε να πω ένα μυστικό: εμείς οι φυσικοί δεν το κάνουμε για να έχετε μια καλύτερη έγχρωμη τηλεόραση. Αυτό είναι ευτελής εκποίηση. Το κάνουμε γιατί ψάχνουμε να κατανοήσουμε τον ρόλο του ανθρώπου και την θέση του στο σύμπαν.” Μίτσιο Κάκου

Τα συμπεράσματα έπονται

“Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΠΟΙΗΣΗ” : Έζρα Πάουντ

Ο Έζρα Ουέστον Λούμις Πάουντ (Ezra Weston Loomis Pound) γεννήθηκε στις 30 Οκτώβρη του 1885 στο Χάιλι του ¨Αϊνταχο, στις Η.Π.Α.

Ποιητής. Παρεξηγημένος. Περιθωριακός. Ιδιοφυής. Μαύρο Πρόβατο.

“Three solemn half notes”, έγραψε σ’ ένα Cantos του :” τρεις σεβαστικοί ημίτονοι” ( τρεις χελιδονοουρές κρέμονται από τα ηλεκτρικά καλώδια του στρατοπέδου, κι αυτοματικά ορίζουν μια τονική συμφωνία ήχων).

Η τέλεια παρτιτούρα της ποίησής του.

“Green arsenic smeared on an egg-white cloth, Crushed strawberries! Come, let us feast our eyes”, “Πράσινο αρσενικό , χυμένο σ’ ύφασμα λευκό σαν αυγό , Λυωμένες φράουλες! Ελάτε, ας χορτάσουμε τα μάτια μας“, έγραψε, η τέλεια ζωγραφική σύνθεση της ποίησής του.

Η σημασία της επίδρασης και συμβολής του Πάουντ στην ανανέωση της ποίησης και -γενικώτερα- της τέχνης είναι ευρέως αναγνωρισμένη και παραδεκτή.

Ωστόσο, όπως γράφει ο Hugh Kenner στο βιβλίο του “Η Ποίηση του Έζρα Πάουντ”- 1950 :

“δεν υπάρχει άλλος μεγάλος σύγχρονος συγγραφέας σ’ αυτόν τον αιώνα που να έχει διαβαστεί λιγώτερο από τον Έζρα Πάουντ.”

Ο ίδιος ο Πάουντ , παρότι υποστήριξε και βοήθησε*στην αναγνώριση συγγραφέων όπως ο James Joyce, o Henry James, o Froster, o Ernest Hemingway, ο Emerson και ο Eliot και πέρασε την ζωή του στηρίζοντας την ποίηση και διατηρώντας τις αρχές του για την τέχνη μέσα σ’ ένα κλίμα απίστευτης πολεμικής εναντίωσης , ούτε ποτέ απέβλεπε κι ούτε ποτέ απέκτησε ένα ευρύ αναγνωστικό κοινό.

Οι εκφραστικές του μεταρρυθμίσεις και η χρήση αντισυμβατικών θεμάτων στην ποίησή του, συχνά έτρεπαν ακόμη και τους ορκισμένους αναγνώστες της ποίησης σε φυγή :

Στην πρώτη περίοδο της ζωής του κίνησε ένα μεγάλο κύμα κριτικής εναντίον του εξαιτίας των αισθητικών του απόψεων – στην δεύτερη, εξαιτίας των πολιτικών του θέσεων.

Αλλά χωρίς τον ‘Εζρα Πάουντ η σύγχρονη λογοτεχνία δεν θα ήταν σίγουρα αυτή που γνωρίζουμε.

Ενδεικτικά ο κριτικός David Perkins γράφει στην “ Ιστορία της Συγχρονης Ποίησης” :

“Το λιγότερο που μπορεί να απαιτήσει για την ποίησή του είναι ότι για τουλάχιστον μισό αιώνα υπήρξε ένας από τους τρεις ή τέσσερεις καλύτερους ποιητές στην αγγλική γλώσσα. Η συνεισφορά του στην ποίηση ήταν τριπλή : σαν ποιητής, σαν κριτικός και σαν υποστηρικτής της ιδιοφυίας , με προσωπική του εμπλοκή”.

Ο ίδιος ο Πάουντ , σ’ ένα γράμμα του στην αμερικανίδα εκδότρια Harriet Monroe το 1915 γράφει σχετικά με τις προσπάθειές του:

“να κρατήσω ζωντανή μια ομάδα πολλά υποσχόμενων νέων ποιητών, για να αναβιβαστούν οι τέχνες στην πρέπουσα θέση τους , σαν αναγνωρισμένος οδηγός και φάρος του πολιτισμού”.

Δεν θα επιχειρήσω ούτε στο ελάχιστο κάποια περιληπτική βιογραφία του Πάουντ, εξάλλου εύκολα ο οποιοσδήποτε θα μπορούσε να την βρει στο διαδίκτυο- και μάλιστα σε πολλές “εκδοχές”.

Όμως είναι σημαντικό να αναφερθώ στα δύο ποιητικά κινήματα των οποίων υπήρξε εμπνευστής και συν-ιδρυτής.

Περίπου το 1912 ο Πάουντ βρίσκεται στο Λονδίνο και συμμετέχει στην ίδρυση του κινήματος “Imagism” (από την λέξη “image” εκ της λατινικής “imago” = μορφή, απεικόνιση, όψη, εικόνα, αντίγραφο, πνεύμα, ομοιότητα, παραβολή, αλληγορία, φάντασμα, όραμα, όνειρο, σκιά, ιδέα).

Το κίνημα συνδύαζε το ζητούμενο της δημιουργία μιας “εικόνας” (- μάλλον αυτό που θα μπορούσαμε να ορίσουμε σαν την “νοητική και συναισθηματική σύνθεση μέσα στην διάρκεια μιας στιγμής” ή σαν “διαμεσολαβιτική μεταφορά” , σήμερα με την κινηματογραφική μας παιδεία θα το ονομάζαμε “στιγμιότυπο”-) με ιδιαιτέρως υψηλές απαιτήσεις και ικανότητες στην γνώση και χρήση της γλώσσας.

Στην παράθεση των ζητουμένων ο Πάουντ υπήρξε καταλυτικός, καθώς προκηρύσσει :

  • Άμεση διαχείρηση του “αντικειμένου”, είτε πρόκειται για κάτι υποκειμενικό είτε αντικειμενικό
  • Όχι χρήση λέξεων που δεν αναφέρονται στην παρουσίασή του
  • Σε σχέση με τον ρυθμό : να συνθέτει κανείς με την λογική μιας μουσικής φράσης , όχι με την λογική ενός μετρονόμου

Δηλαδή :

α) προσεκτική παρατήρηση και περιγραφή των φαινομένων, είτε αναφερόμαστε σε συναισθήματα, αισθήσεις ή συγκεκριμμένες οντότητες και αποφυγή των αοριστολογιών, των γενικοτήτων και των “αερολογιών”.

Ο Πάουντ ζητά “την αυθεντική απόδοση, είτε πρόκειται για κάτι αντικειμενικά κείμενο είτε πρόκειται για συναίσθημα, και προκηρύσσει “ μια οξύτατη δυσπιστία στο αόριστο και γενικό των δηλώσεων, μάλιστα ως απειλή για την μεταφορά των ιδεών του ενός στους άλλους.

β) την αποφυγή της “ποιητικής έκφρασης” σε βάρος της ομιλουμένης γλώσσας και την απόσταξη των ιδεών, ώστε το ζητούμενο να εκφράζεται το δυνατόν πιο ακριβώς και καθαρά.

γ) την απόρριψη των συνηθισμένων μετρικών μορφών και την προτίμηση προσωπικών“ρυθμολογιών”:

“Κάθε ποίημα”, έλεγε, “οφείλει να έχει έναν δικό του ρυθμό, που ν’ ανταποκρίνεται ακριβώς στο συναίσθημα ή στην απόχρωση του συναισθήματος- που είναι το ζητούμενο ( να αποδοθεί)”.

Η πρώτη ομάδα των “Imagists” περιλάμβανε τους : τον ίδιο τον Pound, την H. D. (Hilda Doolittle), τον Richard Aldington, τον F. S. Flint και τον William Carlos Williams.

Όταν όμως κάποιοι , όπως η αμερικανίδα ποιήτρια Amy Lowell, υιοθέτησαν τον τίτλο – χωρίς βέβαια να πληρούν τα δεδομένα , ο Πάουντ άλλαξε τον όρο από “ Image”σε “Vortex” και το κίνημα από “Imagism”σε “Vorticism”. Διασώζονται οι δηλώσεις του στο “Fortingtly Review”, 1/9/1914, όπου διευρύνει τον ορισμό του για την έννοια του κινήματος και της αρχικής επιλεγμένης λέξης :

“Ιmage: ένας ακτινοβόλος κόμβος ή σύμπλεγμα, αυτό είναι που εννοώ και αποκαλώ Vortex (= Δίνη ) και από το οποίο, εξαιτίας του οποίου, και μέσα στο οποίο οι ιδέες βρίσκονται σε αέναη κίνηση”.

Το οποίο “Vorticism” κι έγινε, άμεσα, περισσότερο “κατανοητό” σαν αισθητική αρχή, εξελίχθηκε σ’ ένα γενικότερο κίνημα τέχνης και συμπεριέλαβε σύντομα ζωγράφους και μουσικούς , όπως

  • τον Wyndham Lewis -ζωγράφο και ποιητή καθώς και εκδότη του περιοδικού του κινήματος, με τον τίτλο “BLAST” ( ω, ναι, αυτό ήταν το πρώτο “BLAST” : διότι , εκτός όλων των άλλων- δηλαδή την σημασία στα αγγλικά = έκρηξη και την προέλευση από τα ελληνικά= βλαστός – ως ακρώνυμο BLAST σημαίνει : Basic Local Alignment Search Tool, δηλαδή ένας αλγόριθμος για την συγκριτική μελέτη πρότυπων ακολουθιών βιολογικών πληροφοριών, όπως ακολουθίες αμινοξέων διαφόρων πρωτεϊνών και νουκλεϊδιών του DNA ( !) )
  • και τον γλύπτη Henri Gaudier-Breska ( σας προτρέπω θερμά να δείτε την ταινία του Ken Russel για την ζωή του , με τον τίτλο “Άγριος Μεσσίας–“Savage Messsiah”, ιδιαίτερα διότι “αντανακλά” πλήρως στις πρωταρχικές ιδέες του ίδιου του κινήματος “Vorticism”).
  • Τώρα, μέσα στα εννοούμενα , τα σημαινόμενα και τα ζητούμενα αυτής της τελευταίας παραγράφου θα έπρεπε να υπάρχει μι απαραπομπή για τον Μαρσέλ Ντουσάμπ και τον Άλντους Χάξλεϋ, την οποία και θα φροντίσω να εκπληρώσω λίαν προσεχώς.
  • O Hernest Hemingway γράφει για τον Πάουντ: “‘Eχουμε τον Πάουντ, τον μεγαλύτερο εν ζωή ποιητή, που αφιερώνει το ένα πέμπτο της ζωής του στην ποίηση. Στον υπόλοιπο χρόνο που του μένει προσπαθεί να αναβαθμίσει, τόσο υλικά όσο και ποιητικά, τις ζωές των φίλων του. Τους υπερασπίζεται όταν τους επιτίθενται, τους βρίσκει εκδότες και τους βγάζει από την φυλακή. Τους δανείζει χρήματα και βρίσκει αγοραστές για τους πίνακές τους. Τους πληρώνει τα νοσήλεια και τους αποτρέπει από την αυτοκτονία. Και στο τέλος κάποιοι λίγοι απ’ αυτούς αποφεύγουν να τον μαχαιρώσουν πισώπλατα.”. ( “Life of Ezra Pound, Noel Stock)

Ο Πάουντ ήταν πολύγλωσσος, βαθύς γνώστης της αρχαιότητας και της αρχαίας ελληνικής, ρωμαϊκής, αιγυπτιακής, κινεζικής ποίησης και αυτής των μεσαιωνικών τροβαδούρων, όλης της ποίησης που, κατά την δική άποψη, απέπνεε «ιερότητα». Το μεταφραστικό του έργο είναι τεράστιο και τεραστίας σημασίας, κινείται από τον Δαντη ως την κινεζική ποίηση και τον Σοφοκλή.

Επίσης: υπήρξε σφοδρός πολέμιος της μάστιγας της διεθνούς τοκογλυφίας και αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής του στην οξύτατη καταγγελία της.

Δήλωνε πολέμιος των επικυρίαρχων οικονομικών θεωριών του Δυτικού Κόσμου, επισημαίνοντας ότι οι άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών οφείλουν να είναι πάντα πρωτοπόροι σε κάθε επανάσταση ή κοινωνική αλλαγή.

Πίστευε ότι το χρήμα δεν θα έπρεπε να ήταν παρά ένα αποδεικτικό, μια έντυπη πιστοποίηση της πραγματικής εργασίας του ανθρώπου, ένα «μέτρο» του χρόνου που επένδυσε και της αξίας του έργου που παρήγαγε . Απώλεσε όμως την φύση του, καθώς μετετράπη σε ανώνυμο εμπόρευμα που πωλείται, αγοράζεται, και χειραγωγείται από «τα γουρούνια των τραπεζών» που μονοπωλούν την οικονομία*.

Οι τραπεζίτες, άνθρωποι χωρίς πρόσωπο, καλυμμένοι κάτω από την ανώνυμη συλλογικότητα των διοικητικών συμβουλίων των τραπεζών, μπορούν να ελέγχουν την κυκλοφορία του χρήματος εις βάρος της κοινωνίας με το να το κρατούν δέσμιο στις τράπεζες, δυσκολεύοντας τις αγορές προϊόντων και δημιουργώντας ένα χάσμα μεταξύ εθνικού προϊόντος και εθνικού πλούτου.

Η γνώμη του για το τραπεζικό κατεστημένο είχε τις ρίζες της στις ιδέες ενός εκ των εμβληματικών μορφών και ιδρυτών των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, του Τόμας Τζέφερσον, σύμφωνα με τον οποίο το τραπεζικό κατεστημένο είναι πιο επικίνδυνο από ολόκληρους στρατούς.( Σήμερα, άραγε , πόσοι είναι εκείνοι που αμφιβάλλουν για κάτι τέτοιο ; )

Η πολιτική κριτική που ασκούσε στο καπιταλιστικό σύστημα περιστρεφόταν γύρω από το γεγονός ότι όπου ευνοείται ο οικονομικός ανταγωνισμός, οι τραπεζίτες, οι τοκογλύφοι, και οι άνθρωποι του χρήματος και των αγορών γίνονται επικυρίαρχοι της κοινωνίας, σε αντίθεση με τους πραγματικούς παραγωγούς αγαθών που βυθίζονται στα χρέη και την υποτέλεια δεδομένου ότι σύμφωνα με την εβραϊκή οικονομική θεολογία, «όταν δουλεύεις δεν έχεις χρόνο για να βγάλεις λεφτά».

Κάποιες από τις «οικονομικές» του ιδέες ήταν εύλογες και ενδιαφέρουσες, όπως για παράδειγμα η καταπολέμηση της ανεργίας σε περιόδους ύφεσης με την εισαγωγή εβδομάδας εργασίας μικρότερης διάρκειας της συνήθους (ένα είδος μερικής απασχόλησης των εργαζομένων), αλλά και η προβολή της «αρχής του Τζέφερσον» ότι «κανένα κράτος ( σημ. μεταφράζω ως “κράτος” το nation=έθνος, αλλά θεωρώ ότι αυτονοήτως από την σύγχρονη χρήση του έχει απωλέσει την πραγματική του σημασία) δεν έχει το δικαίωμα να δανείζεται χωρίς ν’ αποπληρώνει το χρέος του κατά την διάρκεια της ζωής αυτών που υπέγραψαν την δανειακή σύμβαση»**, δηλαδή πρακτικά εντός μιας εικοσαετίας, άποψη ιδιαιτέρως βαρύνουσα σε σχέση με τα όσα διαμείβονται σήμερα σε παγκόσμια κλίμακα.

“Είναι τρομερό τι μπορεί να σου κάνει μια φλέβα ειρωνίας, χώνει την ουρά της παντού, παντού, δεν σ’ αφήνει στιγμή ν’ αφεθείς αφελώς, φοβάμαι ότι γίνομαι τερατωδώς φιλύποπτη, απαισίως κριτική έναντι της “πραγματικότητας”.“

Ο Πάουντ πηγαίνει στην Ιταλία στα 1924 και συνεργάζεται με το κίνημα του Μουσολίνι, το οποίο και αντιμετωπίζει σαν τελευταία ευκαιρία αντίδρασης στην διεθνή πολιτικο-οικονομική “σκευρωρία”. Συμμετέχει έως και στην Δημοκρατία του Σαλό : χαρακτηρίστηκε “θερμός υποστηρικτής του Μουσσολίνι” ( και, με τον τρόπο του, υπήρξε), αντισημιτιστής και “ένθερμος πολέμιος της εισόδου των ΗΠΑ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και της ως εκ τούτου ανάμιξής της στα Ευρωπαϊκά θέματα” ( αυτό το υπήρξε, σίγουρα).

Παρ’ όλα αυτά, οι Ιταλοί παρτιζάνοι που τον συνέλαβαν στο Τσιάβαρι στις 2 Μαίου του 1945, σε δυο μέρες τον άφησαν ελέυθερο.

Τρεις μέρες μετά, στις 5 Μαίου του ’45, παραδόθηκε μόνος του στους αμερικανούς, σ’ ένα στρατόπεδο έξω από την Πίζα. Τις πρώτες 25 μέρες του στο στρατόπεδο τις πέρασε κλεισμένος σ’ ένα ανοικτό κλουβί.

Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του έγραψε τα “Τραγούδια της Πίζας” (The Pisan Cantos), που ο ίδιος χαρακτήρισε ως work in progress και που, παραδόξως, κέρδισαν το πρώτο βραβείο Bollingen από τη βιβλιοθήκη του Κογκρέσου το 1948.

Δικάζεται στην Αμερική ως “εγκληματίας πολέμου-συνεργός των φασιστών- αντισημιτιστής”, αλλά με το ελαφρυντικό της ψυχικής διαταραχής δεν του αποδίδεται καμία ποινική ευθύνη.

Παρ’ όλα αυτά παραμένει έγκλειστος έως το 1958 στο Ψυχιατρείο των ποινικών κρατουμένων “Αγία Ελισάβετ” της Ουάσινγκτον, όπου συνεχίζει να γράφει τα Κάντος του και ταυτόχρονα να μεταφράζει αρχαία κινεζική ποίηση και την τραγωδία του Σοφοκλή “Τραχίνιαι”.

Το 1958 αποφυλακίστηκε με το αιτιολογικό της φρενοβλάβειας και επέστρεψε στην Ιταλία.

Στις ερωτήσεις των δημοσιογράφων, που τον περίμεναν στο λιμάνι της Νάπολης, απάντησε :

«..όλη η Αμερική είναι ένα άσυλο». (σημ. asylum= ψυχιατρείο)

Δεν ξαναμίλησε δημόσια ποτέ.

Πέθανε στη Βενετία στις 2 Νοεμβρίου του 1972.

Παραθέτω εδώ δύο αποφθέγματά του και τρία αποσπάσματα από ποιήματα.

Αποφθέγματα:

“Σκλάβος είναι αυτός που περιμένει να έρθει κάποιος να τον ελευθερώσει”.
“Όταν η λογοτεχνία ενός λαού εκφυλίζεται, εκφυλίζεται και ο ίδιος ο λαός”.

Αποσπάσματα από τα Pisan Cantos

Κάντο XLV – Με την Τοκογλυφία (μτφρ: Γιώργος Μπλάνας)
Με την τοκογλυφία,
δεν φτιάχνουν σπίτια οι άνθρωποι γερά:
η κάθε πέτρα λαξεμένη και βαλμένη στη θέση της σωστά
να στρώσει απάνω ο σοβάς,
να δέσει ο σκελετός, να κάτσουν τα στολίδια.
Με την τοκογλυφία
δεν ζωγραφίζουν οι άνθρωποι
παράδεισους στις εκκλησίες
μετά βαΐων και κλάδων,
την παναγιά να δέχεται τον άγγελο εξ ουρανών
κι απάνω εκεί στο πρόχειρο μολύβωμα να λάμπει
το φωτοστέφανό της….
Με την τοκογλυφία,
κρίμα μεγάλο κι άδικο ενάντια την φύση,
κάτι μπαγιάτικα αποφάγια το ψωμί σου
χάρτινο το ψωμί σου,
χωρίς το στάρι των βουνών και το σκληρό αλεύρι….
Ωδή για την επιλογή του τάφου μου
…………………………………………………
ΙΙ
Η εποχή απαιτούσε μιαν εικόνα
Του επιταχυνόμενου μορφασμού της,
Κάτι για τη σύγχρονη σκηνή
Όχι, πάντως μιαν Αττική χάρη,
Όχι, όχι ασφαλώς, τους σκοτεινούς ρεμβασμούς
Της εσωστρέφειας
Καλύτερα ψευδολογίες
Παρά τους κλασικούς σε παράφραση!
Η ‘εποχή απαιτούσε’ κυρίως ένα γύψινο εκμαγείο
Φτιαγμένο χωρίς καμιάν απώλεια χρόνου,
Μια πρόζα κινηματογραφική, όχι, όχι ασφαλώς, αλάβαστρο
Ή την ‘πλαστική»’ της ρίμας.
Ίτε
Πηγαίνετε τραγούδια μου, αναζητήστε τον έπαινό σας από τους νέους
Και από τους αδιάλλακτους
Βαδίστε μόνο ανάμεσα στους εραστές της τελειότητας.
Επιδιώξτε ακόμα να στέκεστε κάτω από το σκληρό Σοφόκλειο φως
Και αποδεχθείτε με ευχαρίστηση τα τραύματά σας από αυτό.
Καστοριά, 25/ 8/2015
Τάνια Κίτσου – σκηνοθέτης- ζωγράφος


Τετάρτη 31 Μαρτίου 2010https://yannisstavrou.blogspot.com/2010/03/20.html

Σχόλια & σύγχρονοι ζωγράφοι: Ο Εζρα Πάουντ είναι ένα μοναχικό ηφαίστειο...

Ποιητές & ζωγραφική, σύγχρονοι ζωγράφοι


Γιάννης Σταύρου, Στο κύμα, λάδι σε καμβά

Ω τραγούδιά μου,

Γιατί ψάχνετε τόσο αχόρταγα και τόσο περίεργα τα πρόσωπα των ανθρώπων,

μήπως και βρείτε ανάμεσά τους τον χαμένο σας νεκρό;

(Ezra Pound, Coda)

Για πολλούς, ο κορυφαίος ποιητής του 20ου αιώνα, "the poet of the poet's"...

Σπάνια ποιητής αγαπήθηκε και μισήθηκε όσο αυτός...

Έζρα Πάουντ, ένας μύθος της εποχής μας...

Χαρακτηριστική η ετυμηγορία του Γέιτς: «Δεν υπάρχει νεότερη γενιά ποιητών. Ο Εζρα Πάουντ είναι ένα μοναχικό ηφαίστειο».



Ezra Pound
Canto LXXXI*
(μτφρ.: Γιώργος Μπλάνας)
ΛΙΜΠΡΕΤΤΟ

Ωστόσο
πριν πεθάνει από το κρύο η εποχή
που κουβάλησε ένας ζέφυρος στους ώμους
στον χρυσαφένιο υψώθηκα ουρανό
ο Λωζ κι ο Τζένκις τον ύπνο σου φυλάνε
ο Ντόλμετς στο πλάι σου πάντα να 'ναι,
Αυτός λείανε το ξύλο
της βιόλας για να δυναμώσει την χαμηλή και την ψηλή;
Αυτός στρογγύλεψε την σκάφη του λαγούτου;
ο Λωζ κι ο Τζένκις τον ύπνο σου φυλάνε
ο Ντόλμετς στο πλάι σου πάντα να 'ναι,
Επλασες κόσμο ευάερο να φέρεις
το φύλλο από την ρίζα;
Σύγνεφο βρήκες διάφανο, που ομίχλη
και ίσκιος δεν του έμοιασαν ποτέ;
Ε, τότε λύτρωσέ με, πες μου -αλήθεια-
αν τραγούδησε ο Ουώλερ κι αν έπαιξε ο Ντάουλαντ.
Τα δυο σου μάτια θα γενούν μαχαίρια να με σφάξουν
αφού πλέον δεν δύναμαι ν' αντέξω την μπωτέ τους
Κι επί 180 χρόνια τίποτε σχεδόν.
Εντ ασκολντάντο ιλεγκιέρ μορμόριo
μπήκε στην σκηνή μου μια καινούργια λεπτή ισορροπία ματιών, κι αν ήταν
πνεύμα, υπόσταση κι αν ήταν- δεμένα μάτια τίποτε,
κρυμμένα ματιά, μάτια
σε καρναβάλι πάντως
θυμό δεν είχανε ζευγάρι
κι εγώ δεν είδα παρά μάτια, κι ανάμεσα στα μάτια χρώμα
διάστημα,
αμέριμνο ή ανύποπτο πάντως δεν είχε
όλο τον χώρο της σκηνής
μήτε ήταν τόπος για πλήρη Ειδώς
διείσδυση, διάτρηση
μονάχα μια σκιά πέρα στα πέρα φώτα
γαλάζιο τ' ουρανού
θάλασσα μες στην νύχτα
πράσινη λίμνη απάνω στα βουνά
λάμψη από μάτια ακάλυπτα στην επικράτεια μιας μάσκας τόσης δα.
Ο,τι πολύ αγάπησες σου μένει,
τα υπόλοιπα σαβούρα
Ο,τι πολύ αγάπησες δεν θα το στερηθείς
Ο,τι πολύ αγάπησες το αληθινό σου μέρισμα
κληρονομιά ενός κόσμου, δικού μου και δικού τους
ή μήπως κανενός;
Πρώτα ήρθαν τα ορατά, κι ακολούθησαν τ' απτά
Ηλύσια, έστω και στις αίθουσες του Αδη,
Ο,τι πολύ αγάπησες το αληθινό σου μέρισμα
Ο,τι πολύ αγάπησες δεν θα το στερηθείς
κένταυρος είναι το μυρμήγκι για τους δικούς του δράκοντές του.
Τέλειωνε πια μ' αυτήν την ματαιοδοξία, δεν έπλασε ο άνθρωπος
την τόλμη και την δύναμη, δεν έπλασε την τάξη ο άνθρωπος την χάρη,
Τέλειωνε πια μ' αυτήν την ματαιοδοξία, τέλειωνε λέω.
Μάθε απ' το πράσινο του κόσμου την θέση σου στην κλίμακα
της δημιουργίας ή της γνήσιας καλλιτεχνίας,
Τέλειωνε πια μ' αυτήν την ματαιοδοξία,
τέλειωνε Πακίν!
Ο πράσινος ο σκούφος ξέκανε την κομψότητά σου.
κυβέρνησε τον εαυτό σου κι οι άλλοι θα σε αντέξουν
Τέλειωνε πια μ' αυτήν την ματαιοδοξία
ένα σκυλί δαρμένο είσαι και πέφτει το χαλάζι,
μια κουρούνα που κορδώνεται και πάνω πότε βγαίνει πότε κρύβεται ο ήλιος,
Ασπρόμαυρη, μισή μισή,
δεν ξεχωρίζεις καν την φτερούγα απ' την ουρά σου
Τέλειωνε πια μ' αυτήν την ματαιοδοξία
Βρώμα φρικτή το μίσος σου
και τρέφεται με ψέμα,
Τέλειωνε πια μ' αυτήν την ματαιοδοξία,
Αμε, ταχιά και τέλειωνε, τσιγκούνης στην αγάπη, ναι
μα τέλειωνε μ' αυτήν την ματαιοδοξία,
τέλειωνε λέω.
Να πράξεις, άπρακτος μην μείνεις
αυτό δεν είναι δα ματαιοδοξία
Να χτυπήσεις μ' ευγένεια την πόρτα
που θ' ανοίξει ένας Μπλαντ να μυρίσεις στον αέρα
μια ζωντανή παράδοση ν' αδράξεις
σε μια ματιά σοφή γριά ματιά την φλόγα την αιώνια
όχι αυτό δεν είναι δα και ματαιοδοξία.
Το λάθος βρίσκεται σ' εκείνο,
που δεν πραγματοποίησες, το λάθος όλο σε μιαν απόφαση που δεν την πήρες
και τρέκλισε η απόφαση...

  • Έλληνες ποιητές και λόγιοι μετέφρασαν τον Έζρα Πάουντ στα ελληνικά. Ανάμεσα τους: Γιώργος Σεφέρης, Ζήσιμος Λορεντζάτος, Νίκος Σημηριώτης, Τάκης Μενδράκος, Τάσος Κόρφης, Στέφανος Ροζάνης, Γιώργος Βάρσος, Χάρης Βλαβιανός. Ιδιαιτέρως αναφέρουμε τον Αντώνη Ζέρβα, που τον μεταφράζει εδώ και μια εικοσαετία. Από τις πρώτες μεταφράσεις των Ασμάτων στις σελίδες του Εκηβόλου το 1982-3, ώς την πρώτη, δίγλωσση έκδοση της μετάφρασής τους το 1994 και την αναθεωρημένη, σημερινή έκδοση, ο Ζέρβας επανέρχεται διαρκώς στο κείμενο του Πάουντ, αναζητώντας νέα μονοπάτια προσέγγισής του.

Μερικά αποφθέγματα του Έζρα Πάουντ
(σε πρόχειρη δική μας μετάφραση)

  • Η μεγαλοφυία έχει δικαίωμα σε κάθε τρόπο έκφρασης.
  • Μεγαλοφυία... είναι η ικανότητα να βλέπεις δέκα πράγματα εκεί που ο συνηθισμένος άνθρωπος βλέπει ένα.
  • Η καλή τέχνη, ακόμη και η «ανήθικη», εκφράζει την απόλυτη αρετή. Η καλή τέχνη δεν μπορεί να είναι ανήθικη. Ως καλή τέχνη ορίζω την τέχνη που αντέχει την πραγματική μαρτυρία, ορίζω την ακριβέστατη τέχνη.
  • Καλοί συγγραφείς είναι εκείνοι που έχουν αποτελεσματική γλώσσα. Σαν να λέμε, κρατήσου ακριβής, κρατήσου σαφής.
  • Μεγάλη λογοτεχνία είναι απλά η γλώσσα που χρεώνεται την ερμηνεία στον απώτατο πιθανό βαθμό.
  • Εάν η λογοτεχνία ενός έθνους πέφτει, το έθνος ατροφεί και αποσυντίθεται.
  • Στην εποχή μας, η πληγή είναι ο νομισματικός αναλφαβητισμός, ακριβώς όπως η ανικανότητα της ανάγνωσης ενός απλού εντύπου ήταν η πληγή των προηγούμενων αιώνων.
  • Το διάβασμα απευθύνεται στη δύναμη. Ο άνθρωπος που διαβάζει πρέπει να είναι ένας άνθρωπος έντονα ζωντανός. Το βιβλίο πρέπει να είναι μια σφαίρα φωτός στο χέρι του.
  • Η πραγματική εκπαίδευση πρέπει τελικά να περιοριστεί στα άτομα που επιμένουν στη γνώση, το υπόλοιπο είναι σκέτη πρόβατο-βοσκή.
  • Θρησκεία, ωχ, ακόμη μία από αυτές τις πολυάριθμες αποτυχίες που προκύπτουν από την προσπάθεια να εκλαϊκευτεί η τέχνη.
  • Η εικόνα υπερισχύει της ιδέας. Είναι μια δίνη ή μια συστάδα λιωμένων ιδεών και προικίζεται με ενέργεια.
  • Ο σύγχρονος καλλιτέχνης πρέπει να ζήσει με τέχνη και βία. Οι θεοί του είναι βίαιοι θεοί. Οι αποκαλούμενοι καλλιτέχνες, των οποίων η εργασία δεν παρουσιάζει αυτήν τη σύγκρουση, είναι χωρίς ενδιαφέρον.
  • Το πραγματικό πρόβλημα με τον πόλεμο (τον σύγχρονο πόλεμο) είναι ότι δεν δίνει σε κανένα μια πιθανότητα να σκοτώσει τους σωστούς ανθρώπους.


Ezra Pound
USURA

Με την τοκογλυφία,
δεν φτιάχνουν σπίτια οι άνθρωποι γερά:
η κάθε πέτρα λαξεμένη και βαλμένη στη θέση της σωστά
να στρώσει απάνω ο σοβάς, να δέσει
ο σκελετός, να κάτσουν τα στολίδια.
Με την τοκογλυφία
δεν ζωγραφίζουν οι άνθρωποι
παράδεισους στις εκκλησίες
μετά βαΐων και κλάδων,
την παναγιά να δέχεται τον άγγελο εξ ουρανών
κι απάνω εκεί στο πρόχειρο μολύβωμα να λάμπει
το φωτοστέφανό της.
Με την τοκογλυφία
δεν αξιώνονται οι άνθρωποι Γκονζάγα,
κληρονόμους, παλλακίδες,
δεν φτιάχνονται οι εικόνες για ν’ αντέξουν
στον χρόνο και να μας αντέξουν
φτιάχνονται για να πουληθούν αμέσως
και πουλιούνται
Με την τοκογλυφία,
κρίμα μεγάλο κι άδικο ενάντια την φύση,
κάτι μπαγιάτικα αποφάγια το ψωμί σου
χάρτινο το ψωμί σου,
χωρίς το στάρι των βουνών και το σκληρό αλεύρι.
Με την τοκογλυφία χοντραίνει η μολυβιά.
Με την τοκογλυφία ξεχαλινώνονται οι γραμμές
κι οι άνθρωποι δεν βρίσκουν τόπο να φωλιάσουν.
Η πέτρα τρώει το λιθοξόο
κι ο αργαλειός τον υφαντή.
ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΚΟΓΛΥΦΙΑ
δεν φτάνει το μαλλί στην αγορά
και δεν αφήνει κέρδος το κοπάδι με την τοκογλυφία.
Μάστιγα, μάστιγα μεγάλη αυτή η τοκογλυφία
στομώνει τη βελόνα στο χέρι της κυράς
και σταματά το ακούραστο αδράχτι.
Δεν γίνεται Πιέδρο Λομπάρδο
ούτε κρασί με την τοκογλυφία.
Ντούτσιο δεν γίνεται ούτε Πιερ ντελά Φρανσέσκα
και Χουάν Μπελίν και Λα Καλούνια
ζωγραφιστή με την τοκογλυφία.
Αντζέλικο δεν γίνεται, δεν γίνεται Αμπρότζιο Πρέντις,
ούτε εκκλησία πέτρινη,
κι απάνω από την πύλη σμιλεμένο: Αγαπάτε Αλλήλους.
Άγιο Τρόφιμο… όχι, ασφαλώς, με την τοκογλυφία.
Και Άγιο Ιλαρίωνα… όχι, βεβαίως, με την τοκογλυφία.
Σκουριάζει η σμίλη με την τοκογλυφία.
Σκουριάζει η τέχνη κι ο τεχνίτης,
τρώει το νήμα ο αργαλειός,
κανείς δεν ξέρει πια να κάνει τα χρυσοκεντητά ,
έχει λεκέδες το γαλάζιο, σκορπίζεται το κρεμεζί,
Μέμλινκ δεν βρίσκει πια το σμαραγδί.
Έσφαξε η τοκογλυφία μες τη μήτρα το παιδί,
στόμωσε του νέου την ορμή,
την άνοια, την παράλυση έφερε στο κρεβάτι,
πήγε και ξάπλωσε ανάμεσα στη νύφη
και τον γαμπρό της
ΠΑΡΑΦΥΣΗ
Έφεραν πόρνες στην Ελευσίνα,
σερβίρουν πτώματα…
έτσι προστάζει η τοκογλυφία.

-----

Ezra Pound
« Ώ λαμπρέ Απόλλωνα

τιν' άνδρα, τιν' ήρωα, τίνα θεόν,

Σε ποιον θεό, ήρωα ή άνδρα

τσίγκινο ένα στεφάνι να φορέσω;»
« Είναι παλιά σας συνήθεια να ξεκάνετε τους καλούς συγγραφείς/

εσείς ή τους τρελλαίνετε / ή κλείνετε τα μάτια σαν αυτοκτονούν/

ή πάλι βρίσκετε δικαιολογίες για τα ναρκωτικά τους / και μιλάτε για παραφροσύνη και μεγαλοφυία/

Όμως εγώ δεν θα τρελλαθώ για να σας ευχαριστήσω/

δεν θα σας κολακέψω με έναν πρόωρο θάνατο/

Ώ όχι, εγώ θα αντέξω ως το τέλος /

θα νιώσω τα μίση σας να γλιστρούν στα πόδια μου
σαν ευχάριστο γαργάλημα/

να τα κοιτάζουν κοροϊδευτικά/

ενώ πολλοί κινούνται ύποπτα

και φοβούνται να πουν πως σας μισούν/

η γεύση της αρβύλας μου;

Ορίστε η γεύση της αρβύλας μου

χαϊδέψτε την/

βγάλτε και το βερνίκι με την γλώσσα σας»
Αναρτήθηκε από στις   
Ετικέτες , , , , , , 


ΒΙΒΛΙΟ

https://www.athensvoice.gr/culture/book/559677_neos-simantikos-ezra-pound-apo-ton-hari-vlaviano-kai-tin-agra

03.07.2019 | 16:52

Νέος –σημαντικός– Ezra Pound από τον Χάρη Βλαβιανό και την Άγρα


Ο Χάρης Βλαβιανός μεταφράζει τον μείζονα Αμερικανό μοντερνιστή ποιητή σε ένα νέο, δίγλωσσο ποιητικό βιβλίο


«Πηγή: https://www.athensvoice.gr/culture/book/559677_neos-simantikos-ezra-pound-apo-ton-hari-vlaviano-kai-tin-agra»



«Τα Cantos της εξιλέωσης - Το Canto της τοκογλυφίας - Στίχοι γραμμένοι για την Όλγα», ένα νέο βιβλίο με τα ποιήματα του Ezra Pound (μετάφραση Χάρη Βλαβιανού) κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα.

Δέκα τρία Cantos –ολόκληρα, σχεδιάσματα και αποσπάσματα– και οι «Στίχοι για την Όλγα» είναι το «ψαχνό» του δίγλωσσου αυτού ποιητικού βιβλίου των εκδόσεων Άγρα, στο οποίο ο Χάρης Βλαβιανός μεταφράζει Ezra Pound (1885-1972), τον μείζονα Αμερικανό μοντερνιστή ποιητή, με τον οποίο είχε καταπιαστεί πολύ έντονα και στο παρελθόν. 



Μερικά ποιήματα τα μεταφράζει για πρώτη φορά, όμως και όσα είχε μεταφράσει παλιότερα τα έχει ξαναδουλέψει. Επιπλέον, η καλή έκδοση δεν είναι «γυμνή», δεν διαθέτει μονάχα τα ποιήματα: πλαισιώνεται από πρόλογο της Mary de Rachewiltz, Εισαγωγή και Σημειώσεις του ίδιου του Βλαβιανού, Βιβλιογραφία, Βιογραφία - Εργογραφία του Pound και πλούσιο οπτικό υλικό (φωτογραφίες και σχέδια). 



Λεπτομερέστερα

Η Mary de Rachewiltz, κόρη του Pound, προλογίζει το βιβλίο αναφερόμενη στη μακρά γνωριμία της με τον μεταφραστή, από το 1999, τότε που αυτός είχε επισκεφθεί την ίδια και τη μητέρα της Olga Rudge στον πύργο τους, για να μελετήσει βιβλιογραφία σχετική με τον Pound. Κάνει επίσης λόγο για τη Mary Barnard, ελληνομαθή (τελικά) οιονεί μαθήτρια του Pound, τον Έλληνα γλύπτη και ποιητή Λεκάκη που εμπνεύστηκε από τον Pound, τις επισκέψεις του ποιητή και της ίδιας στην Ελλάδα κλπ. Εδώ υπάρχει και μια πρώτη αναφορά στα Σχεδιάσματα και Αποσπάσματα των Cantos της Πίζας, καθώς και στη σημασία τους για τους μελετητές του έργου του Pound.



ΣΧΕΤΙΚΑ

Γκρίζες μέλισσες: O Αντρέι Κούρκοφ και η γκρίζα ζώνη της Ανατολικής Ουκρανίας

Γκρίζες μέλισσες: O Αντρέι Κούρκοφ και η γκρίζα ζώνη της Ανατολικής Ουκρανίας

Ο ίδιος ο Βλαβιανός επιλέγει να δομήσει την Εισαγωγή του σε επιστολική βάση, με μορφή γραμμάτων προς τον ποιητή. Έξι κατά βάση μακρές επιστολές, όλες με ανοιξιάτικες ημερομηνίες στα χρόνια 2017-2018, αλλά με ακανόνιστη χρονολογική σειρά, απευθυνόμενες στο δεύτερο ενικό στον «Caro Ezra», συναπαρτίζουν την Εισαγωγή. Εδώ συνυπάρχουν πλείστα όσα στοιχεία, αναφορές και περιδιαβάσεις ενθέτει ο Βλαβιανός με πεδίο αναφοράς τη βιογραφία του Pound και ιδίως τις σχέσεις του με ομοτέχνους (πρώτα πρώτα με τον καλό του φίλο Τ.S. Eliot και τον άσπονδο φίλο του William Carlos Williams από το Πάτερσον, έχει σημασία η καταγωγή), τον φιλοφασισμό του ποιητή, εκδόσεις έργων του, τη μεταφραστική σχέση μεταξύ Pound - Βλαβιανού και πολλά άλλα στοιχεία, άνισης αξίας, μέχρι το τελευταίο γράμμα, που έχει, κατά τη γνώμη μου, και το περισσότερο «ζουμί».


Στο τελευταίο λοιπόν αυτό γράμμα, με ημερομηνία 2 Απριλίου 2017, ώρα 20.50, μεταξύ άλλων υπάρχουν:


Α. Οι σοβαρές αμφιβολίες του ίδιου του Pound για την αξία της ποίησής του, όπως τις είχε εκμυστηρευτεί σ’ ένα φίλο του: «Είναι ασυναρτησίες… Ήξερα τόσο λίγα για τόσο πολλά πράγματα… Διάβασα πολύ λίγα βιβλία… Μάζευα ετούτο ή εκείνο το πράγμα που μ’ ενδιέφερε και μετά τα χρησιμοπιούσα όλα μαζί, χωρίς να ξεδιαλέγω… Αλλά αυτός δεν είναι ο καλύτερος τρόπος για να φτιάξεις ένα έργο τέχνης».


ΣΧΕΤΙΚΑ

«Πάπυρος»: Η μεγάλη και γοητευτική περιπέτεια του βιβλίου

«Πάπυρος»: Η μεγάλη και γοητευτική περιπέτεια του βιβλίου

Β. Αποσπάσματα από τα Cantos CXVI και CXV, που αποτελούν απάντηση του ίδιου του Pound στις παραπάνω αμφιβολίες του, για τα οποία ο Βλαβιανός αποφαίνεται, νομίζω πολύ σωστά: «Είναι πράγματι αληθινή ποίηση. Μέσα από μια διαδικασία απογύμνωσης, ό,τι έχει απομείνει είναι λιτό σε λέξεις, αλλά πλήρες νοήματος». 


Γ. Σοβαρές κριτικές παρατηρήσεις που ταιριάζουν σε μια Εισαγωγή και μάλιστα δικαιολογούν και τον τίτλο της κεντρικής ενότητας του βιβλίου, δηλαδή «Tα Cantos της εξιλέωσης»: «Το κεντρικό θέμα για μένα, σ’ αυτά τα Cantos, είναι η συμπόνια… παρουσιασμένη με σεβασμό και ταπεινοφροσύνη, η οργή και ο διδακτισμός έχουν πλέον παραμεριστεί… Αυτοκατηγορείσαι τώρα γιατί δεν είδες καθαρότερα στο παρελθόν… Βασανίζεσαι συνεχώς από τις αμφιβολίες…». Τελικά, ο μεταφραστής δικαιολογεί πλήρως τον ποιητή και για τις αρχικές του χίμαιρες και –φυσικά– για τη μεταστροφή του, αποδίδοντάς του αγνά κίνητρα και λογίζοντας τα Cantos αυτά (γραμμένα εν πολλοίς σε συνθήκες εγκλεισμού – μεταξύ φυλακής και ψυχιατρείου, αφού ο Pound είχε συλληφθεί μεταπολεμικά για εσχάτη προδοσία), εξιλεωτικά.



Όσον αφορά τώρα το περιεχόμενο των Cantos / Σχεδιασμάτων / Αποσπασμάτων, η μεν μεταφραστική δουλειά του Βλαβιανού είναι μια χαρά (το μετάφρασμα εννοώ), αλλά για το πρωτότυπο έχω την ταπεινή γνώμη ότι –για ένα μεγάλο μέρος του τουλάχιστον– ισχύει αυτό που ο ίδιος ο Pound είχε πει νωρίτερα για την ποίησή του: «Είναι ασυναρτησίες». Ή έστω εκζήτηση. Οι Σημειώσεις του μεταφραστή (που εμφανίζεται και ως εκδότης/επιμελητής –εννοώ editor, όχι publisher– σε δύο κομμάτια, βαφτίζοντάς τα με λατινική αρίθμηση σε αγκύλες, πράγμα θεμιτό στη συγκεκριμένη περίπτωση) εξαιρετικές. Αλλά έχει νόημα μια ποίηση που οι Σημειώσεις αυτές είναι (καθ’ υπερβολήν το λέω) σχεδόν τόσες, όσες και οι πρωτότυποι στίχοι;   


Ακολουθεί στην έκδοση το «Canto της τοκογλυφίας», το XLV. Πρόκειται για σαφώς πιο επικεντρωμένο, ευσύνοπτο ποίημα, δυο σελίδες όλες όλες.  Η εκζήτηση είναι μικρότερη, τα συνεχή αγγλικά είναι περισσότερα απ’ ό,τι στα προηγούμενα ποιήματα, οι αλλότριες και/ή ιδιωτικές αναφορές πολύ λιγότερες. Η λέξη που κυριαρχεί κι επαναλαμβάνεται είναι η λατινική usura = τοκογλυφία. Κι εδώ η μετάφραση τα βγάζει πέρα, ενώ οι μιας σελίδας Σημειώσεις βοηθάνε πολύ.  


Τέλος, έρχονται οι «Στίχοι για την Όλγα». Εδώ βρήκα εξαιρετικά σημεία μεταερωτικής  ποίησης από τον Pound για τη σύντροφό του, με την οποία είχαν ξανασμίξει μετά από κάποια χρόνια διάστασης (1954 - 1962). Και λέω μεταερωτικής γιατί Pound είναι, δεν υπάρχουν εδώ αγάπες και λουλούδια. Υπάρχουν αναφορές στη μαγκιά της Όλγας (επαγγελματίας του βιολιού) απέναντι στο Μουσολίνι (ερασιτέχνης του ίδιου οργάνου), αναφορές σε τόπους της κοινής τους ζωής στην Ιταλία καθώς και στίχοι σαν αυτούς: «Οι στίχοι αυτοί ανήκουν / στο έσχατο CANTO / ό,τι κι αν γράψω στο μεταξύ» (και πραγματικά ακολούθησαν κι άλλοι, δεν τέλειωσε μ’ αυτούς). Οι δε τελευταίοι φαίνεται πως γράφτηκαν λίγο πριν τον θάνατό του. Και στο κομμάτι αυτό η δουλειά του μεταφραστή - επεξηγητή είναι θηριώδης.  



Δύο μικρές ενστάσεις 

Ο όρος «Σημειώσεις» χρησιμοποιείται τόσο για αποσπασματικά σχεδιάσματα του ίδιου του Pound, όσο και για επεξηγηματικά στοιχεία που παραθέτει ο μεταφραστής, πράγμα που μπορεί να προκαλέσει –πρόσκαιρη πάντως– σύγχυση στον αναγνώστη. Αρκετά ξένα ονόματα καταγράφονται άλλοτε με ελληνικό, άλλοτε με λατινικό αλφάβητο, πράγμα που επίσης μπορεί να προκαλέσει –μονιμότερη– σύγχυση στον αναγνώστη. Παράδειγμα ο ίδιος ο Pound/Πάουντ. Αν υπάρχει κάποιο κριτήριο επιλογών για τη δισημία αυτή, εμένα μού διέφυγε. 


Προσωπική γνώμη: σε αντίθεση με άλλους κορυφαίους μοντερνιστές του 20στού αιώνα, που είτε τους εκτιμώ πολύ (π.χ. ο μεγάλος Ιρλανδός πεζογράφος) είτε δεν έχω γνώμη, γιατί δεν ξέρω καλά το έργο τους (π.χ. ο μεγάλος Γαλλοεβραίος πεζογράφος), είτε δεν με τρελαίνουν αλλά μου δίνουν πράγματα (π.χ. ο «Possum»), ποτέ δεν συμπάθησα τον Pound. Οι φίλοι ωστόσο του μεγάλου Αμερικανού ποιητή θα εκτιμήσουν το παρόν βιβλίο για το νέο υλικό, αλλά και την αρτιότητα της δουλειάς και τη φιλοτιμία των συντελεστών (μεταφραστής, εκδότης). Εδικά σε μια εποχή που διάφοροι επιμένουν να αποκαλούν «μετάφραση» μια διαδικασία «διαισθητική», «με την καρδιά», «δίχως λεξικό», με σώρευση συνώνυμων λέξεων κατά βούληση, η εμμονή του Βλαβιανού και άλλων αληθινών μεταφραστών στη συνέπεια αποτελεί σχεδόν καλλιτεχνική στράτευση.


Info

«Τα Cantos της εξιλέωσης - Το Canto της τοκογλυφίας - Στίχοι γραμμένοι για την Όλγα» Εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις Χάρης Βλαβιανός. Πρόλογος Mary de Rachewiltz».  Δίγλωσση έκδοση, εκδ. Άγρα


«Πηγή: https://www.athensvoice.gr/culture/book/559677_neos-simantikos-ezra-pound-apo-ton-hari-vlaviano-kai-tin-agra»



https://www.podomatic.com/podcasts/poiein/episodes/2011-10-22T09_16_10-07_00



Ezra Pound, Hugh Selwyn Mauberley IV
by poiein podcast
https://www.podomatic.com/podcasts/poiein/episodes/2011-10-22T09_16_10-07_00
Αναρτήθηκε στις
Εγγραφή σε: Αναρτήσεις (Atom)