ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ -ΕΝΟΤΗΤΑ 10

ΔΕ ΔΙΔΑΣΚΕΤΑΙ

Οι τρεις Μοίρες σε χαρακτικό του 16ου αι. Αριστερά, η Κλωθώ γνέθει το νήμα της ζωής του ανθρώπου. Στο κέντρο, η Λάχεσις τυλίγει το νήμα μοιράζοντας τους κλήρους. Δεξιά, η Άτροπος κόβει το νήμα με τα δόντια της, οριοθετώντας τον θάνατο του ανθρώπου (Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης).

Ένας δύσκολος αντίπαλος Α. Κείμενο Ο Λουκιανός καυτηριάζει στο σύνολο του έργου του τις δεισιδαιμονίες των συγχρόνων του, την προσποίηση και τις παρεξηγήσεις των φιλοσόφων, τις ανθρώπινες αδυναμίες. Δεν ανήκει σε καμία φιλοσοφική σχολή, αμφισβητεί τις αυθεντίες, ειρωνεύεται τη ματαιοδοξία των ανθρώπων, τα σύμβολα και τις ξεπερασμένες ιδέες. Η σκέψη του είναι καθαρή και γοργή, οι διάλογοί του είναι χαριτωμένοι και ζωηροί. Χαρακτηριστικός είναι ο διάλογος ανάμεσα στον ληστή Σώστρατο που κρίνεται για τις αμαρτίες του και στον κριτή του Κάτω Κόσμου Μίνωα. ΣΩΣ: Ὁπόσα ἔπραττον ἐν τῷ βίῳ, πότερα ἑκὼν ἔπραττον ἢ ἐπεκέκλωστό μοι ὑπὸ τῆς Μοίρας; ΜΙΝ: Ὑπὸ τῆς Μοίρας δηλαδή. ΣΩΣ: Οὐκοῦν καὶ οἱ χρηστοὶ ἅπαντες καὶ οἱ πονηροὶ δοκοῦντες ἐκείνῃ ὑπηρετοῦντες ταῦτα ἐδρῶμεν; ΜΙΝ: Ναί, τῇ Κλωθοῖ, ἣ ἑκάστῳ ἐπέταξε γεννηθέντι τὰ πρακτέα. ΣΩΣ: Εἰ τοίνυν ἀναγκασθείς τις ὑπ' ἄλλου φονεύσαι τινὰ οὐ δυνάμενος ἀντιλέγειν, οἷον δήμιος ἢ δορυφόρος, ὁ μὲν δικαστῇ πεισθείς, ὁ δὲ τυράννῳ, τίνα αἰτιάσῃ τοῦ φόνου; ΜΙΝ: Δῆλον ὡς τὸν δικαστὴν ἢ τὸν τύραννον, ἐπεὶ οὐδὲ τὸ ξίφος αὐτό· ὑπηρετεῖ γὰρ ὄργανον ὂν τοῦτο πρὸς τὸν θυμὸν τῷ πρώτῳ παρασχόντι τὴν αἰτίαν. ΣΩΣ: Οὐκοῦν ὁρᾷς πῶς ἄδικα ποιεῖς κολάζων ἡμᾶς ὑπηρέτας γενομένους ὧν ἡ Κλωθὼ προσέταττεν; Οὐ γὰρ δὴ ἐκεῖνό γε εἰπεῖν ἔχοι τις ὡς ἀντιλέγειν δυνατὸν ἦν τοῖς μετὰ πάσης ἀνάγκης προστεταγμένοις. ΜΙΝ: Ὦ Σώστρατε, πολλὰ ἴδοις ἂν καὶ ἄλλα οὐ κατὰ λόγον γιγνόμενα, εἰ ἀκριβῶς ἐξετάζοις. Ἀπόλυσον αὐτόν, ὦ Ἑρμῆ, καὶ μηκέτι κολαζέσθω. Ὅρα δὲ μὴ καὶ τοὺς ἄλλους νεκροὺς τὰ ὅμοια ἐρωτᾶν διδάξῃς. Λουκιανός, Νεκρικοὶ Διάλογοι 24.2-3 (διασκευή)

Γλωσσικά σχόλια

πότερα τι από τα δύο ὁ ἑκών, ἡ ἑκοῦσα, τὸ ἑκόν με τη θέληση κάποιου ἐπεκέκλωστό (οριστ. υπερσ. ρ. ἐπικλώθομαι)μοι ὑπὸ τῆς Μοίρας είχαν καθοριστεί για μένα από τη Μοίρα (πβ. Κλωθώ) δηλαδή φανερά, φυσικά οὐκοῦν λοιπόν ὁ χρηστός, ἡ χρηστή, τὸ χρηστόν ο ενάρετος δοκέω, δοκῶ δίνω την εντύπωση ἣ ἐπέταξε ἑκάστῳ γεννηθέντι τὰ πρακτέα η οποία όρισε (πβ. ν.ε.: επιτακτικός, επίταξη) για τον καθένα τι έπρεπε να κάνει, όταν γεννήθηκε εἰ… φονεύσαι (ευκτ. αορ. ρ. φονεύω) αν σκότωνε ἀντιλέγω διαφωνώ, προβάλλω αντίρρηση (πβ. ν.ε.: αντίλογος, αντίρρηση) οἷον π.χ. ὁ δορυφόρος αυτός που φέρει δόρυ, ο σωματοφύλακας δικαστῇ πεισθείς (μτχ. παθ. αορ. α΄ ρ. πείθομαι) υπακούοντας σε δικαστή αἰτιάσῃ (ορ. μέλλ. ρ. αἰτιάομαι, αἰτιῶμαι) θα κατηγορήσεις (πβ. ν.ε.: αιτίαση) δῆλον ὡς φανερά (πβ. ν.ε.: δήλωση, έκδηλος) ὑπηρετεῖ ὄργανον ὂν πρὸς τὸν θυμόν τῷ πρώτῳ παρασχόντι τὴν αἰτίαν ως όργανο εκτελεί τη θέληση του πρωταιτίου κολάζω τιμωρώ (πβ. ν.ε.: κόλαση, κολαστήριο) τοῖς μετὰ πάσης ἀνάγκης προστεταγμένοις σε εντολές που έπρεπε κατ’ ανάγκη να εκτελεστούν οὐ κατὰ λόγον παράλογα ἀπόλυσον (προστ. αορ. ρ. ἀπολύω) αὐτόν ελευθέρωσέ τον μηκέτι κολαζέσθω (προστ. ενεστ. ρ. κολάζομαι) ας μην τιμωρείται άλλο / πια ὅρα μή… πρόσεξε μην / μήπως ἐρωτᾶν (απαρ. ενεστ. ρ. ἐρωτάω, ἐρωτῶ) να ρωτούν

Ερμηνευτικά σχόλια τῇ Κλωθοῖ: Οι τρεις Μοίρες σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία ήταν: η Κλωθώ, που έκλωθε το νήμα της ζωής, η Λάχεσις, που μοίραζε στους ανθρώπους αυτό που ανή κε στον καθένα, και η Ἄτροπος, που φρόντιζε να μην υπάρξει καμία αλλαγή σε ό,τι ήταν γραφτό να συμβεί. Η λέξη «μοῖρα» σχετίζεται ετυμολογικά με το ρήμα «μοιράζω», είναι δηλαδή το «μερίδιο» και το «μερτικό», το κομμάτι που παίρνει ο καθένας από τη μοιρα σιά ενός όλου. Έτσι, μοίρα σημαίνει πάνω απ’ όλα το μερίδιο που διεκδικεί ο καθένας  στη ζωή και στην ευτυχία.

Ερωτήσεις Να διατυπώσετε με δικά σας λόγια τον συλλογισμό με τον οποίο ο Σώστρατος αποποιείται την  ευθύνη για τις εγκληματικές πράξεις του. Να σχολιάσετε την επιχειρηματολογία του. Πώς αντιδρά ο σοφός κριτής Μίνωας στην επιχειρηματολογία του Σώστρατου; Στην εισαγωγή του κειμένου της Ενότητας διαβάζουμε: «Ο Λουκιανός... αμφισβητεί τις αυ θεντίες, ειρωνεύεται τη ματαιοδοξία των ανθρώπων, τα σύμβολα και τις ξεπερασμένες ιδέες».  Ποιες από τις παρατηρήσεις αυτές επιβεβαιώνονται από το κείμενο που μόλις μελετήσατε; Η αντίληψη πως οι ανθρώπινες πράξεις είναι προδιαγεγραμμένες από τη μοίρα επιβιώνει ως τις  μέρες μας. Πώς εξηγείται, κατά τη γνώμη σας, αυτό; Β1. Λεξιλογικός Πίνακας    βίος [= η ζωή, η περιουσία]  [στο κείμενο συναντήσατε τον τύ πο: τῷ  βίῳ]  Αρχαία Ελληνική Αρχαία / Νέα  Ελληνική Νέα  Ελληνική βιοτεύω [= ζω] ἡ βιοτήὁ βίοτος [= η ζωή] βιωτός [= αυτός τον οποίο αξίζει να ζήσει κάποιος] βιῶ (-ώνω) ἡ βίωσις (-η) βιοτικόςβιώσιμος βίωμαβιωματικός βιωματικότητα βιωσιμότητα ὁ βιοδότης ἀναβιώσκω, -ομαι [= επαναφέρω κάποιον στη ζωή] συμβιοτεύω Πολύβιος ἡ βιογραφία βιολόγος [= (α.ε.) ηθοποιός, μίμος, (ν.ε.) επιστήμονας που ασχολείται με τη βιολογία] βιομήχανος [= (α.ε.) ευφυής, (ν.ε.) ο ιδιοκτήτης εργοστασίου] ἀβίωτοςαἰωνόβιοςἀμφίβιοςἀναβιῶ (-ώνω) ἡ ἀναβίωσις (-η) ἀποβιῶ (-ώνω) διαβιῶ (-ώνω) ἡ διαβίωσις(-η) ἐπιβιῶ (-ώνω) ἡ ἐπιβίωσις (-η) συμβιῶ (-ώνω) ἡ συμβίωσις (-η) βραχύβιοςἔμβιοςἡμερόβιος [για ζώα που ενεργοποιούνται στη διάρκεια της ημέρας] μακρόβιοςσύμβιος (ν.ε. η συμβία)] βιογένεσηβιοηθική βιοθεωρία βιοτέχνης βιότοποςβιοψίαβιοπάληβιοπορισμόςαερόβιος [= αυτός που χρειάζεται οξυγόνο για να ζήσει] αντιβίωσηαντιβιοτικόαυτοβιογραφίαισόβιοςκοινόβιολαθρόβιοορεσίβιος [= ορεινός] σωσίβιο Ασκήσεις Για τις λέξεις που δίνονται να γράψετε από μία τουλάχιστον λέξη (ουσιαστικό  βιολόγος ______________________ βιομήχανος ______________________ μακρόβιος ______________________ βιοτέχνης ______________________ βιοπορισμός ______________________ η επίθετο) της ν.ε. από την ίδια οικογένεια:  Να συμπληρώσετε τις φράσεις με την κατάλληλη λέξη από τον Λεξιλογικό Πίνακα: α. Μου έκανε τον βίο ____________. Είναι πολύ απαιτητικός εργοδότης. β. Κατά τη διάρκεια της εγχείρησης οι γιατροί πήραν ένα δείγμα για ____________ , προκειμέ νου να εκτιμήσουν τη φύση του προβλήματος. γ. Οι μοναχοί που γνωρίσαμε ζουν σε ένα ____________ στη Μακεδονία. δ. Μόλις εγκατασταθήκαμε στην καμπίνα μας, ο καμαρότος φρόντισε να μας ενημερώσει πού  βρίσκονταν τα ____________ μας, για την περίπτωση κινδύνου. ε. Η ____________ μαζί της είναι πολύ εύκολη. Είναι καλή νοικοκυρά και ζεστός άνθρωπος. στ. Καταδικάστηκε σε ____________ κάθειρξη για τα εγκλήματα που διέπραξε. Να εξηγήσετε τη σημασία και τη χρήση των φράσεων που δίνονται. Συμβουλευτείτε  τα  λεξικά σας:βίος και πολιτεία βίοι παράλληλοι ελαφρά βιομηχανία – βαριά βιομηχανία βιομηχανική κοινωνία – βιομηχανική ζώνη βιολογικός καθαρισμός – βιολογικός πόλεμος Β2. Ετυμολογικά Επαναληπτικές ασκήσεις Να κατατάξετε τις σύνθετες λέξεις της α.ε. στον πίνακα που ακολουθεί ανά α΄ συνθετικό λέξη κλιτή λέξη άκλιτη ουσιαστικό επίθετο ρήμα επίρρη μα πρόθεση αχώριστο μόριο λογα με την κατηγορία στην οποία ανήκει το α΄ συνθετικό τους: λαιμοτόμος, κο σμογονία, βραδύπους, πρόσοδος, μισθοδότης, ἀξιόπιστος, πρόγνωσις, κωμόπολις, ἄοκνος, πάγ χρηστος, ἀνδράποδον, φυγόπονος. Να σχηματίσετε σύνθετα ονόματα της α.ε. με τα συνθετικά που δίνονται: φίλος + θεός _____________________________ παρά +  σῖτος ______________________________ ὑπέρ + μέτρον _____________________________ πολύς + πρᾶγμα ______________________________ δῆμος + γέρων _____________________________ μετά +  οἶκος ______________________________ σάρξ + τρώγω (θ. φαγ-) _____________________________ πείθω + ἡνία ______________________________ Να αναλύσετε ετυμολογικά τις σύνθετες λέξεις της α.ε. που σας δίνονται. Στη συνέχει α να προσδιορίσετε σε ποιο μέρος του λόγου ανήκει κάθε συνθετικό τους μέρος (λέξη  κλιτή, άκλιτη κτλ.), π.χ. παιδαγωγός: παῖς + ἄγω.  παρατίθημι ______________________________ μεταδίδωμι ______________________________ ἄτεκνος ______________________________ ὁμοτράπε ζος ______________________________ παυσίπονος ______________________________ καλοήθης ______________________________ εἰσπράκτωρ ______________________________ ὁδηγός ______________________________ δορυφόρος ______________________________ Χρησιμοποιώντας τα συνθετικά που δίνονται να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της  α.ε. Προσοχή στις αλλαγές στο β΄ συνθετικό, όπου χρειάζονται:  σύν + λέγω ὁ __________________________ οἶνος + χέ ω ὁ __________________________ ὕδωρ + φέρω ὁ __________________________ νομός + ἄρ χω ὁ __________________________ ὀκτώ + ποῦς ὁ __________________________ ψυχή + πέ μπω ὁ __________________________ ἄλλος + γλῶσσα ὁ __________________________ Χρησιμοποιώντας τα συνθετικά που δίνονται να σχηματίσετε σύνθετα ονόματα  της α.ε. Προσοχή στις αλλαγές των ρημάτων ως β΄συνθετικών: κρέας + πωλῶ ὁ __________________________ δυσ- + σέβο μαι ὁ __________________________ γυμνάσιον + ἄρχω ὁ __________________________ νίκη + φέ ρω ὁ __________________________ ψυχή + φθείρω ὁ __________________________ χείρ + ἄ γω ὁ __________________________ Να γράψετε τα παρασύνθετα ρήματα σε -έω που προέρχονται από τα σύνθετα ονόμα τα: ἀπειθής __________________________ λογομάχος __________________________ ἀργυρολόγος __________________________ ὀλιγόψυχος __________________________ Γ. Γραμματική – Σύνταξη Επαναληπτικές ασκήσεις τὸ ξίφος, ὑπηρέτας: Να κλίνετε τα ουσιαστικά. ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ονομ. γεν. δοτ. αιτ. κλητ. Να αναγνωρίσετε γραμματικά τον τύπο ἑκὼν και να συμπληρώσετε τον παρακάτω  πίνακα με την ονομαστική, γενική και δοτική του επιθέτου στο γένος και στον αριθμό  όπου βρίσκεται:  ονομ. γεν. δοτ. ἔχοι: Να γράψετε το γ΄ ενικό και β΄ πληθυντικό του ίδιου χρόνου στις εγκλίσεις του  παρακάτω πίνακα. οριστική υποτακτική ευκτική γ΄εν. β' πληθ. μοι, τοῦτο, ὧν: Να κλιθούν στο γένος και στον αριθμό όπου βρίσκονται.  οἱ χρηστοὶ ἅπαντες, πάσης ἀνάγκης: Να κλιθούν οι φράσεις στο γένος και στον αριθμό  όπου βρίσκονται. Εἰ τοίνυν ἀναγκασθείς τις ὑπ’ ἄλλου φονεῦσαι τινὰ οὐ δυνάμενος ἀντιλέγειν, οἷον  δήμιος ἢ δορυφόρος, ὁ μὲν δικαστῇ πεισθείς, ὁ δὲ τυράννῳ, τίνα αἰτιάσῃ τοῦ φόνου;  Να αναγνωρίσετε γραμματικά τις ερωτηματικές και αόριστες αντωνυμίες και να τις  κλίνετε στο γένος όπου βρίσκονται και στους δύο αριθμούς. ἴδοις ἄν: Να σχολιάσετε τη σημασία της ευκτικής (με ιδιαίτερη προσοχή στο ἄν). Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τη γραμματική αναγνώρισή τους στη  στήλη Β΄ και στη συνέχεια να γράψετε το α΄ ενικό πρόσωπο ενεστώτα κάθε ρήματος  στην έγκλιση και στη φωνή όπου βρίσκεται: Α' Β' α. παιδεύοιεν β. εἴην γ. λελυκὼς ᾖ  δ. θεραπεύσωμεν ε. θύσοιτε 1. γ΄ εν. υποτ.  παρακ. 2. α΄ εν. ευκτ.  ενεστ. 3. β΄ πληθ.  ευκτ. μέλλ. 4. γ΄ πληθ.  ευκτ. ενεστ. 5. α΄ πληθ.  υποτ. αορ. Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις των ουσιαστικών και να τα τονίσετε: α. τὸν μεγαλόφρονα ῥητορ_____ δ. τῶν ἀνδρείων  Ἑλλην _____ β. τὰς εὐκόσμους ἀσπιδ _____ ε. τοῦ μεγάλου  γυπ _____ γ. τῷ σεβαστῷ φυλακ _____ Να αναγνωρίσετε τα απαρέμφατα των παρακάτω φράσεων αναφέροντας τη συντακτ ική θέση, το είδος και το υποκείμενό τους. Κατόπιν να εξετάσετε, όπου χρειάζεται, αν  παρατηρείται ταυτοπροσωπία ή ετεροπροσωπία: α. Ἐμοὶ δοκεῖ τούτῳ διαφέρειν ἄνδρα τῶν ἄλλων ζώων, τῷ λόγῳ. β. Οἱ Πέρσαι οἴονται τοὺς ἀχαρίστους καὶ περὶ θεῶν ἀμελῶς ἔχειν. γ. Ὑμεῖς τοίνυν εἰώθατε (= συνηθίζετε) ἐρωτᾶν, τί χρὴ ποιεῖν. δ. Μένων ὁ Θετταλὸς φίλος ἐβούλετο εἶναι τοῖς μέγιστα δυναμένοις (= με τους πάρα πολύ ισχυ ρούς). Να αναγνωρίσετε το είδος των μετοχών (επιρρηματικές ή κατηγορηματικές) των παρα κάτω φράσεων και να βρείτε τα υποκείμενά τους. Κατόπιν να χαρακτηρίσετε τις επιρ ρηματικές ως συνημμένες ή απόλυτες:  α. Τῶν στρατιωτῶν λεγόντων, ὁ στρατηγὸς ἀπεκρίνατο. β. Ὁρᾷ ὑμᾶς πιστεύοντας ταῖς διαβολαῖς.  γ. Νενικηκότες τροπαῖον ἐστήσαντο.  δ. Φανερός ἦν τοῖς νόμοις ὑπηρετῶν. Στις παρακάτω φράσεις να εντοπίσετε τα αντικείμενα και να τα διακρίνετε σε άμεσο  και έμμεσο: α. Ὁ πάππος τὸν Κῦρον στολὴν καλὴν ἐνέδυσε.  β. Λακεδαιμόνιοι ἐκώλυον (= παρεμπόδιζαν) τοὺς Ἠλείους τοῦ ἀγῶνος.  γ. Μήτε ὑπεσχόμην (= υποσχέθηκα) μηδενὶ μηδὲν μάθημα.  δ. Μεταδίδωμι τῷ βουλομένῳ τοῦ ἐν τῇ ἐμῇ ψυχῇ πλούτου. Να συμπληρώσετε τους τύπους που ζητούνται στην κατάλληλη θέση: α. γ΄ πληθ. ευκτ. ενεστ. ρ. γιγνώσκω. β. β΄ εν. ευκτ. μέλλ. ρ. ῥίπτω. γ. α΄ πληθ. υποτ. αορ. ρ. ἀκούω δ. γ΄ εν. υποτ. ενεστ. ρ. ψηφίζω. ε. α΄ εν. ευκτ. αορ. ρ. ἁρπάζω. στ. β΄ πληθ. υποτ. αορ. ρ. ἱδρύω. ζ. ονομ. εν. θηλ. μτχ. ενεστ. ρ. σῴζω

Ενότητα 10η 
ΠΗΓΗ http://eu-mathein.gr/wp-content/uploads/2015/04/10.pdf

Ένας δύσκολος αντίπαλος



 ΣΩΣ. Ὁπόσα ἔπραττον ἐν τῷ βίῳ,
 ΣΩΣ: Πόσα από αυτά που έκανα στη ζωή μου πότερα ἑκών ἔπραττον τι από τα δύο: τα έκανα με τη θέλησή μου ἢ ἐπεκέκλωστό μοι ὑπὸ τῆς Μοίρας; ή μου είχαν καθοριστεί από τη Μοίρα; ΜΙΝ: Ὑπὸ τῆς Μοίρας δηλαδή. ΜΙΝ: Είναι φανερό από τη Μοίρα. ΣΩΣ: Οὐκοῦν καὶ οἱ χρηστοὶ ἅπαντες καὶ οἱ πονηροὶ δοκοῦντες ΣΩΣ: Λοιπόν, και όλοι οι ενάρετοι και όσοι φαίνονται κακοί ἐκείνῃ ὑπηρετοῦντες ταῦτα ἐδρῶμεν; κάναμε αυτά υπηρετώντας εκείνη; ΜΙΝ: Ναί, τῇ Κλωθοῖ, ἥ ἑκάστῳ ἐπέταξε γεννηθέντι τὰ πρακτέα. ΜΙΝ: Ναι, (κάνουμε το θέλημα) της Κλωθώς η οποία όρισε για τον καθένα τι έπρεπε να κάνει, όταν γεννήθηκε. ΣΩΣ: Εἰ τοίνυν ἀναγκασθεὶς τις ὑπ’ ἅλλου φονεύσαι τινὰ ΣΩΣ¨ Εάν λοιπόν κάποιος, εξαναγκασμένος από κάποιον άλλον, σκοτώσει κάποιον οὐ δυνάμενος ἀντιλέγειν, χωρίς να μπορεί να προβάλλει αντίρρηση οἷον δήμιος ἢ δορυφόρος, όπως για παράδειγμα ένας δήμιος ή ένας δορυφόρος ὁ μὲν δικαστῇ πεισθείς, ὁ δὲ τυράννῳ, ο ένας υπακούοντας σε δικαστή, κι άλλος σε τύραννο, τίνα αἰτιάσῃ τοῦ φόνου; ποιον θα κατηγορήσεις για το φόνο; ΜΙΝ: Δῆλον ὡς τὸν δικαστὴν ἢ τὸν τύραννον, ΜΙΝ: Είναι φανερό το δικαστή ή τον τύραννο, ἐπεὶ οὐδὲ τὸ ξίφος αὐτό· κι όχι το ίδιο το ξίφος· ὑπηρετεῖ γὰρ ὄργανον ὂν τοῦτο πρὸς τὸν θυμὸν τῷ πρώτῳ παρασχόντι τὴν αἰτίαν. γιατί ως όργανο εκτελεί τη θέληση του πρωταιτίου. ΣΩΣ: Οὐκοῦν ὁρᾷς πῶς ἄδικα ποιεῖς ΣΩΣ: Βλέπεις, λοιπόν, πόσο άδικα κάνεις κολάζων ἡμὰς ὑπηρέτας γενομένους ὧν ἡ Κλωθὼ προσέταττεν; να μας τιμωρείς επειδή γίναμε υπηρέτες αυτών που η Κλωθώ διατάζει; Οὐ γὰρ δὴ ἐκεῖνό γε εἰπεῖν ἔχοι τὶς ὡς ἀντιλέγειν δυνατὸν ἦν Γιατί βέβαια δεν μπορεί κανεί να υποστηρίζει εκείνο, ότι δηλαδή ήταν δυνατό να προβάλλει αντίρρηση τοῖς μετὰ πάσης ἀνάγκης προστεταγμένοις. σε εντολές που έπρεπε κατ’ ανάγκη να εκτελεστούν ΜΙΝ: Ὧ Σώστρατε, πολλὰ ἴδοις ἂν καὶ ἄλλα οὐ κατὰ λόγον γιγνόμενα, ΜΙΝ: Σώστρατε, θα δεις κι άλλα πολλά παράλογα εἰ ἀκριβῶς ἐξετάζοις. αν τα εξετάζεις με ακρίβεια. Ἀπόλυσον αὐτόν, ὦ Ἑρμῆ, καὶ μηκέτι κολαζέσθω. Ερμή, ελευθέρωσέ τον κι ας μην τιμωρείται άλλο πια. Ὅρα δὲ μὴ καὶ τοὺς ἄλλους νεκροὺς τὰ ὅμοια ἐρωτᾶν διδάξῃς.

 Πρόσεξε όμως να μη διδάξεις και στους άλλους νεκρούς να ρωτούν παρόμοια.
 Λουκιανός, Νεκρικοὶ διάλογοι 24.2-3 (διασκευὴ)
 Νοηματική απόδοση κειμένου 
Στο κείμενο αυτό ο Λουκιανός μας περιγράφει το διάλογο μεταξύ του κριτή του κάτω κόσμου, του Μίνωα και ενός ληστή, του Σώστρατου. Ο Σώστρατος ρωτάει το Μίνωα απ’ όσα έκανε στη ζώη του ποια ήταν με τη θέλησή του και ποια ήταν καθορισμένα από τη Μοίρα. Κι ο Μίνωας του απαντά ότι ήταν καθορισμένα από τη Μοίρα. Επομένως ρωτάει πάλι ο Σώστρατος, όσα κάναμε όλοι οι άνθρωποι ήταν θέλημα της Μοίρας. Κι ο Μίνωας του απαντά ότι κάνουμε το θέλημα της Μοίρας Κλωθώς, η οποία μόλις γεννηθεί ο άνθρωπος ορίζει τι πρέπει νά κάνει. Αν κάποιος έκανε φόνο, επειδή εξαναγκάστηκε από άλλον να τον κάνει, ποιος θα έχει την κατηγορία για το φόνο; Αυτός που το διέταξε, απαντά ο Μίνωας. Τότε, λέει ο Σώστρατος, εσύ Μίνωα μάς αδικείς τιμωρώντας μας, αφού αυτά που κάναμε ήταν προσταγές της Κλωθώς. Ύστερα απ’ αυτά ο Μίνως παραδέχεται ότι γίνονται πολλά παράλογα και αδικίες· ταυτόχρονα λέει στον Έρμή να τον ελευθερώσει· όμως, Σώστρατε, μην δασκαλέψεις τους άλλους νεκρούς να με ρωτούν τα ίδια πράγματα. Απαντήσεις στις ερωτήσεις κατανόησης του σχολικού βιβλίου
 1. Να διατυπώσετε με δικά σας λόγια τον συλλογισμό, με τον οποίο ο Σώστρατος αποποιείται την ευθύνη για τις εγκληματικές πράξεις του.
Να σχολιάσετε την επιχειρηματολογία του.
 Ο Μίνωας υποστηρίζει ότι η Κλωθώ είναι αυτή, που καθορίζει τι πρέπει να κάνει κάθε άνθρωπος. Αν αυτή η προϋπόθεση είναι δεκτή, τότε ο άνθρωπος δεν έχει ευθύνη για τις πράξεις του, αφού δεν τις αποφασίζει ο ίδιος. Οι ανθρώπινες ενέργειες δεν είναι αποτέλεσμα έλλογης κρίσης και δεν είναι στην ευχέρεια του ανθρώπου να τις αποφύγει, αφού η ζωή του είναι προκαθορισμένη από τη μοίρα. Δεν μπορούμε, λοιπόν, να κατηγορήσουμε κάποιον, επειδή πράττει κάτι που του επιβάλλουν και που δεν μπορεί να το αρνηθεί.
 2. Πώς αντιδρά ο σοφός κριτής Μίνωας στην επιχειρηματολογία του Σώστρατου; Ο Μίνωας αναγκάζεται να συμφωνήσει με το Σώστρατο και να δεχτεί ότι είναι παράλογο να τιμωρούνται οι άνθρωποι για πράξεις, που δεν έχουν αποφασίσει οι ίδιοι. Όμως, όπως λέει, αυτό δεν είναι το μόνο παράλογο που συμβαίνει. Πολλά πράγματα είναι αντίθετα προς τη λογική του ανθρώπου, όμως δεν μπορούν να αλλάξουν. Τελικά, ο Μίνωας απαλλάσσει το Σώστρατο από την τιμωρία, επειδή ο Σώστρατος κατάλαβε την αδικία και το παράλογο του θέματος. Κατέστησε, όμως, προσεκτικό τον Ερμή να μη δώσει την ευκαιρία και σε άλλους νεκρούς να ρωτούν τα ίδια, για να μη μάθουν την αλήθεια και αναγκαστεί να τους απαλλάξει κι εκείνους.
 3. Στην εισαγωγή του κειμένου της Ενότητας διαβάζουμε: «Ο Λουκιανός... αμφισβητεί τις αυθεντίες, ειρωνεύεται τη ματαιοδοξια των ανθρώπων, τα σύμβολα και τις ξεπερασμένες ιδέες».

Ποιες από τις παρατηρήσεις αυτές επιβεβαιώνονται από το κείμενο που μόλις μελετήσατε; Στο απόσπασμα αυτό μπορούμε να διακρίνουμε τη διάθεση του Λουκιανού να καυτηριάσει τις δεισιδαιμονίες των συγχρόνων του, καθώς ο Σώστρατος με την επιχειρηματολογία του φανερώνει την αντίφαση μεταξύ λογικής και δεισιδαιμονίας.
 Με τον τρόπο αυτό ειρωνεύεται τους φιλοσόφους, που βασίζουν τους φιλοσοφικούς στοχασμούς τους σε τέτοιου είδους παράλογες δεισιδαιμονίες.
 Επίσης αμφισβητεί τις αυθεντίες, αφού τολμάει να κάνει λόγο για την αθώωση ενός ληστή, ο οποίος ανέτρεψε με τη λογική του τις αποφάσεις του σοφού Μίνωα. Ακόμη μέσα από αυτό το απόσπασμα ο άνθρωπος φαίνεται εξαιρετικά αδύναμος και άβουλος, αφού δεν αποφασίζει ο ίδιος για τις ενέργειές του και τη ζωή του, αλλά εκτελεί όσα έχουν προκαθοριστεί γι’ αυτόν. Όλες αυτές οι ιδέες, που προσβάλλουν την αξιοπρέπεια και τη λογική του ανθρώπου, αντιμετωπίζονται με ειρωνεία και σαρκασμό από το Λουκιανό. Οι ιδέες της Μοίρας και της μετά θάνατον τιμωρίας θεωρούνται ξεπερασμένες.

 4. Η αντίληψη πως οι ανθρώπινες πράξεις είναι προδιαγεγραμμένες από τημοίρα επιβιώνει ως τις μέρες μας.
Πώς εξηγείται, κατά τη γνώμη σας, αυτό; Κάθε λαός κουβαλάει ανά τους αιώνες την πνευματική κληρονομιά του. Όσες εξωτερικές επιδράσεις κι αν δεχτεί, όσο κι αν αλλοιωθούν οι λαϊκές αντιλήψεις και δοξασίες, πάντα είναι δυνατό να ανιχνεύσουμε κατάλοιπα προηγούμενων εποχών. Τα κοινά σημεία ανάμεσα στη ζωή των αρχαίων και των νέων Ελλήνων, που είναι πάρα πολλά, φανερώνουν την ενότητα και τη συνέχεια του ελληνικού έθνους. Οι αντιλήψεις σχετικά με τη μοίρα αντικρούονται από τη λογική, όμως πολλές φορές θεωρούνται αποδεκτές, λόγω επιδράσεων από την προφορική παράδοση.
 Εξάλλου πολλές φορές οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με καταστάσεις, για τις οποίες δεν ευθύνονται.
Έτσι, οδηγούνται στην αντίληψη ότι κάποια ανώτερη δύναμη καθορίζει τη ζωή τους